Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

“Kundërofensiva e fitores së shenjtëruar nga Ukraina dhe Perëndimi”

by

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Në kapacitetin e Ekspertit të Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO-s, kam ndjekur me interes të shtuar dhe përgjegjësi shtesë rreth 500 ditë luftime më Ukrainë, duke ndarë këndvështrime strategjike në “10-ra konferenca të Këshillit të Atlantikut dhe Institutit të Luftës në Washington; panele me Ekpertë/personalite të sigurisë në Bruksel, Qëndrën Marshall, Gjermani, Londër, Paris, Bukuresht, Sofie, Prishtinë, Varshavë, Kolegjin e NATO-s Romë, etj”.

Në pamundësi për tu dhënë përgjigje të dedikuar sejcilës nga mediat e interesuara, për specifikisht pritshmëritë e kundërofensivës dhe bashkë me të për fatin e luftës në Ukrahinë në vijim po paraqes një përmbledhje të përditësuar nga rrreth 500 ditë të përballjes stoike të Ukrainës si dhe vendosmërisë së Aleancës Transatlantike (USA/NATO/UK/BE) në fushbetejën me të keqen e përbashkët:

Para 16 muajsh, më 24 Shkurt 2022, regjimi i Putinit j’u rikthye aventurës kriminale së pushtimit të një shteti sovran nëpërmjet fuqisë armëve, duke sfiduar njëkohësisht rendit global të sigurisë, si dhe duke kërcënuar statusquonë gjeopolitike jo vetëm në rajon.

Kështu, mbas 16 muajsh, është bërë edhe më e qartë se Rusia-Putiniste e nisi agresionin ushtarak, jo vetëm me riciklimin e një ndërmarrje të përgjakshme (si lufta), por edhe me konceptet, armatimet dhe mëndjet e ndyshkura.

Udhëheqës të deformuar nga paranojat e (mbi) pushtetit dhe nostralgjik të “lavdisë së ushtrisë së kuqe” në Kremlin; kamikazë anti-perëndimorë; gjeneralë të vetë(de)graduar; sekserë të interesave të oligarkisë dhe analist/pagatorë të gjithëditur në mbarë botën (përfshi në Shqipëri, etj), e (mbi)vlerësuan fuqinë ushtarake të Rusisë me peshoren tradicionale [numur tankesh, Mig/29 (pothuaj ekujvalent me F-35), mbushje/arm bërthanore, etj]. Për pasojë parashikuan skenarin më ogurzi: “në mos punë javësh, maksimumi muajsh do ta celebronin me “këng e valle” fitoren e lavdishme të pushtimit të Ukrainës si dhe triumfin ndaj Aleancës Transatlantike në një paradë madhështrore në Kiev në 9 Maj 2022”.

Falë gjakut, rezistencës heroike dhe sakrificave sublime të Ukrainës martire, asgjë nga këto nuk ndodhi. Por çfar është arritur (?) dhe kush është situata mes palëve ndërluftuese mbas 16 muajsh?

Pavarësisht progresit në nivel taktik [për ri-marrjen e objektivave (teritoreve) apo përpjekjeve të dëshpëruara, së fundmi edhe përshkallëzimi me sulme terroriste ndaj digës së Hidrocentralit në Kakhovka apo tubacionit ndërkombëtar të amoniakut, në Kharkiv, me qëllim për të penguar kundërofensivën e përforcuar dhe të bekuar nga Perëndimi, Rusia – Putiniste ka (keq) dështuar për të arritur objektivat strategjike (pushtimin), për të mbajtur epërsinë operacionale si dhe moralin e ushtrisë.

Në të kundërt, në 16 muaj luftime të përgjakshme, Rusia rezulton e humbur në të gjitha aspektet: “rreth 30% të teritoreve të pushtuara dhe të shpallura me referendumet nën bajoneta si pjesë të Mëmës-Rusi; 200 mijë të vrarë në fushbetejë; rreth 5 Trilion €, ose 3 herë më shumë se Prodhimi i Përgjithshëm Neto i Rusisë për 2022 (1.7 trilion €); rrënuar moralin e ushtrisë, kohezionin dhe prestigjin e kombit Rus; epërsinë operacionale si dhe iniciativën strategjike”!

Nga ana tjetër, 16 muaj luftime, vërtetuan katërçipërisht, se agresioni ushtarak i Rusisë-Putiniste, nuk ishte vetëm kundër sovranitetit të Ukrainës por edhe: “kërcenim serioz ndaj rendit global të sigurisë, kufijve të demokracisë, vlerave perëndimore si dhe ndaj interesave të Aleancës Euro-Atlantike (USA/UK/NATO/BE)”.

Mbas 500 ditë luftimesh të përgjakshme është vërtetuar po ashtu, (ndoshta me 2-3 përjashtime nga aktorë kontravers por pa intuitë strategjike), se Rusia -Putiniste e ka humbur edhe betejën/shpresat për të testuar kohezionin mes 31 vendeve të NATO-s, duke përdorur gazin “si armë gjeopolitike” apo duke kërcënuar (si shtet terrorist) me fuqinë bërthamore !

Mbi 100 miliard € armatim dhe pajisje ushtarake moderne, zgjerimi i NATO-s në kufijt e Rusisë me vendet Skandinave (Finland & Suedi), etj janë prova të forta që demostrojnë për kohezionin e përforcuar të Alancës në mbështetje të sovranitetit të Ukrainës, për mbrojtjen e statuskuose dhe interesave të Aleancës Transatlantike në rajon.

Kështu, mbas 16 muaj lufte të përgjakshme Rusia – Putiniste gjendet edhe më e izoluat nga mbarë bota: “nga 195 (përfshi Kosovën) vetëm 4 shtete e njohën në këtë aventure neo-naziste”; për shkak të kësaj lufte rrezikon potencialisht përjashtimin nga 5-shja vendimarrëse e Këshillit të Sigurimit/OKB si dhe “urdhër arresti nga gjykata ndërkombëtare” për Putinin dhe me tej për të gjithē listën e Gjeneralëve dhe oborrtarëve ose “kriminelëve të luftës” rreth Tij, flasin me fortë se kërcëllimat e Mig-29, Tankeve dhe të raketave në fushbetejë.

Nga ana tjetër, përkundër ngërdheshjeve cinike të pjellës së KGB-së, dorën e gjakosur të Putinit e refuzojnë edhe autokratët e Azis Ju-lindore, ndërsa si aleat i kanë mbetur vëtëm regjimet terroriste, siIrani, Korea e Veriut & Junta e Malit.

Nga ana tjetër, duhet thënë fatmirësisht, Rusia – Putiniste keq-dështoi për të ndezur një front të ri lufte duke frymëzuar grupet kriminale, axhendën e politikanëve të diskretituar dhe zyrtarëve të korruptuar si dhe ekstremistët e tipit Dodik në Ballkan, apo për të ricikluar oshilacionet e Beogradit zyrtar duke kërcënuar “deri me agresion ushtarak nën ispektimin e Ambasadorit Rus në Serbi … !!” jo vetëm sovranitetin teritorial të Republikës së Kosovës, por edhe prezencën e shtuar të NATO/KFOR-it me mision në terren ?!

Po ashtu, 16 muaj luftime me “superfuqinë e kapur nga paranojat e ambicieve staliniste”, gjithësesi treguan se përtej sakrificave sublime të Ukrainës fati i luftës mbetet i ndërlidhur nga fuqia e kohezionit si dhe mbështetja me armatime moderne nga Perëndimi.

Në terma financiare, paketa e mbështetjes nga Perëndimi, USA, UK, Gjermani, Norvegji dhe vendet e NATO-s (sisteme Patriot, Dronë, Tanke, Avion, etj) e konfirmuar në prag të kundëmësymjes strategjike arrin në mbi 100 miliard €.

Nga ana tjetër, Samiti Historik i BE dhe vizita e Presidentit të SHBA, Joe Biden në Kiev; pritja dhe mesazhet mbresëlënse të Presidentit Zelensky në të gjitha kancelaritë, Institucionet dhe forumet Euroatlantike, demostrojnë vëndosmërinë e palëkundur të Perëndimit për ta mbështetur pa kompromis Ukrainën, deri në fitoren përfundimtare ndaj të keqes së përbashkët, Rusisë-Putiniste.

Po ashtu, duhet risjellim në vëmëndje se në “përpjekjen e mënçur” për të shmangur gjakderdhjen, Ukraina në akordancë me Perëndimin “ofruan” një qasje të moderuar në raport me anëtarësimin e Ukrainës në NATO. E thënë me thjesht, Shtëpia e Bardhë, Londra, Berlini, etj fillimisht “negociuan Ukrainën neutrale ose si buffer zone” mes NATO-s dhe Rusisë. Ndërsa, mbas 16 muaj luftimesh të përgjakshme, Ukraina, përsëri në sikron me Perëndimin i është rikthyer zyrtarisht aspiratës së anëtarësimit në NATO, ndonëse Sekretari Përgjithshëm Stoltenberg i është përgjigjur “me kohën administrative/burokratike = të mbas luftës)”.

Me fjalë të tjera, të gjithë faktorët po projektojnë njē paqë të qëndrueshme mbas përfundimit të luftës. Kështu jo shumë von shpresoj ta shohim Ukrainën në tavolinën e Brukselit mes 32 vendeve anëtare të NATO-s. Ndërsa e thënë në gjuhën popullore, nëpërpjet kësaj aventure gjakatare Rusia – Putiniste: “në vënd të vinte vetulla nxorri dhe sytë” duke u vetë-rrethuar dhe çuar kufijt e NATO-s jo me shumë larg Moskës.

Në përmbyllje të sa më sipër, mendoj se me mbritjen 90 % të paketës së armatimeve të gjeneratës së fundit nga SHBA, UK, Gjermania dhe nga pothuaj të gjitha vendet e NATO-s (tanke Abrams, Challenger, Leopard, sistemeve Patriot, Dronëve Bajraktar, Avion luftimi, etj), është koha strategjike e duhur për të nisur kundërmësymjen e fitores së merituar nga gjaku, qëndresa heroike dhe sakrificat sublime të Ukrainasve por edhe të mbështetur dhe të bekuar nga Perëndimi.

Nga ana tjetër, kjo kundërofensivë do të shënojë vetëm fillimin fundit të rrokullimës pa ndalim të Rusisë – Putiniste, e cila jo vetëm po e humbet me turp luftën por, sigurisht do të gjynjëzohet në përballjen me fuqinë ushtarake, kohezionin e përforcuar, vlerat demokratike dhe interesat gjeopolitike të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/UK/BE)!

Me këtë rast, nuk kemi pse të mos e përshëndesim dhe ndihemi krenar, për rolin aktiv të Republikës së Shqipërisë, si rrjedhojë e perfomancës dinjitoze në Këshillin e Sigurimit të OKB-së; për solidaritetin dhe mbështetjen e pa kushtëzuar të qëndrimeve, vendimarrjeve dhe angazhimeve të USA/NATO-s si dhe kontributeve me shumë se modeste që RSh vijon ti japë Ukrainës martire.

Në shtesë, nga cilësa e ekpertit të sigurisë do t’i këshilloja faktorët politik dhe aktorët shtetërorë të Tiranës dhe Prishtinës Zyrtare që: “humbja e luftës, kolapsi ekonomik dhe diskretitimi ndërkombëtar, përfshi në Ballkan që e pret Rusinë, mbetet një rrethanë e favorrshme gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh në tavolinat e vendimarrjeve të mëdha (SHBA/NATO/UN) si dhe për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat Kombëtare në Rajon, Mesdhe, etj“!

* Ekpert për SK, Rajonin dhe NATO,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut;

Anëtar i Bordit “Istrael House”, si dhe Ish:

Këshilltar i Presidentit të RSh & Zv/ShShPFA,

Përfaqësues Kombëtar Ushtarak në NATO.

SHBA, Kosova dhe Ballkani jashtë interesave pansllaviste

by

Dr. Lulzim Nika/

Para 79 viteve SHBA-të bashkë me aleatë e saj evropian, zbarkuan në Normandi të Francës për ti mbrojtur vlerat evropiane nga fashizmi dhe depërtimi i Ushtrisë se Kuqe ruse, e cila kishte përparuar kundrejt ushtrisë fashistë gjermanë duke sjell një ideologji moniste-diktatoriale, Komunizmin, që për fat të keq këtë indologji komuniste e përqafuan shumë shtet të Evropës lindore.

Po të merrej në konsideratë plani i kryeministrit Çerçill nga ana e amerikanëve, që zbarkimi ushtarakë i forcave aleate të behej në Ballkan duke përfshi edhe Shqipërinë, me të cilën gjë do ti ndalej hovi i Ushtrisë së Kuqe ruse dhe indologjisë së saj komuniste, duke pretenduar për të depërtuar deri në Gjibraltar.

Kjo për shqiptaret do të ishte me siguri shumë më mirë. Ushtria e Kuqe do të ishte ndaluar pa hyrë në vijën që ata pretendonin nga Poloni deri në ngushticën e Bosforit.

Për Britaniket pas fashizmit rrezik i vlerave evropianë ishte BRSS dhe ideologjia e saj komuniste, që për fatin e keq edhe shqiptaret do të sundohen nga kjo indologji komuniste për gjysme shekulli.

Nga kjo kohë ushtria e SHBA -ve do të jetë rojë dhe siguri për botën perëndimorë, po ashtu për fatin tonë të mirë, në fund të shekullit të XX-të, SHBA-të do të ndërhyjnë edhe në Ballkan, duke e nxjerr Kosovën jashtë interesave strategjike pansllaviste, duke e shndërruar në një shtet të pavarur dhe sovran.

Romanca e Aleksandrit

by

Astrit Lulushi/

Një monedhë e lashtë tregon Aleksandrin e Madh me dy brirë në kokë. Nga kjo lindi “Dhul-Karnejn” (dy brirë) që njihet gjerësisht si Legjenda siriane e Aleksandrit. Sipas saj, Aleksandri udhëtoi në skajet e botës dhe më pas ndërtoi një mur në malet e Kaukazit për të mbajtur Gogun dhe Magogun jashtë tokave të qytetëruara.

Disa argumentojnë se forma e këtij tregimi në Legjendën siriane të Aleksandrit daton midis viteve 629 dhe 636 të erës sonë dhe kështu duhet marrë me rezerva. Megjithatë, Legjenda siriane ka marrë një sërë datash nga studiues të ndryshëm, që supozojnë se legjenda ka ekzistuar në vitet 300 të erës sonë.

Sidney Griffith argumenton se historia e thjeshtë e gjetur në Legjendën siriane të Aleksandrit ka shumë të ngjarë të ketë qenë aktuale gojarisht përpara se të përpilohej me shkrim në një nga tekstet siriane, dhe është e mundur që ishte ky version që u kujtua në mjedisin islam.

Aleksandri i Madh ishte një figurë jashtëzakonisht popullore në kulturat klasike dhe post-klasike të Mesdheut dhe Lindjes së Mesme. Pothuajse menjëherë pas vdekjes së tij në 323 p.e.s., filloi të grumbullohej një trup legjendash për bëmat dhe jetën e tij, të cilat, me kalimin e shekujve, u bënë gjithnjë e më fantastike dhe alegorike. Kolektivisht kjo traditë njihet si “Romanca e Aleksandrit” dhe disa recensione paraqesin episode të tilla si Aleksandri që ngjitet në Parajsë, duke udhëtuar në fund të detit në një flluskë xhami dhe nëpër Tokën e Errësirës në kërkim të Ujit të Jetës. (Shatërvani i Rinisë). Dorëshkrimet më të hershme të Romancës së Aleksandrit, siç kanë mbijetuar, tregojnë se ajo u kompozua në Aleksandri në shekullin III p.e.s. Teksti origjinal humbi, por mbeti burimi i rreth tetëdhjetë versioneve të ndryshme të shkruara në njëzet e katër gjuhë të ndryshme. Ndërsa romanca e Aleksandrit vazhdoi të tregohej gojë më gojë gjatë shekujve, ajo u muar nga popuj të ndryshëm. Me rëndësi të veçantë ishte përfshirja në traditat legjendare hebraike dhe më vonë të krishtera. Në traditën hebraike Aleksandri fillimisht ishte një figurë satire, duke përfaqësuar sundimtarin lakmues që është injorant i të vërtetave më të mëdha shpirtërore. Megjithatë besimi i tyre në një Zot të drejtë e të gjithëfuqishëm i detyroi interpretuesit hebrenj të traditës së Aleksandrit të pajtoheshin me suksesin e pamohueshëm të përkohshëm të tij. Pse një Perëndi i drejtë dhe i gjithëfuqishëm do t’i tregonte një favor të tillë një sundimtari të padrejtë? Kjo nevojë teologjike, plus akulturimi ndaj helenizmit, çuan në një interpretim më pozitiv hebre të trashëgimisë së Aleksandrit. Në formën e saj më neutrale, kjo u karakterizua duke bërë që Aleksandri të tregonte respekt ndaj popullit hebre ose ndaj simboleve të besimit të tyre. Duke pranuar kështu të vërtetën thelbësore të traditave fetare, intelektuale ose etike të pushtuesit të madh, prestigji i Aleksandrit u përdor për kauzën e etnocentrizmit hebre. Përfundimisht, shkrimtarët hebrenj do ta zgjidhnin pothuajse plotësisht Aleksandrin, duke e përshkruar atë si një johebre të drejtë apo edhe një monoteist besimtar.

Popujt e kristianizuar të Lindjes së Afërt, trashëgimtarë të fillesave judaike të romancës së Aleksandrit, e teologjizuan më tej Aleksandrin derisa në disa tregime ai u përshkrua si një shenjt. Legjendat e krishtera e kthyen pushtuesin e lashtë Aleksandër në Aleksandrin “Mbreti Besimtar”, duke lënë të kuptohet se ai ishte një besimtar i monoteizmit. Përfundimisht, elementët e romancës së Aleksandrit u kombinuan me legjendat biblike si Gog dhe Magog.

Gjatë periudhës kur u shkrua romanca e Aleksandrit, dihej pak për Aleksandrin e Madh historik të vërtetë, pasi pjesa më e madhe e historisë së pushtimeve të tij ishte ruajtur në formën e folklorit dhe legjendave. Vetëm në Rilindjen (1300–1600) historia e vërtetë e Aleksandrit u rizbulua: Që nga vdekja e Aleksandrit të Madh në vitin 323 p.e.s., nuk ka pasur asnjë epokë në histori, qoftë në Perëndim apo në Lindje, në të cilën emri dhe bëmat e tij nuk kanë qenë të njohura. E megjithatë jo vetëm që kanë humbur të gjitha të dhënat bashkëkohore, por edhe vepra e bazuar në ato shënime, megjithëse shkruar rreth katër shekuj e gjysmë pas vdekjes së tij, Anabasis e Arrianit, ishte krejtësisht e panjohur për shkrimtarët e Mesjetës dhe vepra u bë e disponueshme për Perëndimin vetëm me Rilindjen. Përjetësimi i famës së Aleksandrit në shumë epoka dhe në mesin e kaq shumë popujve është kryesisisht për shkak të një vepre të njohur si Romanca Aleksandër, shkruar nga Kalistenes, i cili shoqëroi Aleksandrin e Madh gjatë ekspeditës aziatike. Nëna e tij Hero ishte mbesa e Aristotelit, gjë që e bën Callistenin stërnipin e Aristotelit.

Nëpërmjet ndikimit të xhaxhait të tij filozof, Callistheni u emërua më vonë për të marrë pjesë në ekspeditën aziatike të Aleksandrit si historian zyrtar. Gjatë viteve të para të fushatës së Aleksandrit në Azi, Kallistheni bëri lavdërime. Megjithatë, ndërsa mbreti dhe ushtria depërtonin më tej në Azi, toni i tij filloi të ndryshojë, dhe filloi të kritikonte ashpër adoptimin e zakoneve persiane nga ana e Aleksandrit. Vdekja e Kallisthenit u implikua nga ish-nxënësi i tij, Hermoalus në një komplot për të vrarë Aleksandrin. Ai u fut në burg ku vdiq shtatë muaj më vonë, nga torturat ose nga sëmundjet. Kjo ngjarje i mbylli marrëdhëniet e Aleksandrit me Aristotelin.

Megjithatë, ka disa histori të ndryshme se si ai vdiq ose u ekzekutua. Kryqëzimi është metoda e sugjeruar nga Ptolemeu, por Chares nga Mytilene dhe Aristobulus i Cassandreias të dy pretendojnë se ai vdiq nga shkaqe natyrore ndërsa ishte në burg. Callistheni shkroi një rrëfim të ekspeditës së Aleksandrit deri në kohën e ekzekutimit të tij, dhe vepra të tjera, të cilat të gjitha janë zhdukur. Megjithatë, tregimi i tij për ekspeditën e Aleksandrit u ruajt mjaftueshëm për t’u nxjerrë si burim i drejtpërdrejtë ose i tërthortë për histori të tjera që kanë mbijetuar. Polibi qorton Kallisthenin për përshkrimet e tij të dobëta të betejave të Aleksandrit. Një sasi e materialit më legjendar u bashkua në një tekst të njohur si Romanca e Aleksandrit, baza e të gjitha legjendave që e kanë origjinën gjatë kohës së Ptolemenjve, por në formën e tij aktuale i përket shekullit të III-të të erës sonë. Autori i tij zakonisht njihet si Pseudo-Kallisthenes. Ekzistojnë gjithashtu versione siriane, armene dhe sllave, përveç katër versioneve greke (dy në prozë dhe dy në vargje).

Historia e familjes Durazzo, nga skllevër arbër në sundimtarë të Evropës

by

Nga Rafael Floqi/

Durrësi dhe Gjenova dy qytete multikulturore janë të bashkuar nga një lidhje e pazgjidhshme e lashtë dy anët e Adriatikut. Qyteti i marinarëve, Genova imponoi fuqinë e saj në tregtinë detare, duke u bërë kështu një vend multietnik dhe multifetar. Në historinë gjenoveze, shembujt e integrimit multietnik janë në axhendë. Më e famshmja, megjithatë, ka të bëjë me atë të familjes Durazzo që mban emrin e italianizuar të qytetit të Durrësit.

“I Durazzo” është tema me të cilën merret pa u lodhur shkrimtarja Angela Valenti Durazzo, pasi u martua me Giuseppe Maria Durazzo, Konsull Nderi i Shqipërisë në Monako. Do të thoni histori familjare? Po, por jo në kuptimin e mosmarrëveshjeve të brendshme. Më e saktë është të shkruhet: “Një histori e një familjeje të madhe” me origjinë shqiptare dhe që është drejtpërdrejt pjesë e historisë. Dhe çfarë familje! Meqenëse këtu kemi të bëjmë me Durrsakët, Durazzos, të cilët shumë historianë francezë e kanë zakon t’i quajnë “les Duras” . Dhe pikërisht në Principatë ajo botoi librin e tij të parë madhor në vitin 2004, me titull “Durazzos nga skllevër tek dogjët e Republikës së Gjenovës”, me plot informacione për dinastinë fisnike, të ilustruar me bollëk.

Durrsakët nga skllevër tek dogjët e Republikës së Gjenovës

E mbërritur në brigjet italiane në fund të shekullit të 14-të, për shkak të pushtimit osman të gadishullit ballkanik, Gjergj Durazzo dhe familja e tij u blenë si skllevër nga gjenovezët Manuele De Valente në Messina në 1387. Të transportuar në Gjenova, ku u liruan. Dhe duke nisur që nga skllavëria në liri nisën ngritjen e tyre shoqërore dalëngadalë. Në mesin e shekullit të pesëmbëdhjetë, aktiviteti i tyre njihet gjerësisht. Ata u bënë prodhues dhe tregtarë mëndafshit dhe lëkurëve dhe kjo i lejoi familjes Durazzo të fillonte të stabilizohej si një nga familjet më të rëndësishme gjenoveze. Në vitin 1528, në fakt, ata figurojnë në regjistrin e fisnikërisë liguriane, nën krahun e familjes Grimaldi, me titullin si “fisnikë të rinj”, domethënë ato familje që kanë arritur në gradën e thjeshtë të fisnikut. Por do të jetë në shekullin e gjashtëmbëdhjetë që familja do të bëhet një nga më të pasurat në kryeqytetin ligurian.

Giovanni Grimaldi Durazzo dogja i parë shqiptar

I lindur në 1503 nga Giovanni Durazzo dhe Margherita Monsa dhe i pari nga gjashtë fëmijët, Giovanni Grimaldi Durazzo mbajti disa funksione të rëndësishme politike. Familja e tij, tashmë pjesë e fisnikërisë gjenoveze, ishte përfshirë në disa raste në jetën publike të Republikës. Fillimisht i emëruar ambasador i Shtetit Papnor në 1533, ai ishte gjithashtu një senator midis 1556 dhe viteve të hershme të 1570, duke zënë pozicionin e kryetarit suprem të bashkisë në 1573. Gjithashtu në vitin 1573 ai u zgjodh nga Senati i Republikës së Gjenovës si dogj i ri. Dy vjet më vonë, në fund të mandatit të tij dhe mes një luftë civile midis fraksioneve fisnike që sapo kishte përfunduar, Giacomo Grimaldi Durazzo u zëvendësua nga Prospero Centurione Fattinanti.

Emërimi i Grimaldi Durazzo si doge u bë në një klimë shumë të trazuar politike dhe sociale. Nga vitet gjashtëdhjetë të shekullit të gjashtëmbëdhjetë në Gjenova tensioni midis dy fisnikërisë kryesore, “të vjetrës” dhe “të resë”, po rritej gjithnjë e më shumë edhe për shkak të skenarëve të rinj politikë ndërkombëtarë dhe vdekjes në 1560 të admiralit Andrea Doria. i cili nuk ka qenë kurrë dozh, megjithatë është konsideruar gjithmonë si lider politik apo udhërrëfyes në zgjedhjet politike, tregtare dhe aleanca të Republikës së Gjenovës. Nuk është rastësi që disa doge u “mbështetën” apo “shumë rekomanduar” nga vetë Doria në këshillin zgjedhor, veçanërisht në fazat delikate për Genova. Në vitin e parë të Dogatës së tij, Giacomo Grimaldi Durazzo takoi disa personalitete italiane dhe të huaja në Xhenova. Pas përfundimit të Dogatës së tij, ai u emërua prokuror i përhershëm, megjithatë ai mori pak pjesë në veprimtarinë politike gjenoveze. Durazzo vdiq në Genova në 1579

Giacomo Grimaldi Durazzo u martua në moshë të vonë me Maria Maggiolo di Vincenzo, nga e cila pati shtatë fëmijë: Giovanni: i martuar me motrën e dozhit të ardhshëm Alessandro Giustiniani Longo, Pietro Durazzo: Doge i Xhenovas , Agostino: zoti i Gabianos dhe bashkëshorti i motrës së dozhit Giovanni Francesco I Brignole Sale, Lucrezia: e martuar me një pjesëtar të familjes fisnike Balbi Maddalena: gruaja e dogjes Federico De Franchi Toso, Battina: martuar me një pjesëtar të familjes fisnike Balbi.

Vijimi i Dinastisë, nga otomanët tek Napoleoni

Marrëveshja e vendosur në vitin 1666 nga Giovan Agostino Durazzo, nipi i Doge Cesare, me Mehmedin IV organizoi rihapjen e marrëdhënieve diplomatike dhe tregtare të republikës me Perandorinë Osmane, të cilat ishin ndërprerë për më shumë se një shekull për shkak të kundërshtimit francez. Do të jetë vetëm një parantezë e shkurtër: në 1682 Genova u detyrua përsëri të largohej nga Lindja, por episodi pati një ndikim të madh historik në republikë dhe kontribuoi jo pak në prestigjin dhe pasurinë e familjes Durazzo.

Që nga shekulli i 15-të, ata patën kontakte me Grimaldit, kur gjiri i Monakos u bë baza detare, nga ku francezët dhe aleati i tyre Luigji II i Anzhuit u nisën në një ekspeditë kundër Genovas dhe “Durasit”, por edhe nën rrethanat më të favorshme, kur, më vonë, në shekullin e tetëmbëdhjetë, Giulia Maria Durazzo do të martohet me Pier Grimaldi, i lidhur me sovranët e Monakos.

Me Traktatin e Versajës të vitit 1768, francezët në fakt e detyruan Republikën e Gjenovës të lëshonte Korsikën. Detyra e pafalshme i ra Doge Marcello Durazzo. Në 1797 Napoleoni i dha fund Republikës së Gjenovës (1339-1797) duke e transformuar atë në Republikën Liguriane (1797-1805) dhe i besoi Girolamo Luigi Durazzo-s poste të rëndësishme qeveritare. Më 10 gusht 1802 Durrësi u zgjodh Dogj i Republikës së Ligurisë, një detyrë që ai e mbajti deri më 29 maj 1805. Disa ditë më vonë, domethënë më 4 qershor 1805, Republika e Ligurisë u shtyp zyrtarisht dhe territori i saj iu aneksua Perandorisë Franceze.

Girolamo Durazzo u bë Prefekt i Departamentit të Gjenovës dhe më pas u emërua Senator i Perandorisë, oficer i Legjionit të Nderit dhe, më 26 prill 1808, Kont i Perandorisë. Ai vdiq në Genova më 21 janar 1809. Zemra e tij u varros në një urnë të Panteonit në Paris. Girolamo Durazzo shpesh përmendet gabimisht si Dozhi i Fundit i Republikës së Genovas, por kjo është e pasaktë. Ai ishte në vend të kësaj dogje i Republikës së Ligurisë, për më tepër i vetmi. Familja Durazzo pas Grimaldit dhe Spinola (të cilët lanë nga 11 dogje secili në Genova), është në vendin e dytë me 8 dogje (9 duke marrë parasysh Girolamo Luigi Durazzo). Në 1677 ata blenë Pallatin Mbretëror në via Balbi të cilin ia shitën në 1823 Savojës. Nga viti 1794 deri në 1923 ata ishin pronarë të Villa Durazzo-Pallavicini në Pegli e cila më pas iu dhurua komunës së Gjenovas në vitin 1928. Gjithashtu vlen të përmendet Palazzo Durazzo në Firence, një shembull i stilit neoklasik në kryeqytetin toskan, i cili i përkiste një kadeti degë e familjes.

Durazzo: 8 dogjë, 30 senatorë, 2 kardinalë, 5 peshkopë, 16 ambasadorë

Familja Durazzo nuk e mbylli karrierën e saj në politikën gjenoveze me zgjedhjen e vetme të Giacomo Grimaldi Durazzo. Familja në fakt i dhuroi republikës tridhjetë senatorë, dy kardinalë, pesë peshkopë, gjashtëmbëdhjetë ambasadorë dhe, mbi të gjitha, tetë dogje të tjerë – Pietro Durazzo nga 1619 deri në 1621, Giovanni Battista Durazzo nga 1639 në 1641, Cesare Durazzo nga 1675 në 1641, Pietro Durazzo nga 1685 deri në 1687, Vincenzo Durazzo nga 1709 deri në 1711, Stefano Durazzo nga 1734 në 1736, Marcello Durazzo nga 1767 deri në 1769 dhe Girolamo Luigi Durazzo, i zgjedhur nga Napoleonati dhe i mbrojtur nga Napoleoni.

Giacomo Durazzo një iluminist në Oborrin e Habsburgëve midis Mozart, Casanova dhe Gluck

Libri tjetër Vëllai i Dozhit. Giacomo Durazzo një iluminist në Oborrin e Habsburgëve midis Mozart, Casanova dhe Gluck”, 2012. Il Fratello del Doge. Giacomo Durazzo un illuminista alla Corte degli Asburgo tra Mozart, Casanova e Gluck”,2012.Kjo vepër, kaq e shquar që nga prezantimi i saj, ka të bëjë me një personazh të dinastisë prestigjioze, Giacomo Durazzo, vëllai i dozhit të Gjenovas, Marcello Durazzo, në epokën në të cilën një mënyrë e re e të menduarit po përhapej për intelektualët evropianë, në prag. të iluminizmit. Një frymë universale, korrespondonte me Volterin dhe Rusoin. Një njeri i aksionit, i aventurës, Marcello i ishte ambasador i Gjenovas në Vjenë, sekretar privat i Maria Terezës së Austrisë, libretist, organizator koncertesh dhe shfaqjesh, zbulues talentesh. Është ai që punëson dhe largon nga puna Gluck. Është ai që krijon bërthamën e parë të Albertinës në Vjenë dhe është sërish ai që bashkon koleksionin më të rëndësishëm të dorëshkrimeve të Vivaldit. I emëruar ambasador perandorak në Venecia, ai merr në rezidencën e tij, Mozartin “.

Pronarët e vilës së mrekullueshme Durazzo-Pallavicini në lagjen gjenoveze të Pegli, në perëndim të qytetit,

Villa Durazzo-Pallavicini është një vilë me park të dukshëm të shekullit të 19-të në stilin romantik anglez dhe një kopsht të vogël botanik. Vila tani strehon Muzeun e Archeologia Ligure, dhe ndodhet në Via Pallavicini 13, menjëherë pranë stacionit hekurudhor në Pegli, një periferi e Genovas, Itali. Parku dhe kopshti botanik janë të hapura çdo ditë. Pasurimi i saj filloi në fund të shekullit të 17-të nga Clelia Durazzo Grimaldi, e cila themeloi botanikën Giardino Clelia Durazzo Grimaldi në atë kohë. Parku i sotëm u krijua nga nipi i saj Ignazio Alessandro Pallavicini pasi ai trashëgoi pronën. Parku u projektua nga Michele Canzio, skenograf i Teatro Carlo Felice, dhe u ndërtua midis viteve 1840 dhe 1846. Ai mbulon rreth 97,000 m2 shpat kodre pas vilës. Edhe pse dallohet në stilin romantik anglez, kopshti është shumë teatror, deri në atë pikë sa të organizohet si një seri skenash që formojnë një shfaqje me prolog dhe tre akte (Kthimi në natyrë, Kujtesa, Pastrimi). Strukturat dhe statujat përmes kopshtit formojnë pika qendrore për këtë libret. Kur parku u hap në shtator 1846, me rastin e Kongresit të VIII të Scienziati Italiani, ai shpejt fitoi famë kombëtare. Në vitin 1928, pronarja e saj aktuale, Matilde Gustinani, ia dhuroi Genovas parkun dhe kopshtin botanik për përdorim si park publik. Gjatë pjesës së mbetur të shekullit të 20-të, kopshti u shkatërrua dhe me të vërtetë u kërcënua në vitin 1972 nga ndërtimi i një autostrade aty pranë. Restaurimi i tij filloi në vitin 1991, megjithatë, për nder të zbulimit të Amerikës nga Kolombi. Që nga viti 2006, rreth gjysma e parkut është e hapur për vizitorët. Në vitin 2017 parku u zgjodh kopshti më i bukur në Itali.

Familja me origjinë arbërore nga Durrësi u përfshi në politikën gjenoveze për rreth 3 shekuj, duke u vendosur në zyrën më të lartë të Republikës dhe duke kontribuar në shkëlqimin e Gjenovës duke u nisur nga një familje emigrante, që sot do ta quajmë refugjate, deri tek fisnikëria e Evropës. Emri i kësaj familje nuk lidhet me dinastinë Durazzo të Napolit origjina e emrit të së cilës lidhet me Mbretërinë e Albanias, me kryeqytet Durrësin, trashëguar nga pasardhësit e Karlit të parë Angiu.

Bibliografia

• Emanuele Foresi, “I Pallavicini e i Durazzo dogi della Repubblica di Genova: cronografia biografica”, Livorno: Stab. tip. S. Belforte & c., 1906.

• Armando Fabio Ivaldi, “La famiglia di Giacomo Durazzo. I personaggi decisivi, l’ambiente genovese”, in “Alceste di Christoph Ëillibald Gluck”, Stagione Lirica 1987, Programma di Sala, E.A. Teatro Comunale dell’Opera di Genova, pp. 103–223.

• Bruce Alan Broën, “Armando Fabio Ivaldi, “Giacomo Durazzo da Genova a Vienna (1742-1749), Genova, A.M.I.S.- La Compagnia delle Dame, 1995 (Antiquae Musicae Italicae Studiosi, sezione di Genova, 1995: “Collana di miscellanee e monografie, III), 54 pp.”, ampia scheda critica in “Il Saggiatore Musicale”, Anno IV, n. 1, 1997, pp. 219–221.

• Angela Valenti Durazzo, “I Durazzo: da schiavi a dogi della repubblicadi Genova”, 2004.

• Angela Valenti Durazzo “Il Fratello del Doge. Giacomo Durazzo un illuminista alla Corte degli Asburgo tra Mozart, Casanova e Gluck”,2012.

• Armando Fabio Ivaldi – Susanna Canepa, “Il conte Giacomo Durazzo Ambasciatore Imperiale a Venezia (1764-1784), in “La Casana. Periodico trimestrale della Banca Carige S.P.A.”, n. 3, autunno 2008, pp. 39–57.

THE MISSIONARY HERALD (1894) / GJERASIM QIRIAZI, PREDIKUESI I PARË PROTESTANT SHQIPTAR

by

Pastor Gjerasim D. Qiriazi (1858 – 1894)
Pastor Gjerasim D. Qiriazi (1858 – 1894)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Maj 2023

“The Missionary Herald” ka botuar, në maj të 1894, në faqen n°199, një shkrim homazh për Gjerasim Qiriazin, predikuesin e parë protestant shqiptar, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Predikuesi i parë protestant shqiptar

Nga J. W. Baird, pastor i Manastirit

Burimi : The Missionary Herald, maj 1894, faqe n°199
Burimi : The Missionary Herald, maj 1894, faqe n°199

Pastor Gjerasim D. Qiriazi, predikuesi i parë protestant shqiptar, lindi në Turnovë, afër Manastirit, më 1858; por së shpejti me prindërit e tij u largua në Manastir dhe ndoqi shkollën greke të atij vendi deri në moshën e duhur për të mësuar një zanat, kur ai u bë praktikant tek një këpucar. Kur misionarët amerikanë shkuan në atë qytet, më 1873, ai ndonjëherë ndiqte shërbesat pjesërisht nga kurioziteti dhe pjesërisht nga dashuria për ligësinë. Duke u interesuar, ai shpejt pranoi dhe ndoqi të vërtetën, ndonëse hasi në kundërshtime të konsiderueshme. Shpejt ai filloi të ndiente se Zoti e kishte thirrur për të qenë predikues dhe, pasi dha prova të mira të devotshmërisë së thellë dhe aftësisë së mirë, ai u prit në shkollën e misionit në Samokov, ku, në vitin 1882, mbaroi kursin, duke lënë një reputacion të shkëlqyer për diturinë, aftësinë, besnikërinë, energjinë, gjenialitetin dhe devotshmërinë.

Ndërsa predikonte në bullgarisht, në Shkup, ai u thirr në mbikëqyrjen e librave të Shoqërisë Biblike Britanike dhe të Huaj në Maqedoni dhe Shqipëri. Duke parë këtu një hapje pune mes bashkatdhetarëve të tij, të lënë pas dore shpirtërisht prej shekujsh, ai hyri dhe iu përkushtua ungjillëzimit të shqiptarëve, duke përkthyer, duke shpërndarë libra në shtyp, duke shkruar himne dhe duke predikuar ungjillin. Gjatë një prej turneve të tij, në nëntor 1884, ai u kap rob nga banditë dhe u mbajt peng për gjashtë muaj, duke vuajtur sprova intensive dhe të zgjatura. Ishte një mrekulli që edhe përbërja e tij e fortë kishte duruar një sforcim të tillë. Pasi u lirua, ai rifilloi punën e tij me një zell të ri, jo vetëm duke predikuar, por veçanërisht duke biseduar me njerëzit për gjërat shpirtërore dhe duke nxitur mbi ta pretendimet e Perëndisë. Për këtë punë të fundit ai kishte një talent të veçantë. Ai planifikoi një shkollë për vajza dhe, pas shugurimit të tij si ungjilltar, në vitin 1890, u vendos përgjithmonë në Korçë dhe me ndihmën e së motrës filloi shkollën, e cila, megjithë kundërshtimin e ashpër të klerikëve grekë, u rrit shpejt. Ai pati sukses në marrjen e fondeve për të blerë një vend për një shkollë dhe kishë. Kjo është ndoshta e vetmja shkollë shqiptare për vajza që është hapur. Kisha greke, së cilës i përkasin të gjithë shqiptarët e jugut që nuk janë bërë myslimanë, është përmbajtur kategorikisht të mbështesë shkollat shqipe, të inkurajojë çdo libër fetar apo përdorimin e gjuhës shqipe në kisha, kështu që deri më sot ajo nuk u ka dhënë atyre qoftë dhe një faqe lexim në gjuhën e tyre amtare dhe tani me kënaqësi do të pengonte këdo që të përdorte gjuhën shqipe. Meqenëse shtypja e trakteve nuk ishte e mundur, z. Qiriazi u shkroi shumë letra të njohurve për tema fetare. I rraskapitur nga puna, e kapi një ftohje e madhe dhe ndonëse kërkoi ndihmë në Manastir, vdiq në këtë qytet të konsumit, më 2 janar 1894. Ditët e fundit të tij ishin të qeta.

Z. Qiriazi ishte një udhëheqës i lindur, një punëtor i palodhur, një predikues tërheqës dhe mbresëlënës dhe një njeri me mendje shpirtërore. Ku është njeriu ose njerëzit që do të marrin përsipër punën për të cilën Zoti e ka thirrur këtë ungjilltar pionier?