Histori – Page 167 – Dielli

DRENICA NË KRYENGRITJET E VITEVE 1913-1914 DHE TERRORI SERB NDAJ SHQIPTARËVE (2)

September 6, 2022 by s p

Dr. sc. Fitim RIFATI

Instituti i Historisë – Prishtinë

Masat ndëshkimore serbe nuk u lënë përshtypje shqiptarëve

Më 22 shtator 1913, Ajet Çaushi së bashku me vullnetarët e tij arriti të shkatërronte godinën e komunës në Abri. Në këtë kohë, në malet e Çyçavicës operonin rreth 500 kryengritës. Më 23 shtator 1913, në Drenicë shkuan dy delegacione nga Prishtina dhe Vushtrria, për të biseduar me kryengritësit, për të qetësuar situatën dhe për të pajtuar ata me realitetin e ri. Mirëpo, delegacionet nuk arritën sukses në misionin e tyre. Kësisoj, më 26 shtator 1913, në fshatin Polac, në jugperëndim të Llaushës, në orët e natës u vranë dy xhandarë. Veç kësaj, në fund të shtatorit 1913, me urdhër të Mbretit Petri I Karagjorgjeviq dhe të Ministrisë së Luftës, të gjithë oficerët rezervë, detyruesit ushtarakë dhe repartet e furnizimit të të gjitha njësive të trupave të këmbësorisë, kalorësisë dhe artilerisë, u obliguan për t’u aktivizuar në lokalizimin dhe shuarjen e kryengritjes së shqiptarëve. Ato ditë një grup shqiptarësh të armatosur prej 20 vetash realizoi një operacion kundër Gjykatës së Krasmirocit gjersa në Llaushë vranë një nëpunës administrativ. Më 28 shtator 1913, katër topa malorë së bashku me 200 këmbësorë dhe 200 serbë lokalë nga Mitrovica, të pajisur me armatim morën rrugë në drejtim të Drenicës.

Shifrat e mësipërme nënkuptojnë se morali luftarak i trupave ushtarake serbe ishte i dobët dhe se ushtarët serbë nuk shprehnin gatishmëri të luftonin me shqiptarët, për shkak të lodhjes gjatë Luftërave Ballkanike, frikës dhe strategjisë së luftës së befasishme që zbatonin shqiptarët. Prandaj, inkuadrimi i formacioneve luftarake mercenare, ishte nevojë e domosdoshme për të plotësuar boshllëkun ushtarak dhe për të shuar kryengritjen e shqiptarëve në Drenicë.

Inspektori i policisë serbe me qendër në Shkup, Mihailo Ceroviq, dha urdhër që familjet e kryengritësve të internoheshin menjëherë. Thirrjet e tellallit në formë ultimatumi, për dorëzimin e kryengritësve brenda 15 ditësh, nuk u bënë përshtypje shqiptarëve. Madje as amnistia nëse ata e respektonin këtë shpallje dhe ndëshkimi si dezertorë, internimi i familjeve në viset e vjetra të Serbisë e konfiskimi i pasurive nuk frikësuan aspak kryengritësit. Sipas informacioneve të konsullatës austro-hungareze në Mitrovicë, “ky lajmërim u dëgjua duke qeshur prej shqiptarëve!”. Përkundrazi, morali luftarak i shqiptarëve po rritej e paralelisht me të edhe radhët e kryengritësve. Më 29 shtator 1913, nga Mitrovica u nisën drejt Prekazit të Drenicës rreth 30 vullnetarë shqiptarë, të cilëve gjatë rrugës deri në Prekaz iu bashkuan edhe 120 vetë. Mbështetur në informacionet e saj të besueshme, konsullata austro-hungareze në Mitrovicë vinte në përfundimin se nga rrethet e Prishtinës, Vushtrrisë dhe Mitrovicës “po vrapon me flamur, një sasi e madhe shqiptarësh për në Drenicë”.

Mirëpo, duke parë që thirrjet e organeve administrative në drejtim të shqiptarëve, për të ndërprerë kryengritjen, nuk patën sukses, atëherë Qeveria në Beograd urdhëroi ndërmarrjen e masave të ashpra ndëshkimore ndaj shqiptarëve. Arrestimet, vrasjet në masë, burgosjet, plaçkitjet, djegiet e shtëpive etj., u bënë metoda të përditshme që ushtroheshin ndaj shqiptarëve. Këto akte kryheshin në bashkëpunim dhe pjesëmarrje aktive edhe të serbëve lokalë. Historiografia serbe justifikon reprezaljet e ushtrisë dhe të policisë serbe ndaj shqiptarëve, me arsyetimin e çarmatimit të tyre, për të vendosur rendin dhe për të penguar çdo veprimtari subversive, përpjekje e bashkëpunim të shqiptarëve me Shqipërinë, e cila mund t’i sillte probleme shtetit serb në ruajtjen e rendit dhe qetësisë në Kosovë. Mbretëria e Serbisë, për të përligjur masat ndëshkimore ndaj shqiptarëve, me anë të shtypit në Beograd hiperbolizonte shifrën e kryengritësve shqiptarë në të gjitha viset, duke pretenduar se numri i tyre arrinte në 80.000 vetë, që binte në kundërshtim me mundësitë dhe kapacitetet reale të forcave kryengritëse dhe nevojave të saj. Numri më i përafërt i kryengritësve shqiptarë, sipas vlerësimeve të konsullatës austro-hungareze në Shkup, ishte midis 10.000 dhe 20.000 vetë.

Ajet Çaushi dhe Shaban Kopriva drejtojnë Drenicën në kryengritje

Megjithëkëtë, shkalla e luftimeve ndërmjet kryengritësve në njërën anë dhe forcave ushtarake e mercenare serbe në anën tjetër, u rrit në fillim të tetorit të vitit 1913. Më 1 tetor 1913, sipas njoftimit të përfaqësuesit diplomatik të Austro-Hungarisë në konsullatën e Mitrovicës, J. Umlauf, në Drenicë kishte filluar një përleshje e armatosur ndërmjet forcave ushtarake serbe dhe kryengritësve shqiptarë. Për rrjedhojë, më 1 dhe 2 tetor 1913, në Drenicë u dërguan forca shtesë për të shuar rezistencën shqiptare. Të njëjtën ditë, drejtuesi i legatës austro-hungareze në Beograd, Wilhelm Ritter von Storck, i raportonte Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë se në Drenicë gjendja ishte e turbullt, radhët e forcave kryengritëse shqiptare po shtoheshin, për shkak se e tërë kjo krahinë po zbrazej nga trupat ushtarake serbe, duke bërë që autoriteti administrativ serb në këtë zonë të jetë i pafuqishëm. Thirrjet e autoriteteve ushtarake në drejtim të serbëve lokalë, për të shërbyer si komitë në aksionet ushtarake kundër shqiptarëve, nuk gjetën mbështetje. Serbët lokalë deklaruan se “pa shpërblim nuk duan të kryejnë këtë shërbim të rrezikshëm”. Në anën tjetër, në mesin e drejtuesve të kryengritësve në Drenicë ishte edhe Ajet Çaushi, i cili rreth vetes tashmë kishte 70 vullnetarë në fshatin Abri. Ai besonte se sensibilizimi i Kryengritjes do të ndikonte që të shtoheshin radhët e vullnetarëve.

Më 9 tetor 1913, J. Umlauf i dërgoi Vjenës zyrtare edhe një raport të hollësishëm mbi ngjarjet kryesore nga 1 deri më 9 tetor. Sipas raportit të tij, më 1 tetor në Llaushë të Drenicës u zhvilluan luftime ndërmjet kryengritësve dhe ushtrisë serbe. Numri i forcave kryengritëse arrinte shifrën në 1.000 vetë, nën drejtimin e prijësit të njohur shqiptar Shaban Kopriva. Mirëpo, 500 kryengritës nuk arritën të rezistonin dhe për pasojë u sprapsën në Stërnac të Epërm të Zubin Potokut. Ky sukses i forcave ushtarake serbe në Drenicë u arrit edhe me aktivizimin e 330 pjesëtarëve të njësisë së zbulimit, të cilët ishin të ndarë në grupe me nga 11 vetë (njëri që shkruante dhe vëzhgonte terrenin me dylbi, kurse 10 të tjerë ishin të armatosur mirë dhe me bomba dore). Të nesërmen, komitët serbë tentuan që në Kotorr të Drenicës të zinin udhëheqësin e shqiptarëve, Keço Ajet Çaushin, në kullën e tij. Mirëpo, në kullë ndodheshin 60 kryengritës, të cilët nuk i lanë komitët serbë të afroheshin pranë kullës, madje u shkaktuan atyre 8 të vrarë e 7 të plagosur.

Megjithëkëtë, ekspedita ndëshkimore serbe në Drenicë ishte e ashpër, për mizoritë e të cilës flitej kudo në Kosovë. Përkundër kësaj, kryengritja e shqiptarëve në Drenicë nuk ishte shuar tërësisht. Në Llapushnik, përkatësisht në malin e Goleshit, operonin rreth 2.000 kryengritës, numri i të cilëve u shtua nga 150 shqiptarë të ardhur nga fshatrat veriperëndimore të Mitrovicës. Më 7 tetor në Lubavec një shqiptar u vra nga komitët serbë, ndërsa në mbrëmjen e 8 tetorit në Klinë u dëgjuan të shtëna armësh, por nuk bëhej e ditur për hollësi të tjera. Ndërkaq më 9 tetor 1913, pas një orë luftimesh të zhvilluara në Broboniq ndërmjet një grupi kryengritësish dhe njësive ushtarake serbe, situata e trazuar u vu nën kontroll e rrjedhimisht u arrestuan 50 shqiptarë të fshatrave Broboniq dhe Çubrel. Rrjedhimisht, mbaheshin të ndërprera edhe vizitat e popullsisë së Drenicës në pazarin e Mitrovicës.

Në burimet serbe vërehet ndjeshmëria e lëvizjes kryengritëse sidomos në Drenicë, ku ushtria serbe dhe xhandarmëria nuk kishin forca të mjaftueshme për shuarjen e saj. Ndër trajtat e zakonshme të organeve serbe, të cilat kishin për tendencë të godisnin psikologjinë e kryengritësve shqiptarë dhe prijësve të tyre, ishte arrestimi, burgosja ose internimi i familjeve të tyre, si metoda për të joshur dhe paralizuar kryengritësit. Internimi i familjeve të kryengritësve, që parashihej të bëhej sipas një vendimi të lëshuar nga inspektori i policisë serbe me qendër në Shkup, Mihailo Ceroviq, me sa duket pati efekt te një pjesë e kryengritësve shqiptarë. Në mesin e tyre, 16 vetë nga fshati Broboniq i Mitrovicës, për të parandaluar internimin e familjeve të tyre, ishin paraqitur para organeve të administratës. Rrjedhimisht, vendimi për internimin e familjeve të tyre ishte anuluar, që nënkuptonte efektin psikologjik që këto masa kishin në goditjen morale të lëvizjes kryengritëse në Drenicë dhe më gjerë.

Drenica shpallet “zonë ushtarake e mbyllur”, për të kryer krime ndaj shqiptarëve

Pavarësisht kësaj, organet ushtarake serbe nuk arritën të shuanin plotësisht qëndresën e kryengritësve në Drenicë. Megjithëqë në disa fshatra u realizuan ekspedita të fuqishme ushtarake, që shuan përkohësisht qëndresën shqiptare, në fshatra të tjera ajo rilindte me forca të reja. Kësisoj, më 11 tetor 1913, në fshatin Pemishtë (Padalishtë) u rishfaqën forca kryengritëse, të cilat i sillnin telashe organeve të administratës serbe dhe malazeze në rrugën Mitrovicë-Pejë. Mirëpo, reaksioni serb, përkatësisht i komitëve serbë që kryenin vrasje në Drenicë, nuk pengohej e as nuk ndalej ndaj shqiptarëve që nuk ishin pjesë e kryengritjes. Sipas burimeve të konsullatës austro-hungareze në Mitrovicë, të raportuara Vjenës zyrtare, më 24 tetor 1913, nënvizohet: “Një serb nga Çagllavica (rrethi i Prishtinës) mburresh hapur se vetëm ai, kohët e fundit kish vrarë 100 shqiptarë (në Drenicë, F.R)”. Veç kësaj, arrestimet, internimet e burgosjet pothuajse u bënë përditshmëri. Madje edhe masakrimi i grave, pleqve e fëmijëve të pambrojtur në Drenicë dhe gjithë zonat kryengritëse, ishte bërë një akt trimërie për serbët lokalë dhe organet ushtarake. Këto veprime i përforcoi edhe akti i shpalljes së Drenicës si “zonë ushtarake e mbyllur”, që i linte dorë të lirë organeve ushtarake dhe komitëve serbë për të kryer krime ndaj shqiptarëve. Në këtë kontekst, në bazë të një njoftimi që qarqet diplomatike austro-hungareze në Beograd i dërgojnë Ministrisë së Punëve të Jashtme në Vjenë, më 13 tetor 1913, konstatohet: “Ekspedita e ndëshkimit kundër shqiptarëve u vu në zbatim me egërsinë dhe brutalitetin më të pashembullt. Mijëra të pafajshëm janë masakruar. Qindra fshatra janë djegur. Kolonelin famëkeq konspirator Damian Popoviqin e presin për kasaphanat e tija dekoratat e gjeneralit, prej duarve të Mbretit”. Rrjedhimisht, Mbretëria e Serbisë mori shkas të rifillonte aksionin e saj shtypës në Kosovë, që kishte për qëllim shpopullimin dhe plaçkitjen sistematike e rrënjësore të saj.

Kryengritja në Drenicë gjatë gjysmës së parë të vitit 1914 dhe krimet serbe

Edhe në vitin 1914, kryengritja e shqiptarëve në Drenicë nuk u ndal. Shqetësimi dhe pakënaqësia e popullsisë mbi gjendjen e vështirë rritej më tej. Autoritetet administrative serbe rëndësi më të madhe në veprimtarinë e tyre i kushtonin vjeljes arbitrare të taksave, tatimeve e gjobave në të holla. Në mesin e funksionarëve administrativë, në masë u përhap edhe fenomeni i korrupsionit. Kësisoj, gjendja ekonomike e popullsisë sa vinte e rëndohej e rrjedhimisht ndërmerrej edhe emigrimi. Përgjegjësi provizor në konsullatën austro-hungareze në Mitrovicë, J. Umlauf, në raportin e datës 1 janar 1914, i shkruante Vjenës zyrtare: “Pezmatimi ka arritur deri në atë pikë sa shumë ushtarë flasin hapur se në rast të një lufte të re (në Drenicë, F.R) nuk do të shkojnë të përdorin armët kundër armikut, por kundër mbretit e ministrave”. Ai nënvizonte: “Nga lajmet që vijnë e shtohen duhet besuar se në pranverë do të mjaftonte një e shtënë arme, që gjithë popullata myslimane (shqiptare, F.R) të mbledh armët nën flamurin kundër Serbisë”.

Më 6 janar 1914, një shqiptar i Drenicës, i cili po kthehej nga Shqipëria, në Akrashticë të Vushtrrisë kishte vrarë një xhandar dhe kishte plagosur një tjetër, të cilët e ndiqnin pasi e kishin zbuluar gjatë patrullave të xhandarmërisë serbe. Në mars të vitit 1914, në Drenicë u përshkallëzuan aksionet e grupeve kryengritëse e rrjedhimisht numri i forcave të tyre, që për autoritetet serbe nënkuptonte një riorganizim me tipare të një kryengritje me përmasa të theksuara. Për këto arsye, autoritetet administrative-ushtarake serbe në Rrethin e Mitrovicës nuk hoqën dorë nga armatosja e popullsisë lokale serbe, për shkak të drojës së madhe nga kryengritja e pandërprerë e shqiptarëve të Drenicës. Po ashtu, edhe lëvizjet e trupave ushtarake të këmbësorisë, kalorësisë dhe artilerisë bëheshin në përputhje me shkallën e kryengritjes. Kësisoj, më 14 mars 1914, një repart i xhandarmërisë prej 40 vetash nga Pazari i Ri shkoi në Llaushë.

Paralajmërimet e drejtuesve kryesorë shqiptarë të Kosovës në Shqipëri, përmes organizatës “Besa shqiptare”, se në fund të marsit dhe në fillim të prillit 1914, planifikohej të shpërthente një kryengritje e re në Kosovë, u bënë realitet. Në referatin e datës 31 mars 1914, të J. Umlauf, konstatohej: “Sipas njoftimeve nga njerëz të besueshëm gjendja shpirtërore e shqiptarëve të Drenicës është shumë e acaruar”. Një pjesë e madhe e shqiptarëve nga shumë fshatra të Drenicës iu bashkuan kryengritësve në zonën e Hasit dhe të Lumës. Kësisoj, vetëm nga Polaci afër Llaushës, më 27 mars 1914, shkuan 30 vetë. Sipas J. Umlauf “letrat që vinë nga Shqipëria me korrierët i ftojnë shqiptarët që jetojnë në territoret serbe e malazeze të grumbullojnë mjaft miell dhe të mos shesin bagëti të trasha. Këto lajme e ngjarjet më të fundit në (…) Drenicë sigurisht s’kanë për të mbetur pa jehonë”. Kështu, reparte të xhandarmërisë, njësite të këmbësorisë e kalorësisë dhe arsenal lufte (mitraloza, topa fushorë, municion), në javën e fundit të muajit mars u dërguan nga Pazari i Ri, Mitrovica e Vushtrria për në Drenicë. Veprimtaria e kryengritësve të shpërndarë në pjesën më të madhe në Drenicë dhe pjesërisht në bajrak të Astrazupit e Rahovec, ishte e pandalshme dhe se organet e administratës ushtarake ishin të vendosura për shpartallimin e saj dhe rivendosjen e rendit. Sipas raporteve të përfaqësuesve të administratës shtetërore dhe ushtarake serbe në Kosovë, dërguar Ministrisë së Luftës në Beograd, kryengritësit ishin të armatosur me pushkë dhe municion. Përkundër mungesës së ushqimit, ata ishin të entuziazmuar për të luftuar pushtetin serb. Në mesin e tyre ekzistonte një disiplinë shembullore, sipas të cilës nuk lejohej keqtrajtimi i ushtarëve e xhandarëve serbë, por vetëm konfiskimi i armëve.

(Vijon)

Imazhi i Arbërisë Mesjetare në Evropë

September 4, 2022 by s p

Dr. Dorian Koçi/

Betejat ushtarake të Gjergj Kastriot-Skënderbeut kundër osmanëve ndikuan në imazhin e Arbërisë dhe arbërëve në Evropë. Ilustruesi i “Historisë së Skënderbeut” të Marin Barletit, botimit të dytë në gjermanisht është miniaturisti dhe piktori gjerman Jost Amman, (1539-1591). Gravura më e rëndësishme e Jost Ammanit në këtë botim të vitit 1578 të Frankfurtit është ilustrimi i një beteje të osmanëve në muret e Krujës. Në një nga këtë gravurë kemi pasqyrimin e qytetit të Krujës si një qytet mesjetar europian ku në sfond dallohen disa kisha, arkitektura antike, tempuj me kolonada, ndërtesa monumentale me harqe dhe stil gotik, muret me kontraforte, porta e madhe e hyrjes, në pjesën kulmore të kompozimit gravuror mbi një tjetër kullë të rrumbullakët ngrihet pak i anuar në shtizë një flamur i madh me shqiponjën dykrenare, flamuri heraldik i Skënderbeut.[1] Jost Amman nuk ka qenë në Arbëri por nëpërmjet imagjinatës së vet përmes leximit të veprës së Barletit pikturon një qytet të tipologjisë europiane të kohës. Ky vizatim i Amman nën ndikimin e frymës humaniste përforcon një proces historik më të hershëm që kishte filluar në territoret e Arbërit. Në brigjet e Adriatikut lindor evolojnë qendrat urbane në qytete republika të cilat do të kenë një tregti të zhvilluar por dhe statuset e tyre shumë të rëndësishëm për qeverisjen e qyteteve dhe për të rregulluar marrëdhëniet me jashtë dhe të shtetasve të tjerë me qytetet. Këto statute janë të ngjashme me ato të qyteteve italiane dhe një pjesë të madhe zë koncepti i lirisë së qytetarëve dhe administrimi kolegjial i tyre nëpërmjet një këshilli të zgjedhur të përbërë nga qytetarët më të shquar. Po kështu familjet fisnike ballkanase fillojnë të mbajnë anale dhe kur botohen veprat e tyre më vonë si ato të Engjëllorëve p.sh një familje fisnike shqiptare nga Drishti, origjina e tyre do të jetë e lidhur gjithmonë me trashëgiminë greko-latine dhe legjenda të frymëzuara nga ngjarjet e mëparshme në rajon. Ky tipar është shumë i rëndësishëm pasi përcakton përkatësinë i identitetit që këto familje fisnike ndjejnë por dhe sepse ato përfshihen në afërsinë midis tyre dhe familjeve të tjera evropiane duke përforcuar kështu idenë evropiane të rajonit që zë fill nga miti i lashtë i Evropës por që ushqehet rrugës dhe me mite të rinj.

1-Moikom Zeqo. Gravuristi Jost Amman, Skënderbeiada e artit. Drita. – 1 prill, 2007.

1914 / “JA SI RIMËKËMBET SHQIPËRIA!” – DEKLARATAT E TURHAN PASHËS PËR “LA TRIBUNA”

September 2, 2022 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 2 Shtator 2022

“Stamboul” ka botuar, të shtunën e 21 marsit 1914, në faqen n°2, intervistën ekskluzive të Turhan Pashës dhënë asokohe korrespodentit special të “La Tribuna” në Durrës në lidhje me rimëkëmbjen e Shqipërisë, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Deklaratat e Turhan Pashës

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Romë, 20 mars.

La Tribuna publikon një intervistë që korrespondenti i saj special në Shqipëri ka pasur në Durrës me Turhan Pashën.

Kryeministri shqiptar deklaroi se ka synimin e vendosur të zbatojë një program të rimëkëmbjes ekonomike të Shqipërisë duke filluar me zgjidhjen e problemeve kryesore, pra hapjen e porteve dhe ndërtimin e rrugëve, sepse në mungesë të mjeteve të komunikimit, Shqipërisë i mungon jeta aktive. Duhet t’i tregojmë botës, shtoi shtetari i shquar, se Shqipëria është e aftë të punojë për rimëkëmbjen e saj dhe zhvillimin e brendshëm.

Prandaj do të na duhet të rrisim (përmirësojmë) kushtet e bujqësisë, të aktivizojmë prodhimet, të transformojmë kënetat.

Duke folur për politikën e jashtme, Turhan Pasha pohoi se Shqipëria duhet të bëhet një element paqeje dhe moderimi në Ballkan.

Ai përfundoi duke uruar që i gjithë kombi shqiptar të mblidhet rreth ministrisë kombëtare, në mënyrë që ta mbështetesë në detyrën e mundimshme që ka marrë dhe të meritojë kështu simpatinë e Evropës. – (Ag. It.)

KTHIM NË HISTORI, SI U SHPALL MBRETËRIA SHQIPËTARE DHE AHMET ZOGU U ZGJODH MBRET I SHQIPTARËVE

September 1, 2022 by s p

Shpëtim Axhami/

Nga kronika e kohës, orë pas ore e ditë pas dite, me vendime historike për një sistem legjitim mbretërorë.

Për Shqipërinë ishin kohë të trazuara dhe vendi kishte nevojë për burra shteti.

Ahmet Zogu kishte katër vjet që ishte bërë i gjithëpushtetshëm si rezultat i aftësive të tij, por edhe i gabimeve të rënda që bën kundërshtarët.

Po të donte ai ishte bërë mbret që në vitin 1924, madje i sigurt ishte në janarin e vitit 1925, por nuk u ngut. Largimi i Princ Vidit që kishte lënë shtegun hapur, pasi nuk kishte abdikuar, forma e regjimit ndryshonte natyrshëm.

Kjo ishte një arsye më shumë për të shpallur së pari Republikën, (21 janar 1925).

Republika do ta kishte jetën të shkurtër, sepse ishte koha e mbretërive.

Kujtojmë se, i gjithë Ballkani, Italia dhe shumë shtete në Europë ishin Monarki. Gjithashtu, mendësia e shqiptarëve në këtë kohë anonte nga forma monarkike e regjimit.

Shpallja e Mbretërisë do të ishte dhe qe një hap tjetër i rëndësishëm, në stabilitetin e shtetit shqiptar.

Në vitin 1928, Ahmet Zogu e kuptoi se koha e përshtatshme për të shpallur Mbretërinë kishte ardhur, por për këtë u ndërmorën të gjitha hapat e nevojshme kushtetuese.

Më 1 qershor 1928, kryetari i Republikës iu drejtua me një mesazh të dy dhomave legjislative.

Më 7 qershor 1928, ndryshimi i Kushtetutës (Statutit)

Dhoma e Deputetëve dhe Dhoma e Senatit, në një mbledhje të përbashkët vendosën një shtojcë në nenin 141 të Statutit, si vijon: “Rishikimi i përgjithshëm i Statutit i përket Asamblesë Kostituente. Kur vendoset nevoja e rishikimit të përgjithshëm të Statutit sipas procedurës të caktuar në këtë artikull, të dy Dhomat quhen vetvetiu të shpërndara dhe dekretohen zgjedhje për Asamble Kostituente sipas Art.47 të Statutit.”

Më 16 qershor 1928, dekretohen zgjedhjet e Asamblesë Kushtetuese

Në mbështetje të nenit të mësipërm, u dekretuan zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese.

Më 17 gusht 1928, bëhet votimi direkt.

Me votim indirekt, një asembleist për 15.000 banorë dhe për çdo fraksion që i kalonte 7.500 banorë

23 gusht 1928, festë në Durrës dhe në Tiranë ende pa u kurorëzuar

Ndërkohë, shpallja e afërt e Mbretërisë ishte bërë publike.

Ahmet Zogu kishte njoftuar dhe marrë aprovimin e fuqive të mëdha, (së pari të Italisë), për hapin që po hidhte.

Në gjysmën e dytë të gushtit, në Tiranë dhe në qytetet e tjera të vendit u zhvilluan manifestime në përkrahje të shpalljes së Monarkisë.

Një rast për manifestim qe edhe kthimi i Zogut nga Durrësi më 23 gusht 1928

Më 25 gusht 1928, në orën 09.30, zgjedhjet në Asamblenë Kushtetuese

Asambleja Kushtetuese zhvilloi mbledhjen e parë. Pasi u lexuan emrat e asambleistëve, Pandeli Evangjeli u zgjodh kryetar i përkohshëm si deputeti më i vjetër, ndërsa Ejëll Serreqi u zgjodh sekretar si deputeti më i ri.

Pasi u ngrit komisioni i verifikimit të kredencialeve (mandateve), seanca u mbyll.

Më 27 gusht, në orën 16.00, betimi i deputetëve

Mbledhja e dytë e Asamblesë Kushtetuese, e cila filloi me leximin dhe pranimin e raportit të komisionit të kredencialeve (mandateve). Deputetët bënë betimin, si vijon: “Betohem botënisht se si asambleist kam për të kryem detyrën e ngarkueme prej popullit me ndërgjegje të plotë dhe vetëm për të mirën e përgjithshme t’Atdheut”, (Bisedimet e Asamblesë Kostituente, Nr.1, Tiranë, 1928, f.7). Pas kësaj u zgjodh kryesia e Asamblesë Kushtetuese: Pandeli Evangjeli, -kryetar; Ferit Vokopola, nënkryetar; Fiqri Rusi – kujdestar; Ejëll Serreqi – sekretar. Në përfundim të mbledhjes së dytë, Pandeli Evangjeli njoftoi se në rend të ditës ishte rishikimi i përgjithshëm i Statutit, ndërkohë gazetat hamendësonin rreth titullit të Mbretit.

Më 29 gusht, në orën 17.00, lexohen letrat e popullit

U zhvillua mbledhja e tretë, ku u lexuan telegramet nga të gjitha krahinat e Shqipërisë që kërkonin shpalljen e Mbretërisë dhe u vijua me diskutimet e 24 deputetëve, të cilët kërkonin shpalljen e Mbretërisë dhe proklamimin e Zogut Mbret të Shqiptarëve.

Më 30 gusht 1928, mblidhet Komisioni i posaçëm

Në përfundim të mbledhjes u formua një komision i posaçëm për hartimin e neneve kryesorë të Statutit të ri.

Më 1 shtator 1928, në orën 09:00, votim për Mbretin

U zhvillua mbledhja e katërt e Asamblesë Kushtetuese. U lexua raporti i komisionit, i cili kishte përgatitur nenet kryesore të Statutit të ri. Me propozim të Mihal Kasos pas leximit të çdo neni votimi u krye në këmbë.

Kështu, në orën 9:12, Asambleja Kushtetuese votoi unanimisht duke e shpallur Shqipërinë, Mbretëri demokratike, parlamentare, të trashëgueshme dhe Zogun I, Mbret të Shqiptarëve.

Gjithashtu, u aprovua edhe formula e betimit të Mbretit. Duartrokitjet dhe njëqind e një të shtëna topi përshëndetën vendimin.

1 shtator 1928, në ora 17:00, ceremoniali i kurorëzimit mbret.

Një komision me deputetë nga të nëntë prefekturat e vendit, i kryesuar nga Pandeli Evangjeli, u nis drejt Pallatit, që pas kësaj date u quajt Pallati Mbretëror (sot Akademia e Shkencave), për t’i komunikuar formalisht Mbretit vendimin e Asamblesë Kushtetuese. I përcjellë nga brohoritjet popullore të rastit, komisioni kaloi mes një kompanie të gardës, veshur me uniforma të kuqe, dhe hyri në Pallat. Në orën 10:00, të datës 1 shtator 1928, Ahmet Zogu pranoi kurorën. Betimi i Mbretit në Parlament do të bëhej më 1 shtator 1928, në ora 17:00, por në fakt bë 20 minuta më përpara, siç duket për arsye sigurie. Festimet e pasdites së 1 shtatorit 1928 filluan që në orën 14:00, dhe zgjatën tre ditë. Repartet e ushtrisë ishin rreshtuar, populli kishte dalë në rrugë, ndërsa disa aeroplanë hidhnin fletushka nga ajri. Në orën 16:00, u dëgjua buçitja e trumbetave dhe më pas himni kombëtar.

PSE MBRET I SHQIPTARËVE DHE JO I SHQIPËRISË…

Në fakt ka qenë një lëvizje e menduar prej kohe, por e përmendur më 29 gusht në mbledhjen e Asamblesë Kombëtare, shpallja e Ahmet Zogut, Mbret i Shqiptarëve dhe jo i Shqipërisë, gjë që kishte një kuptim të qartë kombëtar dhe politik. Po të quhej i Shqipërisë , kufizohej brenda kufijve të territorit të atëhershëm, por ai kishte synim të mbretëronte e dhe në territoret jashtë Shqipërisë, madje edhe diasporën.

…DHE PSE ZOGU I PARË DHE JO AHMET ZOGU

Gjatë gjithë votimit, por edhe më pas të betimit të Mbretit, deputetët qëndruan më këmbë Në kundërshtim me zakonin e mbretërve në Evropë, për të evidentuar emrin, Ahmet Zogu zgjodhi mbiemrin (Zog I) për emërtim zyrtar. Emri Ahmet iu duk i papërshtatshëm për drejtimin që kishte vendosur t’i jepte vendit.

Ashtu siç del qartë!

Vendosje e kesaj forme regjimi, nuk ishte imponim, rastesi opo deshirë e dikujt, por ishte domesdoshmeri absolute e parapercaktuar që me Shpalljen e Pavaresise dhe që në Kongresin e Lushnjes, ku rolin e kryetarit te shtetit e kishte lozur Keshilli i Larte i Regjences.

Ne keto momente politike te trazuara, ne nje shtet te ri, ku nuk po gjendej si duhet as stabilitet i brendshem dhe as i jashtem, ishte domosdoshmëri dhe e padiskutueshme te vendosej kjo formë regjimi, si thame me siper, e parapercaktuar me pare dhe më e përshtatshmja për ne.

Fjalimi i parë i Ahmet Zogut si Mbret.

Dalshim faqebardhë para historisë

Sot po ju drejtohem si shok, bashkëpunëtor të idealit të përbashkët. Nëse në fjalimin tim nuk do të gjeni fjalët e nalta të krenave të ndershëm të stolisur me Kunorë, të mos çuditeni. Se unë shoh në Kryesinë e Shtetit Shqiptar, në cilindo titull qoftë, shembëlltyrën besnike të popullit dhe shërbyesin e palodhur të Atdheut. Sot, në minutën kur ngarkohem me detyrën e rëndë dhe të naltë të shtetit, prej vullnetit e dëshirës së popullit të shfaqur me vendimin e ndërgjegjes Suej, do të veproj duke marrë parasysh përgjegjësinë morale, të cilën herët a vonë di ta çmojë populli shqiptar, për lartësimin e vendit….. Bota e ka marrë vesh se po të lihen të qetë edhe bijtë e Shqipërisë, mund të krijojnë një shtet. Mbas sotit detyrën e kemi më të rëndë, se duhet t’ i tregojmë botës se edhe shqiptari, si çdo popull i qytetëruar, mund ta marrë kulturën, e cila është pasuria e të gjithëve dhe ideali i botës mbarë. Vetëm në këtë mënyrë, duke i siguruar vendit tonë një të ardhme të lirë, mund të paguajmë një detyrë historike. Në regjimin e ri Shqipëria ka për të qenë një faktor paqësor në Ballkan. Relacionet që ekzistojnë sot me shtetet fqinje e dashamirëse, shpresojmë se do t’i forcojmë edhe më tepër. Unë, bashkë me ju shokë të mi, jo vetëm që do të mbrojmë të drejtat kombëtare, por edhe kur të jetë nevoja, me ju bashkë do ta shtyjmë popullin trim shqiptar për t’ia arritur qëllimit të lartë, atë ideal që na ka falur natyra e na i ka shënuar historia, duke lartësuar vendin në sheshin e qytetëruar. Si të mbaroni detyrën e shenjtë, të ktheheni në vendet tueja e t’i thoni popullit Sovran se Prijsi i tij e sheh veten si çdo shqiptar. Me sa shpejtësi dhe entuziazëm e keni vënë në Fronin e Gjergj Kastriotit, aq me shpejtësi e kënaqësi keni për ta gjetur gjithmonë gati për t’i sakrifikuar të gjitha, nëse është nevoja, edhe jetën mbas dëshirës të tij dhe për të mirën e vendit.

Zotninj, dalshim faqebardhë para historisë!

Koha e lavdishme e bërjes së shtetit modern shqiptarë tashmë kishte nisur

1-Shtatori, Ditë Historike Kombëtare

Data 1 Shtator, Dita e Shpalljes Mbretërisë, duhet të përkujtohet zyrtarisht, si një ditë historike kombëtare.

Ndërkohë, ne jemi të bindur, se nuk do të jetë e largët dita që do të kemi një datë tjetêr historike, atë kur mbretëria do të rikthehet përsëri në Shqipëri.

Si sot para 94 vitesh, me 1 Shtator të vitit 1928, Asambleja Kushtetuese Parlamentare e shpalli ligjërisht Shqipërinë Mbretëri Demokratike Parlamentare të Trashigueshme dhe Ahmet Zogun Mbret i Shqiptarëve.

Për shumë arsye kjo është dhe mbetet një datë me vlera të larta historike kombëtare e si e tilë duhet të përkujtohet zyrtarisht.

-Kjo mbretëri vinte si një trashigimni prej kohës e nēn kurorën e Skënderbeut.

-Bënte de facto atë që de jure ishtë parapërcaktuar në Shpalljen e Pavarësisë më 1912 dhe në Kongresin e Lushnjes, ku rolin e kryetarit të shtetit do e luante Këshilli i Lartë i Regjencës deri në forcimin e shtetit shqiptar dhe zgjedhjen e mbretit të ardhshem.

-Atë që perendimi dhe Fuqitë e Mëdha, pas shpalljes së pavarsisë, vendosën ta kryenin nëpërmjet Princ Vidit, tashmë shqiptarët po e realizonin vetë nëpërmjet birit të tyre, që patjetër edhe i takonte, duke u nisur nga origjina e hershme dhe çfarë përfaqësonte familjare e Tij për kombin shqiptar, ky ishte Ahmet Zogu.

Kjo ditë ka rëndësi dhe vlera të veçanta për kombin tonë gjithashtu sepse.

Nëpërmjet formës regjimt mbretëror, shpallir në këtë ditë, nën drejtimin e Mbretit Zog I, interesi kombëtar dhe bashkimi kombëtarë ishin më të sigurta se asnjëherë tjetër.

Shqipëria filloj të ndërtonte institucionet e saj demokratike moderne me standarte perendimore.

Statuti i Mbretërisë Shqiptare mbetet një vlerë e madhe, kjo jo vetëm për kohën, kujtojmë para 100 vitesh, por në shumicën e vet, zbatimi i tij edhe sot do bënte një mirëfunksionim të shtetit shqiptar, disa ligje dhe nene janë të mbartura akoma prej tij.

Reformat e gjithanshme të kryera në këtë periudhe, sollën zhvillim ekonomik, pavarsisht krizave nderkombtare të kohës, civilizim dhe integrim, rend e qetësi, drejtësi dhe barazi,

U vendosën standarte të atilla që e bënë qutetarin shqiptar, më dinjitoz, më të lirë e më krenar se kurrë ndonjëherë tjetër. dmth sollën ato standarte të cilat edhe sot po kërkohen dhe nuk po arrihen dot.

Ndryshimi i formës regjimit pas Luftës Dytë Botërore erdhi me dhunë e diktat, duke bërë të mundur instalimin e diktaturës së egër komuniste tek ne, shqiptarët vuanin diktaturën e kujtonin kohën e Mbretërisë Zogut.

Pluralizmi politik i pas ‘90 nuk erdhi ashtu siç duhet për shumë arsye, ai duhet të vinte mbi bazën e çmontimit të gjithë asaj mbi të cilën u ngrit regjimi monist komunist, duke krijuar sistem tjetër qeverisëse dhe klasë tjetër politike, klasë e cila të vërtetë ishte e prirur për të vendisur standarte tjera demokratike në Shqipëri.

Në vitin e mbrapsht 1997 u krye Referendumi i ndryshimit të formës së regjimit, shqiptarët folën qartazi PRO sistemit qeverisës mbretëror, por ata që akoma ëndërronin Kongresin e Përmetit dhe yllin e kuq, si edhe dihet, i manipuluan rezultatet.

Sot, më tepër se kurrë, duke u nisur edhe për çfarë ka ndodhur dhe rruga nēpër të cilën ka kaluar Shqipëria që prej vitit 1939 e deri sot, gjendjen aktuale ekonomike, politike e sociale ku jemi, kanë bërë që shqiptarët të kërkojnë gjithnjë e më tepër kthimin e mbretërisë në Shqipëri.

Prandaj, vetëm shkurtimisht për sa tham më dipër, është gjëja minimale e detyrim prej të gjithve, që data 1 Shtator të shpallet dhe përkujtohet si ditë historike kombëtare.

“ATDHEU MBI TË GJITHA”

Sot shënohet 534 vjetori i “Hora e Arbëreshëvet”

August 30, 2022 by s p

Bledar Kurti/

Prijës të Gjergj Kastriotit u shpërngulën në Itali përpara pushtimit otoman por pjesa më e madhe e tyre u shpërngul në Jug të Italisë pas vdekjes së Gjergj Kastriotit në vitin 1468, rënies së Krujës në vitin 1478 dhe Shkodrës 1479.

Për shkak të pushtimit nga osmanët, grupe të tjera shqiptarësh u larguan nga atdheu i tyre përmes detit Adriatik për në Itali duke themeluar më 30 gusht 1488 “Piana degli Albanesi” siç thuhet nga arbëreshët “Hora e Arbëreshëvet”.

Ruajtja e gjuhës, besimit, traditës, riteve, kostumeve, këngëve etj, i Arbëreshëve prej afro 6 shekujsh është rast unik jo vetëm në Evropë por në mbarë botën.

Prej 6 shekujsh Arbëreshët kanë ruajtur brez pas brezi identitetin e Arbërit, dhe sot mrekullohesh kur dëgjon fëmijë që flasin gjuhën e Gjergj Kastriotit dhe praktikojnë zakonet e kohës së Heroit tonë Kombëtar.

Për 4 shekuj, nën pushtimin otoman, figura e Gjergj Kastriotit u shua nga kujtesa kombëtare, dhe ishin Arbëreshët ata që e rikthyen figurën e tij në Shqipëri, si simboli i bashkimit konbëtar dhe frymëzuesi drejt rrugës për pavarësi.

Në mesim e shekullit të 19-të Shqipëria eci përpara në rrugëtimin e saj për pavarësi dhe shtet-formim, falë kontributit të çmuar të figurave patriotike arbëreshe.

Projekti i parë i Rilindjes Shqiptare, një projekt thellësisht evropian, u formulua nga figurat e komunitetit arbëresh si Jeronim De Rada, Gavril Dara, Zef Serembe, Antonio Gramshi, e shumë të tjerë, të cilët ndihmuan në finalizimin e atij projekti: zgjimi i një populli dhe pavarësia e një kombi.

Arbëreshët kanë ruajtur shumë elemente etnike të kulturës së saj shqiptare, veçantitë e saj kulturore, gjuhësore, fetare (gjuhën, ritin bizantin, veshjet tradicionale, zakonet, muzikën, folklorin).

Ekzistojnë rreth 800 veshje tradicionale vetëm në Horën e Arbëreshëvet.

Në ditë festash arbëreshët organizojnë parada dhe varin në ballokone qilima disa shekullor, të endur me tezgjah, të trashëguara brez pas brezi në çdo familje. Si motiv ato kanë shqiponjën dykrenare, por edhe lule të kuqe që simbolizojnë ngjyrën e flamurit, si në rastin e Kalabrisë, ku në qilima figuron lulja Geranium Imperial, e cila rritet masivisht në kodrinat e lëndinat e zonës.

Ushqimet tradicionale janë një karakteristikë e veçantë, si kulaçi dhe buka pa maja, mënyra e ngjyrosjes në vezëve të pashkës përmes zierjes në kazan të rrënjëve të kuqe, ndërsa kërcimet dhe këngët përçojnë emocione mallëngjyese për largimin nga atdheu dhe mallin për vendlindjen e tyre, si për shembull kënga për Morenë, vendin e tyre që tashmë e kishin lënë shumë larg.

“Mori e bukura More

Si të le e më së të pë!

Atje kam zotin tatë,

atje kam zonjën mëmë,

atje kam edhe tim vëlla:

Gjithë të mbuluar në dhe!”

Komunitetet Arbëreshe ndodhen jo vetëm në Itali, por edhe në Argjentinë, Gjermani, Francë, ShBA, Kanada, Greqi, Australi, etj, ku me krenari ata vazhdojnë të ruajnë prej shekujsh identitetin arbëresh.

Siç thuhet edhe në këtë këngë arbëreshe:

“O zë i ngrohtë i vendit tim.

O dritë e syve të mi.

Ne jemi bijtë e Kastriotit.

Ne u përkasim dheut të shenjtë.”

Sa e mrekullueshme është kjo!

Sa krenari për ne!

Gjak i shprishur, por një