Histori – Page 450 – Dielli

70 VJETORI I PUSHKATIMIT TË AT ANTON HARAPIT O.F.M.

February 18, 2016 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI*/

AT ANTON HARAPI O.F.M.(1888 – 1946)/

20 SHKURT 1946 – 2016…/

■“… Kallxon nji zojë e cila, aso kohe bante punën si përkthyese në shërbim përsonal të sekretarit të Partisë Enver Hoxhës, në marrëdhanje diplomatike me ambasadën e Jugosllavisë në Tiranë, si nji ditë me nji bashkëfjalim ndërmjet ambasadorit titist e Enverit, ky i fundit shend e verë i paska pasë kumtue përfaqësuesit të Beogradit gati-gati si tue u krenue: “E mbytëm Patër Anton Harapin e, me té kemi plagosë për vdekje Klerin Katolik!..” Simbas rrëfimit të grues, ambasatori diplomat i vjetër pan-serbian i paska pasë përgjegjë: “Po, po! Po keni endè gjallë Patër Gjon Shllakun, i cili peshon shumë, duhet” – vazhdoi ai “si mbas porosisë që kam prej qeverisë sime, të zhdukni Shllakun dhe të shkatrroni kulm e temel çerdhen e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Shkruen At Daniel Gjeçaj O.F.M. tek libri “Martirizimi i Kishës Katolike Shqiptare 1944 – 1990” fq. 36, 1993.

■Më falni se po e persëris: “…duhet” – vazhdoi ai “si mbas porosisë që kam prej qeverisë sime, të zhdukni Shllakun dhe të shkatrroni kulm e temel çerdhen e Klerit Katolik në Shkodër, me në krye Françeskanët!” Kjo bisedë u zhvillue me 20 Shkurt 1946…

■Me 4 Mars 1946, zbatohet porosia e ambasadorit Titos në Tiranë, pra pushkatohet edhe At Gjon Shllaku O.F.M., me grupin e organizatës antikomuniste “Bashkimi Shqiptar”…

■Me 15 Nandor 1946, Kuvendi i Françeskanëve në Shkoder kthehet në qender torturash të hetuesisë së Klerit Katolik Shqiptar, ku masakrohen mbi 700 Shqiptarë të burgosun…

■Françeskanët e Shqipnisë të kryesuem nga Provinçiali At Mati Prennushi O.F.M., janë “çerdhja”e Klerit Katolik Atdhetar, që “duhen shkatrrue me kulm e temel në Shkoder!”

Ata mbushen 26 hetuesi dhe burgje të qytetit të Shkodres ku torturohej dhe masakrohej inteligjenca, rinia dhe qytetaria shkodrane me atdhetarët e maleve e fushave perrreth.

***

■Po, Rregjenti i Shtetit Shqiptar At Anton Harapi, kush ishte?!

Po thërras malin e t’gjimojë,

Lugu i Cemit n’gjamë t’ushtojë,

Zana e Sukës, t’madhe t’vajtojë,

e Deçiqi – i kjosha true!

T’dahet katrash, t’kjajë me mue,

n ’fund e n’maje lè t’ lëkundet,
t’kjajë mbi tý-o sa ku t’mundet.
Oj e mjera nanë për tý! Hêj… Hêj…

At Anton Harapi – “Andrra e Pretashit”

DOSJA 1068:

■At Antoni asht le në Shirokë pranë Shkodres me 5 Janar 1888. Ka krye studimet në Salzburg, e mandej Schwaz e Villach të Tirolit të Austrisë, dhe vijoi studimet teologjike në Romë. Kur u kthye ishte profesor filozofije e teologjije, predikatar, publicist, shkrimtar, politikan… dhe në vitin 1943 Provinçial i Françeskanëve të Shqipnisë, kur Rregjenti Lef Nosi kerkonte nga Eprorët e Klerit që At Antoni me marrë pjesë në Rregjencen Shqiptare.

■Per formimin e Tij Don Kolec Prennushi shkruen në “Hylli i Dritës”, në vitin 1936:

“… mendje dialektike, qi shkruen kryeartikuj, nder cillët disa janë kryevepra. Dija e thell, arsytimi i lidhun, analizimi i holl, stili i peshuem, dallojnë gjith shkrimet e tija. Mund të jetë i thatë, i ftoht, por ai asht i drejt e i pafajshem.”

■Rregjenti Lef Nosi thonte: “Nguli kambë për qenjen e Tij në Këshillin e Regjencës, se vetem mirë do t’i sjellin Shqipnisë!”

■AT ANTON HARAPI E PRANOI DETYREN NË RREGJENCËN SHQIPTARE (1943), “ME KUSHT: MOS ME NËNSHKRUE ASNJË DËNIM ME VDEKJE!”

Disa mendime të At Antonit:

■“Po të mos u xeni besë fjalëve të mija, ja tek e keni veprën teme për peng sigurie!”
■“Çdo ndërtese i vehen themelet në dhè! Edhe në vorr në hijshim, duhet të jemi gurët e themelit të asaj binaje që sot e quejmë Shqipni!”

■“Me gjak të vet e shuguroi elterin e Atdheut, katoliku, ortodoksi e muhamedani: Gjeçovi e Gurakuqi, Topulli e Curri, Gërmenji e Negovani, nuk kanë ndryshim, por janë në nji mendim e në një vendim, në vepër e në vdekje. Ata e vulosen me gjak çfarë qenë; na mbetët ne ta vulosim çfarë jena”!”

■“Nuk shpëton jo, sot, as Xhamia pa Kishë, as Kisha pa Xhami, por as njena e as tjetra pa Shqipni! Me gjak e dasi jena ngopë! Kena pa e provue edhe se çka asht kthetra e huej dhe e kena prekë se një popull i përçamë asht i gjykuem me mbarue! Të ngrihemi pra në kambë! Për një Zot të vërtetë e për një Shqipni të lumtun – na jena vllazen!

A sëbashku e të pështuem a të ndamë e të mbaruem!”

■“Shqipnia u fitue me gjak, me gjak edhe po mbahet e robnueme. Do të vij dita e me Paqë dhe Drejtsi do të fitohet!”

***■Rregjenti Cafo Beg Ulqini thonte: “Shërbimi i At Antonit për mosnjollosjen e Ditës së Madhe të Flamurit, asht shërbimi ma i madh që një Atdhetar si At Anton Harapi mundet me i ba Atdheut të vet. Ka me ardhë një kohë që për këte vepër Ai do të zanë vendin që meriton! At Anton Harapi asht kenë nji e nuk bahen dy!”

■At Antoni refuzoi largimin nga Shqipnia para vitit 1944 dhe mbas, kur Rregjenti Cafo Beg Ulqini i propozoi të shkonte në një streh të Tij nga Tokat e Malit të Zi, nder shpella, At Antoni u pergjegj: “Kam punue per Shqipni e ballafaqas. Nuk pres shpërblim, por as dënimi nuk ka pse më pret! Bashkatdhetarët e dijnë se kurrë nuk i tradhëtova, me ta vuejta, për ta punova, me ta qindrova. Me ta edhe do t’ vdes!”

■20 SHKURT 1946…

■Drejtë bregut të lumit Lana… Tiranë, 20 shkurt 1946..: Binte shi. Disa gropa ishin kthye në brraka ujë… “Frati hidhte hapat me kujdes, duke ngritur herë – herë kindët e zhgunit, për të mos iu stërpikur nga baltat… Njëri prej ekzekutuesëve e shikoi dhe i tha:

Mos ki dert, o prift, se tek balta ke për të përfunduar!..Frati vazhdoi rrugën dhe ia këthei:

“Atje tek po shkoj, due të shkoj i panjolla, ashtu siç kam kenë tanë jeten time!”…

Shkoi pranë gropës, dhe tha: “I bekoi vrasësit e i fali për aktin që do të kryejnë!”.

■“Shpirtin Zotit, trupin Tokës”… Pikrisht asaj Tokë Amtare, për të cilën u ba flij…

■VETEM DOSJET TREGOJNË KUJT I KANË SHERBYE DHE I SHERBEJNË TRADHTARËT E ATDHEUT!

* Melbourne, Shkurt 2016. Pjesa e II- Vazhdon Pjesa e III…

17 SHKURT 2008 Shqiptaret e Amerikes “Pushtuan” Time Square

February 17, 2016 by dgreca

*Shqiptarët e Amerikës, u bënë pjesë e historisë në ditën e 17 Shkurtit 2008 e Pavarësisë së Kosovës

*Gjysmë milonë shqiptarë dolën në sheshet e rrugët e Amerikës për të festuar Pavarësinë e Kosovës

Nga Beqir SINA/

*17 Shkurt 2008 – SHBA – Kanada : Epiqendra e festimeve të papara ndonjëherë në historinë e SHBA-së, u bë 17 Shkurt 2008 – në mesdrekë në metropolin e botës qytetin e 12 milion banorëve , metropolin e botës New Yorkun. Mënyra se si e festuan shqiptarët në New York, është e rrallë dhe e pa parë ndonjëherë në historinë e emigracionit shqiptarë. Manifestimi i shqiptarëve i ka çuditur amerikanët, të cilët siç u shpreh edhe një ruajtës i rendit – punonjës policie me uniform veteran i NYPD,: “kurrë në jetën e time, tha ai nuk kamë parë kaq shumë njerëz entuziast, me flamurin kuq e zi dhe atë të SHBA-së, të “derdhen” si lumë në sheshin më famozë të botës Time Square.”

Por, në të gjitha territoret e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe Kanadas, vendbanimet e shqiptarve, filluan festimet masovike atë të diel më 17 Shkurt 2008. Festime këto për një festë, që këtu, kishte më shumë se 100 vjet që e kishin pritur, mbarë kombi shqiptarë, dhe shqiptarët e Amerikës, prej shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë më 1912.

Më 17 shkurt 2008 – më shumë se 500 mijë shqiptarë (gjysmë milioni), fëmijë, të rijë e të reja, gra e burra, pleq e plaka, u bënë së bashku me lotë gëzimi në sy, për të pritur lindjen e diellit – diellin e kësaj dite të bardhë dhe të rëndësishme, që edhe shqipëtarët me në fund këto lotë shekullorë, t’i shëndrojnë në gëzim e hare të papërshkrueshme, me Shpalljen e Pavarërsisë së Kosovës.

Asnjëherë, u tha se nuk mbahet mend në historinë e Amerikës, që të jenë parë kaq shumë shqipëtarë, në shesh duke festuar. Asnjëherë në historinë e këtij vendi nuk janë parë kaq shumë flamurë kuq e zi – që thuaje se kishin mbuluar e veshur kuq e zi kryeqytin e Amerikës Washingtonin D.C, qytetet e shtetet më mëdha amerikane New Yorku-n, Detroitin, Çikagon, Bostonin, Floridën, Kaliforninë, Teksasin, Arizonën, New Jersey, Kenektiket, Pensillvaninë, Karolinëne Veritu e të Jugut, Atlantën, Toronton, Montrealin, Vankuverin,Visnskosin e të tjera.

Shqipëtarët e këtueshëm nga e gjithë Amerika e Kanadaja, kishin dalë tashmë në rrugë e sheshe për të festuar këtë ditë të madhe, ditë historike, e cila vjen menjër pas asaj të 1912. Sot, të gjithë po festojnë, duke mos harruar se kemi me vete, mikun e madh dhe të përjetëshëm tonin Amerikën e George Washingtonit, Ullsonit, Bushit të parë, William Jefferson Clintonit dhe George W, Bush! E gjithë kjo po ndodhte kur vetë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, pra amerikanët të nesërmen e Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës, fetostonin ditën e Presidentit të SHBA- President Day .

Në mënyrë krejt spontane dhe më gëzim të përshukrueshem me daljen për të festuar në rrugët e shesht e SHBA dhe Kanandas, çdo shqiptarë në Amerikë e Veriut, ashtu si bashkombasit e tyre – shqiptarë, në Kosovë, Shqipëri, Luginën e Preshevës, Mal të Zi, Maqedoni, Çamëri, Arbëreshët e Italisë, dhe shqiptarët, në Zvicër, Belgjikë, Angli, Francë, Itali, Gjermani, Suedi, Australi, Argjentinë, Turqi, Austri, Holland, më këtë rastë më 17 shkurt 2008 u bënë pjesë e historisë së kombit tonë, duke dalë e festuar atë. Për të kujtuar sot një nga gëzimet më të bukura të jetës së tyre.

Në zëmer të qytetit 12 milion banorësh, metropolit të botës New York, në sheshin e famëshëm Time Square, krejt spontanisht, defiluan mijëra studentë, dhe nxënës shqiptare të shkollave të ndryshme, të rinjë e të reja, burra dhe gra shumica edhe me me veshjet tona kombëtare, duke mbajtur në dorë flamurin kuq e zi, dhe dardanisë, uniformat e flamurin e UÇK-së, kan kenduar e vallëzuar në shesh vetëm shqip.

Gëzimi i shfrenuar i shqiptarëve kulmoi me “pushtimin” e sheshit Times Square dhe vërshimin nga të katër anët e këtij sheshi të dhjetra makinave me flamurin kuq e zi dhe borijet e thirrjet e zjarrta – Kosova – Shqiperia

Pasë këtij festimi të papërshkueshëm për disa orë – festa e asaj nate kalojë në shtëpinë e Vatrës, Vatrës, së kolosëve të kombit.

Në shtëpinë Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, e udhëhequr nga mëmëdhetarët e shquar, e kombit Faik Konica, Fan Noli, Koço Dako, Kristo Thanasi etj. dhe deri tek pasardhësi i tyre Agim Karagjozi, shenojë Shpalljen e Pavarësisë së Kosovës, me një pritje solemne, duke hapur dyert e saj për të pritur urimet e veprimtarëve dhe liderve të dalluar të komunitetit .

Më pasë Lëvizja e Legalitetit për Amerikë, kishte ftuar edhe Ligën Qytetare Shqiptaro Amerikane, ta festoin së bashku në një mjedis festiv në New Jersey.

Kurse, Ish luftëtarët e Bataloinit luftarak “Atlantiku” dhe fondacionit “Vendlindja Thërret”, pikërishtë nga ai vend ku gati 10 vite më parë, se të shppallej pavarësia e Kosovës, ishin nisur për të luftuar reth 200 ushtarët e këtij Batalioni të çlirojnë Kosovën, pra nga sheshi dhe vendi Royal Regency Hotel, në Yonkers, ku tashmë nuk do të mblidheshin për të luftuar, por për të festuar dhe gëzuar fitoren e tyre për atë që luftuan , sakrifikuan dhe u flijuan disa prej tyre – tre vëllezërit Bytytqi, Agron, Ylli dhe Mehmet Bytyqi.

Edhe – Kisha katolike shqiptare, Zoja e Shkodrës, në meshën e mesditës – famillitari i saj Dom Pjetër Popaj, dha një meshë e quajtur për Pavarësinë e Kosovës, ashtu si dhe Xhamia e Staten Island, dhe ajo në Brooklyn e Paterson e Garfiled, do të kryenin lutjet fetare për pavarsinë e Kosovës, dhe do të ndanin gosti për besimtarët me këtë rastë.

Gjatë gjithë ditës me makinat e tyre kan bërë “defilime” duke i rënë borijeve të makinave, dhe fanfarave nëpër rrugët e qyteteve, Bruklin, Bronks, Qiuns, Staten Island, me makina të mbuluara me flamurin kuq e zi dhe atë Amerikanë, dhjetra shqiptarë.

Menjëherë shpejt e shpejtë disa organizata dhe shoqata organizuan me këtë rastë mbrëmje festive me këngë e valle patriotike në restorantet , klubet e lokalet e shqiptarve në Amerikë e Kanada.

Ndërkohë, nëpër medias u njoftua se disa restorante e lokale, shqiptare në New York dhe New Jersey, jepinin pijet dhe ushqimin falas për shqiptarët.

Atmosfera ka qenë e papërshkueshme mjaft madhështore dhe gëzimi kishte mbrritur kulinacionin e tij, duke festuar 17 Shkurtin 2008 – Shpalljen e Pavarësisë së Kosovës.

FOTOGRAFI TE PANJOHURA PËR SHTEPINE E FLAMURIT DHE TË QEVERISË SË VLORËS TE VITIT 1912

February 16, 2016 by dgreca

DOSJER NGA GËZIM LLOJDIA/
1 .
Buletini nr 458 e mërkurë 23 shkurt 1916 në një fotografi nga Vlora shkruan se baza italiane në Vlore e cila do të bëhet qendër e luftimeve,tregon më së pari qendrën e qytetit të flamurit 4 vjet pas shpalljes së pavarësisë. Midis banesa të tjera të asokohe të tërheq vëmendje shtëpia ku u ngrit flamuri. Kjo është një fotografi e panjohur për faktin se sa pak janë shfletuar arkivat e huaja,të cilat kanë fakte dhe dokumente kryesisht edhe fotografi ku janë fiksuar disa ngjarje historike. Fotografia e publikuar në vitin 1916 në buletinin e Gjenevës është origjinale, por ajo një foto ilustruese panoramike dhe tregon qendrën e qytetit historik .
Ku dergjej qeveria ,sa në konakët e Xhemilit, por hidhej tek Sharrajt,një ndërtesë të madhe tre kate zotëronin.Tek telegrafi, ishte ministri më vete, ishte Lefi dhe përmes nxënësve vlonjak të shkollës Nr 1 shkonte, por dhe vinte çdo ditë,ministri i Arsimit një burrë i ditur energjik,me mustak ai ishte Gurakuqi :Për të gjithë an’ jemi rrethue/Anmiqt kqyrin me u avitë:/Don’ tok’t tona me i zaptue,/Don’krejt fare me na qitë….
Nuk tërheq asgjë nga ato çfarë kam mbledhur tre vjet më parë dhe të botuara nëpër mediume shqiptare për shtëpinë e flamurit. Ndërtesa e flamurit është prishur sipas të dhënave në vitin ‘25 dhe u kthye në lulishte. Banesat e familjes Vlora aso kohe emërtoheshin saraje.Këto banesa ,pra sarajet e familjes Vlora ishin të përbëra nga dy godina të mëdha. Godina ku u ngrit flamuri quhej Selamllëku dhe këtë emërtim siç do ta shohim na e sjell në kujtesë,kujtimet e E.Vlorës. Godina e flamurit siç paraqitet nga një foto e cila qarkullon kudo në botime ka gjithashtu një skicë që është ruajtur deri në ditët sotme tregon një godinë të madhe për nga lartësia dhe gjerësia e saj. Në fotografin e cila është origjinale ku shfaqen tre katet e banesës nga katër siç shqipton më tej E.Vlora .Janë tre katet e banesë historike që u rrafshua diku nga vitit 1925. Edhe këtë vit- shuarje të saj e sjell po ky dëshmitar. Pozicionimi i kësaj banese historike:gjendej në vendin ku është monumenti i flamurit ,inauguruar në vitin ’72, ai kap pikën e 17 m lartësi dhe i gjithi në bronz dhe pjesa tjetër cek lulishten e flamurit ku gjendet varri i kryetarit të Qeverisë së Vlorës, Ismail Qemali, vendosur edhe një skulpturë e titulluar: “Flamurtari” e skulptorit Odise Paskali. Eqrem bej Vlora thotë se :Në hyrjen juglindore të qytetit të Vlorës, në kryqëzimin e shumë rrugëve, që duke zënë fill nga Rruga e Skelës, të çonin në qendër të qytetit, në mes të një parku të madh prej 40.000 metrash katrorë, rrethuar me mure të larta tetë-metërshe dhe me dy porta në të, ka qenë deri në vitin 1925 një ndërtesë e stërmadhe me një tjetër më të vogël përpara. Ai ishte konaku i Vlorajve, përfshi haremin (banesën e grave) dhe selamllëkun (banesën e burrave).Shqyrtojmë selamllëkun ose të njohur si banesën e burrave. Ndërtesa ka pasur tre kate lartësi një numër të madh dhomash korridore dhe ambiente të tjera. Zhbirimi në pamja e parë majtas tregon pozicionin e dritareve të çdo kati .Dritaret e katit të parë janë të gjitha me hark dhe duken rreth 6 copë ndërsa në fakt kanë qenë më tepër por kaq kanë hyrë në fokusin e fotos. Janë dritare të njohura për kohën të vogla të larta por të ngushta duke përfunduar me hark .Në dritaret e katit të dytë majtas janë rreth 7 copë të cilat na shfaqen në disa forma të çrregullta .E para dhe kryesore ku u shpalos flamuri është më madhe se të tjerat është edhe derë .Duke treguar se portën hyrëse për në saraje. Përpara saj shquhen qartazi shkallët,nga lartësia e banesë zbresin duke cekur tokën.Kati më sipërm duken dritare me forma drejtkëndësh pa hark ,ku shquhen rreth 8 të tilla majtas . Kurse ne krahun e djathtë shquhen tre të tilla të vogla një e madhe po kaq gjenden edhe një kat më poshtë. Kjo është banesa Xhemil Bej Vlorës. Të gjithë autorët që përshkruajnë ngjarjen madhore të 28 nëntorit mbështesin qëndrimin se delegatët janë mbledhur në shtëpinë e Xhemil bej Vlorës, kushëriri i Ismail Qemalit. Godina tre kate e Xhemil bej Vlorës gjendej aty ku është sot monument kushtuar pavarësisë .Shtiza e Flamurit është e ndërtuar ka vendin e lartësimit të flamurit kombëtar .Mendohet se kjo shtizë përkon me dritaren e katit të dytë të selamllëkut ku u ngrit Flamuri, pasditen e 28 nëntorit.Duke ju referuar sërish E. Vlora,.me dëshmi autentike nxjerrim gjysmë fraze ” ku ai shprehet U mblodhëm të gjithë në selamllëk ….Pra te sarajet e Xhemil beut. Kati i tretë paraqitet me 17 dritare të cilat sipas ideatorit përfundon secila me hark.. Kati i dytë,ka 11 dritare dhe venë hyrjen, në foton origjinale ato shfaqen në formë të çrregullt disa më të mëdha dhe disa më të vogla. Disa përfundojnë me hark dhe disa përfundojnë në formë trekëndëshi. Ndërtesa e flamurit është prishur sipas të dhënave në vitin ‘25 dhe u kthye në lulishte.
2.
Fotografi e tjera nga ky buletin ilustrues nr 458 të vitit 1916, tregojnë ndërtesën e dytë e njohur si ndërtesa e Qeverisë së Vlors. Në vitin 1939,fashistët ndërsa hynin në sqelë thuhet se e qëlluan me top , që e shkrumbëzuar s’bëhet më llaf,si çdo pushtues. Për ti shuar krejt memorien historike,për ti prerë krejt gjuhën,për të djegur krejt trupin,zhuritur deri në hi. Kështu u dëmtuan përpjekjet që kishte kryer” Shoqëria kulturore sportive Ismail Qemal”i pranë Bashkisë për një muzeu arkeologjik,qëlloi që kryetari i bashkisë ishte poeti dhe liriku i madh Ali Asllani,që atë vit zuri bisedimet me dy arkeolog të ekspeditave italiane dhe franceze Rein dhe Malcone.”Përpjekja’,një gazetë e kohës, thekson se me përpjekjet e zotit Ali Asllani dhe atdhetareve te këtij qyteti, vendosen që të ngrenë muze arkeologjik, pranë portit te Vlorës, në ndërtesën ku ka kryer veprimtarinë Qeveria e Ismail Qemalit më 1912.Muzeu arkeologjik i Vlorës u inaugurua me 8 tetor 1937, ku i pranishëm dhe ministri francez z. Louis Mercier. Mirëpo edhe shqiptarët në një mëndje diku aty nga viti 1925 shkatërruan një dëshmi tjetër të pavarësisë, shtëpinë e flamurit. Edhe regjimi paslufte mendoi se duhej ngritur ndërgjegjja kombëtare dhe vlerat e saj,ndërsa shokonin firmëtarët me ligje,dhe burgje etj,rindërtuan në vitin 1962 me atë stil dhe me atë pamje banesën,selinë e qeverisë,por shtëpinë e flamurit nuk është hedhur asnjë ide. Është fakt tashmë, që deri në vitet ‘90 shtëpia e pavarësisë e rrafshuar aty në mes vitet ‘25 nuk ekziston më,çuditërisht në vend të saj shfaqej një fotografi, që tregonte qeverinë e Vlorës dhe I.Qemalin në përvjetorin e parë .Në këtë fotografi e Qeverisë së Vlorës e realizuar nga fotografi P. Dhimitri në nëntorin e vitit 1913, mbetet autentike dhe një ndër dokumentet e vetëm historike të ngjarjes madhore të kombit shqiptar. Kjo fotografi, është realizuar në përvjetorin e parë të Pavarësisë. Fotografia e delegatëve të Kuvendit Kombëtar të Vlorës, si dhe ajo e Ismail Qemalit e të tjerëve në ballkon ruajnë si autorësi mjeshtrit ,fotografin nga Korca, Petro Dhimitrin. Kështu , që rruga e kërkimit dhe ndriçimit të së vërtetës mbetet tej mase e gjatë. Kjo fotografi ka qarkulluar nëpër të gjitha botimet.Ka edhe disa fotografi të tjera, studiuesi Qerim Vrion thotë se: shkodrani tjetër, Gjon Rrota (Shkodër, 1893-Vlorë,1931), që mbahet ndër fotografët e parë shqiptarë në Vlorë, ishte vëllai i piktorit të njohur Simon Rrota, që kishte studiuar në Itali (Brera, Milano). Në ateljen (dyqanin) e tij fotografike në qytetin bregdetar, ai, punonte kryesisht për komunitetin e qendrës dhe rrethinave.Në një foto të viteve të 1919 dhe 1928 shquhet shtëpia e flamurit. Ndërtesa e qeverisë së Vlorës. Strehë karantine dhe një karakoll me dy kate dhe stoike një ndërtesë historike e bërë në Skelë të Vlorës,profili i saj nga deti nga erërat s’kishte frikë,muzgje që ndërkaq thinjnin vite dhe as thinjej vet. E bërë për karantinë njerëzore në buzë të skelës për të mbyllur fakirët,atë vit të parë të pavarësisë mbajti qeverinë e Vlorës.
Muzeu i Pavarësisë Kombëtare është ndërtesa që ndodhet në Vlorë,qyteti ku flamuri kuq e zi, rreth 106 vite më parë,në ditët e fundit të vjeshtës të vitit 1912,u ngrit ky flamur duke shpallur independencën e shtetit shqiptar.Ka dy dritare për çdo kat si dhe dy dyer. Porta hyrëse brenda godinës autoktone,sipër porta e daljes në ballkon. Në katin e dytë,në ballkon është i shpalosur një flamur që rri vazhdimisht aty si tregues domethënës,përcjellës i gjurmës dhe historisë sonë. Në pamjen e majtas gjenden dhe dy dritare të tjera. Në korridorin hyrës brenda janë disa tablo me foto në përmasa të mëdha të luftëtarëve të pavarësisë kombëtare si dhe nga kryengritjet shqiptare për pavarësi. Kjo është ndërtesa e selisë Qeverisë së Ismail Qemalit. I vetmi në llojin e vetë. Në origjinalitete ka pajise dhe disa sende personale . Gjenden flamuj origjinal. Një flamur të patriotit Sali Butka, ngritur në Kolonjë. Një portret dhe një pikturë e Marigos. Dhoma e parë e godinës së muzeut është “parathënia e pavarësisë”, ku është pasqyruar rrugë nisja drejt Rilindjes Kombëtare,me fakte dhe dorëshkrime të pakta. Të pasqyruara janë edhe 3 vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878-1881.Fotot e Abdyl Frashërit, Ymer Prizërenit,Sulejman Vokëshit,Iliaz Dibrës. Libra origjinale shqipe si gramatika të gjuhës shqipe në toskërisht,abetarja e S. Frashërit, libri”Vdekja e Pirros”,”Bageti dhe bujqësi” e Naimit, gazetat e kohës ’Koha”,”Shkupi’,”Drita”.”Liri e Shqiptarëve”.Deri në rrugë-mbritjen e vitit ’12 është përshkruar një vargan ngjarjesh. Lexohen pas shkollave shqipe në Korçë,normalja në Elbasan,në Kosovë,kongresi i alfabetit me kryetar Gj.Fishtën .Ardhja e librave shqip, që ndiqte tre drejtime drejt Manastirit në itinerarin Stamboll, Sofie, Bukuresht . Memorandumi i Gërçes,Lufta e Pejës. Mbledhja e Bukureshtit. Itinerarin e ardhjes së diellit,Ismail Qemali në rrugëtimin Stamboll-Bukuresht-Vjenë-Trieste-Durrës,i shoqëruar nga l.Gurakuqi, S.Ilo, Dh.Berati. Në korridor një tavolinë me shkresa si ka qenë atëherë e asaj kohe. Luftëtarë shqiptarë të Idriz Seferit në një foto me ngjyrat e kohës Tavolina e kryeministrit të parë ka në origjinal shkrimin e tij në shqip. Fermani i sulltanit për I.Qemalin është i vulosur dhe i shkruar në origjinal. Salla e mbledhjeve të qeverisë Vlorës,në krye kryeministri dhe anash ministrat shqiptarë përpara janë flete apo vendimet e qeverisë,përmbi karrigen e kryeministrit është flamuri kombëtar .Në mur portretet e ministrave të qeverisë Vlorës,sipas pozicionit të tyre,fillon me kryeministrin dhe ndiqen nga zv/kryeminsitri dhe ministrat. Nuk është ndonjë godinë me arkitekturë modern. Ka 6 dhoma.8 pavijone dhe 2 sallone.

15 Shkurt 1909- 2016- SOT DITELINDJA- DIELLI U BE 107 VJEC

February 15, 2016 by dgreca

Ende nuk dihet se kush e pagëzoi gazetën me këtë emër simbolik në kohën e errësirës otomane për Shqipërinë, por si kumbar mbahet Noli, ndersa ”Vatra” ka kumbar Konicen. Si vertetohet se se emri i Vatrës ka për ”at” Konicën.Është e dokumentuar kjo në një artikull të botuar në Diellin e 10 vjetorit të themelimit të Vatrës, në numrin special, ku Konica dëshmon:”Për emrin, formën federale, Kanunoren, rregulloren, dhe shpiriten e parë të VATRËS, jam responsible unë./
Nga Dalip Greca/
Kur festohej 50 vjetori i gazetës Dielli, me 24 gusht 1959, editori i parë , Fan Noli, u deklaroi vatranëve: “Kur themeluam Diellin me 15 të shkurtit 1909, nuk besonim që Turqia do shkonte nga Ballkani aq shpejt, ndonëse e dinim që ditët i kishte të shkurtëra, pranadaj për atë shkak, në programin e Diellit, kërkonim nga Turqia, pikat maksimume, por jo ckëputje prej saj. Kërkonim shkolla në gjuhën tonë, kërkonim kufi të caktuara me katër vilajetet: Kosovën, Shkodrën, Janinën dhe Manastirin brenda, dhe më në fund shtonim në program-Shqipëria të mos ketë gjë të përbashkët me Turqinë, vec ushtrinë, punët e jashtme dhe punët e luftës…Sot 50 vjet më vonë, gëzojmë një Shqipëri indipendente, por jo një shtet me katër vilajetet sikundër e dëshironim neve asi kohe.Për shpëtimin e kësaj copë Shqipërie të vogël, neve shqiptarët e Amerikës, me anë të Vatrës dhe Diellit, duhet të jemi kryelartë, se me sakrificat tona, shpëtuam Shqipërinë nga copëtimi, krijuam Kishën Kombëtare, botuam libra me rëndësi letrare, kombëtare dhe kishtare, dhe me anë të Diellit muntëm të mbajmë gjuhën dhe zakonet tona të gjalla për një gjysëm shekulli.
Në mbyllje të fjalës së tij Imzot Noli uronte”Urojmë me gjithë zemër që Dielli, gazetë e parë në gjuhën shqipe , që u botua e përditme,të arrinjë të festonjë dhe njëqind vjecarin.100 vjecarin e uruar nga Noli, Dielli u ringjall, pas dy vite e gjysëm mosbotim, dhe organizoi një festim madhështor në një nga Universitetet e New York-ut, në Monroe College. Sot ai feston ditëlindjen e 103-të.
Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” me 15 shkurt mbushi 103 vjeç. Një mbijetesë shekullore që ua rrit krenarinë Shqiptarëve të Amerikës, të cilët e mbajtën gjallë këtë thesar të shtypit të lirë në vendin e lirisë, duke e financuar me kursimet e tyre. Gazeta”Dielli” u themelua në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë me 15 shkurt 1909, si gazetë e përjavshme.Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosen që të federohen në Vatër (dita zyrtare e e deklarimit te themelimit të Vatrës 28 prill 1912, dita e bashkimit 31 mars 1912, dita e njohjes nga shteti i Mass 13 qershor 1912 ), Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë.
FOTOGRAFIA: Eshte foto e vitit 1908, kur Noli dhe Peci nxirrnin ne SHBA gazeten Kombi.Mbyllja e Kombit solli lindjen e Diellit….Ne qender- Noli me Sotir Pecin dhe Kristo Kirken. (Me shume lexoni me Gazeten Dielli te printuar)

Përvjetor-Sylë Mehmeti,atdhetar i shquar i Rugovës (1913-1990)

February 15, 2016 by dgreca

Shkruan: Zymer Ujkan Neziri*/
Sylë Mehmeti, ndër personalitetet më të njohura të Rugovës,nga Rilindja Kombëtare e këndej, lindi më 1913 në Shtupeq të Madh, në lagjen Kuklecaj, vendbanim i dëshmuar para rreth 700 vjetësh. Pak para lindjes së tij, në tetor 1912, u sulmua Kosova dhe u pushtua edhe Rugova nga Mali i Zi, kjo krahinë e njohur e Kelmendit në Alpet Shqiptare. Pas rënies së Kolashinit e Beranës dhe luftimeve të rugovasve nëÇakorr e Mokna, të ndihmuar edhe nga luftëtarë të tjerë, afër nëntë mijë(Cana 1997:101), qëndresa e fundit kundër gjeneralit Janko Vukotiq u bë në Shtupeq, në venddlindjen e Sylës, në fund të tetorit 1912. Edhe aty pati luftime të përgjakshme, ku dhanë jetën edhe 50 dëshmorë (Harapi 2004:37), për të cilët, pranë shtëpisë së Sylë Mehmetit, u ngrit më 2012 pllaka përkujtimore në 100-vjetorin e rënies së tyre heroike. Pas krahinës së Rugovës ra edhe Peja me rrethinë,më 30 tetor, e katër ditë më vonë edhe Gjakova. Filloi terrori mbi shqiptarët.U pushkatuan rreth katër mijë banorë të Rrafshit të Dukagjinit. (Krasniqi 1985:97-98).Vazhdoi çarmatosja, ndërrimi i plisitme kapicën dhe ndalimi i gjuhës shqipe, dhunimet e plaçkitja e pasurisë, ngujimi i thive në xhami dhe ndërrimi i fesë, madje edhe i shqiptarëve të besimit katolik, për t’i kthyer në ortodoksë, dhe vrasja e priftit katolik, patër Luigj Palaj, si dhe torurat mbi gra e burra: prerja në bark e grave shtatzëna, dhunimi i grave para burrave, pjekja e syve të burrave në derë të stufës së ndezur, shtrëngimi i kokës me mengele, lyerja e duarve me vajguri dhe djegia për së gjalli (Harapi 2004:81-86). Edhe Kuklecajt e Sylë Mehmetit pësuan keq. U pushkatuan disa burra të shquar të kësaj vëllazërie të Nikçit. U pushkatua edhe gjyshi i tij, Zekë Ibra, me dymbëdhjetë të tjerë.Ata, më 1912 e tutje, kështu vepruan edhe në krahinën fqinje të Rugovës, në Plavë e Guci, me urdhër të mbretit Nikollë të Malit të Zi, që për gjysmë shekulli mbajti qëndrim armiqësor dhe pushtoi shumë krahina të Shqipërisë, nga Tivari e e Malësiae Madhe, deri në Plavë e Pazar, me lejen e Fuqive të Mëdha, nëtë cilat, për shkak të procesit të asimilimit, sot vetëm një pakicë e popullsisë flasin shqip.
Pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore, në vjeshtë 1918, Mali i Zi me Serbinëi sulmuan përsëri viset shqiptare dhe Rugovën. E Rugova, si gjithmonë, rezistoi prapëme armë në dorë, disa muaj, deri në shkurt 1919. Në histori është e njohur edhe Beteja e dytë e Shtupeqit, në shkurt 1919, me rreth një mijë kryengritës, ku ranë dëshmorëedhe bajratari Mehmet Shabi dhe ndihmësi i tij BekëHyseni, të Bajrakut tëShtupeqit të Vogël. (Neziri 1997:177-182).Sylë Mehmeti, si edhe brezi i tij i mitur, që ishin me fat dhe qëshpëtuan gjallë, e përjetuan rëndë luftën, sidomos masakrën e 16 shkurtit 1919, te Hani i Isufit në Shtupeq të Madh. Aty u vranë dhe u dogjën edhe shumë pleq, gra e fëmijë nga ushtria e Malit të Zi dhe e Serbisë. Rikthimi i këtyre pushtuesve i kushtoi shumë krahinës së Rugovës. Ranë rreth 500 dëshmorë e martirë, kurse shtëpitë u plaçkitën dhe u dogjën. Nga ta, vetëm nga dy Shtupeqet ishin rreth 200 (Neziri 2004:9).Keq kaluan edhe Kuklecajt, se patën shumë të vrarë. Edhe Plava e Gucia pësuan përsëri shumë keq. Shqiptarët shpresonin në ndihmën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të cilën e patën nga Vilsoni e deri te Klintoni dhe e kanë edhe sot. Një grusht i rëndë për Sylën e për Rugovën qe edhe vendosja e dhunshme e kolonëve sllavë në vendlindjen e tij. Rugova u zbraz në shkurt 1919 dhe u shpërngul për disa vite, pjesërisht në Rrafshin e Dukagjinit e më shumëikën nëMalësi tëGjakovës dhe në vise të tjera. Dan Bardhoshi i katundit Graboc, afër Pejës, familje njohur atdhetare, e strehoi familjen e Sylës, rreth një vit e gjysmë. Mandej, familjae tij u vendos në katundin Cërrcë, tash Komuna e Burimit (Istog), e pastaj, pas rreth tri vjetësh, janë kthyer në Shupeq.
Shkollimin fillor,Syla e kreu në vendlindje. Për çështjen kombëtare u përcaktua që nga rinia e hershme. Familja e tij ishte dëshmuar edhe në Rilindjen Kombëtare dhe në Betejën e famshme të Nokshiqit, më 1979, për mbrojtjen e Plavës e të Gucisë nga pushtimi i Malit të Zi, sipas vendimit të Kongresit të Berlinit.
Ndërmjet dy luftërave botërore, Sylë Mehmeti pati respekt të madh ndaj dy udhëheqësve rugovas të rezistencës kombëtare dhe të bashkimit kombëtar, Ker Sadria nga Stakajt e Sali Rama nga Bogët, si dhe ndaj Jashar Haxhëssë Drelajve, që u bë sinonim i luftëtarit të lirisë, më 1921, duke luftuar me një ushtri dhe duke mbrojtur nderin e familjes dhe nderin e Rugovës. Në vitet ’30, në Rrafshin e Dukagjinit, u bënë të famshëm edhe Rexhep Sokoli e Selman Kadria, që në brezin e Sylës e forcuan ndjenjën atdhetare të rezistencën kombëtare kundër robërisë jugosllave.

Sylë Mehmeti në Luftën e Dytë Botërore
Gjatë Luftës II, Syla veproi aktivisht në mbrojtjen e kufirit nga Mali i Zi.Në prill 1941, kur ra Jugosllavia e Parë, u formuna 6 grupe të armasoruara, njësi lufte me nga 100 luftëtarë, për mbrojtjen e kufirit të Rugovës nga sulmet e çetnikëve dhe të partizanëve të Malit të Zi. Komandant i përgjithshëm ishte Zhukë Haxhia i Stakajve, nip i Çelë Shabanit të njohur të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kurse Rizë Zymeri i Koshutanit, nga dera e Zhuj Selmanit të famshëm, ishte komandant politik. Sylë Mehmeti u rreshtua në grupin e pestë, të cilin e komandonte Haxhë Mustafa, kushëri i tij. Në Mokna Syla u plagos. Mori pjesë edhe në Luftën e njohur të Pazarit të Ri.
Pas Luftës II, Zhuka ishte kryetar i Rugovës, por shkurt, e pastaj Syla u bë kryetar në vend të tij dhe u përpoq për mbrojtjen e krahinës së Rugovës nga masakrat e reja të brigadave partizane dhe të pushtetit, pas pushkatimit të shtatë burrave në lagjen Nilaj të Shtupeqit të Vogël.Syla kreu detyrën e kryetarit të komunës, por punoi fshehurazi edhe në lëvizjen e rezistencës dhe në NDSH. Syla ishte edhe kryetar i Komitetit të Nëndegës së NDSH-së. Mori pjesë edhe në Kuvendin e NDSH-së në fshatin Nakëll, afër Pejës, dhe ishte ndër organizatorët kryesorë të tij.

Në krye të Komitetit te NDSH-së në Rugovë
Imer Berisha, nga kreu i NDSH-së, që vepronte në Pejë, sipas Isuf Dashajt, u takua me Sylë Mehmetin në mars 1947 dhe ia paraqiti materialin e KQ të NDSH-së. Syla mori përsipër formimin e Nëndegës, e formimi u realizua më 17 maj 1947. Syla zgjidhet kryetar i Komitetit të Nëndegës së Rugovës, ku anëtarësohen 43 rugovas. (Mehmetaj 2016:176, 259). Nëndega ka pasur për detyrë ta bëjë edhe mobilizimin e popullatës, në rast nevoje. Qëllimi: bashkimi me Shqipërinë.Syla u betua se po ra në burg, përgjegjësinë e merr mbi vete. Gjatë hetuesisë nuk i tregoi shokët. Qëndresa e tij u kthye në legjendë. Ashtu kujtohet edhe sot.

Në burgjet jugosllave nga marsi 1950
Sylën e burgosin në Pejë, nëmars të vitit 1950. Në atë kohë ranë në burg edhe shumë veprimtarë të çështjes kombëtare nga Rugova e Peja me rrethinë, të profesio-neve: nëpunës, mësues e hoxhë, bujk e punëtor dhe zejtar. Sylën e gjykuan në shtator 1950, në Gjykatën e Qarkut në Prishtinë, për ”veprimtari kundër popullit e shtetit”, e dënuan tetë vjet, e bashkë me të u dënuan edhe Kurtesh Basha, Rifat Nushi, Ramë Hajredini, Gani Kastrati, Sylë Shala, SalihKelmendi, BekëTafili, Ali Gashi, Sali Hasani, Fatmir Goranci, Mehdi Kryeziu, Sami Peja, Brahim Meta, Musë Gjuka, Faik Basha, Ramë Maloku. (Keçmezi-Basha 2009:148-149). Dënimin e kreu në Burgun e Nishit, me hetime të gjata, tortura të rënda e izolime. Sipas Zymer Sylë Mehmetit, tentojnë edhe ta vrasin, madje, në korrik 1952, dërgojnë telegram në familje se Sylë Mehmeti ka vdekur. Pas dy muajsh, në spital, i rikthehet jeta, por hetimet e torturat nuk ia ndalin. Ia ndalin edhe vizitat për tri vjet, e më 1955 prapë e sjellin buzë vdekjes. Për 6 vjet në Nish ka pasur vetëm tri vizita. (Mehmetaj 2016:197). Pas tetë vjetësh Syla u lirua, por e riburgosin në dhjetor 1958, duke e konsideruar si të papërmirësueshëm. Edhe dy vjet i kaloi në Goli Otok, në burgun famëkeq, pa vizita, e sipas Istref Zenelit e Cufë Sokolit, atyvuajti dënimin së bashku me atdhetarët e njohur: Zhukë Haxhia, Sali Rama, Haxhë Keri, Bajram Haxhia, Bajram Rama, Rexhep Taku, Arif Reku, Azem Jakupi, Ali Hysi, Cenë Ujkani, Selim Rrustemi, Ramiz Rexha, Adem Arifi, Arif Ramadani, Nezir Hoti, Isuf Dellova, Zenel Kabashi, Zekë Bajraktarietj. (Mehmetaj 2016:240,304). Syla në burgje u bë sinonim i burrrit se si ruhet dinjiteti njerëzor e kombëtar. Qëndresa e tij ishte e jashtëzakonshme. Ishte aq i pathyeshëm, sa u bë shembull se si ruhet dinjiteti njerëzor e kombëtar.

Sylë Mehmeti pas burgut
Edhe pas burgut, Sylë Mehmeti konsiderohet simbol i qëndresës në Rugovë, në Pejë dhe në Rrafsh të Dukagjinit. Ai ishte shëmbëlltyrë atdhetare e brezit 1968 të Isa Demajt, e brezit 1981 të Ali Lajçit dhe e brezit të luftës 1997-1999. Në këtë luftë mori pjesë e tërë familja e tij. Në brigadën 136 “Rugova” pati dy djem, Zymerin e Mehmetin, e dy nipa, Ilirin e Arbanin. Edhe dy djemtë e tjerë, Brahimi e Rexhepi, që u vranë afër Kukësit, nga vrasës ende të panjohur, në gusht 1999, e ndihmuan luftën nga mërgata. Brahimi, pjesëtar i brezit 1981 dhe i burgosur politik, mori pjesë edhe në Luftën e Koshares dhe për kontribut të dalluar në këtë luftë u shpall dëshmor.
Atdhetari Sylë Mehmeti vdiq më 4 shkurt 1990 dhe u varros në Pejë me nderime të mëdha. Në përvjetorin e vdekjes u përkujtua sivjet në Pejë, më 4 shkurt, nga Shoqata e të Burgosurve Politikë e Kosovës. Salla ”Istref Begolli”’ ishte e stërmbushur. Nga brezi i tij i të burgosurve politikë ishte i pranishëm edhe atdhetari i njohur dhe profesori universitar Hajrullah Gorani, veprimtarë të brezave ’59, ’68, ’81 dhe të brezit të UÇK-së. Në këtë akademi përkujtimore, e drejtuar nga veprimtarja e njohur Fetnete Ramosaj,folën Hydajet Hyseni, kryetar i Shoqatës, Gazmend Muhaxheri, kryetar i komunës, prof. dr. Lush Culaj, recensues, dhe Shefqet Kelmendi, bashkëpunëtor. U përurua edhe monografia për Sylë Mehmetin, e autorit Faton Mehmetaj, u shfaq filmi dokumetar i Fatos M. Lajçit dhe u hap ekspozita e fotografive.
Për Sylë Mehmetin, në vjeshtë 2015, nga Këshilli Organizues i shënimit të përvjetorit të tij, u dërgua propozimi në Presidencat tona shtetërore në Tiranë e në Prishtinë, për dekorimin e tij për veprimtari atdhetare, me arsyetimin se Sylë Mehmeti është ndër burrat më të shquar të Kosovës në gjysmën e dytë të shekullit XX.
* E dergoi per Diellin, Shaqir Salihu