Histori – Page 207 – Dielli

GURËZI NDERON MARTIRËT

August 13, 2021 by s p

Nga Gjok Bici

Kisha e Zojës së Këshillit të Mirë në Gurëz ka përjetuar një përsekutim të gjatë në periudhën e regjimit komunist. Priftërijtë që shërbyen në këtë kishë qenë personalitete të njohur në shërbim të komunitetit katolik në famullinë tonë e në rang kombëtar.

Për këtë veprimtari të spikatur ata nuk i shpetuan vëmëndjes së rregjimit të kohës duke i burgosur, internuar e pushkatuar. I kam njohur personalisht të gjithë priftërinjtë e murgeshat që shërbyen në Gurëz apo morën rrugën e meshtarisë nga Kisha e Gurzit. I pranishëm në gjygjin e Dom Shtjefën Kurtit (i Lum ), kujtoj komunikimin e gjygjtarit me dom Shtjefnin ”I pandehur, ne i mbyllëm kishat, e do ti shëmbin ato, çka thua, pse nuk po të ndihmon zoti që ti predikon? Përgjigjja e dom Shtjfnit: Zotni gjygjtar, për një gja jam shumë i sigurtë se këtu do ngrihet një kishë e re shumë ma e bukur se kjo që do shëmbni ju. E kam përmëndur shpesh parashikimin e dom Shtjefnit ,.Në Gurëz eshtë ngritur nje kishe madheshtore. Dom Shtjefnit iu ba gjygj publik në Gurëz, në kishën që kishtë ndërtuar vetë, me ndihmën e bashkëpunimin e Gurzakëve. Ai deklaroi se ka luftuar e do luftojë sa të jetojë për fenë e Krishtit e për këtë u dënua me pushkatim. Dashtë zoti të gjënden eshtrat e tij e të ketë një varr ku të afermit e miqt e tij të luten e të vëndosin lule. Dom Zef Bici, Dom Mark Dushi, Dom Prek Preka, shugurohen priftërinj me 2 shkurt 1946 nga Imzot Vinçens Prenushi (i lum). Dom Zefi e Dom Marku si rrallë kush kanë fate të përbashkëta. Punuan bashkë në Tiranë, Shkodër, pasuan njëri- jetrin në Zhejë e Mërqi. I përzunë nga kishat që shërbenin në një datë. Dom Markut i mbyllin kishën në Gurëz, me 12 shkurt 1967, e dom Zefit në Mërqi të Lezhës. Arrestohen në një ditë, korrik 1968, hetohen nga i njëjti hetues, u bahet gjygj publik në Shkodër, dënohen nga i njëti gjygjtar me pushkatim, pushkatohen nga i njëjti vrasës, mbulohen të dy bashkë në një gropë rrëzë një kanali në Dobraç të Shkodrës. U rivorrosën me një ceremoni kishtare ne vitin 1993, në kriptën e Katedrales së Shën Palit në Tiranë. Të njëjtin fat pati edhe dom Preka. Arrestohet e dërgohet në burg në Krujë. Të djelën e larit me 29.04.1977 e dërgojnë të mbushë me ujë një gropë gëlqerje , e ”aksidentalisht ” gjëndet i mbytur në gropën e gëlqeres. Pasi shërbeu për shumë vitë si prift i Gurzit, dom Anton Doçi , prifti i specializuar për gjuhësi, e përballoi me shumë vështirsi jetën në Gurëz, pasi ishte ndërprerë çdo mundësi ndihme nga besimtarët. Arrestohet e dënohet me shumë vite burg, të cilat nuk i mbaroi se vdiq në burg. Edhe për seminaristët Gjergj Bici e Ndoc Vata fatet qenë të njëjta. Arrestohen të dy në Janar 1946, e nuk arijnë të shugurohen priftërinj. Dënohen, fillimisht me pushkatim, por u falet e jeta e bajnë nga 18 vite burg. Gjergji pasi punon si marangoz, arrestohet e denohet përsëri me 10 vjet burg për agjitacion e propogandë. Vdes në internim ne Fishtë të rrethit Shkodrës. Ndwrsa Ndoci punon si puntor krahu deri sa vdes në vitin 2004. Me vendim të qeverisë shqiptare në janar 1946 mbyllen të gjitha kuvendet e murgeshave në Shqipëri. Kthehen në familjet e tyne Motër Marta Miri, Moter Drane Vushaj, Motër Gjule Maçaj, Motër Mrike Metaj. Motër Age Uci, kishte studjuar ne Breshja të Italisë e shërbente atje. Mbyllja kufijve e la në Itali. Ka shërbyer, ka vdekur e është vorrosur në Breshia. Pllaka përkujtimore u realizua me pagesat e të afërmëve të martirëve. Dua të falënderoj të gjithë ata që banë të mundur realizimin e montimin e sajë. Falënderoj Nanën Gjenerale të Motraave Baziliane, Motër Elenën (Lulashi), Klaudet e Lek Bici, Prof Angjelin Shtjefni, kryetar i shoqatës së Intelektualëve Katolikë të Shqipërisë, mik i Dom Zef Bicit, Zotni Nikolin Kurti, Zotni Lodovik Doçi, Zotni Gjergj Luli, Zotni Nikoll Bici, për shumë shërbime të bame. Falenderoj At Pasqualen, Motër Emën, Pnëtorët që e montuan. Firmën ”Gjeçi” për shkrimin, vëndosja e kësaj pllake përkujtimore, ishte një detyrim moral që banorët e famullisë së Gurzit, kishin për këta priftërinj e murgesha që shërbyen në Gurëz, u lindën e filluan rrugën e meshtarisë prej kësaj kishe të bekueme. Ky përshkrim i shkurtër i jetës së këtyre martirëve, është një grimcë e aktivitetit tyre fetar e atdhetar, që në kushte shumë të vështira, të ndjekur në çdo hap nga ish-sigurimi i shtetit, u banë luftëtarë të pamposhtur për Fenë e Krishtit e Atdheun e tyre të dashtun. Do kujtohen gjithmonë nga populli i Gurzit.

GJENOCIDI SERB NË SHQIPËRI- 1913

August 9, 2021 by s p

Shkruan: NIKË GASHAJ/

MASAKRAT E POPULLËSISË CIVILE-Në maj 1913 Fuqitë e Mëdha u kërkuan trupave serbe e malazeze të tërhiqeshin nga Shqipëria Qendrore dhe Veriore të pushtuara prej tyre. Serbia, nga zemërimi që po humbte portet e Shkodrës dhe të Durrësit, la pas një vazhdë shkatërrimesh gjatë tërheqjes së trupave të saj. Ashtu që në shtator 1913 shpërtheu një valë e re mizorish. Më 20 shtator ushtria serbe mori me vete të gjithë gjedhët e Malësisë së Dibrës. Barinjtë u munduan të mbroheshin dhe luftuan, por u vranë të gjithë.

Serbët vranë gjithashtu dy prijës të fisit të Lumës, Mehmet Ademin e Xhafer Elezin, dhe nisën të plaçkitnin e të digjnin të gjithë fshatrat që hasnin gjatë rrugës(dhjetë). Në të gjithë këta fshatra serbët kryen akte masakrash të tmerrshme dhe dhunime grash, fëmijësh e pleqsh… Duke hyrë në fshatrin e Porçasit, ushtria serbe i nxori të gjithë burrat jashtë fshatit dhe pastaj dërgoi atje gratë që t’u merrnin para si shpërblim për lirimin e tyre; burrat e gjorë i kishin mbyllur në xhami, të cilën e hodhën në erë me katër predha. Në fshatin e Sulpit 73 shqiptarë pësuan një vdekje të tmerrshme , kurse 57 të tjerë nga fshati Çolopek u vranë në mënyrë të shëmtuar. Prefekti i Krushevës i kërkoi ushtrisë serbe haptas që të digjnin të gjitha fshatrat në ndodheshin midis Krushevës dhe Ohrit.

Në një letër të një ushtari serb , që u botua më 22 tetor të atij viti, thuhet: Nuk kam kohë t’ju shkruaj gjatë, por do t’ju tregoj për gjërat e tmerrshme që po ndodhin këtej. Jam tmerruar prej tyre dhe vazhdimisht pyes veten se si mund të bëhet njeriu kaq barbar, sa të kryejë mizori të tilla. Është e tmerrshme. Nuk ma mban të them më shumë, por mund t’ju them se Luma (një fshat shqiptar anës lumit me të njëjtin emër), nuk ekziston më. Nuk kanë mbetur veçse kufoma, pluhur e hi. Ka fshatra me 100, 150 dhe 200 shtëpi, ku nuk gjendet më këmbë njeriu. Njerëzit i mbledhim në tufa me nga dyzet a pesëdhjetë vetë dhe pastaj i shpojmë me bajoneta deri tek i fundit(Edwin Jacques: Historia e Popullit Shqiptar nga Lashtësia deri në ditët sotme, Carolina, USA, 1995, f. 379). Bie erë plaçkitje gjithandej. Oficerët u thanë ushtarëve që të shkonin në Prizren e të shisnin gjënë e vjedhur. Gazeta që botoi këtë letër shtonte: “Miku ynë na tregon për gjëra më të frikshme se këto(!), mirëpo ato janë aq të tmerrshme dhe sfilitëse, saqë preferojmë të mos i botojmë”. Atë tetor një ushtri serbe prej 60.000 vetësh shkretoi krahinat e Dibrës, Strugës, Liqenit të Ohrit dhe Gollobordës në Shqipërinë Qendrore, si edhe Gashin, Krasniqin e Valbonën në veri. B. Peel Uillet, një agjent i ndihmës amerikane, shkroi një raport rreth vëzhgimeve të tij. Në Shqipërinë Veriore trupat serbe shkatërruan njëqind fshatra pa paralajmërim, pa asnjë provokim dhe pa kurrfarë arsyeje…12.000 shtëpi u dogjën e u hodhën në erë, 8.000 bujq u vranë ose u dogjën të gjallë, 125.000 mbetën të pastrehë. Të gjithë bagtinë e rrëmbyen. Kështu bënë edhe me drithërat e sapokorrura. Bujqit, si kafshë të përndjekura, merrnin arratinë për në Elbasan, Tiranë, Shkodër e fshatra të largët. Tani sa jam kthyer nga një udhëtim , përmes këtyre zonave të goditura. Pashë fshatra të rrënuar dhe shtëpi të djegura ose të hedhura në erë. Pashë refugjatë të uritur. Pashë gra e fëmijë që vdisnin nga uria.

Komisioni Karnegi përmblodhi vëzhgimet e tij si më poshtë:

Trupat e rregullta serbe nuk lanë gjë pa bërë, që nga dita e parë kur pushtuan Shqipërinë, me qëllim që t’i detyronin banorët të linin kombësinë e tyre ose të shtypnin me egërsi racën shqiptare. Shtëpi e fshatra të tërë u bënë shkrumb e hi, popullsia e pafajshme dhe e paarmatosur u masakrua në masë, u kryen akte të shëmtuara dhune, plaçkitje dhe mizorie, – të tilla ishin mjetet që përdorën dhe vazhdojnë të përdorin ushtarët serbë, me qëllim që të transformojnë rrënjësisht karakterin etnik të rajoneve të banuara dikur vetëm nga shqiptarë.

Kjo luftë shfarosëse e sërbëve përgjatë kufirit verior të Shqipërisë u përshkrua edhe nga Edit Durham, bamirësja britanike që kaloi vite të shumta midis fiseve të malësisë.

Një shqiptar, të cilit i ra rruga nga Podgorica, deklaroi se në vilajetin e Kosovës në shumë vende toka ishte mbuluar me trupat e grave e të fëmijve dhe se kishte parë një gjymtyrë që ende përpëlitej mbi tokë.

Një oficer serb ishte mburrur gjithë gëzim: “ Fisin e Lumës e shfarosëm. “ Pastaj ai përshkroi masakrën e paparë të burrave, grave e fëmijëve, si edhe djegjen e fshatrave. Oficerët serbë kishin rënë në ujdi që “kur vendi të bëhet sërish i yni, nuk do të ketë më asnjë këmbë myslimani”.

Mirëpo, më 7 nëntor 1913 Austria dhe Italia u kërkuan serbëve që të evakuonin tokat shqiptare të pushtuara, kështu që ata, pa dëshirë, u tërhoqën në kufijtë e përcaktuar nga Konferenca e Ambasadorëve të Londrës. Disa muaj më vonë, më 28 qershor 1914, një nacionalist serb e shfryu zhgënjimin e tij të thellë duke vrarë Princin Austriak, Franc Jozefin, në Sarajevë. Kështu, falë ngathtësisë së Evropës në trajtimin e çështjes shqiptare, fuçia e barutit në Ballkan shpërtheu në një Luftë Botërore.

Përfundim: Serbizmi i madh është i gjallë, madje dhe në ato momente kur duket se nuk ka kurr fare shansë për të mbijetuar, e jo më për tu zbatuar. Sot jemi dëshmitarë, se funkcionarët e lartë të Shtetit të Serbisë dhe të Republikës Serbe në Bosnjë e Hercegovinë parashtrojnë idenë dhe projektin e tyre politik: “Bota Serbe” apo “Serbia e Madhe”. Idetë e tilla nuk kanë të bëjnë me një politik reale, por mitologjike, për çka nuk ka shërim. Për ithtarë të tillë pushtimi i tokave të huaja është detyrë e shenjtë dhe njëheri është arsyeja e vetekzistencës së tyre. Ideja e Serbisë së Madhe sikurse një sëmundje epidemike ekziston dhe mbijeton tashmë disa shekuj dhe se gjithmon çfaqet në kohën kur për atë arrihen kushtet e volitshme. Ajo mund të kapërcej dhe gjenerata, periudha të tëra, por kurr në të vërtetë nuk shuhet apo vdesë. Një konkluzë të tillë më së miri e vërteton dhe hisoriania e njohur serbe, Llatinka Peroviq, e cila ndër të tjerat thotë: “ Serbia është e lodhur nga luftërat për pushtimin e territoreve të huaja. Brenda 125 vjetësh, ajo ka luftuar çdo 14 vjet… Sot, kur një orientim i tillë do të duhej të përfundoj dhe kur një model i tillë politik do të duhej të jetë i zbrazur, bëhet e qartë se është e nevojshme të ndryshoj ajo që quhet mentalitet. Mirëpo, parashtrohet pyetja: a mund të ndryshoj fare mentaliteti serb? Unë e pranoj se vetë po përmballe gjithnjë e më tepër me këtë pyetje, por akoma nuk kam përgjegje?!

Kur Turqisë i jepnin dritë Shqiptarët: Poeti, Mistiku, Mendimtari dhe Politikani Liberal, Riza Tefik Bylykbashi

August 9, 2021 by s p

C:\Users\Admin\Downloads\229605380_341149724387286_6969380955945642573_n.jpg

© Melsen Kafilaj

(Studiues)

Nga gjiri i kombit shqiptar kanë dalë me dhjetra figura të shquara të cilat kanë bërë historinë e kombeve të tjera, qofshin këto në Orient apo Oksident.Njëri prej tyre është padyshim edhe Riza Tefik Bylykbashi ose i thirrur ndryshe edhe si “Filosof Rizai.”

I lindur në vitin 1869 në Bullgari prej një babai Dibran, Mehmetit dhe një nëne Çekreze, Mynires familja e tij do të largohej prej andej dhe vendosej në Stamboll.Filloren ai do ta kryente në Shkollën Hebraike “Sion” të Stambollit, që drejtohej nga Aleanca Universale Izraelite (Alliance Israélite Universelle) ku i ati shërbente si mësues i persishtes dhe arabishtes kurse gjimnazin në Gallata.Ndërsa përsa i përket arsimit të lartë, ai do të rregjistrohej fillimisht në të famshmen “Mekteb-i mülkiyye” por për shkak të temperamentit, “kokës së nxehtë prej shqiptari” dhe ideve të tij liberale do ta pezullonin prej andej për “thyerje disipline”. (Rizai kishte marr pjesë në një sërë protestash studentore, botonte ilegalisht një gazetë politike dhe lexonte gjithashtu një duzinë autorësh të ndaluar rreptësisht prej kësaj shkolle) Më vonë ai do të ndiqte Shkollën Perandorake të Mjekësisë (“Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye-i Şahane”) ku do të dilte prej saj i laureuar në këtë fushë në vitin 1899.

Rizai kishte një interes të thellë për njohjen e botës njerëzore.Për këtë qëllim ai iu vu studimit të filosofisë, misticizmit, letërsisë, sociologjisë, etj.Gjithashtu ai ishte një poliglot i afirmuar.Krahas shqipes për të cilën krenohej se ishte gjuha e tij e gjakut, fliste turqisht, hebraisht (Ladino), spanjisht, italisht, greqisht, anglisht, frëngjisht, persisht, arabisht dhe armenisht.Ajo ç’ka vlen për tu theksuar është fakti se kontakti i tij me Sufizmin dhe misticizmin islam ishte mjaft i hershëm.Qysh në rininë e vet ai kishte frekuentuar disa rrethe sufiste midis të cilëve edhe “Dervishët Rrotullues” të Urdhërit Mevlana dhe i kishte lexuar “Masnavitë” e Rumiut në persisht.Më vonë ai u bë pjesë e Urdhërit Bektashi dhe mbante edhe titullin fetar “Baba”.Rizai ishte i famshëm për poezitë me tematikë mistiko-spiritualiste (tekke edebiyati) të cilat këndoheshin prej dervishëve të urdhërit në fjalë.Ai gjithashtu kishte përkthyer edhe “Rubaitë” e Khajamit në turqisht.Stili i tij poetik me kalimin e kohës do të ndryshonte, sidomos pas Lëvizjes për Literaturë kombëtare (1913) duke marr më tepër trajtë, ritëm, fjalor dhe frymë popullore.Madje një poezi e shkruar me këtë lloj stili, “Fluturoni zogj, fluturoni” (“Uçun kuslar, uçun”) tashmë është bërë mjaft e njohur si këngë në Turqi, falë edhe interpretimit mjeshtëror të këngëtarit Ahmet Kaya.

Në lidhje me botëkuptimin e tij filosofik pohojmë se ai kishte një natyrë sintetike.Filozof Rizai e njihte në mënyrë të përkryer historinë e mendimit filosofik perëndimor, atë lindor dhe misticizmin islam ndaj shkrirja, amalgamimi apo edhe mpiksja e këtyre elementeve në shkrimet e tij tregojnë për rolin e tij vizionar si urëlidhës kulturor dhe emancipues mendor brenda një Perandorie anakronike dhe konservatore.Madje ai e kishte zakon që të thoshte se Parimi i Absolutes (një koncept qëndror në filosofinë e tij) është esencialist i njëjtë si tek Ibn Arabi, Herbert Spencer po ashtu edhe tek Henri Bergson. Gjatë periudhës 1914-1922 ai kishte shkruar mbi 50 artikuj në këtë lëmi.Një vepër e shkëlqyer e cili e bëri atë të famshëm në rrethin e Orientalistëve Perëndimor është padyshim “Étude sur la Religion des Houroufis”, një studim ky i cili u kushtohej Hurufive, një sekt mistik gjatë Shek.XIV-XV dhe ndikimit të tyre në Poezinë Osmane.Një fakt interesant që do të doja të shtoja është se elemente nga doktrina mistike e këtij sekti vihen re edhe tek përmbledhja poetike “Lulet e Verës” e poetit tonë kombëtar, Naim Frashëri.

Filozof Rizai gjatë jetës së vet shkroi një larushi veprash filosofike, që varionin që nga metafizika dhe ontologjia e deri tek estetika, etika dhe historia e ideve.Eshtë me vend që të përmëndim këtu disa prej tyre. Kështu psh, “Felsefe Dersleri”(Leksionet Filosofike) është përmbledhja e materialeve që ai jepte si mësues i filosofisë në shkollën e mesme “Rehber-i Ittihad-i Osmani” në vitin 1913. “Darülfünun Ders Notlari” (Shënimet e Ligjeratave Universitare) përfshin 4 leksione të mbajtura nga ana e tij gjatë kohës kur ishte profesor i filosofisë në Universitetin e Stambollit. “Bergson Hakkinda”(Mbi Bergsonin) i kushtohet mendimit filosofik të këtij mendimtari të madh francez. “Ömer Hayyam’ın Felsefesi”(Filosofia e Omar Kajamit) është një tribut “për këtë kampion të mendimit të lirë” siç do ta quante Noli ynë. Ndërsa vepra e jetës, edhe pse nuk u përfundua dhe rreshti tek gërma “C” mund të themi me plotë gojë se është padyshim “Mufassal kāmūs-i- felsefe” (Fjalor i Detajuar i Filosofisë).Kjo vepër jo vetëm e shpërfaq atë si një figurë me kulturë enciklopedike por gjithashtu hedh bazat për njëhësimin e terminologjisë filosofike dhe shkencore në botën turke.

Por ndërsa jeta intelektuale e Riza Ishraqi-t (“Të Ndriçuarit”) qe më e qetë dhe më produktive, ajo politike do të ishte e stuhishme, e trazuar dhe me të përpjetat e tatëpjetat e saj…Në vitin 1907 ai do të bëhej pjesë e Komitetit për Bashkim dhe Përparim (“İttihat ve Terakki Cemiyeti”), ky i fundit i themeluar gjithashtu prej një tjetër shqiptari, Ibrahim Temos.Ai do ti ngjiste shpejt shkallët e politikës dhe pas mbështetjes së Revolucionit Xhonturk më 1908 do të zgjidhej në parlament si deputet i Edirnesë.Ai do të ishte gjithashtu njëri prej anëtarëve të Këshillit Suprem të të Nëntëve vendimi i të cilit çoi edhe në ngritjen e “Dritës së Madhe të Stambollit” (1909). Më 1911 Rizai do të largohej prej “Komitetit” dhe do të ishte në radhët e themeluesve të Partisë opozitare për Liri dhe Marrveshje (“Hürriyet ve İtilāf”) Me kryesimin e partisë së tij ai do të shërbente 2 herë si ministër; Ministër i Edukimit dhe i Postë-Telegrafit (1918-1919).Ndërsa gjatë viteve 1919-1920 do të ishte senator dhe 2 herë drejtues i Senatit Turk.Duke pasur këtë post, ai do të ishte edhe një prej firmëtarëve të Traktatit të Sevrës (1920) i cili do të vuloste ndarjen dhe administrimin ndërkombtar të Perandorisë Osmane.Duke qënë se Rizai ishte gjithashtu një kritik i ashpër i politikës së Ataturkut, ky i fundit duke e pasur kundërshtar e shfrytëzoi këtë rast dhe e vuri atë në listën e “150 të Padëshiruarve”, duke përdorur ostracizmin politik “ndaj tradhëtarëve të interesit kombëtar të Turqisë” siç i quante ai në një fjalim.

Kështu që nga viti 1922 deri në vitin 1943 kur do ti jepej amnistia, Rizai do të provonte bukën e hidhur të emigrimit në disa vende si Qipro, Hixhaz të Arabisë Saudite, Oman, Jordani, Liban, etj dhe ai që do ta nxirrte përherë nga balta do të qe intelekti i tij brilant.Kështu psh, gjatë qëndrimit të tij në Oman, Emiri Abdullah do ta emëronte si Drejtor të Arkeologjisë të Sulltanatit. Ndërsa në Jordani, Dinastia Hashemite do ti besonte atij Bibliotekën dhe Muzeun Historik Kombëtar.Ai do të ndahej nga jeta në Stamboll në vitin 1949.

Teksa Filozof Rizai nuk njihet ende në vendin tonë, mendova që të përcjellë sot atë lutje shqip që më bën prej vitesh: “Më lini të flas pak!”

© Melsen Kafilaj

(Studiues)

Gazeta e Kosovës Rilindja nuk u ndal as kur u ndalua nga Serbia

August 7, 2021 by s p

-Para 31 vitesh, në 8 Gusht 1990, gazeta tradicionale Rilindja – e vetmja e përditshme shqiptare në atë kohë në Kosovë, nuk doli, natën ishte ndaluar dhunëshëm në shtypshkronjë nga forcat okupatore të Serbisë, që kishin vendosur shtetrrethim. Por, gazeta historike Rilindja edhe kur u ndalua nuk u ndal…/

-Gazeta Rilindja, edhe pse pati dëbime e mbyllje të dhunëshme, arriti të jetë histori e Kosovës që nga koha e Konferencës së Bujanit të Rezolutës për të ardhme të vullnetit kombëtar e demokratik të popullit e deri në Pavarësinë e shpallur në 17 Shkurt 2008 e në njohjet ndërkombëtare/

-Nga arkivi: Vlerësimi dhe përkrahja e Presidentit historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova për Rilindjen edhe në intervista ekskluzive; Rilindja për 17 Shkurtin historik 2008 të Pavarësisë së Kosovës; Rilindja në 30 Dhjetor 2008: Mesazh atyre që duan kufirin në Mitrovicë/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI

PRISHTINË, 7 Gusht 2021/ Para 31 viteve edhe helikopterët e forcave okupatore të Serbisë me fluturime mbi Pallatin Rilindja – shtëpinë e gazetës tradicionale shqiptare të Kosovës Rilindja ishin pjesë e shtetrrethimt. Në 8 Gusht 1990, gazeta Rilindja – në atë kohë e vetmja e përditshme në gjuhën shqipe e Kosovës nuk doli, natën ishte ndaluar dhunëshëm në shtypshkronjë, derisa edhe gjatë ditës forcat policore serbe të armatosura i bënin shtetrrethim redaksisë së gazetës, që edhe në ato rrethana kërcënimi e represioni nuk ndaloi punën, e edhe pas ndalimit nuk u ndal…

As nuk ishte ndalur, gazeta Rilindja kishte dalur më shumë se një muaj përkundër masave të dhunëshme të Serbisë, që e përfshinin edhe ate në ditën e 5 Korrikut 1990 të suprimimit të institucioneve të Kosovës e mbylljes së Radio Televizionit të Prishtinës. “Okupim klasik”, ishte reagimi dhe kundërshtimi i Rilindjes në komentin në faqen e parë në ditën e 6 Korrikut. Beogradi, edhe pse në ditën e masave të dhunëshme kishte marrë vendimin, kurrë nuk arriti ta bëjë gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja “organ të Kuvendit të Serbisë”. Asnjë punëtor i gazetës Rilindja nuk e pranoi këtë, të gjithë e kundërshtuan dhe e hodhën poshtë. Kryeredaktor i gazetës Rilindja vazhdonte të jetë Nazmi Misini, i mbështetur nga punëtorët e ndërmarrjes, që nuk pranuan dhe kundërshtuan fuqishëm masat e dhunëshme të Serbisë. Masat e dhunëshme pasonin 2 Korrikun historik 1990, kur në shtetrrethim dhe para snajperëve serbë, Kosova me Deklaratën Kushtetuese të Kuvendit të saj shpallte Pavarësinë, e cila atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik. Në prag të ditës së Deklaratës Kushtetuese për Pavarësi të Kosovës të 2 Korrikut 1990, të dielën e 1 Korrikut, në gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja isha redaktori kujdestar për ngjarjet e ditës. Në atë ditë të 1 Korrikut 1990 pjesë e sulmeve të Serbisë kundër Kosovës e shqiptarëve ishte edhe një “referendum për Kushtetutën e re serbe” të kundërshtuar nga shqiptarët, si dhe shpallja e “shtyerjes” së mbledhjes së Kuvendit të Kosovës të paralajmërur për 2 Korrik, e për të cilën përfaqësuesit e popullit-delegatët shqiptarë shumicë e delegatë të komuniteteve pakicë kishin bërë të gjitha përgatitjet për Deklaratën Kushtetuese…“Shtyrja” shpallej si vazhdimësi e bllokimeve e ndërprerjeve të punimeve të Kuvendit të Kosovës…“Reprizë nuk do të ketë”, me këtë titull shkruajta komentin në mbështetje të delegatëve që të mbahet gjithësesi mbledhja e Kuvendit me axhendë vullnetin e kërkesat e popullit – Deklaratën Kushtetuese për Pavarësi të Kosovës. “Kuvendi i Kosovës është i popullit dhe në të mund të vendoset vetëm sipas vullnetit e kërkesave të popullit”, theksonte komenti që u botua në numrin e 2 Korrikut 1990 të gazetës Rilindja, e cila që nga faqja e parë kishte raportime e shkrime me tiujt “Kosova duhet të ruajë subjektivitetin e vet në federatë”, “Populli vendosë në Kuvendin e vet”, “Kosova e re – sipas vullnetit të popullit”…Raportohej se “vazhdojnë tubimet legale dhe protestat e shqiptarëve në Kosovë” dhe se “kërkesë unanime” ishte që mbledhja e Kuvendit të Kosovës “të mbahet sot dhe të ketë në rend dite këkesat gjithëpopullore”. Poashtu raportohej se në Gjakovë përfundoi Kongresi i parë i Bashkimit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës, i cili përkrahu delegatët e Kuvendit të Kosovës edhe për iniciativën për shpalljen e Kushtetutës së re të Kosovës, e cila Kushtetutë e Republikës së Kosovës e miratuar në 7 Shtator 1990 pasonte Deklaratën Kushtetues të 2 Korrikut të po atij viti. Edhe në një film dokumentar të shfaqur në seancën solemne të Kuvenditë të Kosovës në 25 vjetorin e Deklaratës Kushtetuese shihej gazeta Rilindja në duart e delegatëve, në mbledhjen para dyerëve të mbyllura të Kuvendit të Kosovës të 2 Korrikut 1990. Rilindja ishte me delegatët e Kuvendit të Kosovës në ngjarjen historike për të cilën raportoi gjerësisht me ekip gazetarësh e fotoreporterësh dhe kishte edhe redaksionalin tim me titull “Fillim i së nesërmes”, të botuar në ballinë në 3 Korrik 1990, ku theksonte se, “Deklarata Kushtetuese e delegatëve të Kuvendit të Kosovës është deklarim i popullit për barazi e subjektivitet të plotë të Kosovës e të shqiptarëve… është fitore e akt historik i shprehjes së vullnetit gjithëpopullor demokratik, është fillimi i fundit të pabarazisë e padrejtësive…Kosova e re, ajo me rregullim kushtetues sipas Deklaratës të sapo aprovuar do të jetë një djep kombëtar dhe i bashkëjetesës për të gjithë, i të drejtave të plota”… Në ditën kur Serbia ia ndaloi Kosovës gazetën e vetme të përditshme në gjuhën shqipe Rilindja bëja edhe një shkrim rezistence e proteste. “Rilindja e popullit jeton edhe e pashkruar”, me këtë titull shkruaja reportazhin herët në mengjesin 8 Gushtit 1990 duke ecur rrugëve e shesheve të Prishtinës dhe duke përshkruar reagimin e popullit në nisjen e ditës pa gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja. Me reportazhin e shkruar rrugëve më shumë në mendje e në fragmente me laps në një copë letre, përkundër ndalimit shkova në Pallatin Rilindja dhe pasi e daktilografova me makinë shkrimi nga redaksia e gazetës ngjita shkallëve të kateve më lart për te kryeredaktori i revistës për kulturë Fjala, Milazim Krasniqi. I tregova reportazhin dhe idenë që bashkë me lajmet kryesore që do i merrnim nga terreni nga korrespondentët e gazetës Rilindja (në atë kohë isha redaktor-shef i korrespondentëve) t’i botonte në Fjala. Revistën Fjala, për herë të parë edhe si gazetë, e nxori që të nesërmen, pa pritur dyjavëshin kur dilte. Në katër faqet e mesme me reportazhin dhe lajmet e ngjarjeve të ditës ishte “Rilindja e fshehur brenda Fjalës”, siç thonin shumë njerëz që e mbanin në duar e lexonin revistën që u botua e shtyp në tirazh rekord. Botimi i shkrimeve-informacioneve të gazetarëve të gazetës së ndaluar Rilindja që e nisi së pari revista Fjala me shpeshtime daljesh edhe si gazetë vazhdoi edhe te revistat tjera – Shkëndija, Kosovarja, Zëri i Rinisë…dhe për të pasur informacione edhe në ndonjë ditë më shumë gjatë javës doli edhe ideja që të nisë të ridalë edhe revista Bujku, e cila ishte e përdymuajshme për fshatin e bujqësinë dhe kishte vite që nuk kishte dalë fare. Fjala, Shkëndija, Kosovarja, Bujku e të tjera revista ishin të Ndërmarrjes së Revistave, që ishte një nga gjashtë ndërmarrjet sa kishte Ndërmarrja Shoqërore e Përbërë Rilindja, pjesë e së cilës dhe më e madhja ishte Gazeta Rilindja.

SOT… A BESON SHQIPTARI ?

August 7, 2021 by s p

Nga Fritz RADOVANI

Melbourne, 7 Gusht 2021

Pasojat e ateizmit komunist janë të pabesueshme dhe të pariparueshme! Asht shumë e vështirë me e besue legjenden e Rozafës per të vertetë, bash ashtu, si asht e vështirë me besue “mirkuptimin vllaznor Shqiptar”! Komunizmi në Shqipni holli faren e spijunimit dhe të vllavrasjes… Dy nga shemtimet ma të mnershme të shoqnisë dhe të familjes Shqiptare. Kujtojmë në këte 70 vjetor masakren ndaj Atdhetarit Imz. Jul Bonatti! Me 6 nandor 1946, në pragun e arrestimit të Françeskanëve të Shkodrës, arrestohet edhe Imzot Jul Bonatti, nga sigurimi i shtetit në Vlonë, pra, pak muej mbas kthimit të Tij nga Italia. Dosja nr. 3616… “Në vitin 1945, jemi mbledhë në Romë, e aty na foli Papa Piu XII. Prej aty më kanë sjellë me aeroplan për në Shqipni, anglezët”. Imz. Bonatti deklaron në hetuesinë e Vlonës dhe asht fat i madh se në disa fletë që ruhen në shpjegimet biografike janë detaje që me siguri nuk do të ishin dijtë kurrë, p.sh.: “Në Stamboll, kam shërbye në Kishën e Sant Ospit. Atje më donin dhe më respektonin shumë.” Tregon me shka asht marrë gjithashtu edhe në vitet e fundit në Itali. Një opinjon që vazhdoi mbi 47 vjet në hetuesitë e sigurimit shqiptar: “…Përsonat që vajnë tek ky (Bonatti) janë Katolikë, dhe sigurisht qëllimi i vajtjës së tyre ka karakter politik.” (dt. 10 qershor 1946). Prokurori Beqir Isufi shënon po aty: “Prifti spijun i djallzuar…” Namik Cakrani shënon: “… Është i pa korrigjuar, t’i epët dënim i rëndë.” Trupi Gjykues i përbamë prej Kryetar Myftar Grabocka, antarë Taqo Jaho dhe Thoma Laro, prokuror kapiten Kristo Mushi, përveç sa e sa deklaratave të sipërme, akuzon Imzot Prof. Jul Bonattin: “… Agjent i Vatikanit, spijun i dërguar për qëllime armiqësore, ka bashkëpunuar me armiqë të popullit si: Prefektin e Vlorës Lele Koçin, Rrok Nallbanin (kuestor), dhe armikun e regjur Vishdan Risilia. Ka punuar në favor të Vatikanit i porositur nga Imzot Vinçenc Prennushi…” Me datën 27 tetor 1947, jepet vëndimi: “7 vjet burg, me heqje lirie.” Edhe pse Imzot Bonatti nuk pranon asnjë nga akuzat për një vit rresht në hetuesi, vendimi u shqyrtue në Gjykatën e Naltë të Tiranës, e përbame nga: Kryetar, Niko Çeta, antarë Veladin Zejneli dhe Nexhat Hysejni, prokuror Nevzat Hasnedari dhe vëndosi: ”Dënohet me 5 vjet heqje lirie”. A thue këtu mori fund gjyqi i Imzot Bonattit? Sigurimi komunist ishte ma i djallzuem se na shkon mendja né. Ai shpesh ndryshonte metodën, por kurrë rrugën e zgjedhun të krimit nga e cila nuk mund të shkëputej asnjë çast atëherë,., po edhe sot. Pak kohë mbasi u dënue Imzot Bonatti dërgohet në spitalin psikiatrik të Durrësit, gjoja për mjekim. Kur ishte aty shkoi me u takue mbesa i Tij me té. Njëditë Ai i kishte tregue: “Kam provue tortura të pandigjueme e të palexueme. Masakra me knaqë shpirtin e tyne pa asnjë arsye…”. Vazhdoi për disa muej ajo rrugë e mnershme për Profesorin e shkretë… Zotnues i disa gjuhve të hueja, i lauruem në letërsi, i palodhun në punë shkencore, përkthyesi i njohun i “Lahutës së Malcisë” (një mëkat me peshë të madhe edhe sot), meshtar i devoçëm dhe i përvujtë ma shumë se duhej, sillet në Shqipni.., dhe çohet në manikomjo. Fantazia e kriminelit asht e pafund…Imzot Prof. JUL BONATTI, njëditë thanë se ndrroi jetë! “Ndrroi jetë…”, një fjalë goje! U gjet në një dhomë të manikomjos copa copa, i shkyem nga të sëmurët e “pavetëdijshëm”!! Kush ishin këta të sëmurë? A me të vërtetë mendoni se ishin të sëmurët e “pavetëdijshëm” që e mbytën Bonattin? -Jo, jo! E, prap po përsëris, jo! -Ishin të sëmurët e “vetëdijshëm” që patologjikisht ushqehëshin me mish e gjak njeriu, dhe mundësisht Atdhetarë, ishin po, kriminelët e pashoq që nuk ngopeshin me një dru mbas koke para se t’i pushkatonin viktimat, ishin Hasnedarët e Themelët, ishin Kapisyzët e Dul Rrjollët, ishin e.., ishin Aranit Çelat me Kadri Hazbitë, Shehët e Hoxhët që kishin gjetë një Haxhi (Qamil) Lleshi, i mëshefun mbas fustanit Nexhmije Hoxhës, kobres së zezë të fundit të Shekullit XX, që nuk u ngop kurr me andjen e saj me mbytë e me vra me vulën e “popullit”, tue pi gjakun e tij. A thue pasojë e sllavokomunizmit ishte kjo, apo dishka ma shumë..?! Imz. Jul Bonatti deklaron: “Qëllimi i jonë si fetare asht të bashkojmë popujt, dhe t’i vllaznojmë në çdo anë të Botës!” Kjo thanje e Profesorit më ka terhjekë vemendjen që atëherë kur e kam lexue. Kam shkrue dhe mendoj mos me u ndalue këtu! I baj thirrje të gjitha Besimeve e Komuniteteve në Trojet Shqiptare! Imz. Prof. Jul Bonatti ishte Klerik Katolik Shkodranë, teolog, filozof, studjues dhe perkthyes i njohun i letersisë dhe i gjuhës shqipe, një humanist i persosun, poliglot dhe mbi të gjitha një Klerik me pikpamje Europjane, në vizionin e të cilit qendronte një nga perpjekjet e vazhdueshme të Atdhetarëve tanë: Unifikimi i Kishave Shqiptare! Përgatitja e Tij n’ Austri, Itali, dhe sherbimi në Stamboll mbi 16 vjet, si dhe në Durrës, Vlonë, Siçili, dhe njohja atje e Kishave Unite Shqiptare prej Tij, duhet të bahet piknisje per një studim të plotë të perpjekjeve të të gjitha palëve; katolikë, mysliman dhe ortodoksë per unifikim. E ky unifikim nenkupton Unitetin e Trojeve të Shtetit Shqiptar! Një veper e tillë Atdhetare, ishte fillue me kohë nga Imz. Kristofor Kissi. Kjo etapë e re fillon me kohë, madje vite perpara At Shtjefen Gjeçovi kur ishte në Vlonë, flet per perpjekje të dy kishave per Bashkim, dhe per ate që sot asht urgjente: Bashkpunimi. Kam parasyshë edhe vlersimet. Nga studjuesi z. Nelson Qiriaku, kam mujtë me u sigurue per fillimet e Kishës Ortodokse Autoçefale Shqiptare KOASH, e cila me disa nga drejtuesit e saj të nderuem filloi aso kohe marrveshjet per unifikim dhe bashkpunim me Kishen Katolike Shqiptare, që në vitin 1920. Menjëherë mbas shpalljes së Pavarsisë në 1912 shihen dokumentat. Perpjekjet e Hirsisë së Visarion Xhuvanit, Kristofor Kissit, Irene Banushit, etj., dhe lidhjet e Tyne me Famullitarët e Vlonës, Durrësit dhe së fundi të Tiranës, dhe ato lidhje janë një prej episodeve ma të lavdishme të mardhanjeve mes Kishave tona Shqiptare shumë të nderueme. Porsa Kisha Ortodokse Autoçefale Shqiptare filloi shkëputjen e saj nga kishat sllave e greke në vitin 1920, Kryepeshkopët e saj të nderuem u zgjodhën Shqiptarë që në Kongresin e Beratit (1922), vendosën KOASH, edhe perdorimin e gjuhës Shqipe nder Kisha. Patriarku i Konstantinopojës emnoi në Shqipni Hierotheos A. Jahon (Peshkop i Miletupolisit) si zevendsin e Tij të plotfuqishem, i cili, i shoqnuem nga Imz. Kristofor Kissi, Peshkop i Sinadonit, mërriti në Korçë në vjeshten e vitit 1923, dhe shuguruen Fan Nolin, me 21 Nandor 1923, në katedralen e Shen Gjergjit. Hierotheosi emeroi Imz. Kristofor Kissin, Peshkop të dioqezës së Beratit, e cila permblidhte edhe Vlonen; Fan Noli në 1924 u largue nga Shqipnia. Vjen koha kur Peshkopët e KOASH Visarion Xhuvani, Kristofor Kissi, Irene Banushi (u burgos në 1947), Kozma Qirio, At Dhimiter Leka (u pushkatue në nandor 1944), At Gjergj Suli (u pushkatue me 14 Janar 1947), At Llazar Popi (vdes në burgun e Tiranës, me 11 Dhjetor 1972), vetem pse kanë vazhduen me punue per Unifikimin e Kishave, njëherit me persekucionin e Tyne të vazhdueshem mbas 1944. Me këte “Bashkim Kishash”, nuk ishte i knaqun as Ahmet Zogu dhe, as Musolini, dhe në gjurmët e tyne eci edhe tirani Enver Hoxha, derisa shkatrroi këte Bashkim dhe mirkuptimin mes Fesë dhe besimtarve! Kryepeshkopi metropolit Kristofor Kissi drejtoi KOASH derisa dha doreheqjen me 1949. Ai jetoi në pension pak kohë në manastirin e Ardenicës e me vonë në manastirin e Shën Prokopit afer Tiranës. Thohej se vdiq papritmas nga hemoragjia cerebrale (po, ma shumë mendohet se aty u helmuem nga Sigurimi komunist) me 16 qershor 1958. Patrikana e Konstantinopojës e njohu Kishen e Shqipnisë si autoqefale vetem nga autoriteti i Imz. Kristofor Kissit. Ai ishte personi ma i respektuem per të gjitha palët e interesueme, kryesisht per patrikanën e Konstantinopojës, per Popullin Shqiptar, per Klerin Ortodoks dhe per lidhjet e KOASH me Kishen Katolike Shqiptare. Ndersa, Martiri At Josif Papamihali.., asht mbulue me baltë i gjallë në kampin e shfarosjes, në këneten e Maliqit të Korçës, me 26 Tetor 1948 vetem, per lidhjet fetare me Klerin Katolik Shqiptar. Kjo ishte Kisha e vertetë Ortodokse KOASH, per të cilen unë ruej respekt sot e gjithmonë, ashtusi per Hoxhallarët Martir të Besimit Mysliman, nga të cilët kam njoh disa prej familjeve të nderueme prej Tyne në Shkoder! Ishte pikrisht koha kur në Shkoder Hafiz Derguti torturohej në 1947, dhe po i tregonte një bashkvuejtësit në hetuesi tek Kisha e Fretenve: “Më kërkojnë dëshmi për priftën, kërkojnë me na përça e nesër me thanë, se u pushkatuen priftnit me dëshmitë e rreme të hoxhallarëve. I kam thanë, bani shka të dueni se këtë punë nuk e baj kurrë pasha Allahun!” Cili kje qendrimi Europjan i Hafiz Ibrahim Dalliut në gjyqin e Tij në vitin 1946 ? Studjoni preceset e Tyne e shifni ku jemi sot! Kush mundet me mohue veprat e Hafiz Ali Tarit, ndaj Klerit Katolik në Burrel? Apo, qendrimin e Tij ndaj At Meshkallës para se Ai të vdesin! Kush asht Ai që sot mendon e vepron ndaj një Prifti Katolik si Hafizi?! Ndersa, vrasjet e masakrat e sllavokomunistëve të sigurimit shtetit ndaj Bektashijve të Nderuem, vazhdonin me korrë koka njerzish, vetem per qendresen e Tyne në perkrahje të katolikëve Shqiptarë. Sa vrau Everi?! Ashtusi mbyten At Papamihalin, ashtu shkyene dhe Imz. Jul Bonattin… Historia pa të vertetat e Saja, nga Populli Shqiptar quhet “rrenë”! Predikuesit e Parë të së Vertetes Historike të Trojeve tona, SOT duhet të jenë Komunitetet Fetare Shqiptare, pa dallime krahinash si dikur… Komunistët shovenistë sllavobolshevikë, ashtusikur paraardhësit e tyne anadollakë e filo turq’e grek, gjithnjë, kudo ku kanë sundue kanë perdorë metoden “Perçaj e sundo!”, jo “pa rezultat”. Shikoni Shqipninë SOT!! Ngjarjet e ditve të fundit të kryeministrit Rama, më shtyjnë me rikujtue: Në Sheshin Skenderbe, Papa Gjon Pali II, me 25 Prill 1993 tha: “Drama e Juej, Shqiptarë të dashtun, zgjon interesin e mbarë Kontinentit Europjan dhe asht e domosdoshme që Europa mos t’ ju harrojë…Por me një kusht, që të mbetët përgjithmonë në kujtesën tonë, ajo që ngjau në të kaluemen. Në të vërtetë ky asht kusht i domosdoshëm për mos me u rikthye tek të njejtat gabime të përlotuna dhe asht shtegu ma i mirë për një proces pajtimi të vërtetë.”Pajtimi i vertetë arrihet vetem me hapjen e dosjeve të deputetëve… Dënimi i diktatorëve që kanë ushtrue Gjenocid kunder Atdhetarëve dhe Klerit Katolik Shqiptar asht detyrë! Kerkoni largimin e tyne nga detyra! Shqiptarët duhet gjithnjë ti bajnë vetes një pyetje: Kush po qeverisë sot? Deri kur do të vazhdojë me u mashtrue Populli Shqiptar nga sigurimsat?! Sot a duhet të pajtohet Ai me veprimet antikombtare të qeverisë Rama? Tradhëtarët e Atdheut ditë e natë mendojnë e punojnë me ju perça ashtu si kanë veprue në 1944 Ever – Tito – Stalin! Ajo vazhdimsi asht edhe SOT. Shka tha Nana Tereze kur mori çmimin Nobel per prejardhjen e Saj? Shqiptarë! Bashkonju rreth Flamurit Kastriotit sa nuk asht vonë!.. Shqiptarët e të gjitha Trojeve janë Europjan dhe i perkasin VETEM ASAJ!