Histori – Page 654 – Dielli

Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditë e sotme

May 10, 2013 by dgreca

Kur Edwin Jaques (Edvin Zhak) i shkruante Diellit dhe Vatrës/
Për shqiptarët është i njohur emri i Edwin Jaques(Edvin Zhak), autor i librit të bujshëm “Shqiptarët, historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme”, parathënien e të cilit po e botojmë. Interesant është fakti i letërkëmbimit të Edwin Jaques me redaksinë e gazetës Dielli dhe Federatën Vatra, ku ai informon rreth projektit të tij për këtë libër, Edwin Jaques ende s’ishte botuar. Sic pohon vetë Edwin Jaques ai kur ishte së bashku me gruan në shkollën Amerikane të Korcës, ishte pajtimtar i gazetës Dielli. Madje në një letër , që ndodhet në arkivin e Vatrës, dërguar me 14 janar 1987 nga Pittsfield, NH 03263, kërkon që sërish të abonohet në gazetën Dielli. Ai pohon se mund të lexojë dhe të shkruaj ende në gjuhën shqipe edhe pse kishte vite që s’kishte më kontakte me shqiptarët. Si për ta vërtetuar atë që pohon, pjesa e fundit e letrës është shkruar në shqip.Letra e Edwin Jaque ruhet ne arkivin e Vatres.

Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditë e sotme
Nga Edvin Zhak
Kur komunizmi ra ne te gjithë Evropen Lindore, Shqipëria mbeti bunkeri i fundit i stalinizmit. Ne atë kohë, nje zëdhënës i Komisionit te Kombeve te Bashkuara per Te Drejtat e Njeriut e identifikoi Shqipërinë si “i vetmi vend ne bote i cili e ka shtypur krejtësisht lirinë fetare” (Dielli 25 prill 1988, 8).
Mbajtesit e pasaportave amerikane mund te kujtojnë se disa vite me pare Shqipëria ishte një nga pese vendet ku e kishin te ndaluar të shkonin per vizitë; edhe kur, me 1967, Shtetet e Bashkuara e hoqen kufizimin e tyre per udhëtimin në Shqiperi, qeveria shqiptare menjëherë vendosi kufizimin e vet.
Kur ish-Presidenti Karter lajmëroi se njeriu pergjegjës per parapërgatitjet e tij peruruese, Bardhyl Tirana, do të kryesonte departamentin e tij të mbrojtjës civile, në këtë emër disa njerëz mund të kenë dalluar emrin e kryeqytetit të Shqipërisë, Pak vetë, ndoshta, do të kene bere një lidhje midis komunitetit shqiptar ne Detroit dhe avokatit te gjykatës së lartë ne Departamentin e Drejtësisë së Shteteve të Bashkuara, Gjon T. Koteli (John T. Kotelly), i cili me 1979 mori emërtimin e lakmuar Gjon Marshall (John Marshall Award) per suksesin e tij në ndjekjen penale te cështjeve të rëndësishme të korrupsionit publik. As nuk mund të pritej që, nën mbìemrat ekzotikë ose të amerikanizuar të fqinjëve etnikë, njerëzit të njihnin bijtë dhe bijat e panumërt të imigrantëve shqiptare të përulur, të cilët me vendosmëri iu ngjitën shkallëve të suksesit, së pari në tregti, me pas në profesione.
Njëri prej tyre është Antoni Athanas, një ish-imigrant pjatalares e kamarier, që e ktheu një nga pese restorantet e tij, “Pier Four” të Bostonit, në atë që Wall Street Journal njëherë e quajti restoranti me i madh në botë.
Ai tani kryeson një projekt zhvillimi digash prej një miliard dollarësh në Boston.
Plejada e shqìptarëve të shquar përfshin Gjon Belushin, komedianin e Hollivudit, qe pak vite me pare bëri tërë Amerikën te qeshë, por që rendja e tij tragjike pas lumturisë personale e dërgoi me 1982 në mbidozimin fatal me drogë. Vëllai i tij, Xhejms Belushi, është sot një aktor i njohur. Një tjetër shqiptar i njohur është edhe gazetari Donald Lambro, që beton kudo. Ai është quajtur nga Reader’s Digest (korrik 1986, 60) “eksperti numër një i gazetarisë” per programet qeveritare harxhuese. Po kështu, i njohur është edhe Uilliam Gregori, kapiteni i forcave ajrore dhe piloti i provave ne kualifikimin pasuniversitar nga Unìversiteti Kolumbìa (Columbia University), i cili me 1990 u zgjodh nga NASA per t’u përgatitur si astronaut per pilot anijeje kozmìke.
Shikuesit e lajmeve vështirë te mos kenë vene re përmendjen e shqiptarëve ne botë. Kur Papa Pali VI theu cdo precedent, duke folur në Asamblenë e Përgjithshme te Kombeve te Bashkuara me 1965, i vetmi delegacion që protestoi dhe e bojkotoi fjalimin ishte nga Shqipëria.
Kur Gjykata Botërore në Hagë lajmëroi vendimin e saj lidhur me pengjet amerikanë në Iran dhe bota nuk e dinte nese Teherani do ta respektonte atë, reporterët vune në dukje se që kur ishte themeluar kjo gjykatë, në 1945, vendimi i saj ishte kundershtuar vetëm një here, dhe ky vend kishte qenë Shqipëria.
Kur Republika Popullore e Kinës ishte disi jashte familjes ndërkombëtare, ajo u propozua me sukses per anëtarësi në Organizatën e Kombeve të Bashkuara nga klientja e saj e vogël, por kokëfortë, Shqipëria.
Me 1980, kur një projektrezolutë e Kombeve te Bashkuara dënonte agresionin e armatosur sovjetik në Afganìstan dhe kërkonte tërheqjen e menjëhershme të trupave të huaja, Shqipëria ishte një nga të katër shtetët e vetme komuniste që votuan kundër Moskës.
Dikur unìk, si i vetmi vend kryesìsht mysliman ne Evropë, disa vjet me pare Shqipëria u krenua duke u quajtur i pari dhe i vetmi vend krejtësisht ateist në historine e botës, një përpjekje e pashoqe brutale e bëre gjatë vìteve të komunizmit per të shfarosur te gjitha gjurmët e çdo feje ne vend.
Një studim i vitit 1989 mbi të drejtat e njeriut, i bëre nga Instituti Puebia i Uashingtonìt, e identifikoi Shqipërine si “abuzuesja me e madhe e lirisë fetare sot në botë” (Dielli 10 shtator 1989, 8). E megjithatë, kush nuk ka degjuar per Nënë Tërezën, fituesen e shenjtë të emërtimit Nobel, engjëllin roje të banorëve të rraskapitur e të braktisur në Kalkuta dhe në 60 vende të tjera, që lindi në Shkup, në një familje shqiptare me emrin Bojaxhiu?
Në faqet e mëposhtme do të shohim se ata pretendojne që kanë prejardhjen nga luftëtari i madh Akili dhe nga heronj të tjerë të” pushtimit të Trojës së lashtë. Ata bëjnë të tyrin Aleksandrin e Madh, që shpëtoi civilizimin perëndimor nga hordhitë pushtuese te Persisë. Pirro qe një tjetër shqiptar.
Shqiptarët dominonin në elitën e Gardës Pretoriane të Romës dhe në radhët e shquara të ushtarëve-perandorë, duke përfshire të famshmit Diokletianin dhe Kostandinin e Madh. Perandori i shquar Justiniani i Madh, që zuri fronin në Kostandinopojë, ndoshta ishte me origjinë nga Ohri. Me pas kemi Skënderbeun e pakrahasueshëm, i cili pothuajse i vetëm u bë mburoja e Evropës kundër turqve per një çerek shekulli.
Guximi dhe besnikëria e shqiptarëve i ben sulltanet e Turqise t’ì preferonin ata si jenicerë ne truprojën mbretërore dhe si Garda Pretoriane para tyre, ata mundën dhe shpesh u bene perandorë ose thyen perandorë.
Ishin shqiptare të ikur per t’i shpëtuar shtypjes turke ata që udhëhoqën luftën per çlirìmin e Greqisë. Në fakt, qenë shqiptarët ata që mbanin kostumin, i cili përdoret akoma edhe sot si uniforme nga kufitaret ose rojet mbretërore greke: fustanella ose fundi i bardhë me pala prej shajaku, opingat prej lëkure me maja te ngritura lart dhe me xhufka shumengjyrëshe, brezi ose rripi bojëgjak plot me arme, një xhaketë e zezë me krahe dhe një feste e bardhe.
Garibaldi dhe pasardhesit e refugjateve shqiptarë në Itali luajten nje rol parësor ne luften per unifikimin e Italisë me 1860. Eshtë e kuptueshme atëhere pse Enver Hoxha do të deklaronte, “Historia jonë nuk është shkruar me penë e bojë, por me shpatë e gjak.”
Megjithatë, shqiptarët kanë shkëlqyer edhe ne gjera te tjera, përvec, posteve ushtarake. Dijetarë seriozë pretendojnë qe kanë patur etni shqiptare edhe Homeri, Aristoteli dhe Hipokriti, “Ati i Mjekësise”. Xheromi, qe përktheu Biblën ne latinisht (Vulgatën), ishte pasardhës ilir, apo shqiptar, siç ishte edhe Papa Klementi XI. I tillë ishte edhe Patriarku Ekumenik Athenagoras I, i cili me 1964 u takua me Papa Palin VI per te çliruar njëri-tjetrin nga anatemat e 1054, që ndanë Kishen Katolike Lindore nga Perëndimi.
Nje numër jashtëzakonisht i madh shqiptaresh u ngritën ne postet qeveritare me te larta të perandorise otomane. Burri i shtetit italian Francesko Krispi e shpalli veten prej gjaku shqiptar. Po i tillë ishte edhe Muhamed Ali Pasha, i cili me 1805 themeloi regjimin njëshekullor në Egjipt. Po keshtu edhe Mustafa Qemali, i quajtur “Ata-Turk” (Ati i turqve), themeluesi i Turqise moderne.
Ka gjithashtu edhe shumë të tjere, te cilëve nuk u dihet emri. Mungesa e dokumenteve te hershme shqipe na ka lëne vetëm gjurmë të muge’ta të fillimëve të tyre. Ka mundësi qe mbi 200 breza shqiptaresh, qe nuk uà dime emrat, të kenë jetuar dhe pimuar, dashuruar dhe urryer, martuar dhe lindur, duke luftuar vazhdimisht per të mbijetuar. Ata me fëmijët dhe me komunitetet e tyre nganjëherë shijuan bollëk dhe shpeshherë të dëshpëruar vuajtjen nga skamja. Ata kërkuan të permiresojnë gjendjen e tyre, ata përjetësuan gjuhën dhe kulturën e tyre dhe shpesh ata vdiqën pothuajse pa lëne asgjë per të dëshmuar per luftën e tyre. Këta shqiptare madhështorë e kanë vazhduar luften e tyre dramatike per 70 shekuj, por kanë regjistruar si të begatë vetëm tre të fundit prej gjithë këtyre shekujve.
Shumë shekuj të heshtur paraardhës naj apin vetëm pamje të rastësishme dhe kalimtare të së kaluarës heroike të këtij populli kaq shumë te panjohur. Shqiptarët kanë jetuar në nje vend horizontesh të dhëmbëzuar, majash të larta, shkëmbinjsh të thiket, rrafshnaltash erërrahura dhe grykash plot me bore. Ata nuk e quajtën atë “Albania”, por “Shqipëria”, “Toka e Shqiponjës”. Ata nuk e quajtën veten “Albanians”, por shqiptare, ose “Bij të Shqiponjës”. Keshtu, ata u identifikuan me më fisnikun prej shpendëve, që fluturon me lart, që 135iftohet përjetë dhe që e ben çerdhen ndër maja mbi dy mijë metra te larta.
Kjo toke piktoreske është përmendur në letërsi me konsideratë. Megjithëse Uilliam Shekspiri kurrë nuk e ka vizituar këte vend, ai e vendosi komedinë e tij “Nata e Dymbëdhjetë” në Iliri, pra në Shqipëri. Vizitat që ben Lordi Bajron në Shqipëri e lane atë kaq entuziast per vendin dhe popullin, sa miku i tij poet, Shellì, i vurì nofkën “Albi”. Ne Cajld Haroldin (1.2.46) Bajroni e shprehu admirimin e tij per “luginat e Ilirise”, per “malet e shumta sublime”, per ato “toka te rralla dhe per përrallat e lashta”, dhe shpallì “te lillà gryka te bukura rrallëherë t’i sheh syri”. Ai derdhi poezi gjithashtu edhe per popullin, duke e quajtur Shqipërinë “nene e rreckosur burrash t’egër” (1.2.38). Ai e pikturoi “shqiptarin e eger me fustanellë gjër me gju / me kokë me shami lidhur e pushkë te zbukuruar / dhe ruba me fije ari t’bukra per t’i pare” (1.2.58). Po aty, ai gjithaslitu deklaroi “Arnautët, ose shqiptarët, me shtangën kaq shumë me ngjashmërinë e tyre me malësorët e Skocise; pikërisht malet e tyre, fustanella, megjithëse e bardhë, forma aktive hollake, dialekti i tyre kelt ne tingëllim dhe zakonet e tyre te ashpra, te gjitha me kthyen prapa…”
Po kështu edhe gjakmarrjet e tyre te rrepta ndërfisnore, edhe gajdet me lëkurë dhie ose derri të lemuara me ujë të ngrohte e vaj, melodia e gëzueshme e te cilave, e ngjashme me atë te flautìt, shoqerohej nga një zukatje e lehtë, tamam si ajo e muzikes se gajdes së malësorit skocez.
Përtej Atlantikut, legjenda e heroit te Shqipërise, Skenderbeut, tregohej nga çìfutì spanjoll ne veprën e Longfellout “Përrallat e hanit buzë rrugës”. Dhe akoma me në perëndim, përtej Paqësorit, e vetmja poeme epike në gjuhën tagaloge te Filipineve është “Fiorante at Laura”, nje histori dashurie klasike e vendosur ne mbretërinë e Shqipërisë (Leonard Tuggy, letër autorit, 27 mars 1989).
Shqipëria e sotme e zvogeluar eshte bëre sanduiç, midis ish-Jugosllavisë dhe Greqisë në bregun perëndìmor të Gadishullìt Ballkanik, vetëm 40 milje në detin Adriatik larg nga thembra e gizmës italiane.
Megjithatë, me siguri është vendi me pak i njohur i Evropes. Si provinca e fundit turke në Evropë, në shekuj Shqipëria ishte e mbyllur fort per të huajt dhe derì vonë ka qene e mbyllur edhe me fort nga regjimi i saj komunist i pasluftës. Kushdo mund te vizìtonte Nepalin, Arabine Saudite ose Kinen, por jo këte komb enigmatik të vogël oshënar. Gazetaret e përshkruanin Shqipërinë si të izoluar, të mbyllur, misterioze, ksenofobike, një Tibet ne Evropë. Madje, karakterizìmi i Uinston Cërcillit si “nje gjeegjëze, e mbështjellë në një mister brenda një enigme”, me me vend do te ìshte per Shqipërinë sesa per Bashkìmin Sovjetik.
Njerëzit pyesin, “Ku e kanë zanafillen shqiptarët?
Mos janë ata pasardhës moderne te grekëve apo të romakëve, të sllavëve ballkanas apo ndoshta të turqve?”
Per t’iu përgjigjur ketyre pyetjeve, së pari do të shqyrtojmë gjetjet arkeologjike, pastaj punën kërkimore shumë të hollësishme të ekspertëve të gjuhësisë dhe në fund tradìtat popullore të ruajtura në kronikat me të hershme të dijëtarëve të lashtë. Keshtu ne zbulojmë gjurme të kulturës parahistorike të Shqipërisë, që nuk mund të kuptohen ndryshe.
Ky popull i lashtë pellazg shënon një date me të hershme se zhvillimi i civìlzimeve të Greqisë dhe Romës.
Vendosmëria e tyre per të ruajtur ìdentitetin e vet etnìk, pasioni i tyre per tokën, gjuhën dhe lirinë e tyre u kërcënuan nga të dyja perandorìtë e krishtera, e Lindjes dhe e Perëndimit, dhe me vonë nga turqit otomanë.
Gjatë dhjetëra periudhave te njëpasnjëshme të sundimit te huaj shqiptarët gradualisht e braktisën adhurimin primitiv te natyres dhe se pari u kristianizuan, pastaj u islamizuan e me vonë u bene komunistë. Lindin shume pyetje.
Pse shqiptarët, historikisht të krishterë, do të ktheheshin kryesisht në muslimanë?
Popuj të tjerë evropìanë qenë te ekspozuar ndaj islamizmit turk pò aq sa dhe shqiptarët e ne rrethana të ngjashme. Megjithatë shqiptarët qenë te vetmit evropianë që iu nënshtruan islamizmit në masë.
Pse ndodhi kjo?
Këtu do te shqyrtojmë okupimin shtypës 500-vjeçar të Shqipërisë nga sundimtarët turq dhe braktisjen e saj nga fqinjët katolikë romake dhe ortodoksë grekë. Do të shqyrtojmë në thellësi dy lloje faktorësh, objektivë dhe subjektive, te cilet kontribuan direkt në islamizimin e saj masiv.
I pari prej tyre është modeli i politikave turke ndaj minoriteteve fetare, tjetri, karakteristika te veçanta, posacërisht per popullin shqiptar, qe iÌ predispozuan ata drejt kthimit ndaj islamizëm.
Shqipëria e pasluftës fitoi një nam të dyshimtë te të qenurit i vetmi vend që e zgjodhi vetë komunizmìn, me pak ose aspak shtrëngim nga jashtë. Vëzhgues të interesuar pyesin:
Pse Shqipëria komuniste do të ndërpriste lidhjet e pasluftës me Jugosllavinë per të bere aleancë me Bashkimin Sovjetik me 1948, pastaj do të hidhte poshtë Bashkimin Sovjetik per Kinën Maoiste me 1961, me pas do të refuzonte të gjitha lidhjet me Kinen me .1978, duke vendosur “t’ia dilte e vetme”?
Pse Shqipëria do të vazhdonte, si i vetmi shtet në botë, të njihte Josif Stalinin si heroin dhe shembullin e vet?
Dhe ka akoma një mister me imediat, pasi Shqipëria ia detyron vetë ekzistencën e saj ndihmës diplomatike, humanitare, teknike, mjekësore, finanziare e arsimore amerikane.
Në Shtetet e Bashkuara gjithashtu gjendet komuniteti me i madh e me i lidhur i mërgimtarëve shqiptarë besnikë e entuziastë, që bere pas bere i kanë ardhur ne ndihme mëmëdheut. Dhe njerëzit pyesin:
Pse regjimi i mëparshëm shqiptar do të vendeste lidhje diplomatike, tregtare e kulturore me me shumë se njëqind kombe në të gjitlië botën, e megjithatë do te perbuzte marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara, madje, si Irani, duke i quajtur Sh.B.A “Satani i madh imperialist”?
Prapë njerëzit pyesin;
Pse shqiptarët, në shumice myslimanë që i besojnë Allahut, dhe me minoritele ortodoksë apo katolikë romake që besojnë në Perëndinë dhe në Jezu Krishtin, do të nxirrnin jashtë ligjit gdo shprehje fetare dhe do të krenoheshin duke u bere i pari dhe i vetmi shtet në botë tërësisht ateist?
Dhe prapë, edhe njëherë:
Perse regjimi komunist shqiptar do të ndiente kënaqësi në identifikimin e tij nga agjenci vëzhguese ndërkombëtare si abuzuesi me i keq në botë i të drejtave të njeriut dhe i lirive fetare?
Me vonë” pyesin:
Kur reformat demokratike përfshinë kaq shumë vende komuniste të Evropës Lindore, pse udhëheqësit komuniste të Shqipërisë së vogël e të izoluar i poshtëruan “këta revizionistë” si tradhtarë dhe u krenuan duke qëndruar të vetëm si bunkeri i fundit i stalinizmit të egër?
Dhe së fundi: Pse këta burokratë stalinistë mendonin se mund te mbijetonìn te vetëm ne shembjen totale që pësoi çdo regjim tjetër komunist në Evrope, duke përfshirë edhe Bashkimin Sovjetik?
Nga sa u tha me siper, vëzhgues të shkujdesur gabimisht mund të mendojnë se shqiptarët janë të lëkundshëm ose kapriçìoze. Ne do te ndjekim me radhë zhvillimin e mundimshëm te nje Shqipërie, në dukje e pavarur, përmes një sëre aleancash të huaja të diktuara nga varësia ekonomike, arritjen e pikës kulminante të komunizmit te saj radikal, ndalimin e të gjitha feve dhe zhvillimin e saj social dhe ekonomik.
Ndoshta ky ishte i vetmì vend në botë që nuk kërkoi ndihmë të huaj nga askush dhe që nuk kishte borxh kombëtar!
Këto aleanca të huaja që ndryshonin vazhdimisht, a ishin të diktuara nga nje vendosmëri per të arrìiur ndonjë synim të përcaktuar qarte, që frymezonte patriotët shqiptarë në shekuj?
E pranojmë se këto gjëra ne mund te dime vetëm pjesërisht, pasi Shqipëria kishte per mburojë nje perde me të papërshkueshme se alo që fshihnin nga sytë e botës bllokun sovjetik dhe Kinën. Por ka disa tregues të caktuar që duken nga historia e përgjakur, tragjike, e zhurmshme dhe e gjatë e Shqipërisë. Dëshmia, ndonëse e varfër, është e qarte. Bota jonë duhet ta njohë ate. Kjo vepër, nje shqyrtim historik per Shqipërinë dhe shqiptarët, nuk është nje ushtrim në kotësinë shkollareske. Vepra është shumë me vend per disa kategori lexuesish. Te parët janë shqiptarët liridashes.
Ai vend është i pazakontë, pasì numri i shqiptarëve etnikë që jetojnë përtej kufijve të Shqipërisë është me i madh se 3 milionët që jetojnë brenda saj.Vetëm ne Jugosllavi ka rreth 3 milione shqiptarë. Në Turqi ka 1.5 milion, në Greqi rreth 300,000, ne Itali mbì 400,000 dhe në Shtetet e Bashkuara 400,000.
Ka dhe mijëra të tjerë që jetojnë në Australi, Argjentìnë, Kanada dhe në të gjithë Evropën. AngUshtja është gjuha kryesore e shumë prej këtyre dhe gjuha e dytë e pothuajse gjithë te tjerëve, si në Shqipëri, ashtu edhe jashtë saj. Shumë prej tyre kanë shprehur pakënaqësi ndaj pak faqeve që përpiqen të mbulojnë ngjarjet ne historìne e tyre para këtij shekulli. Shumë jo-shqiptarë, miq të Shqipërisë, kanë të njëjtin shqetësim.
Redaktori i nje gazete shqiptarë në Boston vajtonte faktin se ka fare pak libra në anglisht per historine e Shqipërisë. Ai vuri në dukje se bibliotekat universitare, sì edhe shkollat dhe lexuesìt e tjerë amerikanë, pò kërkojnë material në anglisht per Shqipërinë, por shumë pak mund të gjendet. Nje i abonuar u përgjigj se shumë anëtarë të komunitetit të tij shqiptaro-amerìkan nuk lexojnë shqip, por janë “të uritur per fakte per historine dhe trashegiminë tonë”. Ai shprehu shpresen se ata do te merrnin me shumë material te tillë në te ardhmen. Nje tjetër i abonuar shkroi per kerkimin e tij të kotë per nje histori te Shqipërisë në anglisht në bibliotekën qendrore të qytetit të tij metropolitan në mes të Amerìkës. Por vetëm mësoi nga bibliotekarja se nuk gjendej asgjë e tillë. Është e kuptueshme dhe per të ardhur keq që personel diplomatik perëndimor i atëhershëm dinte fare pak per punët e Shqipërisë. Dhe kjo mungesë vetëdijshmërie vërtet ka ndërlikime serioze per pjesën tjetër të botës.
Do të shohim se si ndërhyrja katranosëse ne punët e Shqipërisë nga diplomate evropianë me synime të mira, precipitoi Luftën Ballkanìke, i shperbleu kombet fqinje me nje gjysme te territori dhe të popullsisë se Shqipërisë dhe përgatiti skenën per Luftën e Pare Botërore.
Një president amerikan i mirinformimi, Vudrou Uillson, akoma nderohet nga shqiptarët per këmbënguljen e tij kokëfortë ne Versajë per te drejtën e kombeve te vogia si Shqiperia, qe te gëzonin veteqeverisje demokratike dhe pavarësi. Nga ana tjetër, patriotë te ndryshëm shqiptare’ fajesojnë strategët ushtarakë amerikanë e britanikë te Luftës se Dytë Botërore se lejuan nje klikë te ashpër komuniste te merrte ne kontroll vendin e tyre dhe te eliminonte demokracinë e stilit perëndimor.
Është e qartë, per mire a per keq, popujt e mëdhenj e të vegjël, duke bashkekzistuar ne Tokë”, janë te lidhur se bashku ne vorbullën e jetës. Çfarë ndodh ne Shqipëri vërtet ka ndërlikime per te gjithe ne të tjerët.
Me 1991, me rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Shteteve te Bashkuara dhe Shqiperisë, vakumi i pasluftës per sa i takon informacionit nuk eshtë pengesë per një bashkëpunim te zgjuar midis dy vendeve. Ndërkohë, nderlikime te tjera bashkëkohore kanë zënë vend. Por Xhorxh Santaiana i Universitetit te Harvardit na kujtoi ne te gjithëve se ata qe nuk e kujtojnë te kaluarën janë te dënuar ta përsërisin ate.

BURIME PER NJOHJEN E SHQIPERISË SE LASHTE

Dijëtarët e lashtë grekë dhe romake shkruan per ato ngjarje te kohës se tyre qe ata mund t’i vërtetonin dhe t’i ruanin per brezat e ardhshëm. Fatkeqësisht, shqiptaret e lashtë nuk lane absolutisht asgje te shkruar: as letërsi, as edhe nje dokument te vetem, madje as edhe nje mbishkrim.(?)
Ne ndihmë na erdhën arkeologet. Kërkimet e tyre kane nxjerrë nga toka struktura guri te çdo lloji: fortifikime, banesa, monumente, altare dhe varreza, pò ashtu edhe mozaike e vesanërisht po deri qeramike. Ata kanë zbuluar punirne prej guri, kocke, briri, bakri, bronzi, hekuri dhe gurësh te cmuar, ari dhe argjendi. Ka arme, armatura, ene shtëpiake, vegla bujqësore, pajisje, stoli, kopsa dhe monedha, te cilat te gjitha na ndihmojne të rindërtojmë kulturën e tyre parahistorike.
Gjuhëtarët na kane bere te njohìm të fshehta të tjera.
Sepse analìza gjuhësore mund ta ndjekë nje gjuhë të shkruar qe nga fillimet e saj me të hershme, mund te zbulojë lidhjen e saj me gjuhë të tjera dhe me nje burini familjar te perbashkët. Emrat e trashe’guar të maleve e lumenjve, heronjtë legjendarë e hyjnitë, figurai dhe mbishkrimet në monedha, dhe cdo fjale e hershme mund të hedhin dritë mbi kulturën primitive. Per me tepër, kronikat e dijëtarëve të lashtë greke’ e romakë përfshinin fragmente të urtësisë së popujve fqinjë parahistorike: mitet dhe legjendat e tyre, tabutë dhe zakonet e lidhura me familjen, fisin, martesën, lindjen dhe vdekjen, qeverinë dhe luftën, mbjelljen dhe korrjen, këngët dhe lojërat, mjekësinë dhe fenë.
Ky thesar i pasur i folklori! shqiptar nuk kishte autor ose burini të njohur. Ishte një trup Ì pashkruar i diturisë tradicionale, qe pasohej si rrëfenjë gojore nga njëri brez tek tjetri. Diku, disi, këto gjurmë kulture tërhoqën vëmendjen e dijetarëve greke e romakë, që i shkruan ato per brezat e ardhshëm. Pra, këto tre burime: arkeologjia, gjuhësia dhe disa kronika te hershme, mund te hedhin mjaft dritë ne atë që përndryshe do te ishte një e shkuar krejt e pakuptueshme e shqiptarëve parahistorikë. Në këtë fazë, dokumentet e hershme historike e letrare ndihmojne ne mbushjen e vakumit te informacìonit. Fatmirësisht per ne, Shqipëria gjendej në mes të dy civilizimeve klasike, të Greqisë e të Romës, dhe here pas here u përplas me të dyja. Shumë te dhëna historike greke, latine e italiane përmendin krejt rastësisht ndonje kontakt ushtarak, diplomatik, tregtar ose klerikaì me shqiptarët. Me vonë, udhëtarë evropianë, dijëtarë, tregtarë, personel konsullor ose aventurìere eksploruan ashpërsine malore dhe shkruan vëzhgime ne ditarët e tyre. Te tilla rrefime pa lidhje zor se mundësojne dëshminë e vazhdueshme historike që ne do te preferonim. Megjithatë, pikërisht autenticiteti i tyre na inkurajon në rindërtimin sa me besnik të historise heroike, tragjike dhe te gjatë të shqiptarëve. Sepse, sic. ka deklaruar J.D.Burshier, “Vendosmëria me te cilën kjo race e shquar ka ruajtur kështjellat e saj malore gjate një sere epokash të gjata, është ndeshur deri me sot me një vlerësim të pamjaftueshëm të botës së jashtme” (Lìria 14gusht 1981, 3)
Por ne, si heroina anijembytur e Nate’s së Dymbëdhjetë të Shekspirit, le të pyesim, “Cilt vend, o miq, është ky?” Kapiteni shekspirian i anijes u përgjigj, “Kjo eshtë Iliria, zonjë” (1.2.1-2). Kur ajo pyeti, “A e njeh ti këtë vend?”, ai u përgjigj,”Ehë, zonjë, mire” (1,2.23-24).
Këto faqe, atëherë, do ta ndihmojne lexuesin ta njohë këtë” vend, Ilirinë, dhe ta njohë atë mire.
Parathënie e autorit: Cilët janë Shqiptarët?

PA RESPEKTIN NDAJ TË PARËVE NUK MUND TË NDËRTOJMË TË ARDHMEN

May 9, 2013 by dgreca

Në kujtim të Hysni Rexhep Totos, shërbestar i Vlorës/
Nga Enver Memishaj/
Gjithmonë duhen kujtuar ata burra që drejtuan dhe organizuan zhvillimin dhe përparimin e qytetit të tyre, të cilët punuan në kohë të vështira duke i dhëna vendlindjes gjithëçka dhe që nuk kërkuan për vete asgjë, veç një page shumë të ulët.
Një nga këta bura që duhet kujtuar e nderuar është edhe Hysni Totua, qytetar dhe shërbestar i Vlorës. Në kohë lufte Hysni Totua i shërbeu Vlorës me pushkë dhe në kohë paqie nga viti 1945, deri sa dorzoi shpirtin e tij të bukur, shërbeu me punë dhe përkushtim, në të gjitha frontet ku e hodhi koha. Kontributi tij për asnjëherë nuk u vlerësua si duhet, ai provoi edhe burgun.
Hysniu iku fare i ri nga kjo botë vetëm 49 vjeç, por la pas vetes tre djem, të cilët trashëguan vyrtytet më të mira të të atit, duke shkëlqyer në fushat e dijes ku u diplomuan dhe në shoqëri: Luani u bë artist i njohur, aktor, piktor dhe shkrimtar, po më shumë duhet vlerësuar për shërbimet e shquara si aktivist shoqëror, njerëz si Luani janë vlera të vërteta të shoqërisë.
Gudari u bë shkëncëtar i njohur, personalitet shoqëror. Mjergulloshi shkëlqeu në shoqërinë vlonjate, duke ngritur më lart emrin e babait të tij.
Ndaj këtyre personaliteteve që nuk kursyen asgjë, për vendin e tyre shoqëria ka detyrim t`i respektojë dhe nderojë. Ky artikull është një protestë, ndaj heshtjes së shoqërisë për vlerat njerzore.
* * *
Hysniu Totua ka lindur në Vlorë më 17 mars të vitit 1918. Në vendlindje mori arsimin fillor dhe të mesëm në Shkollën Tregtare, e njohur dhe e vlerësuar si vatër e dijes dhe vatër e kalitjes patriotike të djalërisë vlonjate dhe më gjerë.
Për nevoja ekonomike të familjes, e ndërpreu shkollën dhe me aftësitë dhe inteligjencën që e karakterizonte hapi në Vlorë një ofiçinë mekanike ku nxirrte të ardhurat për të përballuar jetën e familjes.
Megjithse në një gjendje jo të mirë ekonomike ai refuzoi propozimin e fashistëve italianë për të shërbyer në milici dhe për tu antarësuar në Partinë Fashiste.
Në këto rrethana u detyrua të largohet nga Shoqeria italiane Pini ku ishte i punësuar dhe punoi si mekanik ku të gjente punë, derisa, me një shokun e vet, mundi të rihapin një ofiçinë të vogël për riparim automjetesh.
Me ndjenjën e patriotizmit të trashëguar nga i ati, Hysniu, u inkuadrua në Lëvizjen Antifashiste, përkrah djalërisë më të mirë të qytetit të tij. I përkrahur nga i ati e ktheu shtëpinë në bazë të luftës për liri.
Për aktivitet të shquar antifashist, në vitin 1942, u arrestua së bashku me të atin, u torturuan dhe u kërcënuan por qëndruan si burra dhe nuk i dhanë bazat e luftës dhe shokët e tyre antifashistë. I ati,Rexhepi u internua në Porto Romano, Durës, nga ku u kthye vetëm pas kapitullimit të Italisë. Rexhepi dhe djali tij Hysni Totua pavarësisht kërcënimit të përditshëm të jetës tyre ata nuk u tërhoqën nga udha e lirisë së cilës i qenë futur me ndërgjegje të plotë. Gjat pushtimit gjerman ata e shtuan aktivitetin e tyre dhe për këtë arsye në nëntor të vitit 1943 i ati, së bashku me shumë vlonjatë të tjerë, luftëtarë lirie, u internua për herë të dytë tashmë nga gjermanët. Atë e shpunë në Mathausen – Gusen -Austri, nga ku nuk u kthye më, duke dhënë jetën për lirinë e popullit.
Gjatë veprimtarisë antifashiste, nën presion e përndjekje të pushtuesve italian apo gjerman Hysni Totua shërbeu me detyra të ndryshme në Myzeqe të Vlorës, por edhe në Durrës e Tiranë.Pas internimit të të atit, Hysniu nuk e ndërpreu luftën për liri. Bënte pjesë në Grupin Edukativ të lagjes Vrenes dhe, pas kapitullimit të Italisë, shërbeu si oficer teknik i bazës së Lëvizjes Antifashiste të Vlorës. Për nevoja të luftës, ai fali edhe ofiçinën e tij të vogël. Tashmë, Hysniu e kishte kthyer shtëpinë e tij, në një nga bazat e fuqishme të luftës kundër fashizmit.
(Në regjistër, Fondin e Luftës Nacionalçlirimtare, nr.17 prot. faqe 8, nr. rendor 205 për pjesëmarrës në Luftën Nacionalçlirimtare, në brigadat partizane, komandat e vendit dhe aktivistë në terren, shënohet: Hysni Rexhep Toto, partizan nga muaji jenar 1943 deri më 29.11.1944 në Zonën Vlorë – Myzeqe.)
* * *
Pas çlirimit të vendit Hysni Totua punoi me të njëjtin hov dhe përkushtim si në kohë të luftës. Ai kreu me ndërgjegje shumë detyra të ngarkuara, për të rimëkëmbur ekonominë e vendit të shkatërruar dhe e djegur nga lufta. Ai ka meritën se në dhjetor të vitit 1944, ngriti Parkun Ushtarak të Automjeteve të Vlorës, ku u grumbulluan të gjitha automjetet private e shtetërore të Prefekturës.
Për tre muaj rresht drejtoi Autokolonat Shqipëri – Jugosllavi, të cilat çonin në Jugosllavi kripë dhe sillnin prej andej drithra buke. Më pas dha njohuritë e tij si teknik në organizimin e rrjetit automobilistik të Qarkut të Vlorës.
Duke parë rezultatet e arritura gjate ushtrimit të detyrës, aftësitë organizative dhe përkushtimin në punë si rezultat i dashurisë për Vlorën, autoritetet e vendit e emëruan në disa detyra të vështira si drejtor i Fabrikës së Lëkurëve, djetor i Minieres së Bitumit në Selenicë, drejtor i Ndërmarrjes së Ndërtimeve, dhe nga 1 dhjetor 1947 deri më 3 jenar 1949, ai ushtroi detyrën si kryetar i Komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Qytetit Vlorë, baras me detyrën e kryetarit të bashkisë në ditët e sotme.
Në këtë detyrë Hysni Totua, duke njohur hallet dhe problemet e qytetarëve të tij, falë shpirtit të tij humanitar, thjeshtësisë dhe përkushtimit, la mbresa të pa shlyera tek qytetarët e tij. Ai dinte të ndihmonte njerzit e varfër dhe të djegur apo të lënë fukara nga lufta. Qytetarët vlonjatë e respektuan dhe e kujtojnë sot me nderim për shërbimet e shquara që u bëri ai, në një kohë shumë të vështirë.
Pavarësisht nga shërbimet e shquara që Hysni Totua i kishte sjellë qytetit të tij me shpifje dhe cmira ai u arrestua në vitin 1949, dhe u mbajt nën arrest për tre muaj e gjysëm. U lirua nga salla e gjyqit.
Ky ishte shpërblimi që komunistët vlonjatë i jepnin një djali dëshmori, luftëtari lirije dhe një shërbestari të Vlorës.
Pas daljes nga burgu, u harruan shërbimet që Hysni Totua i kishte bërë vendit të tij duke e lënë gati një vit pa punë dhe më pas ai punoi si punëtor krahu apo teknik në disa ndërmarje të Vlorës. Vetëm në vitin 1952, me ndihmën e disa miqve të tij ai u emërua drejtor i Fabrikës së Xhveshjes së Orizit në Vlorë, por edhe këtej e shkarkuan shpejt dhe ai u detyrua të përballojë jetën në ndermarrje te ndryshme të qytetit si nëpunës ose punëtor, ndërsa vitet e fundit të jetës së tij, deri sa vdiq, ka qenë Kryetar i Kolektivës së Tregtarëve Vlorë .
Hysni Totua ishte shembulli i aktivistit shoqëror, duke qene vazhdimisht, i zgjedhur, si kryetar i Këshillit Popullor të lagjes Muradie, apo anëtar i Këshillit Popullor të Rrethit Vlorë.
* * *
Pasi kishte përshkruar udhën e vështirë të jetës, gjatë kohës së luftës dhe më shumë në kohë paqie, si dhe nga burgu, zemra e tij e bardhë, e lodhur pushoi së rrahuri në nëntor të vitit 1967, në moshën 49 vjeçare, duke lënë pas shembullin e një qytetari që mendoi më shumë për qytetin e tij se sa për shtëpinë e tij.

Shajkaqa serbe dhe origjina e serbëve

May 9, 2013 by dgreca

Nëse doni të zbuloni historinë para Krishtit dhe shkencat e asaj kohe, duhet të studjoni gjuhën shqipe”./
Gottfried Wilhelm von Leibniz-1646 –1716)/
Shkruan: Fahri Xharra/

Dr. Skender Rizaj pyet dhe jep përgjigje: “Po serbët kush janë”?! “Gjykuar sipas burimeve historike të njohura deri tani, mund të thuhet se serbët me prejardhje “nuk janë sllavë, siç nuk janë autokton në Ballkan, aq më pak në Kosovës. Ani pse për këtë flasin me të madhe thuajse bota, sidomos shkenca nuk i njeh”.Për origjinën e një populli, qofshin ata edhe sllavët, rol të veçantë kanë shkencat ndihmëse të historisë sidomos: Arkeologjia dhe poçaria e filigranologjia, armët dhe mënyra e varrosjes te Ilirët, paleografia çirilike, te sllavët, diplomatika (sidomos dokumentet në latinisht dhe greqisht, kronologjia, seragjistika, heraldika, gjenealogjia, bibliografia, arkivistika, toponimia, fitonomia etj., në përgjithësi te popujt etj.
“Serbët në të vërtetë kanë origjinë turke. Kanë prejardhje nga fisi turko-avar”. Rreth shekullit VII, ata me shumë fise tjera turke kaluan lumin Danub dhe u vendosën në krahun e djathtë të rrethinës të Smedereves. Ishin si të gjitha fiset turke nomadë dhe kalorës. Z . Rizaj, thekson: “As emri serb nuk ka origjinë sllave”, është emër profesioni me etimologji iraniane-turke”. Ai pastaj shton: “Serbët para se të vendoseshin në Ballkan kanë qenë mercenar në shërbim të sundimtarëve iranian, dhe si mercenarë edhe erdhën këndej parit. Ky status i këtyre kalorësve-avar në ambientin e ri të Ballkanit u garantua edhe nga perandorët bizantin. ”

“ Sipas studimeve të historianëve rus Artamanovit dhe Pletnjevit si dhe atyre serb Jovan Deretiqit ,Mihajlo Stanishiqit ; disa fise shqiptare ,dikur në mes të shekullit 8 -të e 9-të ,pas presionit të fqinjëve të tyre kaukaz Hazarëve, u larguan nga nga territori i tyre i lindjës në brigjet e Liqenit Kaspik( në Azerbaixhanin e sotëm dhe në Dagestan) ,me anën e Arabëve mbërrijtën n jugun e Italisë. ” Këto fliten nga serbët për ne. Ne gjëja se erdhëm nga ato anë.
Një gjë që gjatë studimeve të mia për serbet e kam konstatuar është se e tërë ” historia ”e tyre e shkruar nga ata dhe miqtë e tyre nuk është gjë tjetër vetëm se një histori e vjedhur nga ne ,ndërrim emrash dhe përshtatje për mbulimin e zbrastirës së tyre histore me diçka që kurrë s`ka qenë e tyre.

“Serbët në të vërtetë kanë origjinë turke. Kanë prejardhje nga fiset turko-avare” e të nisur nga tokat e Persisë , Iranit të sotëm. Mjete moderne të kohës na e bëjnë të mundur që të arrijmë në përfundime spektakolare për prejardhjen e serbëve, të vetquajtur ”popull hujnor” . Në konferencen e quajtur ”Elementet Etnik paraslavik në Ballkan dhe etnogjeneza e sllavëve të Jugut ” (1968) arrihet në përfundim se” deri ne ditet e sotit arkeologjia nuk ka mundesi te na jep një dokument për një ardhje masive të sllavëve ne siujdhesen ballkanike gjatë shek.6 -të .Por ata ishin thjeshtë turko-avar.
” Sot sllovenët , kroatët ,boshnjakët dhe serbët , janë përfundimisht vetëm folës të gjuhëve sllave , por për të parët e tyre mund të pyetet se çka ishin :avar ,turq bullgar apo diëka tjetër (Denis Bašić The roots of the religious, Ethnic and Natioanl Identity of S.S.B.H)

” Civilizimi i Persisë ka lënë gjurmë të thella në në kulturën dhe idenë e serbëve..Fiset e tyre jetonin në kuaj ,kurse vendbanimi i tyre ishte qerrja e tërjequr nga buajt. Sipas veshmbathjës , zakoneve , kulturës nuk dalloheshi nga fiset nomade Persiane. Nga kapuçi i tyre e ka prejardhjen edhe e kapuçi i famshëm serb – šajkača ( shajkaqa)”( Miodrag Milanović : Srpski stari vek- etnogeneza Srba). Ndryshimi në mes të serbëve të sotit dhe” serbëve të dikurshëm” është shumë i madh thot në librin e tij ” Srbi u srednjon veku”.historiani serb Sima Çirkoviç.
Një ngjashmëri apo një origjinë e serbëve me fisin e sotëm Kashkai të Iranit.? Kush janë këta Kashkai (Persisht قشقایی)? Një aglomeracion nomadësh që sot jetojnë në provincat Fars, Huzestan dhe Isfahan . I flasin dy gjuhë, ate persishte dhe gjuhën Kashkai ,gjuhë që i takon familjes së gjuhëv Turke. Kashkait ishin gjithmonë por edhe sot e kësaj dite janë popull nomad blegtoral. Çdo vit shetisin me kopetë e tyre nga kullosat malore të verës në veriun e Shirazit dhe deri 500 km në kullosat e tyre të dimrit në ultësirat e ngrohta në afërsi të Gjirit Persik.( Hawley, Walter A. (1913) Oriental Rugs Antique & Modern. Reprint: Dover Publications, New York )

Fiset e Azisë Qendrore të shtyrë nga luftërat, zënka ndërfisnore dhe përmbytjet kanë qenë të detyruar që t`i lëshojnë stepat e tyre në mënyrë që të kërkojnë toka të “|reja” pë ta., sikur se hunët vizigotët ,parabullgarët duke pushtuar Indinë dhe Europën. Racat turke duke i braktisur vendët e tyre ku me shekuj ishin rritur filluan herët të lëvizin në mes të Maleve Altai dhe Kaspikut. Një kashkajas shkruan : “ Ne jemi racë turke dhe të gjuhës turke ; disa thonë që jemi pasardhës të fisit turk Ogur, të njohur nga ashpërsia e tyre dhe sjellja prej bishe , dhe emri i ynë Kashkai rrjedhë nga Kashka Turke që do të thotë” Kali me yllin e bardhë në ballë” Ne jemi të ardhur nga Kashgari “
Janë të njohur për rrobat e tyre prej leshi.

Çdo rrjedhë historike , në mënyrë të vet është një dëshmi e jo vetëm zhvillimit dhe fatit të vet , por edhe rrjedhës së civilizimit të tij dhe rrymimeve nëpër të cilat ka kaluar një popull; e njejtë me te edhe veshmbathja e tij.” Ashtu edhe shajkaqa e cila në veshjet popullore serbe e ka vendin e vet ,dhe për serbët vlenë si diçka kombëtare me theks të posaçëm pë historinë të cilën e ka kaluar dhe në të njetën kohë si përkujtues i historisë dhe fatit të një populli dhe të njejtë kohë si sinonim për Serbin (Mile Nedeljković ŠAJKAČA poreklo i značaj srpske kape )”

“”Kur serbet si vullnetarë iu bashkuan ushtrisë së krishterë austriake në luftë kundër Islamit , në të njetën kohë kohë duke e ëndërruar çlirimin e vendit të tyre nga Turqit (Mile Nedeljković, po aty)’ atëherë serbët morrën falas uniformën e përgatitur nga austo-hungarezët. Në këtë me rëndësi të posaçme ishte kapuçi “ shajkaqa” që ushtria serbe e barti në kokë në luftërat 1876-1878.””. Pse Austria kur e dezenjoi uniformën e ushtarit serb e parapau edhe shajkaqen ? Për t`iu treguar prejardhjen e tyre apo diçka tjetër.?
Nga studimet për shajkaqën shihen dilema në mendimet e historianëve serb për “krenarinë “ serbe. Disa apsolutisht nuk pajtohen me këtë krenari. ” Civilizimi i Persisë ka lënë gjurmë të thella në në kulturën dhe idenë e serbëve..Fiset e tyre jetonin në kuaj ,kurse vendbanimi i tyre ishte qerrja e tërjequr nga buajt. Sipas veshmbathjës , zakoneve , kulturës nuk dalloheshi nga fiset nomade Persiane. Nga kapuçi i tyre e ka prejardhjen edhe e kapuçi i famshëm serb – šajkača ( shajkaqa)”( Miodrag Milanović : Srpski stari vek- etnogeneza Srba).Pra ,nga dëshira e tyre për të treguar ”autoktoninë ”
në këto toka nuk pajtohen që dikush t`u nxjerrë në pah të kaluarën e tyre si dhe prejardhjen e vërtetë.
Ka shumë gjëra që të japin fakte për origjinën e tyre turko -avare ,por duhet studjuar. Natyra e shkrimit tim të sotëm nuk më lejon të zgjerohem shumë ,por ja edhe një shembull” Emri serb “Gospodar ” për “Zotëriun” rrjedhë nga Altaikët t cilët fjalën e kishi huazuar nga persishtja ”Gospanddar ” që thoshte dikur “pronar i deleve”.

Serbët u konvertuan në Krishtërimin ortodoks me urdhërin e Herakliusit , në mënyrë që me anën e fesë të zbutë kaosin të cilën e sollën avaro-turko-sllavët në tokat e Ilirikumit.
( Librat që e tregojnë prejardhjen turo-avare të serbëve ” Balkan worlds: the first and last Europe”
Traian Stoianovich; “The Cambridge Medieval History Series “volumes 1-5 By J.B. Bury; “The Roots of the Religious, Ethnic, and National Identity of the Bosnian … Denis Bašić; “In Search of the Lost Tribe: The Origins and Making of the Croation Nation “ Osman Karatay etj. etj.)

Fahri Xharra
07.05.13

”DY HEROINA SHQIPTARE”

May 8, 2013 by dgreca

NGA ARKIV I DIELLIT/

Duke përgatitur lidhjen e koleksionit të Gazetës Dielli për vitin 1984 më ra në sy titulli hapës i faqes së parë të numrit 14 (Viti i 75-të i botimit), tetor 1984, i edituar atëherë nga ish gazetari i Zërit të Amerikës, mjeshtri i penës që shkruante me frymën e rilindasve, Xhevat Kallajxhiu, ish kryeredaktor i Gazetës Demokratia e Gjirokastrës në vitet ’30-‘40 të shekullit të shkuar. Ishte viti i tetë që Kallajxhiu editonte Diellin; e kishte pranuar thirrjen e Vatrës më 1 tetor 1976.
Gazeta e tetorit ’84 hapej me aktin e dy motrave Zamira dhe Isabela Islami, të cilat kishin kapërcyer detin me not dhe kishin kaluar në Korfuz, ku ishin dorëzuar tek autoritetet greke. Motrart kishin shpëtuar vetë nga vuajtjet e ferrit komunist, por vëllai i tyre, Klementi kishte humbur jetën. Dielli e përshkruan aventurën e dy motrave nëpër dallgët e detit, aventurë që kishte zgjatur 12 orë. Pena e Xhevat Kallajxhiut e përshkruan aktin e tyre heroik dhe i cilëson ato si “dy heroina.”
Humbjen e vëllait, Kelmendit, Dielli e përshkruan kështu: Që të tre notuan pranë njëri tjetrit gjer në afërsi të Korfuzit, por atje nga korrentet e detit, e humbën njëri-tjetrin. Zamira dhe Isabela u gjetën dhe u muarën nga një Jaht Italian, i cili i çoi në Korfuz. I vëllai, mjerisht nuk u gjet dhe nuk dihet se si përfundoi fati i tij.
Duke u përpjekur të sjellë detaje, Dielli shkruan: Të dy motrat dhe i vëllai e kishin bërë me kohë planin për t’u arratisur nga Shqipëria dhe kur u erdhi rasti i volitshëm, kur shkuan në Sarandë për pushime, e vunë në zbatim.
Arratisja e guximshme e Zamirës dhe Isabelës u lajmëruan nga Agjensitë dhe gazetat e Greqisë dhe të shumë vendeve të tjera të Botës, njoftonte Dielli. Gazetat botuan me tituj të mëdhenj hollësirat e arratisjes dhe intervistat si dhe fotografitë e këtyre dy heroniave shqiptare.
Kur Dielli botonte këtë koment për “Dy heroinat” njoftonte se ato ndodheshin përkohësisht në Athinë dhe pritej që të vinin shpejt në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Po ashtu Dielli paralajmëronte se ato do të vendoseshin për ca kohë në Detroit , ku ndodhej daiu i tyre (në fakt i priti djali i xhaxhait të nënës), zoti Isuf Selenica bashkë me familjen e tij. Në fakt motrart mbërritën në Shtetet e Bashkuara të Amerikës më 19 dhjetor 1984 dhe u vendosën për gjashtë muaj në Detroit për të kaluar më pas në Washington.
Dielli shfaqte shpresën se për zonjushat Zamira dhe Isabela do të shkruante sërish dhe shtonte: Për tani kufizohemi vetëm duke i uruar që t’i marrë fati për mbarë!
Motrat Zamira dhe Isabela i përkisnin një familje atdhetare që kishte dhënë shumë për Kombin, kishin dhënë kontribut për krijimin e shtetit shqiptar, si nga nëna ashtu edhe nga baba, por regjimi komunist i masakroi, pushkatoi, burgosi, internoi. Edhe gjyshja 90 vjeçare ishte internuar, edhe prindërit dy here. Vetë motrat kishin kaluar 10 vite internimi para arratisjes,ndërsa vëllai, para arratisjes kishte qenë në burg për “agjitacion e propogandë”. Pikërisht kur ishte arrestuar i vëllai ato ishin internuar në Çermë të Lushnjës (dalip Greca)

”JU FLET ZËRI I AMERIKËS”

May 8, 2013 by dgreca

Me rastin e 70-vjetorit të Shërbimit Shqip të VOA-s/
Nga Frank Shkreli*/

Ishte viti 1942. Lufta e Dytë Botërore ishte në kulmin e saj. Shtetet e Bashkuara ishin i vetmi vend me rëndësi në atë kohë që nuk kishte një radio stacion për transmetime drejtuar botës së jashtme. Presionet e luftës dhe nevoja për ti shpjeguar kryesisht Evropës por edhe botës rolin e Amerikës në atë luftë, bëjnë që Shtetet e Bashkuara të inaugurojnë organin e parë të transmetimeve ndërkombëtare, të quajtur Zëri i Amerikës. Këjo radio filloi programin e parë prej 15-minutash në gjermanisht. Emisioni filloi me angazhimin drejtuar dëgjuesve, se “Sot dhe çdo ditë prej sodit, ne do të jemi me ju nga Amerika për të folur për luftën…..Lajmet mund të jenë të mira ose lajmet mund të jenë të këqia por ne Ne do tu themi të vërtetën”.
Një vit më vonë, më 1943, Zëri i Amerikës, përveç gjuhëve të tjera, fillon transmetimet e tija edhe në gjuhën shqipe. Këtë vit u mbushën 70 vjetë nga inaugurimi i transmetimit të parë me valë të shkurtëra në gjuhën shqipe. Për të festuar këtë jubilar, Drejtoria e Euroazisë dhe Seksioni i gjuhës Shqip i Zërit të Amerikës organizuan të marten një ceremoni ku ishin të ftuar presidentë, diplomatë dhe zyrtarë nga Shqipëria, Kosova dhe nga Maqedonia, anëtarë të Kongresit Amerikan si edhe personalitetete nga komuniteti shqiptaro-amerikan. Ceremonia, që zgjati më shumë se dy orë, u mbajtë në sallën e madhe të selisë së Zërit të Amerikës në Uashington ku u mbajtën fjalime dhe u dorëzuan dekorime nga presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bujar Nishani për seksionin shqip të Zërit të Amerikës dhe për Dr. Elez Biberaj, ish-shefin e seksionit shqip të VOAs dhe tani drejtor
i Euroazisë pranë këtij enti.
Lista e personaliteteve që folën me këtë rast ishte e gjatë, duke filluar nga zyrtarët më të lartë të VOAs, përfshirë drejtorin e përgjithshëm Dejvid Ensor, Zëvendës Ndihmës Sekretarin e Shtetit për çështjet Evropiane dhe të Euroazisë, Filip Riker, fituesin e Çmimit Nobel për Mjekësi, shqiptaro-amerikani Dr. Ferid Murad. Përshëndetën gjithashtu edhe Kongresisti amerikan Eliot Engel, ish- senatori Denis Di Koncini, ish-ambasadori amerikan në Shqipëri Uiliam Rajerson, Ali Ahmeti, kryetar i Bashkimit Demokratik për Integrim në Maqedoni, Profesori Nikolas Pano i Universitetit Northuestern Illionoi dhe të tjerë. Presidenti i Shqipërisë Bujar Nishani dhe Presidentja e Kosovës, të cilët kishin dërguar përfaqsuesit e tyre të posaçëm për të marrë pjesë në këtë ceremoni, përshëndetën të pranishmit me video mesazhe. Presidenti shqiptar Nishani duke kujtuar këtë përvjetor tha se “Zëri i Amerikës na dha shpresë gjatë një periudhe të errët të historisë sonë.’’ Ndërsa Presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga tha në video mesazhin e saj se, “Zëri i Amerikës ishte i vetmi zë që raportonte gjatë luftës në Kosovë si edhe për krizën e refugjatëve, e që mund të dëgjohej nga populli ynë. Shpresoj që Zëri i Amerikës të mos shuhet kurrë”, tha ajo.
Kongresisti Eliot Engel përshëndeti Seksionin shqip të Zërit të Amerikës për informimin e shqiptarëve, duke thënë se “Amerika ka gjithnjë nevojë për Zërin e Amerikës….’’, dhe ish-Senatori Denis Di Koncini shtoi se Zëri i Amerikës mbetet jetik për të transmetuar lajmet për popujt e rajonit dhe për të treguar se amerikanët kujdesen gjithnjë për ta’’. Profesor Nikolas Pano foli për rolin që ka luajtur Zëri i Amerikës në marrëdhënjet midis dy popujve, dhe ish-ambasadori amerikan në Tiranë Uilliam Rajërson kujtoi vizitën e ish- Sekretarit amerikan të Shtetit Xhejms Bejker duke thënë se pyetja e parë që i bëhej atij para vizitës së ish-zyrtarit të lartë amerikan ishte nëse Elez Biberaj, shefi i atëhershëm i Shërbimit Shqip,do vinte në Tiranë.
Ceremonia u mbyllë me një pritje koktej ku të pranishmit u shmallën me njëri tjetrin dhe shkëmbenin historira për rolin që ky institucion ndërkombëtar lajmesh dhe informacioni ka luajtur në periudha të ndryshme të historisë së kombit shqiptar gjatë 70-vjetëve të fundit. Zëri i Amerikës në gjuhën Shqipe, sipas një deklarate të VOAs, lëshuar për median me këtë rast, thotë se programet e VOAs në gjuhën shqipe mbeten gjithnjë edhe sot një prej programeve multimedia më popullore në Shqipëri ku tërheq 48% të shikuesve/dëgjuesve/lexuesve dhe shton se në Kosovë, 57% e të rriturve i marrin lajmet nga programet shqip të VOAs.
Në të vërtetë historia e Zërit të Amerikës në gjuhën shqipe është edhe një histori e kombit shqiptar por edhe e marrëdhënjeve shqiptario=amerikane, ashtu siç ishin gjatë 7-vjetëve të kaluara, nga Lufta e nxehtë e Dytë Botërore e deri tek mbarimi i luftës së Ftohët dhe çlirimit të Kosovës. Megjithëse nganjëherë i shtrydhur midis gazetarisë dhe diplomacisë, sidomos gjatë dekadave të para të ekzistencës së tij, Zëri i Amerikës, në radhët e Shqiptarëve por edhe në mbarë botën, brenda një kohe të shkurtër krijoi një reputacion si radio stacion lajmesh me integritet, në të cilin mund të vareshin dëgjuesit për saktësinë, gjithëanëshmërinë dhe objektivitetin. Gjatë dekadave të ekzistencës së tij, Zëri i Amerikës ka raportuar në mënyrë objektive mbi ngjarje të brendshme të Shqipërisë dhe Kosovës, si dhe për fatin dhe të drejtat e Shqiptarëve kudo. Pothuaj nuk ka çështje që ka prekur ose që ka interesuar Shqiptarët që të mos jetë mbuluar nga Zëri i Amerikës. Gjithashtu, politikanët dhe personalitet më të ndryshme nga të gjitha fushat dhe trevat shqiptare pa dallim e kanë gjetur gjithmonë të hapur dritaren e Zërit të Amerikës për të shfaqur pikëpamjet e tyre mbi problemet e kombit shqiptar.
*Autori ka punuar për VOA-n për 30-vjetë, si gazetar, shef i Shërbimit Shqip si edhe ish-drejtor i VOA-s për Evropën.