Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

FAQE NGA HISTORIA E MARRËDHËNJEVE AMERIKANO-SHQIPTARE

by

MESAZH DREJTUAR POPULLIT SHQIPTAR 13 MAJ, 1951/
Nga Frank Shkreli/
Ne Foto: Sekretari amerikan i Shtetit,Dean Acheson./
Ishte viti 13 maji i Vitit 1951. Lufta e dytë Botërore kishte marrë fund më 1945. Por Lufta e Ftohtë që filloi menjëherë pas mabrimit të Luftës së dytë botërore ishte në ashpërsim e sipër midis dy blloqeve kundërshtare – Perëndimit demokratik të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara dhe Lindjes komuniste të udhëhequr nga Bashkimi Sovjetik. Ishte një luftë kjo që zhvillohej në të gjitha sferat e jetës, përfshirë edhe median. Në këtë frymë acarimesh dhe kërcënimesh në marrëdhënjet ndërkombëtare, mosbesimi midis palëve ishte i thellë. Pjesë e kësaj lufte ishte edhe roli i medias, sidomos i radio transmetimeve ndërkombëtare të kohës, të cilat përcillnin programet përtej oqeaneve, fillimisht, kryesisht nepërmjet valëve të shkurtëra.
Në këtë atmosferë tensionesh, më 13 Maj, 1951 rifillon radio transmetimet edhe Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe, transmetime të cilat kishin filluar më 1943, por që ishin ndëprerë më 1945. Ishte ky një rifillim i shërbimit shqip të VOA – 70-vjetori i të cilit u festua vitin që kaloi — i cili qe inaugurua me një mesazh të posaçëm drejtuar popullit shqiptar nga Sekretari amerikan i Shtetit në atë kohë, Dean Acheson. Ishte ky një mesazh i ngrohtë i cili ritheksonte miqësinë tradicionale dhe të herëshme midis popullit amerikan dhe popullit shqiptar, mesazh ky i cili përsëritej shpesh, pothuaj çdo vit, nga zyrtarë të lartë amerikanë, megjithë vrerin anti-amerikan që vinte nga regjimi komunist i Enver Hoxhës. Mesazhi i Dean Acheson-it më ra në dorë nga miku im Albert Lulushi, i cili e kishte zbuluar atë në arkivat amerikane ndërsa po bënte hulumtime për librin e tij me titull, “Operation Valuable Fiend”, ose në shqip, “Operacioni kundërshtari i dobishëm”, i cili do botohet muajin që vjen.
Megjithëse ishte kulmi i Luftës së Ftohtë, mesazhi i ish-Sekretarit amerikan të Shtetit, Dean Acheson, për nga theksi i miqësisë amerikano-shqiptare, nuk ndryshon as nga deklaratat e mëparshme as nga ato të ditëve të sotme të zyrtarëve amerikane, gjë që le të nënkuptohet se Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë pasur dhe kanë vazhduar të kenë një politikë pro-shqiptare, konsekuente megjithë armiqësinë e regjimit komunist të Tiranës, për pothuaj një gjysëm shekulli ndaj Shteteve të Bashkuara. Andaj ia vlenë të sillet në vëmendjen e lexuesit në këtë përvjetor të kësaj deklarate që ishte bërë në kulmin e periudhës më të errët, të marrëdhënjeve midis dy vendeve.

Pason mesazhi i Dean Acheson drejtuar popullit shqiptar me rastin e rifillimit të transmetimeve të Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe, me 13 Maj, 1951.
“Është një kënaqsi e madhe për mua që me këtë rast t’i dërgoj një mesazh popullit Shqiptar në emër të Qeverisë dhe të popullit të Shteteve të Bashkuara. Me rihapjen e programeve të Zërit të Amerikës në gjuhën Shqipe, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan edhe njëherë shprehin interesimin e tyre tradicional për popullin shqiptar. Lidhja midis nesh, po ripohohet; miqësia e jonë e herëshme do të marrë fuqi dhe rëndësi të re. Kjo miqësi është një rezultat i natyrshëm i identifikimit të Shteteve të Bashkuara me përpjekjet e popullit shqiptar për liri dhe pavarësi. Gjatë viteve, Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan i kanë konsideruar këto përpjekje me simpati dhe mbështetje, duke ditur se ato pasqyrojnë aspiratat e juaja të vërteta.
Ç’prej Konferencës së Versajës më 1919, kur Presidenti Woodrow Wilson mori përsipër duke treguar interesimin e tij personal për ri-vendosjen e një Shqipërie të pavarur, Qeveria e Shteteve e të Bashkuara ka mbështetur përpjekjet e patriotëve Shqiptarë.
Gjatë periudhës midis dy luftërave botërore, Shtetet e Bashkuara kanë zhvilluar marrëdhënje të ngushta dhe miqësore me popullin Shqiptar. Shtetet e Bashkuara kanë inkurajuar institucionet humanitare dhe arsimore private, siç janë Kryqi i Kuq Ndërkombëtar për të Rinjtë, Fondacioni për Lindjen e Afërt dhe Fondacioni Rockefeller, për të ndihmuar shqiptarët në përpjekjet e tyre në themelimin dhe në zhvillimin e institucioneve të veta. Shtetet e Bashkuara ishin të parat nga fuqitë aleate të Luftës së Dytë Botërore, të cilat bënë deklaratën e parë zyrtare për rivendosjen e një Shqipërie të lirë, duke deklaruar se një gjë e tillë ishte në përputhje me parimet e Kartës së Atlantikut.
Por kjo tani është pjesë e historisë, e së kaluarës suaj. Tani e tutje, Zëri i Amerikës do t’u flasë juve mbi të tashmen dhe mbi të adhmen. Tani për tani, ju e dini më mirë se unë se shpresat e juaja për një vend të lirë dhe sovran, nuk janë realizuar. Me qëllim për t’u ndihmuar që të realizoni një të ardhme për veten tuaj, si një vend i lirë dhe i pavarur dhe anëtar i komunitetit të kombeve, Shtetet e Bashkuara, nepërmjet kësaj radioje do ju sjellë mjetet ose instrumentet për të gjykuar dhe vlerësuar gjërat — dmth, faktet. Zëri i Amerikës do ju sjellë atë që u është mohuar për një kohë të gjatë — të vërtetën nga bota e lirë. Me këtë rast, Qeveria e Shteteve të Bashkuara dhe populli amerikan u dërgojnë përshëndetjet e tyre dhe Zëri i Amerikës u dëshiron mirëseardhjen në radhët e dëgjuesve të tij.”
Ky mesazh nga ish-Sekretari amerikan i Shtetit, Dean Acheson pasqyron ndjenjat miqësore, simpatinë dhe mirëkuptimin që Shtetet e Bashkuara dhe populli amerikan kanë treguar gjatë dekadave për aspiratat e kombit shqiptar për një ekzistencë kombëtare të lirë dhe të pavarur. Janë këto aspirata të ngulitura thellë në traditën dhe psikozën amerikane, por njëkohësisht janë edhe pjesë e idealeve universale për liri e demokraci dhe njëherazi janë edhe burimi i qytetërimit perëndimor të shqiptarëve. Andaj, gjatë dekadave të regjimit komunist në Shqipëri, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre perëndimorë, pritshin me ankth dhe me shpresë ditën kur Shqipëria dhe kombi shqiptar do të jetonte në liri, i zoti dhe i lirë për të vendosur vet fatin e tij. Por fatkeqsisht, ndaj këtyre deklaratave miqësore, nuk kishte asnjë inkurajim për normalizimin e marrëdhënjeve shqiptaro-amerikane nga qeveria komuniste shqiptare e asaj kohe. Përkundrazi, vihej re se pas deklaratave miqësore për popullin shqiptar nga Shtetet e Bashkuara, propaganda anti-amerikane nga regjimi enverist sa vinte e ashpërsohej si për nga cilësia e inatit ashtu edhe nga niveli i urrejtjes ndaj Amerikës. Por sidoqoftë, Shqipëria dhe Shqiptarët sot janë ndër popujt më pro-amerikanë, ashtuqë më në fund, vizioni i Dean Acheson-it më 1951 — për “një Shqipëri të lirë e të pavarur, anëtare e komunitetit të kombeve”, sot anëtare e NATO-s — është bërë realitet dhe roli që ka luajtur Zëri i Amerikës në realizimin e këtij vizioni ishte i konsiderueshëm, sepse sipas Dean Achesonit, VOA gjatë 70-vjetë histori, u solli shqiptarëve të vërtetën dhe faktet, si mjetet dhe instrumentet e nevojshme për të vlerësuar dhe gjykuar drejtë.

Dëshmitari i tre gjenocideve

by

Nga Miranda Sadiku/– Nuri Emin Zane nga Filati i Çamërisë është një nga të vetmit dëshmitarë se si u ka shpëtuar tre gjenocideve në shekullin XX.
I lindur në Filat të Çamërisë më 20 nëntor 1913 në një familje qytetare me profesion këpucar, Nuri Zane është njëherazi edhe një nga pjesëtarët e familjes Zane që ka përjetuar fatkeqësitë e një shekulli të tërë. Që në lindje, vetëm pas 40 ditësh nëna e tij bashkë me dy djemtë, Nustretin dhe Nuriun, do të shkonin në Stamboll për shkak të pozitave që kishte daja i tyre, Abdurrahman efendiu si Yzbash i Janinës dhe rënia e Perandorisë turke do t’u krijonte atyre probleme fatale për jetën.
Lufta Ballkanike dhe më pas Lufta I Botërore u bënë shkas që fëmijëria e Nuriut të kalohej në Stamboll në një jetimore, ku edhe në përfundim të luftës së Qemal Ataturkut për krijimin e Republikës së Turqisdë, janë kthyer në Çamëri nga xhaxhai i tyre Hasan Zane, një njeri me arsim të lartë teologjik dhe i njohur për aftësitë e tij në fushën e fesë islame dhe i respektuar nga rrethet qytetare në Filat e më gjerë. Këtu ka pasur një periudhë kur në vitin 1935 një rrufe në shtëpinë e tyre që njihej si “shtëia e Zenelatëve”, bëri shkrumb e hi tërë shtëpinë dhe vrau njerkën dhe gruan e vëllai të Nuriut. Kjo ishte periudha kur në këtë shtëpi nuk kishte më asnjë femër dhe ndihma e farefisit dhe miqëve, ndihmoi që të përballohej fatkeqësia. Ishin edhe 5 fëmijë të tjerë veç Nustretit dhe Nuriut që ishin me një nënë dhe që për fatin e tyre të keq, mbeti në Stamboll për rrethanat që u krijuan në atë kohë.
Kështu në këtë gjendje i gjeti edhe Lufta II Botërore që u shoqërua edhe me problemet e mëdha të popullatës çame me bandat e andartëve që u krijonin probleme popullatës muslimane. Kjo i ka detyruar dy vëllezërit që bashkë me babain e tyre Eminin, të vinin e të transferonin pjesërisht kapitalet e tyre në Delvinë e Berat ku edhe punonin në zanatin e tyre të këpucëbërësit. Internimi i babait të tyre në Hio më 1941, ashtu si qindra çamër të tjerë, hapi një problem të madh për jetesën e kësaj familjeje që e shihte mbështetjen e luftës antifashiste si mbështetje për familjen. Por kjo ra në sy të korofillaqisë e cila kishte vënë në shënjestër Nuriun dhe në ditë e para të prillit 1944 e denoncojnë tek komanda gjermane e cila e kap në Janinë, natën në një hotel dhe e internojnë në Mat’hausen e më pas në Dakao e Munih të Gjermanisë.
Ishte kjo një humbje për familjen që detyronte babain e tij, Eminin dhe vëllanë e tij më të madh, Nustretin, të sakrifikonte shumë për mbajtjen e familjes. Por kjo nuk zgjati shumë se pas 27 qershorit 1944 familja do të merrte rrugën e refugjatllëkut për në Shqipëri si shumë çamë të tjrë që gjetën strehim në vatrat e vëllezërve të tyre në Shqipëri. 14 korriku 1944 ishte dita kur me plaçkat e mudnshme që morën, me një benzinatë udhëtuan me det dhe mbrritën në Sarandë dhe më pas u vendosën në Delvinë, vend të cilin e njihnin se kishin edhe pjesëtarët e tjerë të fisit, si Adil Xhibon (pushkatuar nga komunistët) që ishte një nacionalist dhe që i ndihmoi me çdo gjë babanë dhe vëllanë e Nuriut. Por për familjen Zane mungonte djali i tyre që ishte një shtyllë e fortë mbajtjes ekonomike të shtpisë. Fatet e luftës nuk diheshin dhe për familjen
Zane nisi një persekucion i madh se nga një anë mbanin në kurriz fatkeqësitë që kishin kaluar dhe nga ana tjetër internimi i Nuriut në kampet e shfarosjes në masë si një gjenocid tipik nazist shoqërohej edhe me privacionet e genocidit grek mbi populltën e pafajshme të Çamërisë.
Në një shtet tjetër, pa shtëpi e katandi, Nustretit, vëllait të madh të Nuriut tashmë në internim, fati i të cilit nuk dihej nëse ishte gjallë apo vdekur, binte barra e tërë familjes se edhe babai i tyre tashmë me depresionin e humbjes së gjithçkaje, aq më shumë të djalit. Ishin një mal hallesh mbi kurrizin e një familjeje.
Por, fati e desh që Nuriu të kthehej gjallë dhe të gëzonte babin, gruan e tij Nailen dhe 3 vëllezërit e 2 motrat e tij, të cilët iu gëzuan fatit që vëllai i tyre shpëtoi gjallë. Puna dhe mundimet bënë që familja të merrte pak veten dhe në një sistem dikatorial ku privohej jeta e kujtdo që fliste, për familjen Zane do të ishte një problem i madh. Personaliteti i tyre si njerëz me integritet dhe nga një familje me emër do të duhej të përballeshin edhe me problemet që krijonte jeta në një vend ku diktatura komuniste bënte të vetën.
Vetë xha Nuriu tregonte deri sa ishte gjallë se si kur erdhi nga Gjermania me 5 shqiptarë të tjerë përmes Greqisë, donte të shkonte në shtëpinë e tij në Filat ngaqë nuk dinte se çfarë kishte ndodhur. Por korofillakët grekë, edhe pse Nuriu ishte antifashist, nuk e lejuan të shkonte në Filat, me kërcënimin e jetës. Kjo e detyroi të vinte në Shqipëri me mendjen se një ditë do të shkonte në Stamboll tek nëna e tij. Por gjithçka u mbyll, me gjithë këshillën që i dha kushëriri i gjyshes së tij, Haki Rushiti që të mos shkelte në Shqipëri se do të kishte probleme të tjera. Vitet e mëpasme e bindën se një ditë Nuri Zane që kishte provuar dy gjenocidet, atë gjerman dhe atë grek, do të gjendej në birucat e hetuesisë së Elbasanit nën kërcënimin e jetës nga hetuesi Thanas Caku dhe shefi i degës së brendshme të asaj kohe Shim Kolla. Gjithë kjo vetëm e vetëm pse ai ishte nga Çamëria, vetëm e vetëm se ai ishte krenar për kontributet e tij në luftën antifashiste dhe vetëm e vetëm se ai ishte një njeri që e donte punën dhe një natë ia dogjën me qëllim lokalin e madh që ndodhej në qendër të Cerrikut, ku sot është ndërtuar restorant “Ylli”, siç njihej në Cërrik. Për Nuriun dhe familjen e tij, gruan dhe djalin e tij të vetëm, Hyqmetin, do të niste një kalvar tjetër vuajtjesh dhe persekucioni për një familje ku gruaja e tij, Naile, do të punonte gjithë jetën në ndërtim dhe djali i tij, një sportist i kategorisë së parë në ngritje peshash do të mundte të siguronte një të drejtë studimi për gjuhë-letërsi që e mbaroi diplomimin me notën 10.
I dënuar me 6 vjet burg që pjesën më të madhe e kreu në Talje të Leshës, pas 8 muajsh nën torturat e hetuesisë dhe një vit në fabrikën e çimentos në Fushë Krujë, Nuri Zane do të ishte njeriu që provoi mbi kurrizin e tij edhe genocidin komunist. Marazi i tij deri në vdekje ishte fati që ai nuk e pa më nënën e tij me sy, se nuk u quajt asnjherë veteran i luftës si shumë e shumë të tjerë që nuk kishin kontributet e tij, por edhe privacionet e shumta që do të kishte e tërë familja që sa merrnin vesh shefat e kuadrit se vëllai i vëllezërve dhe motrave kishte qenë në burg, i largonin nga puna pa marrë parasysh që po ky vëlla ishte edhe një nga ata burra që u internua si antifashist në kampet famëkeqë të Austrisë e Gjermanisë.
Një ditë duke folur me djalin e tij Hyqmet Zane, më thotë me krenari se kishte 100 vjetorin e ditëlindjes së babait të tij, për të cilin duhet thënë se u bë dëshmitari i tre genocideve. Nuri Zane pati të vetmin vlerësim nga Zoti që la një djalë si pasues në jetën e tij, por edhe që më 11 shkurt 2005 u dekorua me “Medaljen e Artë të Shqiponjës” nga Presidenti Alfred Moisiu, si i pari pjesëtar i komunitetit çam në Shqipëri që dekorohet si antifashist, në një kohë kur nga qarqet zyrtare dhe rraciste greke çamët akuzohen padrejtësisht si bashkëpunëtorë me fashizmin, kur Nuri Zane është dëshmitar i gjallë që vuajti si nga gjenocidi nazist, ashtu edhe nga gjenocidi grek mbi Çamërinë, por edhe nga gjenocidi komunist në Shqipëri./
Ne Foto: Elbasan-1945-Nuri-Zane-dhe-Osman-Zeneli-Mynih-Gjermani-pas-internimit

Përkujtohet 16-vjetori i rënies së dëshmorëve të kombit Ilir Konushevci dhe Hazir Malaj

by

Në auditorin e Ministrisë së Mbrojtjes, u zhvillua sot paradite ceremonia e përkujtimore e 16-vjetorit të rënies së dëshmorëve të kombit gjeneral Ilir Konushevci dhe bashkëveprimtari i tij dr. Hazir Malaj.
Në ceremoninë e organizuar me këtë rast ishin të pranishëm zëvendëskomandanti i Forcës së Sigurisë së Kosovës, gjeneralmajor Rrahman Rama; zëvendësministri i Forcës së Sigurisë së Kosovës, Muhamet Latifi; komandanti i Forcës Tokësore të FARSH, gjeneralmajor Zyber Dushku; përfaqësues të ambasadës së Kosovës, familjarë, miq dhe kolegë të dëshmorëve, etj.
Ceremonia u hap me ekzekutimin e Himnit të Flamurit dhe më pas u mbajt një minutë heshtje në nder të të rënëve.
Historiani i Kosovës, z. Skënder Zhitia mbajti një kumtesë në nder të jetës dhe veprës së dëshmorëve të kombit gjeneral Ilir Konushevci dhe dr. Hazir Malaj.
Gjithashtu kjo ceremoni u përkujtua me nderim edhe nga zëvendëskomandanti i FSK gjeneralmajor Rrahman Rama dhe zëvendësministri i FSK Muhamet Latifi.
Në këtë përvjetor të gjashtëmbëdhjetë të rënies së dëshmorëve Konushevci dhe Malaj , u mbajt një kumtesë dhe nga komandanti i Forcës Tokësore të FARSH gjeneralmajor Zyber Dushku, i cili vlerësoi maksimalisht kontributin e tyre në luftën për çlirimin e Kosovës, duke u bërë simbol i mishërimit të vlerave më sublime(Almarina Gegvataj)

KONTAKTET E JOSIF BAGERIT ME PATRIOTËT SHQIPTARË

by

Nga Avzi Mustafa/
Josif Bageri tërë jetën e kaloi në varfëri familjare, në mërgim si bari, shegert, punëtor e udhëheqës i gazetarëve “Shqypeja e Shqypnisë” dhe “Ushtima e Krujës”,autor librash.(Kondo,1982). Megjithatë, kjo jetë plot brenga e halle nuk e demoralizoi Josif Bagerin, por përkundrazi i dha kurajë që të shquhet si patriot. Atë sot e njohim jo vetëm si luftëtar të çështjes kombëtare, por edhe si poet e publicist, si njeri që dinte të vë kontaktet me qarqet përparimtare të kohës.
Edhe pse autodidakt, falë zgjuarsisë që ia kishte falur ajri i pastër i Rekës, punës së palodhur dhe kontakteve të drejtpërdrejta me personalitete të shquara politike e shoqërore, ai u bë personalitet i shquar. Kontaktet e para me patriotët shqiptar, edhe pse ishin verbale, i pati që në fëmijëri kur shkonte te gjyshi në Dibër. Në shtëpinë e gjyshit vërente shumë njerëz që hynin e dilnin, bile ndonjëherë edhe dëgjonte biseda ose bënte kujdestari para portës së shtëpisë. Pati këso kontaktesh edhe kur i ruante delet nëpër malet e Kabashit dhe Vërbjanit, ku kalonin patriotët shqiptarë për të shkuar ose për t’u kthyer nga Prizreni. Aty Josifi ua tregonte rrugën ose burimin e ujit të ftohtë.
Kontaktet e drejtpërdrejta me shqiptarë nga të gjitha viset e Shqipërisë u dendësuan veçmas pas vitit 1887, kur ai emigroi në Bullgari. Ai nuk e kishte vështirë që nëpër rrugët e Sofjes, Varnës, Rilës, Plovdivit etj. të takojë edhe shqiptarë. Por, foleja e shqiptarëve të mërguar në Bullgari ishte kafeneja e Adham Shkabës dhe Spiro Garos, që mbante emrin “Albanija”, aty ku shumica e shqiptarëve pas kohës së punës e kalonin kohën duke biseduar dhe duke pirë kafe. Në këtë kafene çdo i ri që vinte binte në sy. Kështu edhe Josifi me kushëririn e tij, Berboshin, shpesh shkonin në këtë çerdhe mërgimtarësh. Aty bisedohej për ngjarjet që ndodhnin në Shqipëri, të cilat i komentonin ashtu siç i kishin dëgjuar ose siç ua kishte thënë dikush, sepse shumica e tyre ishin analfabetë.
Josifi ishte një njeri me temperament të vrullshëm, njeri i gojës dhe me aftësi të jashtëzakonshme për t’u shoqëruar. Prandaj që në takimin të parë i la përshtypje Spiro Garos si njeri që di të gjykojë mirë. Kështu filloi shoqëria e tyre vëllazërore.
Me ardhjen e nxënësve që kishin kryer shkollën normale të Nikolla Naços në Bukuresht, e sidomos të patriotit të shquar korçar Dhimitar Mole, që kishte ardhur me qëllim të caktuar – që shqiptarëve t’ua mësoj shkrim leximin shqip, Josifi regullisht i ndiqte kurset e këtilla. Mata,1982). Dhimitar Mole hapi edhe një han, në të cilën një dhomë e adaptoi për bibliotekë, ku shqiptarët mësonin dhe lexonin. Një vit më pas, po nga Bukureshti, erdhën Kristo Luarasi, Kostë Jani, Trebicka dhe Ligor Borova, që kishin për qëllim të themelojnë një shtypshkronjë me emrin ’Mbrothësia’. Meqë Josifi dinte pak nga mjeshtëria e shtypit, nuk u kursye që të ndihmonte.
Simpatinë më të madhe nga patriotët shqiptarë Josif Bageri e fitoi në vitin 1886, kur shoqëria “Dëshira” organizoi një ekskursion në Bali Efendi (disa kilometra larg Sofjes), kur Josifi e recitoi poemën bukolike të Naim Frashërit “Bagëti e Bujqësi” duke qenë i veshur si bari, me shkop në dorë dhe me kambana të improvizuara që shprehnin gjallërinë e bagëtisë. Ky ishte edhe një rast për ata që nuk e njihnin ose që nuk kishin pasur kontakt me të, që të pyesin: kush është ky?; nga është? etj. Në fund të gjithë i uruan me: “Të lumtë”
Pas mbarimit të orës letrare, Bagerit iu afrua Poliksen Luarasi, me të cilin ata zhvilluan një bisedë miqësore. Në këtë të ngjarë morën pjesë edhe një numër i madh shqiptarësh të besimit musliman, në mesin e të cilëve edhe dibrani Said Islam Najdeni, i cili kishte ardhur për ta botuar ’Ferrefejzën” dhe “ Abetarin gengisht”. Meqenëse të dy ishin të një vendi, shoqërimi i tyre vazhdoi derisa Saidi (Hoxhë Vogli) u kthye në Dibër, ndërsa Josifi vazhdoi të interesohej për gjithçka, sidomos për Dibrën dhe Rekën.
Në Bali Efendi ekzistonte edhe një teqe, ku shqiptarët kishin vendosur të punojnë për “komb e jo për fe”. Por, ishte e domosdoshme që betimin ta kryenin në teqe. Ky betim ishte shumë me rëndësi, kështu që edhe Josifi hyri në teqe për t’u betuar. Ky ishte shkas që më vonë filluan akuzat ndaj Josifit se është protestant dhe “mason”. Për shkak të kësaj Bagerin do ta quajnë edhe me atributin “Josif turku”.Najdeni,1903). Megjithatë, Josif Bagerit nuk i pengonin akuzat. Ai me të dëgjuar se në Sofje ka ardhur Katerina Cilka për të marrë libra, që shtypeshin në Sofje për zhvillimin e arsimit dhe të gjuhës shqipe, u takua me të dhe kjo më tepër i dha zemër që t’i përkushtohet çështjes kombëtare.
Josifi e adhuronte Naim Frashërin. Madje, ai i dinte të gjitha poezitë e tij, të cilat në çastet më të rënda e kishin mbajtur gjallë. Josifi kishte dëgjuar për shëndetin e ligë të këtij poeti, të cilin Josifi e quante “Mendja e Shqipërisë”. Prandaj më 1899 bashkë me një shok u nisën për Stamboll, që t’i bëjnë një vizitë. Edhe pse Naimi ishte i shtrirë në shtrat, e pranoi Josifin, ndërsa pas përshëndetjeve dhe bisedës së ngrohtë, Josifn ia recitoi disa nga poezitë. Kjo bisedë me Naimin e bëri Josifin edhe më aktiv ndaj vetvetes dhe ndaj ardhmërisë kombëtare.
Kontaktet me patriotët shqiptarë jashtë dhe brenda atdheut Josifi i zgjeroi pas vitit 1899, veçmas pas takimit me Naim Frashërin. Autori i monografisë Ruzhdi Mata thotë se: “Josif Bageri ishte ndër shqiptarët më të informuar në Sofje”Mata.1982). Tani e tutje ai, përveç kontakteve të drejtpërdrejta, vuri kontakte edhe me anë të letërkëmbimit: informonte dhe informohej; dërgon letra në të gjitha krahinat e Shqipërisë, e informon Shahin Kolonjën, e pastaj u dërgon letër vëllezërve kosovarë në Pejë etj.
Josifi kishte simpati të madhe ndaj revolucionarit dhe demokratit shqiptar Bajram Curri. Prandaj në vitin 1902 u takua me të dhe shkëmbeu mendime për tejkalimin e gjendjes së rëndë të shqiptarëve. Nga Kosova Josifi e kishte ndër mend të udhëtojë në Shqipëri, por Bajram Curri e porositi për rreziqet e udhëtimit, duke i thënë se “qentë nuk kanë besë”. Prandaj ia dha një shoqërues për ta dërguar në Shkup e Manastir, që pastaj të dalë në Shqipëri, normalisht duke e udhëzuar që të shkojë edhe te miqtë e patriotët shqiptarë.
Prej vitit 1902-1914, Josif Bageri mban korrespodencë me shumë patriotë dhe me shoqatat e ndryshme. Në bazë të dokumentaciot arkivor pranë AQSH, fondi 44 gjejmë shumë letra dërguar Shahin Kolonjës, Nikolla Ivanajt dërguar në Raguzë e në Shkup, Luigj Gurakuqit në Elbasan, Jani Vretos në Egjipt. Po ashtu në fondin 22 në dosjen nr. 7 gjejme edhe letrat të ndryshme dërguar patriotët shqiptar Josif Bagerit . Me interes është letra e Asdrenit dërguar Bagerit në tetor të 1910. (AQSh f. 65).
Në vitin 1904 Josifi përsëri kthehet në Sofje. Aty një grup shqiptarësh nga Bukureshti dhe Sofja kishin gjetur një princ spanjoll, që ishte martuar me një vajzë me prejardhje shqiptare me Emrin Don Gjin ALADRO – “Kastrioti”, i cili dëshironte të vë në pah gjoja pavarësinë shqiptare, duke përkrahur njëkohësisht elementin arumun në Shqipëri dhe Maqedoni(Dermaku,1987). Josifi, edhe pse u konsultua drejtpërsëdrejti me Aladon dhe suitën e tij, qëndroi indiferent ndaj kësaj çështjeje.
Në vitin 1907 në Sofje erdhën luftëtarët patriotë Bajo e Çerçiz Topulli, Mihail Grameno dhe Zenan Mashkullori. Josifi pati biseda të gjata dhe frytdhënëse me ata. Madje, ata e frymëzuan Josifin me idenë e lirisë së Shqipërisë dhe kështu atij iu mbush mendja që t’u bashkohet këtyre patriotëve. Prandaj e organizoi një çetë të këtillë me shqiptarë të Rekës. Por, për arsye të rreziqeve të mundshme, ata nuk e morën me vete deri sa të krijoheshin kushtet.
Po në këtë vit u takua edhe me Hil Mosin me të cilin biseduan për shumë gjëra për luftën e drejtë të shqiptarëve, por edhe për poezitë e të dyve.
Gjatë viteve 1908-1909 Josifi do të bëjë një udhëtim për në Dibër e në Shkup. Në Shkup qëndron 12 ditë, duke u takuar me patriotë të ndryshëm, si me Bedri Pejanin, Nexhip Dragën, Sali Gjukë Dugagjinin, Jashar Erebarën, Jashar dhe Emin Beun e shumë të tjerë.Mustafa, 1995) . Preokupim kryesor i tij ishte autonomia dhe pavarësia e tërësia tokësore e Shqipërisë, shkolla dhe alfabeti. Por, Perandoria dhe fanatikët myslimanë nuk hiqnin dorë verbëria e tyre.
Për këtë qëllim në Shkup para “Kullës së Sahatit” u organizua një miting, ku Josifi foli dhe recitoi poezi dhe mori fjalën, duke mbajtur një fjalim të zjarrtë, që nuk la pa prekur zemrat e secilit. Diskutimi dhe poezia e Josif Bagerit i mllefosi fanatikët fetarë myslimanë, si dhe agjentët serbë. Prandaj konsulli serb Restiq e vuri Bagerin në shënjestër.Dibra etnokulturore,1995).
Pas kësaj Josifi me të vëllain dhe dy bashkëvendës u nis për Nistrovë. Me të arritur atje, i organizoi fshatarët për të hapur një shkollë në gjuhën amtare. Por, agjentët serbë e përcillnin aktivitetin e tij. Për misionin e këtij patrioti ata e njoftuan dhespotin serb në Dibër dhe priftin serb Varnava. Pas pak ditësh Josifi u ftua në bisedë te kryepeshkopi i eparhisë Dibër-Kërçovë, Varnava, ku pas shumë kërcënimeve u kap fyta-fyt me të, sepse Varnava i tha se Dibra bën pjesë në tokat e Serbisë dhe se Josifi ishte serb. Më vonë këtë Josifi e argumenton, kur thotë “se nuk kishte ofendim më të madh se dikujt t’i mohosh gjuhën dhe kombin”. (Mustafa,1995)..
Ndërkohë atij i vërsulen edhe Arif Hiqmeti dhe Mulla Shaban Idrizi, këto merimanga turke, që e detyruan edhe Abdurahman beun që mos t’i ndihmojë këtij “kaurri”, siç e quanin agjentët turq. Më 1909 ai kthehet në Sofje dhe bën letërkëmbime me shumë patriotë letrarë e gazetarë. Atje mban korrespondencë me Luigj Gurakuqin, me të cilin ishin takuar në Shkup, me Jani Vreton, Nikollë Ivanajn etj.
Në dimrin e vitit 1910-1911, duke ecur rrugëve të Sofjes për ta takuar Jusuf Ali beun e Kërçovës dhe Stojan Vezenkovin, rastësisht në një rrugicë shikon 7 djem të frikësuar, të cilëve u drejtohet në gjuhën bullgare, por ata nuk e kuptuan dhe vazhduan të flasin shqip. Këtë më vonë edhe Josifi e pohon “se kta djem nuk dinë asnjë gjuhë, përveç gjuhës shqipe, por janë të zotët e pushkës”.Dermaku, 1987).. I merr në shtëpi dhe i mban disa ditë, derisa nuk u siguron të holla për të shkuar në shtëpitë e tyre. Këta djem ishin nga Gjakova, të fesë katolike – dezertorë të ushtrisë osmane. (Dermaku,1987)..
Në korrik-shtator të vitit 1911 Josifi niset për Rumani dhe Rusi. Me të arritur në Bukuresht së pari takohet me mësuesin e mësuesve shqiptarë, Nikolla Naçon. Në Bukuresht qëndron 10 ditë. Aty realizon takime me Asdrenin, Poradecin, Milto Sotir Gurën, Loni Ligorin, e viziton edhe bashkëvendësin e vet, Matej Danillin,(Ymeri,Kamberui,1995). por qëndron edhe në disa qytete të tjera, si Jashin, Kluzhin, Konstancë Ploeshtin etj.
Me rëndësi është të përmendet edhe takimi me shqiptarët e Kërçovës dhe biseda me Rexhep Novosellën, Rexhep Greshnicën, Hysen Zajazin etj. Nga këta kërkon që të ndërmarrin masa ndaj të ashtuquajturve “kaçakë të Zajazit”, që ata të mos bëjnë dëme në Rekë.( Shenim kujtimesh).
Në fillim të vitit 1914 Josif Bageri niset për Shqipëri. Vendoset në hotel “Adriatiku” në Durrës, ku u takua me personalitetet më të shquara shqiptare, si me Asdrenin, Hil Mosin, Fan Nolin, Dërvish Himën, Isa Boletinin, Ibrahim Shutin, e shumë e shumë të tjerë. Madje, aty Josifi hipi në një tarracë të një shtëpie dhe mbajti një fjalim. (Mata,1982).
Josif Bagerin e shqetësonte politika e huaj, sidomos ardhja e Princ Vidit në Shqipëri. Ai i urrente tradhtarët, që ai i quante “halldupë” ose “faqezinj” e “të zgjebosur, Si Hazis pashë Vrionin, Qazim bej Tiranasin, Selim Demën, Ethem bej Starovën, Esat pashë Toptanin etj. (Mata, 1982).
Nga gjithë kjo veprimtari mund të themi se edhe Josif Bageri nga Nistrova e Rekës radhitet krah për krah me personalitetet më të shquara të qarqeve patriotike shqiptare. Ai tërë veprimtarinë dhe pasurinë e tij e shkriu në lidhjen me njëri-tjetrin, pa e humbur besimin në njerëzit që aq fort i deshi. Për këtë ai tërë jetën mbajti lidhje të ngrohta me shumë fytyra të ndritura të kohës së tij, si me ata të kolonive të mërgimit, ashtu edhe me bashkatdhetarët e tjerë, me të vetmin qëllim – për një Shqipëri të tërë e të pandarë.

Referencat:
Ahmet Kondo, Çështja Kombëtare në faqe të shtypit të Rilindjes, Tiranë 1982,199,
Ruzhi Mata, Josif Bageri, Tiranë, 1982, 22.
Said Islam Najdeni cit,sipas R.Mata, faqe 39. Këtë më së shumti e sulmonte Lazër Silani.
Ruzhi Mata vepër e cituar, 52.
AQSH, fondi 65, dosja 41, dok. 1
Dr Ismet Dërmaku, Rilindja kombëtare shqiptare dhe kolonitë shqiptare të mërgimit, në Rumani dhe në Bullgari, Enti i teksteve dhe mjeteve mësimore, Prishtinë, 1987, fq. 305.
Avzi Mustafa, Figura mësuesish shqiptarë I, BKSH, Tetrove 1995, 74
Dibra dhe etnokultura e saj, vëllimi I dhe II, Dibra 1995.
Avzi Mustafa, Josif Bageri mbi gjuhën dhe shkollën shqipe, kumtesë e mbajtur në USHT, 2004
Dr. Ismet Dërmaku, vepër e cituar, 374.
Dr. Ismet Dërmaku, po aty.
Baki Ymeri dhe Alush Kamberi, Shqiptarët e Rumanisë, BKSH, Tetovë 1995, 122-124.
Letra e Rexhep Greshnicës gjendet te Faik Mustafa)
Ruzhdi Mata, vepra e cituar 186,
Ruzhdi Mata, vepër e cituar 196

“MASAKRA ME KNAQË SHPIRTIN E TYNE…”

by

Imz. Jul Bonatti (4 Maji 1874 – 5 Maji 1951)/
Nga Nga Fritz RADOVANI/
Vështirë me u besue këto, e vështirë me u besue çka po u shkon mendja “disave”!
Me datën 6 nandor 1946, në pragun e arrestimit të Françeskanëve të Shkodrës, arrestohet edhe Imzot Jul Bonatti, në Vlonë, pra, pak muej mbas kthimit të Tij nga Italia.
Hapët dosja nr. 3616… “…Në vitin 1945, jemi mbledhë në Romë, dhe aty na foli Papa Piu XII. Prej aty më kanë sjellë me aeroplan për në Shqipni, anglezët.”
Imz. Bonatti deklaron në hetuesinë e Vlonës dhe asht fat i madh se, në disa fletë që ruhen në shpjegimet biografike janë detaje që me siguri nuk do të ishin dijtë kurrë, p.sh.: “Në Stamboll, kam shërbye në Kishën e Sant Ospit. Atje më donin dhe më respektonin shumë.” Tregon me shka asht marrë edhe në vitet e fundit në Itali.
Një opinjon që vazhdoi mbi 47 vjet në hetuesitë e sigurimit shqiptar:
“… përsonat që vajnë tek ky (Bonatti) janë Katolikë, dhe sigurisht qëllimi i vajtjës së tyre ka karakter politik.” (dt. 10 qershor 1946).
Prokurori Beqir Isufi shënon po aty: “Prifti spijun i djallzuar…”
Namik Cakrani shënon: “… Është i pa korrigjuar, t’i epët dënim i rëndë.”
Trupi Gjykues i përbamë prej Kryetar Myftar Grabocka, antarë Taqo Jaho dhe Thoma Laro, prokuror kapiten Kristo Mushi, përveç deklaratave të sipërme, akuzon Imzot Prof. Jul Bonattin: “… agjent i Vatikanit, spijun i dërguar për qëllime armiqësore, ka bashkëpunuar me armiqë të popullit si: Prefektin e Vlorës Lele Koçin, Rrok Nallbanin (kuestor), dhe armikun e regjur Vishdan Risilia. Ka punuar në favor të Vatikanit i porositur nga Imzot Vinçenc Prennushi…”
Me datën 27 tetor 1947, jepet vëndimi: “7 vjet burg, me heqje lirie.”
Edhe pse Imzot Bonatti nuk pranon asnjë nga akuzat për një vit rresht në hetuesi, vëndimi u shqyrtue në Gjykatën e Naltë të Tiranës, e përbame nga: Kryetar, Niko Çeta, antarë Veladin Zejneli dhe Nexhat Hysejni, prokuror Nevzat Hasnedari dhe vëndosi: ”Dënohet me 5 vjet heqje lirie…”.
A thue këtu mori fund gjyqi i Imzot Bonattit?
Sigurimi komunist ishte ma i djallzuem se na shkon mendja né.
Ai shpesh ndryshonte metodën, por kurrë rrugën e zgjedhun të krimit nga e cila nuk mund të shkëputej asnjë çast atëherë,.. dhe sot.
***
Pak kohë mbasi u dënue Imzot Bonatti dërgohet në spitalin psikiatrik të Durrësit, gjoja për mjekim. Kur ishte aty shkoi me u takue mbesa i Tij me té. Njëditë Ai i kishte tregue: “Kam provue tortura të pandigjueme e të palexueme. Masakra me knaqë shpirtin e tyne pa asnjë arsye…”.
Vazhdoi për disa muej ajo rrugë e mnershme për Profesorin e shkretë… Zotnues i disa gjuhve të hueja, i lauruem në letërsi, i palodhun në punë shkencore, përkthyesi i njohun i “Lahutës së Malcisë”, meshtar i devoçëm dhe i përvujtë ma shumë se duhej, sillet në Shqipni…. dhe çohet në manikomjo…
Fantazia e kriminelit asht e pafund….
Imzot Prof. JUL BONATTI, njëditë thanë se ndrroi jetë!
“Ndrroi jetë…”, një fjalë goje!
U gjet në një dhomë copa copa, i shkyem nga të sëmurët e “pavetëdijshëm”!!
Kush ishin këta të sëmurë? A me të vërtetë mendoni se ishin të sëmurët e “pavetëdijshëm” që e mbytën Bonattin? -Jo, jo! E, prap po përsëris, jo! -Ishin të sëmurët e “vetëdijshëm” që patologjikisht ushqehëshin me mish e gjak njeriu, dhe mundësisht Atdhetarë, ishin po, kriminelët e pashoq që nuk ngopeshin me një dru mbas koke para se t’i pushkatonin viktimat, ishin Hasnedarët e Themelët, ishin Kapisyzët e Dul Rrjollët, ishin e… ishin Aranit Çelat me Kadri Hazbitë, Shehët e Hoxhët që kishin gjetë një Haxhi (Qamil) Lleshi, i mëshefun mbas fustanit Nexhmije Hoxhës, kobres së zezë të fundit të Shekullit XX, me mbytë e me vra me vulën e “popullit”, tue pi gjakun e tij.
***
A thue pasojë e sllavokomunizmit ishte kjo, apo dishka ma shumë..?!
Imz. Jul Bonatti deklaron: “Qëllimi i jonë si fetare asht të bashkojmë popujt, dhe t’i vllaznojmë në çdo anë të botës!” Kjo thanje e Profesorit më ka terhjekë vemendjen që atëherë kur e kam lexue. Kam shkrue dhe mendoj mos me u ndalue këtu!
Imz. Prof. Jul Bonatti ishte Klerik Katolik Shkodranë, teolog, filozof, studjues dhe perkthyes i njohun i letersisë dhe gjuhës shqipe, një humanist i persosun, poliglot dhe mbi të gjitha një Klerik me pikpamje europjane, në vizionin e të cilit qendronte një nga perpjekjet e vazhdueshme të Atdhetarëve tanë: Unifikimi i Kishave Shqiptare!
Përgatitja e Tij n’ Austri, Itali, dhe sherbimi në Stamboll mbi 16 vjet, në Durrës, Vlonë, Siçili, dhe njohja atje e Kishave Unite Shqiptare prej Tij, duhet të bahet piknisje per një studim të plotë të perpjekjeve të dy palëve; katolikë dhe ortodoksë per unifikim.
E ky unifikim nenkupton Unitetin e Trojeve të Shtetit Shqiptar!
Një veper e tillë Atdhetare, ishte fillue me kohë nga Imz. Kristofor Kissi.
Kjo etapë e re fillon me kohë, madje vite perpara At Shtjefen Gjeçovi kur ishte në Vlonë, flet per perpjekje të dy kishave per Bashkim, dhe kam parasyshë edhe vlersimet.
Nga studjuesi z. Nelson Qiriaku, kam mujtë me u sigurue per fillimet e Kishës Ortodokse Autoçefale Shqiptare KOASH, e cila me disa nga drejtuesit e saj të nderuem filloi marrveshjet per unifikim dhe bashkpunim me Kishen Katolike Shqiptare, që në vitin 1920. Menjëherë mbas shpalljes së Pavarsisë në 1912 shihen dokumentat. Perpjekjet e Hirsisë së Visarion Xhuvanit, Kristofor Kissit, Irene Banushit, etj., dhe lidhjet e Tyne me Famullitarët e Vlonës, Durrësit dhe së fundi të Tiranës, dhe janë një prej episodeve ma të lavdishme të mardhanjeve mes Kishave tona Shqiptare.
Porsa Kisha Ortodokse Autoçefale Shqiptare filloi shkëputjen e saj nga kishat sllave e greke në vitin 1920, Kryepeshkopët e saj të nderuem u zgjodhën Shqiptarë që në Kongresin e Beratit (1922), vendosën KOASH, dhe perdorimin e gjuhës Shqipe.
Patriarku i Konstantinopojës emnoi në Shqipni Hierotheos A. Jahon (Peshkop i Miletupolisit) si zevendsin e tij të plotfuqishem, i cili, i shoqnuem nga Imz. Kristofor Kissi, Peshkop i Sinadonit, mërriti në Korçë në vjeshten e vitit 1923, dhe shuguruen Fan Nolin, me 21 Nandor 1923, në katedralen e Shen Gjergjit.
Hierotheosi emeroi Imz. Kristofor Kissin, Peshkop të dioqezës së Beratit, e cila permblidhte edhe Vlonen; Fan Noli në 1924 u largue nga Shqipnia. Në nandor 1927 vizitoi Rusinë stalinjane, pra Bashkimin Sovjetik, si delegat i Ballkanit në Kongresin ‘Miqtë e Bashkimit Sovjetik’ me rastin e dhjetëvjetorit të Revolucionit të Tetorit…
Po, nuk mungoi me i ba urimet edhe Enver Hoxhës në Janar 1946, per “varësinë e Republikës Demokratike Shqiptare nga Jugosllavia komuniste e Titos”…
Ishte koha kur Peshkopët e KOASH Visarion Xhuvani, Kristofor Kissi, Irene Banushi(u burgos në 1947), Kozma Qirio, At Dhimiter Leka (u pushkatue në nandor 1944), At Gjergj Suli(u pushkatue me 14 Janar 1947), At Llazar Popi (vdes në burgun e Tiranës, me 11 Dhjetor 1972), vetem pse vazhduen me punue per unifikimin e Kishave Shqiptare, njëherit me persekucionin e Tyne të vazhdueshem kryesisht mbas 1944.
Me këte “Bashkim Kishash”, nuk ishte i knaqun as Ahmet Zogu, as Musolini, dhe në gjurmët e tyne eci edhe Enver Hoxha, derisa shkatrroi këte Bashkim dhe Fenë!
Kryepeshkopi metropolit Kristofor Kissi drejtoi KOASH derisa dha doreheqjen me 1949. Ai jetoi në pension pak kohë në manastirin e Ardenicës e me vonë në manastirin e Shën Prokopit afer Tiranës. Thohej se vdiq nga hemoragjia cerebrale (po, ma shumë mendohet se aty u helmuem nga Sigurimi komunist) me 16 qershor 1958.
Patrikana e Konstantinopojës e njohu Kishen e Shqipnisë si autoqefale vetem nga autoriteti i Imz. Kristofor Kissit. Ai ishte personi ma i respektuem per të gjitha palët e interesueme, per patrikanën e Konstantinopojës, per Popullin Shqiptar, per Klerin Ortodoks dhe lidhjet e KOASH me Kishen Katolike Shqiptare. Ndersa, Martiri At Josif Papamihali… asht mbulue me baltë i gjallë në kampin e shfarosjes, në këneten e Maliqit të Korçës, me 26 Tetor 1948 vetem, per lidhjet fetare me Klerin Katolik Shqiptar.
Kjo ishte Kisha e vertetë Ortodokse KOASH, per të cilen ruej respekt edhe sot!
Ishte pikrisht koha kur në Shkoder Hafiz Derguti torturohej në 1947, dhe po i tregonte një bashkvuejtësi: “Më kërkojnë dëshmi për priftën, kërkojnë me na përça e nesër me thanë, se u pushkatuen priftnit me dëshmitë e rreme të hoxhallarëve. I kam thanë, bani shka të dueni se këtë punë nuk e baj kurrë pasha Allahun!”
Cili kje qendrimi Europjan i Hafiz Ibrahim Dalliut në gjyqin e Tij në 1946 ?
Kush mundet me mohue veprat e Hafiz Ali Tarit, ndaj Klerit Katolik në Burrel ?
Ndersa, vrasjet e masakrat e sllavokomunistëve ndaj Bektashijve vazhdonin me korrë koka njerzish, vetem per qendresen e Tyne në perkrahje të katolikëve Shqiptarë.
Ashtusi mbyten At Papamihalin, ashtu shkyene dhe Imz. Jul Bonattin…
Historia pa të vertata e saja, nga Populli Shqiptar quhet “rrenë”!
***
Komunistët shovenistë sllavobolshevikë, ashtusi paraardhësit e tyne anadollakë, gjithnjë, kudo ku kanë sundue kanë perdorë metoden “Perçaj e sundo!”, jo “pa rezultat”.
Në Sheshin Skenderbe, Papa Gjon Pali II, me 25 Prill 1993 tha: “Drama e Juej, Shqiptarë të dashtun, zgjon interesin e mbarë Kontinentit Europjan dhe asht e domosdoshme që Europa mos t’ ju harrojë…
Por me një kusht, që të mbetët përgjithmonë në kujtesën tonë, ajo që ngjau në të kaluemen. Në të vërtetë ky asht kusht i domosdoshëm për mos me u rikthye tek të njejtat gabime të përlotuna dhe asht shtegu ma i mirë për një proces pajtimi të vërtetë.”
Pajtimi i vertetë arrihet vetem me hapjen e dosjeve…Dënimi i diktatorëve që kanë ushtrue Gjenocid kunder Klerit Katolik dhe Atdhetarëve Shqiptar asht detyrë!
Shqiptarët duhet gjithnjë ti bajnë vetes një pyetje:
Deri kur do të vazhdojë me u mashtrue Populli Shqiptar?!
Melbourne, Maj 2014.