Histori – Page 340 – Dielli

Nga Historia e Amerikes-Kur goditej Hollivudi…

September 2, 2017 by dgreca

Nga Albana M Lifschin*/Nga fundi i vitit 1950, publiku amerikan i trëmbej kaq shumë rrezikut komunist sa 68% e tij kërkonte që partia komuniste në Amerikë të dilte jashtë ligjit. Kishte mjaft njerëz që mendonin se komunistët kishin kohë që kishin depërtuar në shoqërinë amerikane si pasojë e influencës së Bashkimit Sovjetik. Ata sillnin si shëmbull numrin e atyre që ishin arrestuar e dënuar si spiunë të tij, siç ishte rasti i çiftit Rosenberg. Ata që guxonin të mbronin viktimat akuzoheshin si komunistë apo simpatizantë të komunistëve. Në 20 shkurt 1950 Senator Xho Makarti (Joe McCarthy) kishte mbajtur fjalimin e tij në senatin amerikan për rrezikun komunist që kishte depërtuar në SHBA duke tërhequr vëmëndjen e gjithë kombit. Senatori deklaronte se demokratët dhe komunistët kanë aq shumë pikpamje të ngjashme në mes tyre, saqë demokratët duhet ta quajnë veten e tyre “komikrats.” Ngjarje shqetësuese qe publikimi nga stafi i Makartit i një fotografie ku dukej senatori demokrat Millard Tydings(Tajdings) duke folur me ish liderin e partisë komuniste amerikane Earl Browder. Fotografia në fakt qe një kompozim mekanik i dy fotografive të veçanta duke krijuar një imazh të rremë.

Megjithëse ne të kishte një shënim me gërma të vockla ku thuhej se qe një kompozim, shumë njerëz të ndikuar nga përshtypja e parë që linte ajo, e morën M.Tajdings për simpatizant të komunistëve gjë që ndikoi në humbjen e tij në zgjedhje. Me ndihmën e shefit të të FBI, Edgar Huver, një nga njerëzit më të fuqishëm e më të frikshëm të kohës, Makarthi vazhdoi gjuetinë e tij në të gjitha sferat shoqërore. Sa më shumë rritej frika, aq më shumë rriteshin edhe pasuesit e tij.Ndërkohë në shënjestrën e Makarthit u vu Hollivudi. Ai deklaroi se në Hollivud kishte më shumë se dy mijë skenaristë, aktorë, regjizorë e producentë komunistë. Sulmi nisi sëpari nga skenaristët, të cilët mendohej se kishin futur ide propogandistike komuniste në skenarët e tyre. Qe hedhur mendimi që presidenti Ruzvelt kishte inkurajuar filmat pro-sovjetik gjatë luftës, dhe megjithë se kjo nuk u vërtetua, presioni i përdorur bëri që krijuesë të njohur të kohës të linin Hollivudin.Filloi mbajtja eseancave të tëra të dëgjimit me qëllim çrrenjosjen e komunistëve nga Hollivudi. Ishte e mjaftueshme që dikush të thirrej për t’u pyetur nga komisioni hetimor dhe emri i tij të publikohej në listën e zezë. Metodat e tij u quajtën Makartizëm.

Pranonin apo jo anëtarësinë e tyre, ata përfundonin në listën e zezë.Lista e zezë përfshinte gjithë emrat e artistëve të dyshimtë. E përpiluar nga agjentët e FBI, lista e zezë praktikisht ndalonte bizneset për të punësuar personat e dyshimtë që kishin emrat në të. Duke patur frikë se filmi apo programi televiziv mund të bojkotohesh nga publiku, bisnesmenët e drejtuesit e kësaj industrie kontrollonin vazhdimisht listën e zezë para se të merrnin në punë artistët apo pranonin skenaret. Mbi 200 prej tyre humbën vendet e punës në Hollivud. E ashtuquajtura “Dhjeteshshja e Hollivudit” një regjisor( Eduard Dymyryk) dhe 9 skenaristë (John Howard Law son, Dalton Trumbo, Alvah Bessie, Albert Maltz, Samuel Ornintz, Herbert Biberman, Adrian Scott, Ring Lardner, Jr., and Lester Cole)refuzuan t’u përgjigjeshin pyetjeve duke përdorur amendamentin e 5të të kushtetutes amerikane. Megjithatë kjo nuk i shpëtoi nga burgu, me përjashtim të regjisorit i cili më pas bashkëpunoi me komisionin hetimor. Pati artistë që refuzuan të bënin punën e spiunit duke rrezikuar jetën e karrierën e të tjerëve. Autorja dhe skenaristja e njohur e kohës Lillian Hellman deklaroi se” nuk do të rrezikonte as sot, as në të ardhmen njerëz të cilët ishin plotësisht të pafajshëm, me qëllim për të shpëtuar veten e saj. “Kjo do të ishte e pandershme dhe çnjerzore” tha ajo. Nga qendrimi saj i guximshëm Hellman u shqua në mes të tjerëve. Hellman ishte skenaristja më e famshme e shek.të XX . Ajo u bë ikonë për gratë e gjeneratës së saj në lëvizjen feministe të viteve 1970.Bertold Brehti kur u thirr për të dëshmuar para komisionit deklaroi se ai nuk ishte komunist, dhe pas kësaj e la menjëherë Hollivudin dhe u kthye në Gjermani( lindore). Dosja qe mbushur plot edhe për Çarli Çaplinin. Ai u detyrua të largohej nga Amerika dhe kthimi iu ndalua, si simpatizant i komunisteve. Dhe kjo ndodhte pasi ai kishte realizuar filmin” Diktatori i Madh”.
Aktorë te njohur liberalë si Robert Redfort, Xhek Lemon e Gregori Pek u kritikuan ashpër pse kishin marrë pjesë në një festival filmi në Kubë . Aktores Vanesa Redgrejv iu sabotuan kontratat dhe projektet dhe u kërcënua me bojkot nga zionistët. E vetmja mënyrë nëpërmjet së cilës artistët mund të lanin veten e tyre ishte të jepnin emrat e kolegëve të tyre, të spiunonin.
Pati edhe nga ata që u thyen para presionit të makartizmit dhe spiunuan kolegët e tyre. I tillë qe shembulli i regjisorit me kariere brilante, Ilia Kazan,(Shumë nga ju e njihni nëpërmjet filmit ‘America, America”(1963), “Viva Zapata” (1952) etj. Ai dha emrat e 8 vetëve miqte të tij që sëbashku kishin qenë anëtarë të partisë komuniste amerikane në vitet 30. Akti i Ilia Kazanit nuk u harrua kurrë, dhe jo vetëm nga ata që u dënuan për shkak të tij. Mjaft artistë të Hollivudit edhe sot e kësaj dite e kujtojnë me dëshpërim e indinjatë atë kohë, kur ata e kolegët e tyre mbetën pa punë. Disa arritën në vetëvrasje, e disa të tjerë u detyruan të largoheshin përgjithmonë nga Amerika. Kujtimi i hidhur i asaj kohe në historinë e Amerikës ende i ndjek deri në ditët tona.Kariera dhe emri i Ilia Kazanit u njollos përjetësisht nga vendimi i tij. Ndaj në 21 mars 1999, kur regjisori Ilia Kazan u nderua me “ Lifetime Achievement Award”, Hollivudi kaloi një tronditje të re nga rikujtimi i asaj kohe,dhe njerëzit u ndanë sërish në dysh. 500 vetë protestuan kundër cmimit duke mbajtur në duar pankarta me thëniet “Lista e zezë nuk mbulohet me gëlqere”. Norma Barzman, Lee Grant, Jules Dassin, Walter Bernstein, dhe të gjithë viktimat e listës së zezë nuk mund ta falnin Ilia Kazanin për atë që bëri. Barzmani komentoi se ‘cmimi i sukseseve të tij ishte shkatërrimi i jetës së të tjerëve’.
Në mbrojtje të Ilia Kazanit doli Artur Miller, duke çgënjyer shumëkend. Artur Miller ishte një nga heronjtë e asaj kohe që doli kundër Makartit. Ndryshe nga Ilia Kazani , Milleri refuzoi të jepte emrat e “bashkëudhëtarëve” të vet, siç i quajti ai kolegët e Hollivudit. Për qëndrimin e tij ai u dënua me burg. Megjithatë Miller mendonte që Ilia Kazan duhej nderuar për punën e kontributin e tij. Në gazetën “The guardian” ai shkroi se mendimi dhe ndjenjat e asaj kohe për të nuk kishin ndryshuar, por përsëri ‘Ilia Kazan ka bërë një punë të jashtëzakonshme në teatër dhe në film që meriton t’i vlerësohet”.
Në kohën e tyre ata kishin bashkëpunuar ngushtë, Milleri si skenarist dhe Kazani si regjisori i skenarëve të tij. Ata ishin miq,si vëllezër, por kur Kazan tradhëtoi koleget,miqësia e tyre u prish. Ata nuk i folën njeri-tjerit për 10 vjet. Edhe më pas miqësia e tyre nuk u riparua më . Ata “dialoguan” në mes tyre nëpërmjet filmave të realizuar më pas ku shprehën qëndrimet e tyre të kundërta. Ndërsa Ilia Kazani e justifikonte rolin e informatorit në filmin e tij ”On the Waterfront”, Artur Miller e dënonte atë tek “A View from the Bridge”.
Artur Miller dhe Elia Kazan nuk u kthyen dot më kurrë tek miqësia e ngushtë që kishin me njeri- tjetrin në fund të viteve 40-e fillimi i viteve 50-të. Miller, që kishte vuajtuar shumë, doli si një shembull i guximit ndaj Red Scare (Panikut të kuq) dhe ndër vite fitoi aureolën e një shejti. Ndërsa Ilia Kazan u përkufizua si ‘njeriu në anën tjetër të spektrit’.
*Bruklin, NY , Gusht 2015-E dergoi autorja. Per te paren here u botua ne Illyria

Lufta e Vlorës dhe armët që u përdorën

September 2, 2017 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/

Praghyrje./

Ndoshta më parë duhej të ishte vendosur nën këtë status për të mos lejuar edhe dëmtime që solli koha e tranzicionit. Muzeu në Vlorës nuk e ka të shkruar gjithë atë histori, as të arkivuar, as të digjitalizuar. Ne kemi nevojë të njihemi dhe t’i kemi të përhershme nëpër memurë e arkiva, të gjitha fotot apo dokumentet shqiptare, që kanë gjezdisur botën. Shqiptarët e diasporës e shkruanin ndryshe historinë e kësaj dite pa retushime nëpër gazetat apo media që kishin ku hedhin lajmet e ndryshme. Dokumente të tjera gjenden nëpër arkiva të shqiptarëve të cilët i ruajnë si sytë e ballit, por nuk ekspozojnë sepse askush nuk ua kërkon, duke i lënë këto dokumente të mbeten të harruara, të groposura dhe të pa-ekspozuara. Këto dokumente mund të thithen nga institucionet të cilat kanë këtë mision. Nuk mund të presim dhe gjithë kohën të shpresojmë se një ditë këto do të bëhen. Duhet të mblidhen, të gjurmohen dhe të bëhen publike. Por misioni këtu nuk përmbyllet gjithsesi. Le të arkivohen nëpër muzeumet tona kombëtare të mos i lëmë të varrosura në ndonjë qoshe apo arkiv të mbytur nga pluhuri. Nesër do të na quajnë vdekatarë të tretur nga vjeshtat. Materiali i parë i përket një broshure të botuar aty nga vitet 60-70 nga muzeu historik i rrethit të Vlorës,ku flitet për luftën e Vlorës. Pjesa e dytë i përket një shkrimi shkëputur nga gazeta:”Dielli’ e datës 23 maj 1920 .

Qeveria italiane,shkruan matëriali menjëherë pas Largimit të Vidit, në 4 shtator 1914, i kërkonte Berlinit,Vjenës aprovimin për pushtimin e ,përkohshëm, të Sazanit, si mjet për të mbrojtur, Vlorën gjoja nga rreziku i grekëve, të cilët nën maskën vorio-epirot, e kishin zgjeruar veprimtarinë e tyre me në brendi të Shqipërisë s ë Jugut.Më 29 tetor, qeveria italiane dërgoi në Vlore një mision sanitar,italian, i cili në të vërtetë do të përgatiste terrenin për pushtimin ushtarak.Të nesërmen, me 30 tetor,Italia pushtoi Sazanin.Më 25 dhjetor 1914 Italia zbarkoi në Vlorë,forca të marinës luftarake dhe pas 3 ditësh forca tokësore.Më 2 prill 1915 midis qeverive të Antantës dhe Italisë u nënshkrua traktati i fshehtë i Londrës. Në nenin kryesor thuhej : Italisë i njihej sovraniteti i plotë mbi Vlorën, mbi ishullin e Sazanit dhe mbi një tokë mjaft të gjerë (Vjosë – Himare).Materiali vijon me denoncimin e marrëveshjes :Ky ishte një traktat imperialist, i cili shkelte në mënyrë brutale pavarësinë dhe tërësinë tokësore të Shqipërisë dhe merrte nëpër këmbë të drejtat sovrane të popullit shqiptar.Mbarimi i Luftës së Parë Botërore me fitoren e fuqive të Antantës e gjeti Shqipërinë në një gjendje të vajtueshme ekonomike dhe politike.Më 18 janar 1919 u hap në Paris Konferenca e Paqes.Vëmendja e popullit të vogël shqiptar u drejtua te kjo konference me shpresë se në të do të gjenin një zgjidhje për kërkesat e tij kombëtare. Por këto kërkesa nuk gjetën në Paris asnjë mbështetje.Më 28 nëntor 1919, në përvjetorin e shtatë të shpalljes së pavarësisë , në Vlore një manifestim i fuqishëm patriotik. Manifestimi, gjatë të cilit u bënë përleshje me pushtuesit, u shpërnda vetëm me forcës së bajonetave.Atë ditë italianet fyen në mënyrën më të shëmtuar krenarinë kombëtare të popullit shqiptar duke varur flamurin e tij në bisht të një qeni.Më 29 maj 1920 u mbajt kuvendi në Barcalla, një shpat mali pranë Dukatit. Pjesëmarrësit aprovuan propozimin për të filluar sa më parë kryengritjen çlirimtare. Kuvendi zgjodhi një Këshill Kombëtar prej 30 vetësh dhe nga gjiri i tij u zgjodh Komiteti Mbrojtja Kombëtare^, prej 12 anëtarësh, të cilit i u ngarkua drejtimi i kryengritjes.Më 2 qershor 1920 në Beun u mblodhën rreth 4000 luftëtarë në përgjigje të thirrjes së Komitetit të Mbrojtjes dhe lidhen besën për të luftuar deri ne vdekje kundër pushtuesve.

Në Beun’ kur u mblodh /

çetat rrinë e mejtjojnë/

o djem, do vemi në Vlore .

Dyfek’ e flamur në dorë /

ju djem, trima sterralli /

Na thërret Smail Qemali /

atje tek dergjet nga varri

nga varri tij, në Kaninë .

Na e dërgon porosinë .

Hidheni në det Italinë.

– 0 djem kush do vej ne Vlore,

Piacentinit të mi thotë :

-Plaçkat shpejt t’i ngarkoje .

Te marr’ asqer’ e të shkojë,

Vlorën tonë ta çlirojmë

Mehmet Selimi, dragoi, parë aty qëlloi,

Mori kartën edhe shkoi, Komandës ja dorëzoi.

Trupë ekspedita italiane në,Shqipëri përbëhej nga një efektiv prej afro 20 mijë ushtaresh, nën komandën e 12 gjeneralëve. Në gjirin e Vlorës ndodhej e ankoruar një skuadër e flotës ushtarake, e përbërë nga një duzine luftanijesh dhe nga anije të tjera më të vogla.-Garnizonet e fortifikuar kishin zënë vend gjatë rrugës Vlorë – Gjirokastër dhe nëDrashovicë, Kotë,Gjormë,Vajze e Tepelenë dhe gjatë rrugës bregdetare Vlore – Sarandë si në Dukat, Llogora e Himarë.Në mbrëmjen e 5 qershorit 1920, kryengritësit filluan sulmin në të katër anët e zonës së pushtuar,brenda pak orëve ata zunë shumicën epostëkomandave të karabinierisë dhe të njësiteve të vogla ushtarake.Populli i ka kënduar kështu ngjarjes:

Evropa shkruajnë’ e thonë (‘Është kështu si dëgjojmë?

Bënet dyfek n ë Vlorë

Shqiptarët po luftojnë

me një mbret dyzet milion.

Po me se luftojnë vallë?

Me sëpata, me hanxhar.

E dyfeqet lidhur me gjalmë

Fishekët në xhep mbajnë.

,Obobo’ seç, qënkej

Kota, më e bukur nga Evropa /

Bytym mitraloz’ e_. topa

Të xhumanë në saba

Komita në Kotë ra/

Shkoze ç’u bë lakra

/u vra Kanan Mazeja /

q ë mori në nofulla/

Kanan tu prish bukuria/

Le të rroj ë Shqipëria.

Cet’ e Rrezes u vërvinë,/

Kapetan kishin Salinë….,

Atje te hani në grykë

Atje te Hani në grykë/

Te ura në Drashovicë, /

Qëllon topi i Italisë/

Ka nijet që ta vithisë.

Komision’ e Shqipërisë,

0 moj Shqipëri e bardhë /

Bota ta kane sevdan/

O Italia me Juanë

Të keqen ta kanë marrë/

Se ke trima kordhëtarë /

Barutin me grusht e hanë.

Lufta e Llogorait

Në këtë luftë morën pjese çetat e fshatrave Lepenicë, Vranisht, Tërbaç, Radhim e Dukat.Ku luftimet vazhduan tre ditë. Ushtria italiane mbrohej nga fortifikatat e ndërtuara gjatë Luftës s ë Pare Botërore. Në luftë mori pjesë edhe Heroina e Popullit Sado Koshena.

Lufta e Gjormit

Morën pjese çetat e Gjormit dhe e Tragjasit. Pas disa ore luftimesh, ushtarët e armikut së bashku me komandantin e tyre u detyruan të dorëzuan.

Cu shkule nga Drashovica /

Lule more Selam, lule,

Me nja dy-treqind komita,

Bëre poshtë nga Babica.

C,ju hodhe topit nga gryka /

Andej bomba e ballon mitraloz edhe vaporë /

Këtej një flamur valor

Udhëtonte për ne Vlore.

/Andej dinamit e topa

Njëmijë gjyle në një or,

këtej një pallë copa_–copa,/

Dhe një kobure në,dorë./

Ai rreth e rrotull hekur.

Ha e pi e vish e ngjish.

Ky dhe kurrë për të vdekur./

E fshin gjakun me këmishë.

Pjesa e Labërisë në kryengritje

[Marë nga Gazeta “Politika” e Vlorës 23 Maj)

Vlora e Smail Kemalit, Vlora e Barcallase dhe Beunit, sot mbajti një Kuvend, ku kishin marrë pjesë të tërë ata Pleqt’ e ndercëm të Labërisë s’onë, ata pjeq leshra bardhë, që muarnë pjesë dhe në Barcallj e Beun. Këta Pleq, sot në Kuvendin historik, lan tërë thash’ e themet me nj’ anë dhe u bashkuan ndetij, mentim: “Shpëtimi i Shqipërisë nga rreziqet e brendshme”.

Pleqtë, d. m. th. stërnipat e Dervish Ali Dukatit të Fejzo Xhafos, të Haris Velos dhe të Zoto Mahmutit dhanë “Besën” se Shqipërinë do t’ a shpëtojnë nga tradhëtit e Cakos e të Zogollovicit, të cilët të mbështetur nga të huaj duan t’a ckatërrojnë Kombin ton ose t’a përdorin si ndo një tribu të Zezësh….Pleqtë dhe populli i Vlorës sot nxuarnë një zë “Këtu jam unë populli i paflejtur, Res’i Shqipërisë. Alt, ju trathtorë, mjaft e ckatërruat Shqipërinë mjaft djersën e popullit e ndatë nëpër mercenarë !’Ky zë i ndërgjegjes Kombëtare të Vlorës,do të dëgjohet në tërë Shqipërinë.Në këtë Kuvend u zgjoth një komision fuqiplotë prej patriotëve Z. . Osman Haxhi e Seid Kemal, të cilët do të mejtojnë për arritjen e qëllimit, i cili është “Shpëtim’ i Kombit nga dallkaukët, aventurier dhe trathëtorët, që kanë mbuluar Shqipërinë.”Kush thotë se s’ ka patriotizmë e mejtim botori Shqipëri, le të shohë provën e sotme. Një për të gjithë e të gjithë për një.

*studiues

KARDIOLOGU FIERAK I ARIZONËS

August 31, 2017 by dgreca

Nga Hajro Hajra/Arizona/SHBA/

Po të ishte Shqipëria çfarë nuk është, truri i saj nuk do të shpërndahej gjithandej nëpër botë, ajka e mendjes nuk do të ikte e të kërkonte “shpëtim” larg, sa më larg Atdheut, i cili në çerek shekulli demokraci, nuk arriti të demokratizohet. E çfarë mund t’u ofrojë bijve e bijave të saj Shqipëria demokratike, kur demokracia në Shqipëri, kjo metamorfozë e komunizmit, Shqipërinë e ka shndërruar, po të flasim me gjuhën enveriste, në një kopsht të lulëzuar, porse jo në kopsht të lulëzuar në kuptimin e mirëfilltë të fjalës, por në një kopsht ku lulëzon droga, korrupcioni, shantazhi, pasiguria, varfëria, “demokraci” të cilën do ta braktiste, po të mundte, i madh e i vogël. Kjo demokraci e detyroi dhe personazhin e këtij shkrimi t’ia kthente shpinën kopshtit-parajsë e të vinte për të filluar një jetë nga e para këtu, në SHBA, në “skëterrën kapitaliste”.

Është ky kardiologu i njohur i Arizonës, dr. Akil Loli, i certifikuar për kardiologji mjekësore të brendshme, për kardiologji kirurgjike, për kardiologji nukleare dhe për tomografi kompjuterike kardiake. Akili me familjen jeton në Paradise Valley, një qytet i vogël me 13-14 mijë banorë, e drejta një paralagje e Feniksit, kryeqytetit të Arizonës, e njohur me fushat luksoze të golfit, me shtëpitë e me hotelet e shtrenjta. Ai është nga Fieri, ndërkaq zonja e tij, Marina, është nga Shkodra. Akili ka lindur në Fier, ku ka jetuar deri në moshën 18-vjeçare, kohë kur (më 1988) ka vajtur në Tiranë për të filluar studimet në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin Shtetëror të Tiranës, degë që i ishte caktuar me direktiva partie, siç veprohej atëherë në Shqipërinë – Kështjellë të Komunizmit. Pas përfundimit të studimeve, më 1993, menjëherë ka filluar punën në Spitalin Ushtarak, për të vazhduar në vitin e dytë në Repartin e Kardiologjisë, ku kishte bërë trajnimin për kardiologji.

Më 1995 është martuar me Marina Progrin nga Shkodra, me të cilën ishte njohur në universitet (edhe ajo ka mbaruar studimet në mjekësi, 1 vit pas Akilit), ndërkaq, familja e saj është me prejardhje nga Kosova. Më 1992, ajo kishte pasur fatin ta takonte Nënën Terezë, gjatë vizitës së saj të tretë në Shqipëri, një fakt që ajo e thotë me krenari.

Pas 1 viti, në shtator të vitit 1995, pasi sigurojnë vizat, marrin udhën për në Amerikë. Fillimisht vendosen te xhaxhai i Akilit, Gjorgji, në qytetin Coral Springs, të shtetit Florida. Në shtëpinë e xhaxhait jetojnë për më pak se 1 vit, derisa vjen në jetë fëmija i parë dhe pastaj shkojnë për të jetuar në një shtëpi më vete.

Po, pse kishin zgjedhur pikërisht Amerikën dhe jo, ta zëmë një vend të Europës, më afër Shqipërisë? Ja si e shpjegon Akil Loli psenë e vendimit për të ardhur në SHBA: – Në asnjë vend, as në Europë, njeriu nuk trajtohet aq mirë, siç trajtohet këtu, në Amerikë.

Pa u bërë 1 vit nga ardhja në Amerikë, në maj 1996, çiftit Loli u kishte lindur fëmija i parë, gëzimi i parë, vajza Helen.

Fillimi, eh, si çdo fillim, i vështirë, me peripeci të shumta, por Akili e Marina, megjithatë i kishin përballuar, ndonëse jo me aq lehtësi.

Ja si i kujton zonja Marina ditët e para në Amerikë: – Ishte vështirë, shumë vështirë. Ishim pa lekë, punë nuk gjenim. Unë aplikoja për të punuar çfarëdo pune, por kur e shkruaja në aplikacion profesionin mjeke…, kush të merrte në punë. Veç kësaj, as anglishten nuk e dija mirë. As Akili s’po gjente punë… Kishim marrë vendim të ktheheshim dhe do të ktheheshim, po të kishim lekë për bileta. E kaluam si e kaluam këtë fillim tepër të rëndë, por shumë shpejt gjërat filluan të ndryshonin për të mirë, sapo Akili gjeti punë.

Për të arritur këtu ku është sot, Akili kishte qenë i detyruar të punonte shumë. Vitin e parë, kur u kishte lindur vajza, kishte bërë tri punë të ndryshme, kishte punuar deri në 18 orë në ditë, me një pagë 4.25 dollarë në orë (aq sa ishte paga minimale në Floridë më 1995) dhe pastaj kishte arritur të shkollohej pa asnjë lloj ndihme, pa asnjë lloj burse, i mbështetur tërësisht në forca të veta. Gjatë 3 vjetëve të qëndrimit në Floridë, ai arriti t’i kalonte hap pas hapi të gjitha provimet e domosdoshme për t’iu njohur shkollimi që kishte bërë në Shqipëri, domethënë diploma për mjekësi.(Me shume lexoni ne Diellin ne print)

Në Marshimin në Haxhet të Pazarit të Ri, edhe Bashkësia Islame në Kosovë

August 31, 2017 by dgreca

Marshimit në Haxhet të Pazarit të Ri i bashkohet edhe delegacioni i BI e Kosovës !/

Nga data 28. 11. 1944 deri më 21. 1. 1945 pushteti serbo-komunist likuidoi mbi 2.000 qytetarë të respektuar të Pazarit të Ri, Senicës dhe Tutinit, të cilët i varrosën në Vakëfin “Mearif” në Haxhet, aktualisht lagje e Pazarit të Ri (Novi Pazar).

Nga Ismet Hazizi/

Për ta mbrojtur vakëfin dhe vendin e viktimizimit të paraardhësit e tyre, sanxhaklinjtë të udhëhequr nga kreu i bashkësisë islame, më 4 shtator 2010 u përleshën me pjesëtarët e njësive speciale të policisë serbe.

Kjo është arsyeja pse kjo datë u shpall ditë e kujtimit dhe lutjeve për viktimat e pafajshme në Haxhet të qytetarëve më të respektuar të Sanxhakut lindor.

Bashkësia Islame në Serbi dhe Bashkësia Kulturore Boshnjake organizon tradicionalisht marshimin në Haxhet dhe një lutje për të rënët.

Marshimi zakonisht fillon nga Sheshi Gazi Isa beut(themeluesit të qytetit) në Pazarit të Ri deri te Vakufi Mearif në Haxhet, që kësaj radhe i bie të jetë ditë e hëne më 4 shtator 2017.

Tubimi do të fillojë në Sheshin pas namazit të mesditës në orën 13:30.

Organizatorët ftojnë familjarët, që edhe me këtë 4 shtator së bashku të marshojmë rrugëve të Pazarit deri tek vendi i ekzekutimit në Haxhet të paraardhësve tanë, dhe së bashku me udhëheqësit fetarë të lexojmë lutje për dëshmorët.

Të përkujtojmë se pas depërtimit të forcave partizane-jugosllave në këto treva, prijësi kryesor i kësaj treve Aqif Efendi Blyta iu dorëzua organeve të pushtetit partizan në Gjakovë, të cilët e dërguan në Pazarin e Ri dhe mbas torturave mizore, bashkë me bashkëpunëtorin e tij më të ngushtë Ahmet Dacin u pushkatuan në Haxhet (pra në lagjen e sotme të Pazarit të Ri) me 21 janar 1945 nga OZN-a jugosllave.

Në shenjë përkujtimi dhe falënderimi për veprën dhe heroizmin e Aqif Blytës dhe bashkëpunëtorëve të tij, mandej vullnetarëve shqiptarë nga Kosova në krye me Shaban Polluzhën, Mulla Zekë Bërdynën , Sak Fazlinë etj., do të merr pjesë këtë manifestim përkujtimor, për herë të parë edhe delegacioni i Bashkësisë Islame të Kosovës, si dhe si zakonisht delegacioni i organizatës “ Kosova për Sanxhaku. “/I Azizi/

TRI URAT E LABËRISË

August 31, 2017 by dgreca

Labëria shtrihet brenda tri urave, Urës së Drashovicës, afër Vlorës, Urës së Kalasës, afër Delvinës dhe Urës së Vjosës afër Tepelenës/Nga Gëzim Llojdia*/
Ku gjendet kufiri i Labërisë?Këtu nuk ka asnjë shenjë. Nuk ka konture, që tregojnë gjurmët nga fillon kufiri i krahinës më të madhe të vendit,Labërisë. Kufiri këtu humbiste në hapësirë. Diku e ruante profilin e vet. Në memuare,apo në rodhanët e zhubrosur të krijimit popullor e folklorik. Por silueta e tij rishfaqej e plotë .Në studime të hollësishme. Në një vend ekzistonte vetëm si nocion. Brenda këtyre kontureve, d.m.th brenda vargut lëviz fjala e ëmbël: Labëri. Por qartazi,rishfaqej vijëza e tij,më tej. E vështirë ta përshkruash imazhin e atij rripi toke me qindra km në jug të vendit .Kufiri i krahinës jugore, që quhet Labëri. Ai është veçse një udhë-kalim,në të gjithë hapësirën që përshkruhet në mot të motit,si krahinë e Labërisë.
Ura e Drashovicës

Si në të gjithë botën,urat kanë një mision të veçantë dhe kanë lindur nga nevoja për ti bashkuar brigjet. Një urë është ndërtuar me një strukturë të tillë për të kapërcyer vështirësitë fizike të tilla si uji, luginë, apo rrugë, për qëllimin e ofrimit mbi pengesë. Ka shumë dizajne të ndryshme që të gjitha shërbejnë për qëllime unike dhe të aplikojnë për situata të ndryshme. Etimologjia e fjalës urë është: Urat e parë u bënë nga vetë natyra – aq thjeshtë sa një regjistër të rënë nëpër një lumë apo gurë në lumë. Urat e para të bëra nga njerëzit përfshin drurët e prerë apo pika dhe përfundimisht gurë, duke përdorur një mbështetje të thjeshtë dhe aranzhim traverse.
Ura e Drashovicës aktualisht lidh dy brigjet e lumit Shushicë. Ura e sotme është e derdhur me beton. E gjithë struktura e saj. Ura e Drashovicës është kufiri ku fillon të shtrihet krahina e Labërisë.Rrapet e Drashovicës monumenteve te natyrës shqiptare.
Poshtë urës vërshon herë i qetuar e herë tërbuar lumi Shushicë. Shushica derdhet në det pasi ka përshkrua rreth 72 km në luginën e Shushicës,burimet e saj nxjerrin ujë në Shurr të Kuçit 500l/s dhe rreth 300l/s në Buronja,sipas studiuesve Buronjat e Kuçe shkarkojnë ujërat nëntokësore që grumbullohen në masivin karstik të Kurveleshit të Sipërm, i cili gjendet rreth 600 m më lartë se vendi. Në këtë kufi natyror duhej të vendosej një pllakë dëftonjëse si kufi tregues ku fillon një krahinë e madhe. Te këmbët e urës së Drashovicës. Te fasada e saj përkarshi monumentit Drashovicë 1920-43. Një varg gati i thjeshtë dhe i gjetur .Dhe ky vargëzim shkronjash të tregojnë se këtu fillon kufiri i krahinës. Lexojmë përveçse kulmin :Labëri. Nga ky kulm burojnë shumë cilësi, që mbartë më vete krahina e madhe jugore.

“Labëri sa i dua….

Pasqyrimi me gjuhën e folklorit më tej dhe në studimet historike në fillesë ,na lejon të qartësojmë, thellësinë nën suprinën e të cilit gjindet emërtimi i një krahine.
Çajupi ka shkruar ekzaksisht kështu:”“Labëri sa i dua,/Pyjet e kodrat e tua,/Ato gryka , ato male,/Ku dhe zogu shkon ngadalë,Shkëmbinj dhe shpella si thikë,Që t’i shikosh të vjen frikë,/Anës lumit, ndënë hije,/Ç’faqetë një rrugë dhie,/Rrugë e ngushtë nëpër gjëmba,/Mjerë kujt t’i shkasë këmba!”(Çajupi “Baba Musa Lakuriq” 1887 Egjipt).

Sami Frashëri:”Lebërit janë improvizatorë të rrallë”. S. Frashëri, ka thënë: se Labëria nuk përbën vetëm Progonin e Përmetin, Labëria shtrihet në jugperëndim të Shqipërisë, nga lumi Vjosa në lindje e verilindje, deri në bregdet të jonit e Adriatikut, në Perëndim, ndërsa në jug kufizohet me lumin Pavëll.
Rrok Zojzi, etnograf i cili në vitet 50-të 60-të bëri ekspedita në disa zona të Labërisë ,në vitin 1962 ka përcaktuar se:“Labëria , i mbështetur në tregimet popullore ka përcaktuar si Labëri atë pjesë të Shqipërisë Jugperëndimore që shtrihet brenda tri urave: urës se Drashovicës,të Tepelenës dhe të Kalasës afër Delvinës.
Nga veriu Labëria ka si kufi krahun e majtë të lumit Vjosa. Emërtimi,me sa duket lidhet me emrin e hershem etnik të shqiptarëve “arbër”.Ajo është treva e Kaonve te periudhës ilire që e përmend Tuqidi në vitin 629 p.e.s. “fis ilir i Epirit” ndërsa në mesjetë e fiseve arbëreshe të Krisejve,Kirilisejve,Plesejve (Plesati i sotëm)….
N.Myrta:ethymologjia e emrit Labëria:Labëria si krahinë shqiptare që nga shek. 16. përfshinte territorin e Shqipërisë Jugore, nga Vlora, deri tek kufiri grek në jug, afër Sarandës, ngjit me Gjirokastrën (Argjirën e lashtë), e zgjeruar në lindje deri në Tepelenë, mendoj se është një tkurrje e madhe historike, e historiografike, nga epokat e lëkundjeve tranzitore, nga veriu ballkanik, e mbetur si fis illirian – labeat, labeatët, deri kohëve të fundit, shihen parabolë historike, sot nga veriu e jugu i shtetit shqiptar londinez, nga Shkodra deri në Vlorë. ‘
Të tjerë:Labëria është krahinë e madhe etnografike në Shqipërinë Jugperëndimore. Emërtimi i krahinës lidhet me emrin e hershëm etnik të shqiptarëve, “arbër”, Arbëri, Labëri, sipas ndryshimit fonetik. Labëria shtrihet brenda tri urave, Urës së Drashovicës, afër Vlorës, Urës së Kalasës, afër Delvinës dhe Urës së Vjosës afër Tepelenës. Si kufi verior i saj merret krahu i djathtë i lumit Vjosë, ndërsa kufi jug-perëndimor merret Deti Jon. Historikisht ajo është treva e fisit të Kaonëve të periudhës ilire, ndërsa në mesjetë është vendbanim i tri fiseve arbëreshe, Grisejeve, (Lumi i Vlorës), Korvesejve (Kurveleshi i sotëm) dhe Plesejve (Krahina e Kardhiqit ku bën pjesë edhe fshati Plesat në Cepo). Labëria ka qenë në një shtrirje më të gjerë nga sa njihet sot, me unitet gjeografik, ekonomik dhe kulturor, ka pasur të drejtën e vet zakonore, mbi bazën e së cilës në tërësi edhe është vetadministruar para krijimit të shtetit shqiptar, pavarësisht pushtimit osman.
Njëra ndarje e iso-polifonisë shqiptare dhe shtrirjes gjeografike të Labërisë,E. Çabej: me këtë emër quhet ajo pjesë tokë jugperëndimore, kufiri i së cilës fillon te katundi Lazarat në jugë të Gjirokastrës. Kufiri lindor shkon prej Lazaratit për së gjati Malit të Gjerë dhe pjesës jugore të Malit të Picarit gjer në Tepelenë. Kështu vazhdon në perëndim të Vjosës kurse në të djathtë të lumit shtrihet vendi toskë në kuptimin e vërtetë të ngushtë të fjalës. Kufiri zë në veri katundin Mesaplik afër Vlorës dhe vazhdon gjatë një vije ideale që shkon prej Mesaplikut në Kudhësin e afërm; kufirin perëndimor e përbën deti. Zonat kryesore etnografike që përbëjnë Labërinë janë Kurveleshi, Mesapliku, Drashovica, Topalltia, Treblova, Gorishti, Kudhësi, Lopësi, Kardhiqi, Rrëzoma, Bregdeti, Dukati. Labçe këndohet gjithashtu në Zagorie, Lunxhëri, Malëshovë, Rrëzë e Tepelenës, Dragot, Kras, Izvor, Buz, Mallakastër, zona të cilat mund t’i konsiderojmë si rrethinat të Labërisë. Popullsia labe, nëndahet në “labë kristianë” (Rrëza e Tepelenës, Zagoria, Bregu i detit) dhe në “labë muhamedanë” (blloku qendror i popullsisë). Në këndvështrimin e sotëm të ndarjes së mirëfilltë administrative, në Labëri bëjnë pjesë rrethet e Vlorës, Sarandës, Delvinës, Gjirokastrës, Tepelenës, Mallakastrës. Lidhur me iso-polifoninë labe ekzistojnë mënyra të ndryshme të portretizimit dhe të shpjegimit muzikor të saj. Vetë të kënduarit polifonik nga populli konsiderohet misterioz dhe instiktiv, e në përgjithësi si një dukuri që mbart brenda reflekset e natyrës, zërat e natës e ato të tokës së Labërisë.
N.Zhupa libri “Fterra në shekuj ”:“Labëria dallohet mbi të gjitha, nga origjinaliteti folklorik në veshje e në të folur. Qylafi i bardhë me majë, tirqet e bardha, opingat me xhufka, fustanella me pala, llabania, sharku e guna e punuar me duar të arta, melodia baritore e culës dyjare, fyelli, trupi lastar, shkathtësia, guximi, trimëria, besa, mikpritja, krenaria, ballëlartë e mal në këmbë, diva me shikim të thellë e të ashpër si shqiponja, zgjuarsia natyrale e admirueshme etj.
Rapsodi F.Brahimi:Labëri të dua shume/si të gjithë Shqipërinë,/ti je bukë nga ai brumë/ku rriten trimat e mire./Midis grykës shkon një lume/malet si kala te rrinë,/mbi shkëmbinjtë e mbi Rrathune/rritet bar dhe trëndeline./Fole shqiponjash ke qenë/je dhe do mbetesh e tille,/sorkadhe përmbi shkëmbinjtë/flake dyfeku vetëtimë./Për Gjoleken kane thënë,/për Gjoleke mandile zinë;/luftonte me palle ne këmbë/shkurtonte pashe e vezirë./Ata burra hije rende/Zigur Lelo me Saline,/çepe gjatët dy pëllëmbe/mbi italianet ç’u grinë.

Ura
Ura e Drashovicës nga ana e vet ka histori të tjera treguese. Duke rrëmuar memuaret e historisë dhe duke rendur nëpër fletët e zverdhura të folklorit të krahinës emrin e urës së Drashovicës e ndesh shpesh. Kështu, që nga lufta e parë, në Luftën e Vlorës dhe më tej, në luftën e dytë Botërore,ura e Drashovicës shënohet tregues i qëndresës të shqiptarëve karshi pushtuesve fashistë dhe nazistë .Luftimet në Drashovicë shkruhet në një material të para viteve ’90, filluan në orën 22 data 5 qershor 1920. Rrethohet garnizoni nga çeta e Sali Vranishtit. Zihet rob një motoçiklist. Vritet një kapiten. Urdhri për çetat ishte :Sulmoni llogoret”.U shtruan gunat mbi telat me gjemba kapërcyen pengesat dhe llogoret. 2 orë luftime dhe pushtuesi u dorëzua.
‘43 lufta e dytë njohu tek ura përleshjet ku formacionet partizane goditën ashpërsisht nazistët duke u shkaktuar humbje në forca,njerëz dhe armatime. Beteja e Drashovicës është përplasja e parë frontale kundër pushtuesit nazist. Ngjarja u zhvillua nga data 15 shtator deri më 4 tetor 1943.

Folklori

Folklori lab:”Cet’ e Rrezes u vërvinë,/Kapetan kishne Saline,/Të keq trimn, vetullaziëe/Majave vreshtave ryne/Me bomb’ ne mes e godinë/ Tha : Në tel corra kërcine, /Për të mos trembur shokërin….
Pjesë nga folklori: Atje to Hani ne gryke / te ura në Drashovice, / Qëllon topi Italisë / Ka nijet që ta vithisë /Komision’ e Shqipërisë,/ 0 moj Shqipëri e bardhe/ Bota ta kane sevdanë / Italia me Junanë / Të keqen ta kane marrë/ Se ke trima kordhëtarë / Barutin me grusht e hane
.Koci Petriti poet:Unë i shoh gjithë urat/Nga urë Bushtrices,/Ja, urë e Qabesë/Ja, e Drashovicës….
P. Barjamaj rapsod: O Drashovica me derte…/ O e gurta Drashovicë!,/ Faqe historisë i mbete,/Historisë se Shqipërisë. / Ke qene pëllëmbë e gëzhoja,me tym baroti mbuluar, Si ti, thonë,ka qenur Troja,/ Që në themele rrënuar…/ Për ty flet lumi me valë.. / Për ty flete gjithë Labëria,/ Flet epopeja përballë, / Ne balle tu skalit lavdia./ I rri bukur Labërisë,/ si floku bores mbi supe,/ O vendi ku piva sise,/ o djepja,që dhe me tunde….

Si përfundim

….Labëria shtrihet brenda tri urave, Urës së Drashovicës, afër Vlorës, Urës së Kalasës, afër Delvinës dhe Urës së Vjosës afër Tepelenës…
Ura e Drashovicës. Në një fotografi të vjetër vrojtohen varrezat e ushtarëve italian të cilat janë varreza tipike katolike me kryqin e madh dhe gurët e qemerit ,nga kjo fotografi shënohet Shushica qartësisht duket e turbulluar dhe ujëshumë. Ura e Drashovicës lidh dy brigje sot është një urë me disa parmakë të rrëzuar me rreth 8 këmbë, që mbajnë përmbi supe një masiv beton. Rreth 30 m përkarshi urës është monumenti Drashovicë 20-43 projektuar nga P.Hazbiu edhe ky është një masiv me një hark dhe një shtatore bronzi ku paraqiten dy figura kryesore të luftërave, që në emërtimin popullor janë quajtur: epope 20-43. Këtu ose më tej duhet të kishte një pllakë që të tregonte se kur udhëtari vë këmbën aty, ka shkelur ndërkaq në krahinën më të madhe në jug të vendit.
Si përfundim, prekëm vetëm kufirin e fillimit të krahinës së madhe Labërisë,me shtrirje simbolike ndërmjet tri urave: Urës së Drashovicës, afër Vlorës, Urës së Kalasës, afër Delvinës dhe Urës së Vjosës afër Tepelenës…

*Studiues