Interviste – Page 133 – Dielli

Valter Dauti ne kerkim te nektarit poetik dhe parajses

June 29, 2015 by dgreca

INTERVISTË ME POETIN,PROZATORIN dhe GAZETARIN –Valter DAUTI/

Valter Dauti u lind në Luaras të rrethit të Kolonjës në 12 tetor 1962.Pas mbarimit të shkollës tetë vjeçare në vendlindje,vazhdoi gjimnazin “Petro Nini Luarasi”në qytetin e Ersekës.I prirur drejt letërsisë dhe nën ndikimin e poetit të mirënjohur Dhori Qiriazi,njëkohësisht edhe mësues letërsie në gjimnaz,botoi në organet e shtypit të kohës;Gazeta “Drita” dhe revista “Nëntori”,organe këto të Lidhjes së Shkrimtarëvë dhe Artistëve të Shqipërisë. Pas përfundimit të gjimnazit,pas dy vjetësh stazh,vazhdon Universitetin e Tiranës,dega gjuhë letërsi,me ndikimin e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë,e cila i akordoi të drejtën e studimit në degën që kërkonte.

Periudha e viteve 1984-1989 është një periudhë kur autori u afirmua qartë në organet e shtypit të kohës,duke marrë pjesë gjallërisht në jetën kulturore,sidomos në jetën e fakultetit ku studionte.Bashkëkohësit e kësaj periudhe,Robert Goro,Roland Gjoza,Thoma Gëllçi,Nikollë Lesi e Irma Kurti,shprehen se Valter Dauti ishte një student i palodhur dhe organizues i shumë aktiviteteve në Universitetin e Tiranës, aktivist i përhershëm në botimin e gazetës “Studenti”.

Përfundimi i Universitetit,përkoi me konkursin e shpallur nga gazeta “Zëri i popullit”,gazetë qëndrore e asj kohe,e cila kërkonte gazetarë terreni,të porsa diplomuar.”Ishte zhgënjim i madh për mua që pas përfundimit dhe shpalljes si fitues në konkurs,nuk munda të filloj punë atje ku mund të punoja më mirë-shprehet autori në gazetën lokale”Gramozi”.Ishte një përjetim negativ që më mbylli përkohësisht në vetvete.Arsyeja ishte e thjeshtë:Erseka kishte nevojë për punonjës në gazetën lokale dhe si kuadër i porsa dalë,unë duhet t’i shërbeja asaj.”

I emëruar në vendlindje e më vonë,pas viteve ’90,si mësues në Zgjanë të Lushnjës,Kosovë,Gorre,Savër dhe Lushnjë,pasqyroi artistikisht,gjithmonë problemet sociale të shoqërisë shqiptare,duke u prezantuar si një penë e rreptë dhe e vecantë në radhën e krijuesve shqiptarë.

Ka botuar në prozë dhe poezi vëllimet:

-Pak nektar-poezi-1988.

-Parajsa nuk është e virgjër-poezi-2000.

-Rënkimet e bregut tjetër-tregime e novela-2000.

-Moshë e cmendur-poezi-2011.

-Gruaja që zbukuronte të gjitha moshat-tregime e novela-2013.

Aktualisht,punon si mësues i gjuhës shqipe dhe i letërsisë në gjimnazin “Vath Koreshi”,në qytetin e Lushnjës.

Bisedoi:Raimonda MOISIU

-Disa vëllime me prozë dhe poezi; romane dhe tregime, që dëshmojnë gjithnjë e më shumë se jeni ndër autorët e mirënjohur, tashmë në atdhe dhe më tej. A ka dicka të tillë në fëmijërinë tuaj që ju hapi rrugën për t’u bërë shkrimtar?

-Padyshim që jo vetëm fëmijëria,por e gjithë jeta e një shkrimtari është shumë e rëndësishme në atë që quhet proces krijues.Rruga nis të ravijëzohet, duke u tretur në një të vetme rrugicat e çiltra dhe çamarroke të fëmijërisë.po të shikosh me kujdes tek çdo artist, i madh apo i zakonshëm qoftë(Për mendimin tim nuk mund të përdoret termi artist i vogël, sepse bie ndesh me fisnikërinë e kulluar të estetikës artistike,)fëmijërinë e ka përherë të pranishme në veprën e tij,sigurisht të transformuar artistikisht dhe në funksion të mesazhit.Mund të them që kjo prani i jep edhe autorit edhe lexuesit një katarsis,një aromëz që zbut dhe legjitimon të ashprën e pranishme.Në fëmijërinë time unë kam lexuar gjithçka që më binte në dorë.Kopjoja mënyrën e të lexuarit të heronjve të letërsisë,tërhiqesha në një cep të vetmuar dhe lexoja,lexoja pa një ide të qartë se përse lexoja.Sigurisht kështu krijohej një bagazh i çrregullt,dhe kështu do të ndodhte duke lexuar që në moshën 13 vjecare ‘’E kuqja dhe e zeza’’pas ‘’Taras Bulba’’ apo ‘’Ujërat pranverore’’.Nga më të rriturit në familje,lexues të rregullt por edhe nxitës për mua,më ra në dorë Esenini.E kam lexuar disa herë i mrekulluar.E recitoja nën zë dhe mahnitesha.Pëlqeja Lasgushin e mrekullueshëm,por më dukej i largët hera-herës,i ftohtë.Kështu do të ndodhte.Lasgushi kërkon një lexues tepër të kualifikuar për ta kuptuar.Vetëm pas gjimnazit,në universitet,nisa të mrekullohem me Lasgushin e madh.Shtysë tjetër në formimin tim ishin këngët popullore.Ne kemi këngë të mrekullueshme.Si të mos më bënte për vete,madje ta këndoja edhe vetë, aq sa dija të këndoja, strofën e mrekullueshme:’’Se ç’ta ndjeva zërin,ç’t’i dëgjova çapet\natën tek më vije,zbathur në çorapet…’’?Kështu nisa të shkruaja vjershëzat e para dhe t’ia jepja me ndrojtje të madhit Dhori Qiriazi,asokohe mësues letërsie në rrethinat e qytetit të Ersekës.Dhori,po dihet.Me zemrën më të madhe se e gjithë pllaja e Kolonjës,duke futur brenda edhe malin e Gramozit,kënaqej duke lexuar dhe qortonte kujdesshëm për të mos lënduar.Sot tek ripërtërij një pjesë të bisedave me poetin Dhori Qiriazi,e kuptoj shumë mirë se poeti me një mënyrë të mrekullueshme,më shumë më ka qortuar se sa më ka lavdëruar.I goditur vetë nga sistemi,siç duket,ai e dinte fare mirë se ç’ishte një plagë arti.

-A ju kujtohet kur ju së pari keni shkruar një poezi, tregim apo ndonjë gjini tjetër dhe i keni thënë vetes: Ja dola! Kam krijuar diçka që është me të vërtetë krijimi im. Kur ka ndodhur kjo, herët apo më vonë?

Është shumë fëmijërore, por gjithsesi po e them.Dashuroja një vajzë.Më mirë të them më pëlqente dhe e mbylla brenda shpirtit.S’mund të lejoja askënd që ta prekte,gjithmonë duke ëndërruar i vetëm,mesazhi i vetëm që mund t’i kem dhënë është vetëm ndonjë drithërimë shpirti,belbëzim të hutuar,i bindur se ajo e dinte ç’ndieja unë.Por jeta është shumë më e gjerë se sa hapësira e shpirtit të një njeriu.Vajza iku,u transferua në një qytet tjetër me prindrit.Unë mbeta aty duke shkruar një poemë,nën ndikimin e Gëtes-‘’Vuajtjet e djaloshit Valter’’.Isha vetëm katërmbëdhjetë vjeç.E kam mbajtur atë krijesë me vete edhe kur shkova në universitet si një balsam për plagën e hershme.Më pas,dihet,jeta lind dashuri të reja dhe të bukura që kanë brenda edhe pafajsinë edhe pjekuritë e moshave.Para se të vija në universitet kam botuar te ‘’Drita’’ dhe te ‘’Nëntori’’ poezi jo të dobëta.Madje para se të shkoja në universitet,me rekomandimin e Lidhjes së atëhershme të Shkrimtarëve,kisha gati për botim librin tim të parë që s’doli kurrë,për arsye të një grindjeje me redaktorin e librit,në “Naim Frashëri’’E them me bindje se në rast se nuk do të kishte ndërhyrë Dritëroi në Ersekë,duke nisur një të drejtë studimi nga Lidhja e Shkrimtarëve,do të isha ngrysur veteriner.E kam takuar vetë Dritëroin në zyrë,sapo kisha mbaruar gjimnazin e Ersekës,më kishin qethur kokën zero, sepse isha në moshë për të kryer ushtrinë.Ende rrënqethem nga dora e Dritëroit mbi flokët e mi të qethur zero dhe fjalisë së tij:’’Mundohu të mos ikësh ushtar,shpjeri një dash atij kryetarit të degës,se në shtator do vish në shkollë, këtu në Tiranë…’’

-Në tërësi ju jeni një autor i shëndetshëm, profilik, me besimin solid për jetën; megjithatë herë herë vihen re doza melankolie të ndjeshme, Si bashkëjetojnë optimizmi me pesimizmin te ju?

Kjo bashkëjetesë,herë duke mbizotëruar njëri dhe herë tjetri,pa gjetur asnjëherë mirëkuptim të plotë, është e domosdoshme sepse nuk e le njeriun të qetë,të jesh i qetë do të thotë që të jesh në gjysmëmgjumë.Të jesh në gjysmëgjumë do të thotë të mos kërkosh dot diçka më tepër.Dhe nëse kërkon,edhe mund të dështosh përkohësisht.Nëse dështon melankolia dhe pesimizmi nuk të ndahen,kjo do të thotë që duhet të ngresh sërish furtunë shpirtërore, për të arritur aty ku deshe.Melankolia,pesimizmi janë bashkudhëtarë të optimizmit në jetë.Jeta i kërkon dhe i do të gjitha.Pastaj,pëlqimi i një krijimi artistik dhe mospëlqimi i një tjetri është subjektiv,është subjektiv në kuptim më të gjerë kohor,koha herë pëlqen optimizmin dhe herë melankolinë.Krijuesi duhet ti shprehë në art këto ashtu siç janë.Krijuesi asnjëherë s’mund të jetë plotësisht i shëndetshëm dhe solid,edhe pse vetë është gjallesë,edhe pse shkruan për gjallesat, të cilat janë shumëformëshe nga shpirti .

-Libri tuaj me tregime e novela “-Rënkimet e bregut tjetër”, dallohet për strukturën narrative dhe imagjinatën letraro-artistike, mes tradicionales, modernes dhe post-modernes. Prozë që nuk është fantazi, por është bota e brendshme njerëzore, e cila dëshmon më së mirë edhe penën tuaj të prozatorit. Si shkoni ju në lidhje me vendosjen e emrave, të vendeve në ndërtimin e një “bote të re” me tipikë; burim-rrëfim-frymëzim-kulturë?

Ky libër ka brenda një periudhë kohore të gjatë,për shkak të pamundësisë ekonomike të botimit.Kjo do të thotë që aty janë përfshirë turbulenca shpirtërore të ndryshimeve jetësore personale dhe më tej.Ndaj edhe ka një kraharor të gjerë dhe mendoj se frymëmarrja nuk ia thyen brinjët.Aty ka fantazi artistike,ka personazhe reale që janë skalitur në funksion të ideve,ka pak realizëm magjik e pak romantizëm, të domosdoshme për tematikat që bart.Njeriu është edhe i mirë edhe i keq,edhe mendon,edhe priret instiktivisht,sepse vetë jeta është e bukur por edhe e vështirë,vetë jeta të ndjell të ecësh por edhe të zvarrisesh.Kështuqë,misioni i të shkruarit nuk është i lehtë. E rëndësishme është që njeriu të jetë i mirë,dhe po s’është i tillë,të bëhet.Mendoj që më shumë se letërsia, këtë gjë nuk mund ta bëjë dot asnjë lloj tjetër forme.

-Unë vecanërisht, do të përmendja librin tuaj më të fundit , “Gruaja që zbukuronte të gjitha moshat” me tregime e novela, por që pati jehonë në letrat shqipe, por dhe mjaft i vlerësuar nga kritika e kohës. Cfarë ju tërhoqi për të shkruar këtë libër me prozë? Përse ky titull? Si kini arritur ta realizoni botimin e tij?

‘’Gruaja që zbukuronte të gjitha moshat’’ u nis dhe përfundoi me idenë e strukturuar të një romani,roman të cilin unë s’guxova ta quaja kështu as në kopertinë.Shumë dashamirës e kanë quajtur roman,një roman që po ta krasitësh pak tematikisht radhitet në krijimtarinë time më të mirë.I prirur drejt idesë se mëmësia e jetës është produkti më i rëndësishëm në planetin tonë në drejtim të ruajtjes dhe përtëritjes ekzistenciale dhe jo vetëm kaq,por është burimi i mirësisë,kënaqësisë,i brishtësisë,madje edhe i diplomacisë dhe urtësisë,jam munduar të prek në gjirin e shoqërisë njerëzore.Edhe nepërka lind të vegjël me anë të vezëve,lind nepërka të vogla që edhe pse të vogla, emrin e kanë nepërka.Le t’i lemë gjallesat e tjera të ndërtojnë jetën e tyre,ashtu siç duhet të ndihmojmë femrën,t’i lejojmë asaj të përtërijë jetën pa e fyer,pa e anashkaluar; njeriu është produkt i saj; ajo e rrit në trup,ai është një pjesë nga trupi i saj që e shkëput me dhimbje për t’i dhënë jetës jetë.Është paradoksale,që të dish se në jetë të ka sjellë një femër dhe të kërkosh të dominosh.Gruaja është e bukur kur është çupkë e dashuruar,është e ndjeshme dhe e mençur kur lind dhe rrit fëmijë,është simbol i urtësisë kur bëhet gjyshe.Më thuaj,kam të drejtë apo jo kur përgjithësoj dhe them se gruaja i zbukuron të gjitha moshat?Për botimin e tij,dhe jo vetëm të tij, por të gjithë krijimtarisë më kanë ndihmuar miqtë.Unë kam shumë miq.Nuk kam arsye pse të mos kem miq.Gjithë shoqëria njerëzore funksionon normalisht vetëm mbi parimin e miqësisë së ndërsjelltë.

– Ju shkruani poezi. Biles keni botuar disa vëllime me poezi; “Pak nektar”, 1988, “Parajsa nuk është e virgjër”, 2000, “Moshë e çmendur”, 2011. Cila ka qenë poezia e parë, kur dhe si lindi ajo?

Mendoj se krijimtaria fillimisht nis me poezinë tek çdo autor.Edhe nëse mund të ketë prozatorë që s’kanë shkruar asnjë varg,shkëndija e parë në ndërgjegje është dhënë nga poezia.Kjo sepse ajo është më fine,më lajkatare,më ngacmuese përsa i përket procesit të krijimit.Proza vjen atëherë kur ke jo vetëm shumë për të thënë dhe kërkon t’i thuash, por kur ke akumuluar në palimpsestin personal shumë përvojë.Poezia është fluide,kërkon më shumë mund dhe djersë për ta shkruar,por është edhe kryeneçe,pa qenë i pranishëm frymëzimi ajo lind bastarde,çasti ka shumë rëndësi për të,nëse ai çast nuk kapet,shkëndija vdes,transformohet në një shkëndijëz tjetër por kurrë si e para.Poezia kërkon shije fine, si në të shkruar edhe në të lexuar,shijimi i poezisë është process i gjatë i formimit estetik te njeriu,prandaj edhe masa e lexuesve të poezisë është më e tkurrur se lexuesit e prozës.Krahasuar të dyja, proza është më e ashpër, është më e çlirshme,ka më pak rregulla,kërkon më pak zjarr prodhues dhe më shumë kohë të qetë,poezia shprehet në ndezje e sipër të vetëdijes,një ndezje që mund të jetë fare e shkurtër.Do të thosha se proza vjen nëpërmjet rrugës së poezisë,e ka çelur ajo e para shtegun.Më pas ajo bëhet preferencë.Ata që shkruajnë prozë ‘’kanë dështuar’’ në poezi.Kur ke prodhim në poezi,mundohesh të klasifikosh cilësinë e këtij prodhimi.Unë nuk e mbaj mend cila ka qenë poezia ime e parë.Besoj se nuk do të ketë qenë e bukur.Besoj se ndërgjegja ime do ta ketë klasifikuar si thjesht një provë.

— Kur shkruani poezi, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?

Poezia nuk është e rastësishme si pjellë,motivi fle dhe zgjohet papritur,shkëndijon dhe ky është çasti kur duhet hedhur në letër,ashtu bruto.Ka pasur raste që unë kam thurur poezi në gjumë e sipër.I jam rikthyer për ta latuar dhe për t’i dhënë formën përfundimtare, po në gjumë.Të nesërmen ajo është kthyer në një krijesë të vagullt,të cunguar,sado që jam munduar t’i jap frymën e ëndrrës,kur u krijua,ka qenë e pamundur.Vendi më i preferuar për të shkruar poezi gjendet nga vetë poezia.Ndërsa me prozën është ndryshe.Ajo kërkon domosdoshmërisht pak komoditet,detyrimisht edhe kohë më të gjatë.

-Ju shkruani lirika dashurie, që me vargjet tuaja ilustroni dashurinë njerëzore.Çfarë ju ka shtyrë për të shkruar lirika të tilla?

E gjithë jeta duhet të jetë një lirikë e bukur,një lirikë që të fytyrëzohet me brumin e dashurisë njerëzore.Jo vetëm pse jeta është shumë e shkurtër,por edhe sepse ajo duhet zbukuruar me fisnikëri,duhet përsosur.Pastaj,kur shkruan lirika ndjehesh shumë më mirë shpirtërisht,më i mirë dhe më lirë.Dhe njeriu kur ndihet i tillë duket sikur ka jetuar dy jetë.Nga ana tjetër,kjo lidhet edhe me temperamentin.Unë jam një sanguine i pastër që nuk le dot dy gurë bashkë.Edhe kur në krijim kam nota melankolie do të thotë që s’rri dot rehat as me veten time,e qortoj,e shaj,i kërkoj asaj më shumë,sepse koha rrjedh pamëshirshëm.

Çfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?

Muza është bërthamë gjenetike që aftësohet me punë duke e kulturuar vetveten estetikisht,duke e fisnikëruar shpirtin për të prodhuar pastaj art të bukur.Muza fle dhe zgjohet gjithmonë te poezia.

-Çfarë ju shtyn të shkruani një poezi protestë me ton qytetar e intelektual?

Njeriu lind dhe rritet në një qytetërim të caktuar që edhe e zgjedh vetë,por edhe ia zgjedhin.Gradualisht,duke e ndierë veten edhe pjesë, edhe jo pjesë e këtij qytetërimi,merr përsipër rolin e zëdhënësit intelektual,për të ndryshuar atë që është ndërtuar keq.Këtë rol nuk e kryen duke dalë në tribunë,por zgjedh mënyrën më të lehtë dhe më të përshtatshme për të-artin.Toni qytetar i ngjizur artistikisht ndikon më shpejt dhe më butë tek ajo që duhet rikuperuar.Prandaj edhe poetët janë në pararojë të lirisë dhe dhe përparimit.Ata janë të prirur gjenetikisht të jenë në krye,madje aq në krye sa ndonjëherë ndodh edhe të krijojnë keqkuptime rastësore.

-Letërsi artistike, poezi, publicistikë, dhe eseist. Në cilën prej tyre ndjeheni më mirë? Çfarë mendoni se ka mbetur e pandryshueshme? Si lindi shtysa për të kaluar nga vargjet në prozë, apo nga proza në vargje?

Ju thashë pak më lart se proza të lejon të thuash shumë,por kërkon kohë të gjatë.Poezia është më e drejtpërdrejtë dhe ndikon më shpejt estetikisht.Kështuqë,sipas kohës në dispozicion të lexuesuit,artisti duhet të japë mesazhet te njeriu me të gjitha format e mundshme.Të mos harrojmë se koha në jetën e njeriut është e shenjtë dhe e shtrenjtë.Poezia komunikon më drejtpërdrejt në kohë,është më telegrafike,ka vetinë të prekë më lehtë dhe më shpejt.Proza është më e ngadaltë në ndikim,për vetë natyrën e saj të përpunuar gjatë.Sigurisht të dyja kërkojnë talent dhe përkushtim,poezia do mjeshtëri dhe përqëndrim estetik,proza kërkon kohën e saj në kompozim,nuk mund të jetë aq telegrafike sa poezia.Jo më kot sot,duket një gërshetim i gjuhës së të dyjave.Kjo ndodh që përjetimi estetik i lexuesit të jetë më i plotë,ndonëse ato asnjëherë nuk mund të zëvendësojnë plotesisht njëra-tjetrën.

-Z.Valter, ç’do të thotë për ju të merresh me art dhe letërsi?

Të shkruash poezi,për mua do të thotë që hera-herës të qëndrosh larg njerëzve të përditshëm,të qëndrosh larg jo sepse nuk je pjesë e së tërës,por sepse ke mundësinë që të perceptosh detaje nga një këndvështrim tjetër,këndvështrim ky që e ka të domosdoshme largësinë.Ndërsa të shkruash prozë,duhet të jesh gjithmonë tërësi me njerëzit,brenda asaj që vlon apo që e shqetëson shoqërinë njerëzore.

-Mos po thoni që nuk është e njëjta gjë,si të shkruash poezi dhe si të shkruash prozë?

-Pikërisht këtë po them.Pavarësisht se të dy llojet kanë më shumë të përbashkëta se sa të veçanta,përdorin gjuhë të figurshme,kanë të domosdoshëm frymëzimin,edukojnë dhe kënaqin estetikisht lexuesin si funksion artistik,kanë edhe veçoritë e tyre që i dallojnë nga njëra-tjetra fare qartë.

-Atëherë,me qenë se ekziston një ndryshim i tillë sipas estetikës suaj,mund të specifikoni diçka më të qartë në këtë drejtim?

-Po,mendoj se dallimi thelbësor është te baza e krijimit.Të shkruash një poezi,ngacmimin e merr nga çasti,nga detaji dhe e ke të domosdoshme që ta hedhësh në letër,pasi frymëzimi tretet,humbet përqindjen e momentit,kthehet në diçka të zakonshme në se nuk i jep pulsin që kërkon.Të shkruash një tregim,novelë e për më tepër një roman është më tjetër.Ngacmimin mund ta marrësh nga momenti,ama e përpunon pa e hedhur në letër fle dhe zgjohesh me subjektin riparon;shton dhe heq linja, kohë e personazhe.Koha që kërkon proza është e gjatë,përjetimi është më i klasifikuar në marrëdhënien me lexuesin.Poezia ka përjetim më të kualifikuar.Si të them,edhe pse një autor mund të shkruajë prozë dhe poezi njëkohësisht,aty janë dy njerëz,të ndryshëm nga njëri-tjetri përsa i përket përjetimit.

–A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot?

Pasi kalon një kohë jo e shkurtër në procesin e krijimtarisë,shkrimtarit, komunikimi artistik i kthehet në profesion.E ndjen veten të detyruar të komunikojë me lexuesin,në rast se hesht,i duket se nuk po jeton atë që duhet të jetojë.Ky komunikin kthehet në një detyrim pse jo,edhe reciprok.Lexuesi ka të drejtën të pyesë:’’Kohët e fundit sikur s’po na shkruan më…’’!Është pikërisht ky detyrim që krijon një marrëveshje të heshtur dhe kur arrihet kjo pikë,mund të themi që artisti le në ndërgjegjen e bashkëqytetarëvetë vet gjurmë të cilat kanë ndikimin e tyre.Ky mision është mirë që të realizohet me atë zhanër tek I cili shkrimtari e ndien veten komod në komunikim.Ky komoditet pasqyrohet nëpërmjet qëndrimit të lexuesit dhe kritikës.Me që ra fjala për kritikën,ajo sot pothuajse ka shterur,është manipuluar,nuk zbërthen vlerat e vërteta,është kthyer në një ombrellë të klanizuar.Libra të tërë, të botuar privatisht pa ndonjë kriter artistik,me vlera dhe pa vlera,trumbetohen si kryevepra botërore nga kritikë të porositur enkas,thua se letërsi mund të shkruajë kushdo.Kjo çorbë-letërsi –kritikë,ka ndikimin e vet jo vetëm në zhvillimin e mediokritetit që s’lejon përsosmëri kur e dobëta quhet e shëndetshme,por edhe në nivelimin e vlerave.Të vjen mirë kur gazeta lokale e kombëtare i përkushtojnë pak vend letërsisë në faqet e tyre,por të tmerron fakti kur shikon që përkrah Lasgushit botohet një cikël apo një tregim i dobët,pa vlera artistike,botohet thjesht nxitur nga marrëdhëniet shoqërore midis botuesve dhe autorëve.Ana tjetër e medaljes-shkrimi i kritikave të porositura-e çorienton dhe e shpie drejt shkërrmoqjes kritikën në tërësi.Ka pak ose aspak kritikë të mirëfilltë sot.

-Pas disa librave shumë të suksesshëm për të shkruar prozë dhe poezi , me shkrim të qartë e gramatikisht korrekt, cila është lidhja midis veprave tuaja?

Poezinë tanimë e shikoj me një sy më të kujdesshëm.Tek iu rikthhem librave të mi,vë re se kam pasur mundësi për të punuar më bukur.Poezia është tekanjoze, kërkon shumë frymë dhe shumë punë,një fjalë e vetme e vendosur aty ku s’duhet,i humbet vlerën,ia shëmton fytyrën.Poezia është krijesë e gjallë,ka nevojë për gjithçka që ka nevojë një krijesë,ashtu siç do formën e përkryer,tingëllimin,zërin e jashtëm dhe të brendshëm,ashtu kërkon edhe ledha, edhe kozmetikë,edhe shpirt,edhe hare,edhe trishtim.Në prozën time të fundit jam përpjekur jo pak që të fut elemente të poezisë,sigurisht jo aq sa të shfytyrohet zhanri,sepse pastaj shfytyrohet vetë vlera.Në vargjet dhe prozën time është e pranishme jeta,fëmijëria,e sotmja dhe e nesërmja.

– A keni përjetuar fëmijëri të lumtur? Kush është poeti e prozatori Valter Dauti për audiencën e lexuesve?

-Aktualisht unë jap mësim në gjimnaz,në qytetin e Lushnjës.Aktiviteti i përditshëm mes nxënësish,miqsh që shkruajnë dhe nuk shkruajnë por që janë dashamirës,krijon gradualisht një audiencë dashamirëse.Janë një sërë shkrimtarësh në qytetin tim që komunikojnë artistikisht me njëri-tjetrin.Përmend këtu shkrimtarët Faslli Haliti,Fatbardh Rustemi,Kozma Gjini, Elmaz Qerreti dhe shumë të tjerë që krijojnë një vatër të ngrohtë artistike me promovime vlerash të vërteta artistike dhe botime të shpeshta në shtypin periodik.Ndihem shumë mirë mes miqsh të tillë.

-Kush ju mbështet shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme letrare?

Kush shkruan shumë ka edhe huqe shumë.Unë kam familje,kam dy vajza të mrekullueshme studente, që krenohen hapur me babain.Bashkëshortja është e vetëdijshme dhe e kënaqur me ato që mund të quhen huqe.Kështuqë gradualisht, krijohet një lloj statusi i ligjëruar në familje.Kjo është mbështetje e domosdoshme për një shkrimtar.Nga ana tjetër,lexuesi im që u afrua ngadalë në krijimtarinë time,i kujdesshëm për atë që i pëlqen dhe për atë që s’i pëlqen,të ndjek hap pas hapi dhe reagon edhe atëherë, kur ty të duket se ka heshtur.Ky lloj reagimi është mbështetje shpirtërore dhe gjykim,nxitje për të kërkuar të bukurën dhe kujdes për moszhgënnjim.Çdo shkrimtar e ka të domosdoshëm publicitetin e veprës së tij te lexuesi,në të kundërt fillon të heshtë dhe të tkurret brenda guaskës personale;ajo ç’ka do të shkruajë më pas i ngjan një bime të rritur në hije,pa diell dhe dritë.Atje ku mungon drita,gjithçka projektohet gri pastaj.

Projektet tuaja në të ardhmen? Çfarë iu ka mbetur peng?

Kam një vëllim poetik të përfunduar dhe një në prozë.Besoj se së shpejti lexuesi do t’i ketë në dorë.Nuk ju thashë se, më është bërë si zakon, që prodhimet ti publikoj të binjakëzuara.Katër librat e fundit kështu janë prezantuar,dy e nga dy.Kam në proces krijimi një roman,gati në përfundim,megjithëse nuk e di ende nëse do të kem guximin ta botoj.Jo se nuk jam i guximshëm,por një roman ose është i realizuar artistikisht më mirë se krijimtaria jote deri para tij,ose është dështim.Nëse një vëllim poetik mund t’i ketë të tri nivelet artistike brenda,nëse një vëllim me tregime mund t’i ketë të tri nivelet,një roman mban brenda vetëm një nivel.Nëse mjalti që ke shpërndarë më parë,tani nuk arrin në esencën e qumështit të bletës,ajo ç’ke arritur deri në çast,rrënohet dhe e humbet shkëlqimin artistik.Këtë do t’iu sugjeroja edhe talenteve të reja.Procesi i të krijuarit është i vështirë,kërkon sakrifica,netë pa gjumë,nuk është profesion si të tjerët,të krijon vuajtje, sepse nuk t’i jep frutet lehtë.Sot shtypi duket sikur është tejet i lirë,të krijon mundësi prezantimi,por kjo nuk është gjithçka.Përfitimet e klaneve që menaxhojnë,organizatat shoqërore, politike dhe ekonomike çoroditin nivelet artistike dhe i barazojnë padrejtësisht.Talentet e reja,duke botuar krijime pa nivel,përkrah një krijimi me nivel,nivelojnë edhe vlerat.Kjo nuk dëmton lexuesin,sigurisht,por vetë talentin tek i cili krijohet një ego barasvlere.

Ju faleminderit!

Bisedoi:Raimonda MOISIU

Hooper: Dështimi i votës për Gjykatën dëmton rëndë marrëdhëniet me SHBA

June 27, 2015 by dgreca

Nga Keida Kostreci/VOA/

Një ekspert i çështjeve të Ballkanit thotë se dështimi i miratimit të legjislacionit për Gjykatën e Posaçme për Krime Lufte në Kosovë, dëmton rëndë marrëdhëniet dyplaëshe me Shetet e Bashkuara. James Hooper, Drejtor Menaxhues i Grupit për të Drejtën Ndërkombëtare Publike dhe Politikat, i tha dje në një intervistë Zërit të Amerikës se hapat e Kosovës drejt integrimit euro-atlantik rrezikohen nga ky dështim. Ai i tha koleges Keida Kostreci se shpreson që Kosova të gjejë një mënyrë për ta votuar përsëri legjislacionin, pasi sipas tij në të kundërt do të fillonte destabilizimi i Kosovës.

Zëri i Amerikës: Zoti Hooper, sot parlamenti i Kosovës nuk arriti të miratojë legjislacionin për ndryshimet kushtetuese që do të bënin të mundur ngritjen e Gjykatës së Posaçme për Krimet e Luftës. Çfarë do të thotë kjo, sipas mendimit tuaj?

James Hooper: Kjo i dëmton rëndë marrëdhëniet dypalëshe mes Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës. Mendoj se kjo është shumë serioze dhe shpresoj që tani të mbizotërojnë mendjet më të ftohta. E kuptoj që ishte një vendim jashtëzakonisht i vështirë që u duhej të merrnin kosovarët dhe nuk dua ta minimizoj. Ishte një nga vendimet më të rëndësishme që u është dashur të merrnin që kur mbaroi lufta në vitin 1999, sepse gjykata është konsideruar nga shumë vetë në Kosovë si një proces që ngre pyetje për legjitimitetin e luftës, legjitimitetin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe kjo ka shkaktuar një ankth dhe pakënaqësi të konsiderueshme mes ish-anëtarëve të UÇK-së dhe mes qytetarëve të Kosovës në përgjithësi, të cilët e kanë parë këtë si një kërcënim për të ardhmen e tyre, që vë në pikëpytje legjitimitetin e të qenurit shtet. Ajo që mund të them është se Kosova ka ndërmarrë kaq shumë hapa pozitivë, si fitorja e luftës me NATO-n si partnere në vitin 1999, shpallja e pavarësisë, vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare. Gjatë gjithë këtyre hapave Shtetet e Bashkuara kanë qenë gjithnjë në krah të Kosovës. Është bindja ime që Kosova ka grunbulluar shumë kapital përsa i takon vullnetit të mirë nga komuniteti ndërkombëtar. Mund të thuhet që kjo u konsolidua nga marrëveshja e para dy viteve në Bruksel mes Serbisë dhe Kosovës që krijoi mundësinë për hedhjen e hapave përpara. E gjithë kjo e ka vënë Kosovën në një situatë që nuk i duhet të shqetësohet për lirinë e tyre, për pavarësinë e tyre, nuk kërcënohet nga ndonjë sulm, që mund të përqendrohen tani tek ndërtimi i vendit, i shoqërisë së tyre, zgjidhja e problemeve të shoqërisë. Por kjo (ky vendim) do të ishte një kthim prapa, sepse e kthen debatin – dhe mendoj në një mënyrë emocionale për Kosovën – tek legjitimiteti i saj si shtet tek pavarësia dhe (shqiptarët e Kosovës) do të kërkojnë mbështetjen e shqiptarëve në gjithë rajonin për këtë çështje.

Unë u befasova vërtet që me gjithë inkurajimin që Shtetet e Bashkuara i dhanë Kosovës për ta ndihmuar që të arrinte të merrte një vendim që gjithkush në Uashington e kuptonte sesa i vështirë ishte, pra pavarësisht nga kjo Asambleja nuk arriti të siguronte shumicën e nevojshme prej dy të tretash.

Zëri i Amerikës: Në këtë pikë, a mendoni se mund të bëhet diçka për të ndryshuar vendimin e sotëm dhe cili do të ishte sugjerimi juaj?

James Hooper: Nuk besoj se është vonë. Ky nuk duhet të jetë votimi i fundit dhe përfundimtar për këtë çështje i banorëve të Kosovës përmes deputetëve që i përfaqësojnë. Unë do t’u bëja thirrja autoriteteve të gjejnë një mënyrë për të patur një votim të ri. Të mos nxitohen, ta shqyrtojnë edhe një herë situatën, të analizojnë dëmin që do t’i shkatonin marrëdhënieve me Shtetet e Bashkuara. Ky votim në këtë formë, do t’u shkaktonte dëm serioz marrëdhënieve dypalëshe me Shtetet e Bashkuara në se nuk do të korrigjohej. Kosova duhet të gjejë një rrugë, të gjejë një zgjidhje që Gjykata të krijohet dhe në të njejtën kohë të ruhen marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara. Nuk dua në asnjë mënyrë të minimizoj rrezikun që vendimi i së premtes përmban për marrëdhëniet e Shteteteve të Bashkuara me Kosovën. Ky ishte një vendim serioz që do të shkaktonte dëme të mëdha.

Zëri i Amerikës: Më konkretisht, cilat mendoni se do të jenë pasojat jo vetëm në marrëdhëniet dypalëshe me Uashingtonin, por edhe me kryeqytetet evropiane që e kanë mbështetur Kosovën dhe tek e ardhmja e saj?

James Hooper: Dhe sidomos Gjermania, mes vendeve mike evropiane. Gjermania ka ndërmarrë përpjekje serioze dhe të vazhdueshme, për të ndërmjetësuar marrëdhënie më të mira mes Serbisë dhe Kosovës, që marrëveshja për Veriun të zbatohet në mënyrë konstruktive dhe për të inkurajuar Serbinë të pranojë hyrjen e Kosovës në Kombet e Bashkuara, gjë që unë mendoj se është diçka me rëndësi kritike që duhet të ndodhë. Nëse ky votim do të lejohet të qëndrojë në fuqi, kjo do të ishte një hap i madh prapa për marrëdhëniet me Evropën, pa folur për SHBA. Siç e kam përmendur, ky do të ishte një hap prapa në marrëdhëniet me SHBA, do të ishte një humbje e besimit në këto marrëdhënie dhe sidomos në Kongres. Do të ishte më e vështirë për miqtë e Kosovës në Kongres ta mbështesnin atë me të njëjtën forcë si në të kaluarën. Por në Evropë, kjo do të dëmtonte përpjekjet për ta sjellë Kosovën më afër Bashkimit Evropian dhe për të krijuar shtegun drejt anëtarësimit. Është gjithashtu një hap prapa për marrëdhëniet e Kosovës në përpjekjet për të hyrë në NATO, gjë që mendoj se ka rëndësi kritike. Prandaj mendoj se për hir të marrëdhënieve të Kosovës me SHBA dhe me Evropën, për hir të së ardhmes së saj në NATO dhe në BE, është e nevojshme që ajo të ndërmarrë një votim të ri dhe ta miratojë ligjin.

Zëri i Amerikës: Alternativa tjetër, për të cilën Kosova ishte paralajmëruar që të mos ta lejonte të ndodhte, është ngritja e një gjykate të tillë nga Këshilli i Sigurimit, sipas një propozimi rus. Çfarë do të thoshte kjo – nëse nuk zgjidhet çështja e alternatives që dështoi dje – dhe alternativa e Këshillit të Sigurimit mbetet e vetmja mbi tryezë?

James Hooper: Ky do të ishte një skenar edhe më i keq se sa ta miratonin krijimin e gjykatës. Kjo do të thotë në fakt që Shtetet e Bashkuara të bëhen partnere me Rusinë për një Gjykatë të krijuar nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së, që nuk do të shihej si legjitim nga banorët e Kosovës. Ndërsa Gjykata që do të krijohej nga vetë parlamenti, do të gëzonte mbështetjen e plotë të Shteteve të Bashkuara duke u siguruar që ajo do të ishte një gjykatë e drejtë përsa u përket procedurave dhe jo një gjykatë politike. Mendoj se Shtetet e Bashkuara duhet të besohen për këtë. Ndërsa krijimi i gjykatës nga Këshilli i Sigurimit do të ishte fillimi i një procesi që shënon kthim pas, ku gjerat përkeqësoshen dhe alternativat për Kosovën do të keqësohen. Në se kjo Gjykatë, që mbështetet nga Shtetet e Bashskuara nuk pranohet, si do ta shikonin kosovarët gjykatën e mbështetur nga Këshilli i Sigurimit….

Zëri i Amerikës: Ndoshta ata nuk duan krijimin e asnjë gjykate, por ç’do të ndodhte në se Gjykata krijohet pa dëshirën e tyre (Kosovës)?

James Hooper: Në se Gjykata nuk miratohet, në se kosovarët këmbëngulin që të mos pranojnë asnjë gjykatë, as atë të tanishmen, as atë të Këshillit të Sigurimit, e cila po ashtu do të mbështetej nga Shtetet e Bashkuara por në të cilion Shtetet e Bashkuara nuk do të luanin dot më një rol konstruktiv, pasi kur gjerat kalojnë në Këshillin e Sigurimit, ka edhe aktorë të tjerë të përfshirë, sidomos Rusia, kjo do të shënonte kthim pas për Kosovën dhe në vend që të gjendeshin forma për t’i çuar përpara marrëdhëniet me Evropën, me NATO-n, forcimin e ekonomisë, atëhere do të kishim një skenar kur lufta për pavarësinë do të hynte në kanale ligjore, emocionet do të shtoheshin, njerëzit do të kërkonin gjeste simbolike, vendime simbolike, do ta vishnin veten me flamur, nacionalizmi do të shtohej në Kosovë dhe në situata të tilla, nuk ka ecje përpara, ka kthim pas. Në se situata nuk ndryshon unë shoh fillimin e destabilizimit të Kosovës. Dhe kjo do të ishte një pasojë shumë serioze.

Jozefina Topalli: Humbja nuk quhet fitore, Ka mbete vetem Shkodra

June 27, 2015 by dgreca

Për deputeten e PD Jozefina Topalli në zgjedhjet vendore PD ka humbur në shumicën absolute të bashkive dhe kjo nuk mund të quhet fitore.“Mbrëmë pas mesnate shumë të rinj më uronin pas nxjerrjes se rezultatit përfundimtar për Shkodrën.Ato kishin qenë edhe komisionere dhe me të drejte ishin aq të lumtur që ia kishin dalë me një rezultat pozitiv për qytetin tone të dashur.E kuptoj se duke qenë me ditë të tëra të përfshirë në procesin e numërimit ndoshta nuk kanë ndjekur rezultatet në gjithë Shqipërinë, ndoshta ndonjëri kishte lexuar me titra ose kishte dëgjuar se në shkallë Republike , PD kishte bërë hap para, apo se kjo ishte fitore.

Nje tjetër jo i ri më tha : a te kujtohet ’91? Edhe atëherë ishte pothuaj vetëm Shkodra…dhe ..shtoi …”por….në atë kohe ishte kohë idealesh , në atë kohë kishte shprese.. ne ate kohe .”….dhe nuk e zgjati se krahasimi e pa se nuk shkonte.

Une me shpirt i përgëzova të rinjtë dhe po ashtu falenderoj qytetarët e Shkodrës, dhe i uroj suksese e punë te mbare Voltana Ademit.Por unë jam e trishtuar për rezultatin në shkallë Republike.Ne nuk kemi fituar , dhe as kemi bërë hap të madh përpara. Nëse diferenca është ulur tek kandidatet ajo ka ardhur se vertet kemi shtuar vota , por kryesisht se ASHE ka humbur me shumë se kemi shtuar ne.Por edhe tek vota e kandidateve ne jemi minus 11%, apo minus 199 mijë vota.

Ne kemi humbur në shumicën absolute të bashkive. Harta eshte pothuaj krejt mavi dhe si PD kemi 20%, ndërkohe si koalicion jemi me minus 343 mijë vota.

PD ka një betejë të vështirë përpara. Por PD duhet të shikojë më shumë nga vetja”, shkruan Topalli.

Histori suksesi/ Flet Shqiptarja e suksesshme, artistja Flaka Goranci

June 26, 2015 by dgreca

Shqiptarja, e suksesshme, Mezzosoprano Flaka Goranci ne rolin e Vajzes se Luleve me dirigjentin shume te njohur austriak Nicolaus Harnoncourt ne Vjene/

Flaka Goranci pjesemarrese ne koncerte te ndryshme si: Gjermani, Zvicer, Itali, Angli, Israel, Maqedoni, Mal te zi, Kosove, Shqiperi, Hungari, Austri etj…/

Ajo punon me orchestra te ndryshme si : Concentus Musicus, Rahmat Hasharon Orkestra, Buchmann-Mehta Orkestra, Okestra e Operes dhe baletit ne Tirane, Okestra e RTSH ne Tirane, Filharmonia e Kosoves dhe Maqedonise etj…/

Me dirigjent te njohur si: Nicolaus Harnoncourt, Manfred Mayrhofer, Vitorio Parisi, Rafet Rudi, Desar Sulejmani. Zhani Ciko, Jetmir Barbullushi, Edmond Doko etj…

Po ashtu me regjisore te operas si: Uwe Eric Laufenberg, Niv Hoffman, Michael Grover Friedlander, Dani Ehrlich, Nikolin Gurakuqi etj…

Po ashtu Masterklase me emra te njohur si: Dan Ettinger, Charles Spencer, Vito Brunetti, Carmen Gonzalez, Caroline Merz etj…

Tashme ka dy vite qe jeton dhe vepron ne qytetin e muzikes ne Vjene. fitoj nje Burse nga fondacioni I Sopranos se famshme Hilde Zadek ne fushen e interpretimit te Liedeve Gjermane me prof. Walther Moore, studim ky I cili me ben edhe nje kengetare Liedesh gjermane dhe te kengeve ne pergjithesi e qe eshte nje specialitet me vete.

Ne Vjene jam mjaft e pranishme neper koncerte te ndryshme dhe opera te ndryshme. Per momentin do te realizoj rolin e Ida-se ne operen “Gemma di Vergy” nga Donizetti dhe vlen te permendet edhe ngjitja ne skene ne rolin e Vajzes se Luleve me dirigjentin shume te njohur austriak Nicolaus Harnoncourt!

INTERVISTA

Pyetje:- Sa e veshtire ka qene Rruga e suksesit per Flaka Goranci dhe si e ka menaxhuar ajo?

Flaka Goranci;Si nje artiste e re me shume sfida, perkushtim dhe sacrifice mund te them, qe ajo qe na duhet neve artisteve me se shumti, eshte puna. Fati eshte pjese e rendesishme e karrieres, por fati shpeshhere te ze gjate procesit te punes.

Flaka Goranci flet per Jetshkrimi dhe rrugen drejt suksesit:Une jam Flaka Goranci, kam lindur ne Gjakove me 15 korrik 1985.Qe ne moshen 7 vjeçare fillova te luaj ne piano kurse ne moshen 9 vjeqare fillova te kendoj ne koncertet per femije, ku u shperbleva me disa cmime te para.Gjate kohes se luftes, ne u vendosem ne Shqiperi si shumica nga Kosova atehere, dhe qe nga ajo kohe u krijuan lidhjet edhe me shume me Shqiperine dhe dashuria per kete vend sa erdhi e u be edhe me e madhe, edhe pse gjyshja ime vinte nga Shqiperia. Keshtu, ne vitin 2004 fillova studimet per Kanto ne klasen e Profesoreshes Suzana Frasheri. 4 vitet e mia ne Tirane, ishin vite te studimit, punes, sakrifices, perkushtimit duke kulminuar me suksesin ne Teatrin e Operes ne Tirane, si 22 vjecare interpretova rolin e Rosines ne operen “Il barbiere di Siviglia” nje opera nga Rossini me shume kerkesa teknike dhe muzikale dhe rolin e Cherubino-s nga opera “Le nozze di Figaro” – Mozart, sukses ky I cili me sherbeu shume, ku menjehere pas studimeve ne Tirane fitova nje burse studimi master ne “Buchmann Mehta School of Music” ne Tel aviv, Israel ne klasen e prof. Tamar Rachum.

Po ashtu, gjate studimeve ne Tirane, ne audicionin e hapur nga Teatri amerikan “LaMaMa etc…” nga New York me regjisoren e famshme nderkombetare Ellen Stewart une fitova te luaj ne rolet kryesore ne tri shfaqjet “Il Corvo”, “Aesclepius” dhe Diana, te drejuara nga po e njejta regjisore e te cilat u realizuan ne Bienalen e Venecias, ne Festivalin e Butrint-it dhe ne Prishtine.Dy vite studimi ne Israel ishin mjaft te ngjeshura, normalisht qe kerkesat ishin shume me te medha nga ato qe I hasim ne pergjithesi neper shkollat ne Ballkan.

Ne Izrael interpretova rolin e Dorabelles nga opera “Cosi fan tutte” – Mozart, Dido nga “Dido and Aeneas” – Purcell dhe die Mutter nga opera e K. Weill “Der Jasager”.

Kam qene pjesemarrese ne koncerte te ndryshme si: Gjermani, Zvicer, Itali, Angli, Israel, Maqedoni, Mal te zi, Kosove, Shqiperi, Hungari, Austri etj…Kam punuar me orchestra te ndryshme si : Concentus Musicus, Rahmat Hasharon Orkestra, Buchmann-Mehta Orkestra, Okestra e Operes dhe baletit ne Tirane, Okestra e RTSH ne Tirane, Filharmonia e Kosoves dhe Maqedonise etj…

Me dirigjent te njohur si: Nicolaus Harnoncourt, Manfred Mayrhofer, Vitorio Parisi, Rafet Rudi, Desar Sulejmani. Zhani Ciko, Jetmir Barbullushi, Edmond Doko etj…

Poashtu me regjisore te operas si: Uwe Eric Laufenberg, Niv Hoffman, Michael Grover Friedlander, Dani Ehrlich, Nikolin Gurakuqi etj…

Poashtu Masterklase me emra te njohur si: Dan Ettinger, Charles Spencer, Vito Brunetti, Carmen Gonzalez, Caroline Merz etj…

Kurse ne Vjene fitova nje Burse nga fondacioni I Sopranos se famshme Hilde Zadek I cili mbeshtet kengetaret e rinje te operes, dhe keshtu edhe u vendosa ne Vjene. Tashme ka dy vite qe jetoj dhe veproj ne qytetin e muzikes ne Vjene. Ketu, mora mesime private ne fushen e interpretimit te Liedeve Gjermane me prof. Walther Moore, studim ky I cili me ben edhe nje kengetare Liedesh gjermane dhe te kengeve ne pergjithesi e qe eshte nje specialitet ne vete.

Liliana Pere:Ju keni pregatitur njé CD me Qellimin nepermjet kesaj CD-je Vendi jone (Nepermjet fotove ne Liberth), Poetika ( Tekstet e kengeve te perkthyera) dhe Muzika (Kenget ne CD) te njihen nga popujt e ndryshem neper bote.

Flaka Goranci:Po ester e vertete. Per mua ka qene nje pune mjaft e madhe, me jane dashur me shume se dy vite per te kurorezuar nje pune te tille. Deshira ime pikerisht per nje projekt te tille, erdhi si pasoje e asaj qe fatkeqesisht Muzika dhe Kultura jone shqiptare njihen shume pak ose fare neper bote. Qellimi im eshte qe nepermjet kesaj CD-je Vendi jone (Nepermjet fotove ne Liberth), Poetika ( Tekstet e kengeve te perkthyera) dhe Muzika (Kenget ne CD) te njihen nga popujt e ndryshem neper bote.Se fundmi, ne muajin Maj 2015 kam realizuar nje projekt timin, nje CD internacionale me Kenge nga Shqiperia dhe Kosova! CD-ja titullohet “Albanian Flowers” – songs from Albania and Kosovo.Producent I CD-se eshte firma e njohur austriake “Gramola” e cila po ben edhe distribuimin e CD-se ne tregun Nderkombetar. CD-ja permban 11 kenge nga zona te ndryshme te Shqiperise dhe Kosoves, por te perpunuara ne frymen e muzikes klasike – impresioniste nga kompozitori shume I talentuar me aktivitet ne Gjermani, Kushtrim Gashi.Ansambli muzikor I titulluar “Dielli” perbehet edhe nga instrumentist nga Filharmonia e Vjenes si : Edison Pashko, Adela Frasineanu dhe Mennan Berveniku!Bashke me CD-ne eshte edhe nje Booklet – Liberth qe permban tekstet e kengeve ne Shqip-Gjermanisht-Anglisht te perkthyera, me fotot nga vendet me te bukura te Shqiperise dhe Kosoves si dhe nje pershkrim te Muzikes Shqiptare nga nje profesor Austriak.CD-ja deri me tani eshte vleresuar shume nga kritika austriake, dhe deri me tani eshte perkrahur nga disa Institucione ne Austri, Kosove dhe Shqiperi.

Liliana Pere-Si jane Lidhjet dhe nostalgjia e Flakes me Shqiperine dhe Kosoven dhe cilat jane projektet e saj te aferta?

Flaka Goranci:Edhe pse me nje aktivitet mjaft te ngjeshur, lidhjet me Shqiperine dhe Kosoven mundohem ti mbaj sa me shume. Ne nentor, bashke me ansamblin “Dielli”, do te jemi me disa koncerte promovuese te CD-se “Albanian Flowers” ne Shqiperi dhe Kosove. Ne Korrik vij me nje koncert ne Festivalin e Beratit bashke me nje DUO asutriake.Vijme me nje concert Jazz, me kenge shqiptare dhe austriake te perpunuara si dhe nga programi standard jazz. Per mua do te jete edhe hera e pare qe dal ne skene me nje program tjeter nga ai klasik!

Liliana Pere:Cfare ka hobi Flaka ne kohen e lire ?

Flaka Goranci:…me pelqen te luaj piano, te pikturoj, te bej not, te vallzoj dhe ta kaloj me shoqerine time kudo qe ndodhem

Liliana Pere:Flaka desha te di c’fare talenti trashegon Flaka nga prinderit ,prejardhjen tuaj familjare dhe c’fare mbeshtetje ka pasur Flaka si artiste ne rrugen e saj?

Flaka Goranci:Familja…Babi im Flamuri, eshte inzhinjer I elektroteknikes kurse nana Iliriana eshte Doktoreshe Specialiste per Interno dhe Endokrinologji. Asnjeri nga dy prinderit e mi nuk jane muzikante por qe te dy me nje pasion te rralle ndaj kultures ne pergjithesi. Jam me fat qe kam dy prinder te cilet kane qene perkrahesit me te medhenje per mua jo vetem ne profesion por edhe ne evente te tjera qe jeta sjell. Kurse ne femijet te gjithe I jemi futur rruges se Artit! Motra ime Dardana eshte dizajnere e grafikes dhe gazetare kurse vellau Im I vogel Albani, eshte student ne Komunikim masiv dhe ne aktrim.

Muzika dhe kultura ne pergjithesi, ka qene e pranishme neper breza ne familjen tone…edhe pse shumica nga familja e ngushte jane Piktore me profesion, e di qe stergjyshi im Cana, luante ne mandoline dhe kendonte qysh ne ato kohe.

Liliana Pere:Edashur Flaka ,deshiroj te di se c’fare mesazhi jepni per artistet shqiptare neper bote ne teresi?

Flaka Goranci:Mesazh per artistet !Jo vetem ne profesionin tone por edhe ne cdo profesion tjeter, mundesia mund te te ofrohet, por nese nuk ofrohet ajo duhet te kerkohet! Vetem me kembengulje arrijme qellimet tona.Arti nuk duhet te behet vetem per show, por duhet te kete edhe mision per njerezimin, prandaj duhet vleresuar si I tille!

Liliana Pere:Si e shikon Flaka pozicionin e Gruas shqiptare sot?

Flaka Goranci:Mesazh per gruan shqiptare!

Me kujtohet poezia e Cajupit

“Burrat nën hie,
lozin, kuvendojnë,
pika që s’u bie,
se nga gratë rrojnë!”

Shpresoj te kete ngelur vetem nje poezi…Deri me tani kemi shembuj te mrekullueshem te femrave shqiptare neper bote. Mendoj qe femra shqiptare eshte nje karakter shume I forte! Ne te njeten kohe ajo mund te beje nje karriere te suksesshme, te jete nje nene e mire, nje grua e mire dhe nje amvise e mire!Mendoj qe shkollimi dhe perkrahja nga familja ne cdo aspekt eshte I domosdoshem per ngritjen e femres, sidomos tek ne duke qene me shume nje shoqeri patriarkale.Shkollimi dhe edukimi I brezave te rinje eshte pika kyqe per nje femer.

-Ju faleminderit per Intervisten, dhe ju uroj suksese nga zemra ne karrieren tuaj artistike

Liliana Pere

Presidente

Gruaja Shqiptare ne Bote

Legjenda e qytetit te bardhe e Koregrafes Eneida Koraqe ne Itali

June 25, 2015 by dgreca

Histori Suksesi/Interviste/Diapazoni i balerines se suksesshme, dhe shkollat edukuese, formuese te artit balerin te krijuar prej saj“ ArtDanceFusion” “Teatro-Danza dhe “Edu¬kim mbi të Bukurën” si mbështetje e studimit shkollor/

Nga Liliana Pere/

Eneida Koraqe – Në 1991, si shumë miq e kolegë të mi në atë kohë u larguam nga atdheu , e u vendosëm në Itali. Ishte e tranzicionit në Shqipëri. Aventura e ikjes në Itali , per Eneiden,ka qënë në tepër komplekse e intere¬sante . Ishin të shumta motivet e largimit si dhe e qindra shqipëtarëve të tjerë, po Eneidae motivuar më shumë idea ndaj dickaje të re dhe të panjohur, Ky është edhe sot një motiv kur marr vendime për të lëvizur …

Në fillim u vendos në Milano dhe më vonë në Brescia. Milano jepte shumë mundësi në atë kohë si për të punuar nëpër kompani baleti por edhe për të prefeksionuar gjuhën dhe sidomos profesionin me kurse, stage në gjithë gjinitë e format e baletit. Eneida vazhdon rrefimine saj….Më vonë u zhvendosa në Brescia pasi atje banonte dhe motra ime . Në fillim kam punuar në shumë shkolla të këtij qyteti. Në 1997 krijova shkollën time “ ArtDanceFusion”. Në këtë shkollë baleti ku fëmijët e ndjekin si një akti¬vitet ja¬shtë shkollor, baleti fillon që në moshën 3- 4 vjeçare dhe hulumtohen të gjitha stilet nga ai klasik, konteporan, moden-jazz, hip-hop etj, dhe jo vetëm, edhe aktivi¬tet për grup moshe të rritura si pilatess, yoga, stretching, biodanza etj …

Jam gjithmonë e mendimit që arti mbetet gati “steril” nëse i drejtohet vetëm atij rre¬thi

Këtu më vjen ndërmend gjenialia Pina Bausch. Kam qenë gjithmonë e frymëzuar nga kjo koreografe e madhe e shekullit tonë, ku qëllimi i saj ishte të dilte nga steriliteti e prefeksionit të baletit tradizional akademik në kërkimin e një gjuhësimi Ku ballerinët profesionistë mund të shprehin ndërmjet trupit proble¬met e sensacionet e tyre reale, emocionet e tyre të përditshme, dëshirat e tyre, e që kjo të jetë kaq reale sa vet publiku të gjejë në to vetveten e meqëllimin për ta bërë artin të vetin totalisht … Këtë konceptim të baletit e krijimtarisë nga ana e Pina Bausch e gjej gjeniale. Asnjë përpara saj ka ditur ta trasformoj baletin në diçka të tillë.

Që prej vitit 1999 kam krijuar një program-laborator, “Teatro-Danza dhe “Edu¬kim mbi të Bukurën” si mbështetje e studimit shkollor .

Mendoj që është shumë thjeshtë ndonjëherë të punosh me profesionistë që kuptojnë gjuhën professionale që ti përdor sesa me pro¬fesionistë të një gjuhë komunikimi universal duke mos dalë nga esencialia …

Më shumë vështirësi me pak ndima dhe vetem me një punë tepër të madhe të përditshme, e kam arritur këtë rezultat, që nuk është e lehtë ta krijo¬sh të bësh emër por është akoma më e vështirë që ta mbash atë, pasi konku¬renca është vërtet e madhe në merkaton e lirë edhe per artin. Këtej artisti është i lirë po edhe i pambrojtur. Në këtë moment ky ak¬tivitet është stabël edhe se është për të thënë që arti është i pari sensor që ndjen krizën evropiane, por jam op-timiste pasi familjet bëjnë të pamundurën dhe si gjithmonë sakrifica të mëdha për fëmijët e tyre, kështu që aktiviteti vazhdon. Shkolla ime në kuandrin e fre¬kuentimit është gati internazionale kam nga shumë shtete, fëmijë rusë, ucrainë, moldavë, polakë, kinezë, italianë e sigurisht plot shqiptarë. Ah, un nuk bëj asnjë seleksionim fizik partikolar në shkollë boll të jetë dëshira për të mësuar këtë dishiplinë. Asnjë diskriminim të asnjë lloji, e kam moto dhe jam krenare për këtë. I kam provuar vibracionet e racismit mbi shpinë e nuk lejoj që kjo të ndod¬hi me fëmijët.

Intervista vazhdon

Pyetje:Liliana Pere- 1- Eneida mund të më thoni si ka lindur tek ju dëshira për tu marrë me balet, mund të më tregoni hapat e parë dhe fillimet tuaja?

Pergjigjet Eneida – Dëshira ime për baletin nis që me fillesën e kujtesës time, në atë kohë kur im gjysh një njeri tepër i kulturuar më mësonte të kërceja tangon, imagjinoj tani se ishte ajo . Sigurisht unë mbi një tavolinë të madhe të stilit italian prej druri në ngjyrë jeshile të gdhendur, dhe ai me këmbët në tokë. Kujtoj fjalën e tij “kaske” ku unë duhet të lëshoja gjithë trupin tim të brishtë fëminor mbrapa. E dyta, për baletin ishte kur pashë “ Liqenin e mjelmave”. E kujtoj fort mirë që shumë net me rradhë nuk më zinte gjumi duke menduar skenat.U dashurova pas lëvizjeve së mjelmave por edhe të fatit të asaj kryesores… Këto dëshira më shtynë të ndiqja në klasën e tretë kursin e baletit dhe të valleve në pallatin e pionierve në qytetin tim të lindies, Berat .

Liliana Pere-Di që ju tanimë jetoni ne Itali dhe jeni një ndër balerinat mjaft profesioniste por dhe mjaft e vleresuar, mund të më thoni dicka më shumë rreth aktivitetitit tuaj aty ku u vendoset fillimisht dheshkollës që keni hapur? Kush e frekuenton…Mësova se keni ngritur një shkollë baleti si shkon ky aktivitet dhe cilët fëmijë e frekuentojnë?

E- Në 1991, si shumë miq e kolegë të mi në atë kohë u larguam nga atdheu , e u vendosëm në Itali. Sapo kishte filluar koha e ndryshimeve të mëdha dhe e tranzicionit në Shqipëri. Unë isha studente në Akademinë e Arteve nga viti 1985-1989, isha e ndihesha protagoniste pasi mos harrojmë faktin që lëvizja studentare filloj nga studentet e artit. Si të tillë dhe artistë të rinj e kishim ëndëruar dhedhamë kontributin tonë në këtë ndryshim.

Aventura e ikjes në Itali ka qënë në tepër komplekse e interesante . Ishin të shumta motivet e largimit si dhe e qindra shqipëtarëve të tjerë, po për mua më ka shoqëruar e motivuar më shumë idea ndaj dickaje të re dhe të panjohur, kërshëria për të realizuar një jetë të re në një terren krejt të ri dhe i gjithi për tu zbuluar.Ky është edhe sot një motiv kur marr vendime për të lëvizur …

Në fillim u vendosa në Milano dhe më vonë në Brescia. Milano jepte shumë mundësi në atë kohë si për të punuar nëpër kompani baleti por edhe për të prefeksionuar gjuhën dhe sidomos profesionin me kurse, stage në gjithë gjinitë e format e baletit.

Më vonë u zhvendosa në Brescia pasi atje banonte dhe motra ime . Në fillim kam punuar në shumë shkolla të këtij qyteti. Në 1997 krijova shkollën time “ ArtDanceFusion”. Në këtë shkollë baleti ku fëmijët e ndjekin si një aktivitet jashtë shkollor, baleti fillon që në moshën 3- 4 vjeçare dhe hulumtohen të gjitha stilet nga ai klasik, konteporan, moden-jazz, hip-hop etj, dhe jo vetëm, edhe aktivitet për grup moshe të rritura si pilatess, yoga, stretching, biodanza etj …

Jam gjithmonë e mendimit që arti mbetet gati “steril” nëse i drejtohet vetëm atij rrethi të ngushtë që e krijon. Jam gjithmon për formën e misionin e tij më të lartë e sublim që është kënaqsia që krijon ai jo vetëm duke u shijuar nga sa më shumë individë po edhe vetpjsemarja e gjërë e tyre në të. Sot me gjithë këto forma të reja, me ndërthurjet e gjuhëzimin e arteve shprehës nëpërmjet formave të arteve moderne arrihet që ky i fundit të mos jetë një “Luks “ vetem për të paktit. Këtu më vjen ndërmend gjenialia Pina Bausch. Kam qenë gjithmonë e frymëzuar nga kjo koreografe e madhe e shekullit tonë, ku qëllimi i saj ishte të dilte nga steriliteti e prefeksionit të baletit tradizional akademik në kërkimin e një gjuhësimi, që ndërmjet trupit të shkohet diku më thellë. Ku ballerinët profesionistë mund të shprehin ndërmjet trupit problemet e sensacionet e tyre reale, emocionet e tyre të përditshme, dëshirat e tyre, e që kjo të jetë kaq reale sa vet publiku të gjejë në to vetveten e meqëllimin për ta bërë artin të vetin totalisht … Këtë konceptim të baletit e krijimtarisë nga ana e Pina Bausch e gjej gjeniale. Asnjë përpara saj ka ditur ta trasformoj baletin në diçka të tillë.

Një pjesë tjetër që mund ta quaja vërtetë të rëndësishme në punën time por që në njëfarë mënyre është e lidhur me këtë koncept që sapo përmenda, është dhe aktivizimi im total si eksperte arti në sistemin shkollor të detyruar.

Që prej vitit 1999 kam krijuar një program-laborator, “Teatro-Danza dhe “Edukim mbi të Bukurën” si mbështetje e studimit shkollor .

Në këto laboratore që i shtohen studimit tradicional ndërmjet artit, spikatin e studjohen më me deshirë lëndët mesimore. Këto programe ndihmojnë për të vëne në dukje lëndë si letërsia, historia, geografia, duke bërë interkulturë me to duke mos lënë mënjanë lëndë direkt të lidhura si musika e artet piktorike e kostumografia. Janë energji që shkollat italiane i japin shumë rëndësi pasi amortizojnë situacione që normalisht nuk mund të ndodhin me studimet akademike, rezultatet e arritjes së obkejtivave e si reagojnë nxënësit, janë entusiaste. Të shikosh që me pak orë mësimi arrin t’i japësh mundësinë një fëmije që se njëh baletin, artin e skenen, që ai të ndihet protagonist, ndërkohë që studion ta njohë atë , të socializohet me të e me miqtë e tij, të ndaj me to të njëjtin vend të shënjtë sic është skena, që memorizon dhe një koncept të studjuar në klasë, është kënaqësi. Mëndoj që është shumë thjeshtë ndonjëherë të punosh me profesionistë që kuptojnë gjuhën professionale që ti përdor sesa me profesionistë të një gjuhë komunikimi universal duke mos dalë nga esencialia …

Më shumë vështirësi me pak ndima dhe vetem me një punë tepër të madhe të përditshme, e kam arritur këtë rezultat, që nuk është e lehtë ta krijosh të bësh emër por është akoma më e vështirë që ta mbash atë, pasi konkurenca është vërtet e madhe në merkaton e lirë edhe per artin. Këtej artisti është i lirë po edhe i pambrojtur. Në këtë moment ky aktivitet është stabël edhe se është për të thënë që arti është i pari sensor që ndjen krizën evropiane, por jam optimiste pasi familjet bëjnë të pamundurën dhe si gjithmonë sakrifica të mëdha për fëmijët e tyre, kështu që aktiviteti vazhdon. Shkolla ime në kuandrin e frekuentimit është gati internazionale kam nga shumë shtete, fëmijë rusë, ucrainë, moldavë, polakë, kinezë, italianë e sigurisht plot shqiptarë. Ah, un nuk bëj asnjë seleksionim fizik partikolar në shkollë boll të jetë dëshira për të mësuar këtë dishiplinë. Asnjë diskriminim të asnjë lloji, e kam moto dhe jam krenare për këtë. I kam provuar vibracionet e racismit mbi shpinë e nuk lejoj që kjo të ndodhi me fëmijët.

Liliana Pere-Si janë marrëdhëniet tuaja në përgjithësi me artin cfarë ju pëlqen tjetër të ushtroni apo ti përkushtoheni?

E- Është një mardhënie dashurie pa kufi. Vetëm brënda tij ndihem tërësisht vetvetja . Arti për mua është gjithçka, është nëna e babai që më mungojnë, është dëshira ime strukja në folezën time, aty gjej paqe aty marr vrullin tim, aty ndihem e realizuar, por edhe e dështuar. Është një dashuri, e shpesh dashuri e uryer. Aty lodhja e humb nocionin e saj edhe orët gjithashtu nuk ndihen të rënda kur shpesh zgjuar të zë agimi, aty isolimi nga bota humbet vlerën reale. Çdo koreografi e re është si një fëmijë, ti e ke në kokë, pastaj e ngjiz brenda vetes e pastaj e materializon në skenë. Në fund krijimtaria jote të ngjan pak ty.

Në të vërtetë, nuk arrijë dot të ndaj baletin nga format e tjera të artit skenik si teatri e opera, siç nuk më lë indiferente lidhja e ngushtë që ka ai me artet figurative me dinamikën e trupit, me levizjen.E si mund ta ndash atë nga musika ? Por nuk është vet baleti një forëm poetike, një poezi e shprehur me anë të lëvizjes, një poezi ku fjala humb rëndësinë e saj ? “Ka momente në të cilat mbetemi pa fjalë , tërësisht të humbur e që s’dimë ç’të bëjmë. Pikërisht, në këtë moment fillon Danza” – thotë e madhja Pina Bausch .

E c’mund të them unë pas asaj përveçse t’i ndek rrugëtimin ?

Të gjitha këto reflektime mbi artin e bashkëzimin e tij duke mos lënduar ekulibrin e speçifikës të çdonjërit prej tyre gjej mënyrën më perfekte e bashkëkohre të tij.

Shpresoj që të jenë shumë artistë që e mëndojnë si unë, do të ishte vërtet bukur…

Liliana Pere-Ju keni qenë një ndër studentët e maestros së njohur një prej profesorëve më me emër që studentët e kishin ëndërr te punonin, mjeshtrin Agron Aliaj dhe Panajot Kanacit, cilët kanë qenë raportet me ta cmund të më kujtoni?

E – Mund të them që vërtet më ka ndimuar tepër fati. Të bëje mësim për 8 vjetët e shkollës akademike të baletit me maestron A. Alia ishte e mrekullueshme. Kam qënë tërësisht e dashurar pas profesorit tim. Nuk kishte ditë që ai mos sillte në sallë dicka të re, ishte një mjeshtër i madh i së bukurës. Edhe një ushtrim të thjeshtë dinte ta trasformonte në diçka sureale. Nuk mund të harroj kurrë metodën e tij të studnimit të lëvizjes. I vetmi që e trashëgon është maestro Ludmill Çakalli.

Agron Alia fliste për teknikën e rregullat e një ushtrimi kur ndalonte musika e bëhej shpjegimi, por gjatë interpretimit nuk korigjonte. Të stimulonte kërcyshmërinë ndërkohë të fliste për gjethet, lulet, diellin, pranverën, vuajtjen etj etj. Çdo mëngjes çohesha me dridhjen brënda vetes për të dëgjuar zërin e tij kumbues, çdo leksion baleti ishte dhe një leksion poezie. E imagjinoj dhe tani të ulur atje mbi një piano me bisht, duke luajtur ndonjë Nocturnes të Chopin ndërkohë qëtë thotë “shtrije më shumë atë këmbë moj vajzë, vërtet kaq pak di të bësh ti ???”, hahaha grande.

Ndërsa katër vitet e studimit koreografik në Akademinë e Arteve nën drejtimin e maestro P.Kanaçit ishin vite të marrjes së koshencës. Një gjigand i tillë i artit me një kulturë të gjërë, ishte e pamundur të mos linte gjurmë edhe mbi mua, si në çdo student tjetër. Maestro na linte të lirë të zgjidhnim temat e krijimtarisë. Ai nuk pengonte hovin tonë, të mësonte të ishe esencial në art të bëje ekonomi me të, thoshte të mos ta shpërdoroje. Të jepte fare pak rregulla po ato s’duheshin të shkeleshin kurrë si për shembull 5 pikat e ndërtimit regjizorial të krijimtarisë skenike. Ishte tepër kërkues në to. Ne ndiheshim si miq me të, dukej hijerëndë nga jashtë, por ishte një person special e tëpër i afërt e me zëmër të madhe. Nuk ishte xheloz të zbulonte sektretet e zanatit. Kam shumë mirësi brënda vetes time për të pasi kur humba tim atë në fund të vitit të parë në Akademi ka qënë i pranishëm në çdo zgjidhje e momente të rëndesishme të jetës tim, unë nga ana ime kur u largova për në Itali sa herë që kthehesha i bëja vizitë në shtëpi. Vitet e fundit të jetës së tij e lanë në harresë dhe ai ndonjëherë trishtohej për këtë. Kishte një dinjitet ardhurues.Kënaqej me çokollatën e zezë, e veshjet e ngrohta të dimrit. Kamë një korispondence letrash shum interesante me të në ato vite, ku mbi të gjitha këshillat e tija të vyera professionale se si unë mund të vazhdoja të punoja në Itali. I kam gjitmonë në zemër maestrot e mi .

Liliana Pere-Cfarë është mësimdhënia, për ju dhe si janë raportet me koreografinë dhe krijimtarinë?

E – Mësimdhënia është një devocion për mua, njësoj si feja edhe nje meues duhet të besojë që ka në dorën e tij të ardhmen e një fëmije e si rrjedhoje të ardhmen e një kombi .

Nuk është e rëndësishme nëse ti spiegon matematikë, piano, letërsi o balet. Ti je aty një figurë për t’u marë shembull, je aty për të ndimuar, për të apasionuar, dëshiruar e arritur një ëndër që nuk është e jotja po që përmbush edhe të ëndërës tënde. Ti je aty në shërbim të fëmijës, të një filizi të së ardhmes, dhe një mësues i mirë asnjëherë nuk e harron këtë. Un vij nga dy prindër që kryenin këtë profesion me shumë lumturi e seriozitet dhe mendoj që kam ndjekur edhe rrugën e tyre.

Ah, një mësues nuk mendon kurrë në fillim për onoraret e pagesen e tij, kjo vjen, por nga fundi. Vetëm në Shqiperi ka sot fabrika- universitare e pronarë-profesorë. Pastaj persa i përket pedagogjisë profesionale unë mendoj që një profesor të jep vetëm bazat dhe strukturën e sistemit të metodologjisë të tjerat duhet të jesh i zgjuar vet ti kapësh.

Përsa i përket krijimtarisë time koreografike ajo e ka gjithmonë nismën diku thellë në një mendim, në një koncept, në pasqyrimin e një realiteti ndonjëherë edhe social, por shepshherë është edhe një poezi e trupit. Një tregim emozional i ndonjë ndjesie të thjeshtë që e përftojmë me shumë dashuri dhe sensibilititet të gjithë ne, si për shembull gëzimi i të ndjerit të pikave të para të shiut mbi fytyrë në një mbrëmje shtatori etj, vallëzimi i një gjetheje në rënie, shpërthimi i një bisku, i vetmi ndryshim është që një artist di ta trasformoëj këtë ndjesi mëse normale në dicka spetakolare duke aktivizuar imagjinatën e tij, strukturën e potencialin artistik që ka studjuar dhe ekperimentuar . Dhe këtu qëndron ndryshimi i madh midis mësimdhënies dhe krijimtarisë artistike që për mua janë dy gjëra krejt të ndryshme. Nese e para përkon me dëshirën për të dhuruar e materializuar profesion me bujarinë më të madhe për shëmbëlltyrat e ardhshme e dyta artisti krijues e bën artin duke u nisur nga dëshira për të realizuar e materializuar dicka për veten në fillim e pastaj edhe për të tjerët. Është e vështirë në aspektin psikologjik të një personi që të jetë si një petagog i mirë edhe nje krijues i ndjeshëm e gati egonçentrik .

Liliana Pere-Mesova se shumë pjesë të baletit i keni shkruar vetë, nga se frymëzoheni dhe si është pritur nga kritika dhe artëdashësit?

E- Jam mësuar të gjej një motiv, një domethënie në atë që bëj në jetën time. Jo se ajo duhet të ketë pasur gjithmonë një sistem organizimi, aspak për këtë, por që ajo të këtë qënë e motivuar nga një shtytje e brëndëshme emocionale o si pasqyrim i një fenomeni natyror ose social. Pra çdo gjë që më rrethon e që ndjej mund të trasformohet në një ide, temë, dialog, ngjarje, libret, akt, sken, pjesë, lëvizje, muzikë, kostume, mjete, ndërthurje artesh për të treguar në njësim, me kushtin e vetëm, që mbi palkun skenik mos të humbi kurrë poezia e intimiteti i finesës artistike . Mund të tregohet çdo gjë nëpërmjet baletit, qe nga lulja e pranverës e porsa celur e deri tek lufta e politika, por asnjeherë në mënyrë të rëndomtë e vulgare duke e shëmtuar të bukurën e artit.

Arti ka një misionin më të japëë lumturi njerzëve,prandaj është i ëndësishëm e asnjëherë s’duhet abuzuar me të. Ai duhet të ndjelli tek njërzit dëshirën e të bukurës, po për ta bërë këtë ai duhet të jetë shum i sinqertë.

Për këtë më pëlqen krijimtaria, ajo është pjesë normale e jetës së një artisti. Nuk ështe një lluks për të. Është i tillë për ata që e ndjekin janë emicionante, shumë të zbërthyera mbi idene , besnike të ritmi dhe muzikës që përdoret, kostumet që janë funksionale e pjesë e koreografisë dhe më e rëndësishme është interpretimi e dramacitetit të pjesës me të njëjtin intesitet si ai i një pjese teatrale pasi për mua një koreografi është edhe një pjesë teatrale ndryshe ka pak vlerë. Sepse një koregrafi e mbushur me lëvizje të shumta e pa fund të pa justifikuara është vetem një ushtrim teknik e asgjë më tepër. Ajo ka nevojë për një ide të mirë dhe për pak lëvvizje të studjuara të stilizuara duke krijuar një lajtmotiv ne zhvillim. Koregrafitë e mia nëpër rasegna baleti e konkurse kanë pasur sukses për vecantinë e tyre muzikore, kostumet e finesen e levizjeve të bukurisë në tërësi. Kështu më ka mësuar Panajot Kanaçi ai thoshte: “Nuk është koregrafi vetëm lëvizja në vetvete po gjithësia e shumë arteve bashke”. Unë kamë ndjekur këshillën e tij me sa kamë mundur dhe ndihem e realizuar.

Liliana Pere-Sa ju intereson dhe u kushtoni vëmendje zhvillimeve sociale e shoqërore sidomos asaj shqiptare?

E- Shumë. Mendoj që po kalojmë një krizë globale një provë të vështirë që ne vetë e kemi krijuar. Ilizioni, bollëku, shperdorimi, mos respektimi i sistemit të natyrës dhe shperdorimi i saj , po edhe mos toleranca ndaj popujve, feve, dhe të problemeve të tjera ka sjellë një jetesë jo të bukur dhe të qetë në këtë rruzull. Qeveritë duhet të kuptojnë që mos

bashkëpunimi, mos zbatimi i rregullave, dhe përfitimi brutal mbi mundësinë që i krijohen për momentin janë vetëm çështje kohe që në mos shpejt pak më tutje çdo gje do ti kthehet mbrapsht. Eksperienza e ka treguar këtë. Pra duhet sgjuar sërish dëshira e të mirës dhe ndërgjegjes sociale dhe kjo fillon që në bangat e shkollave. Ripërtëritja do filloj që aty nëse do ketë akoma një të tillë. Nëse ne të gjithë vërtet e duam. Këto janë reflektimet e mia si qytetare evropiane e shqiptare.

Thelbi nuk ndryshon dhe as sostanca .

Liliana Pere-Si ju duket baleti dhe shkolla në Shqipëri, një artistë që jeton në vendet perëndimore, dikur me shprehej me rezerva, ju si e shihni?

E – Mendoj ndryshe. Në shkollën e baletit shqiptar bëhen përpjekje të mira që të studjohet me nivel e në formë profesionale, dhe rezultatet duken e sidomos tek meshkujt. Këta të fundit kur shkojnë nëpër Europë e pasi edhe kualifikohen aty natyrisht nuk jane thjeshte balerine trupe por solistë të parë e etoile, mund të përmend shumë emra që e kanë fillesën e tyre të formimit nga shkollashqiptare. Gjithsesi si në çdo aspekt të zhvillimit rrënjësor që ka bërë dhe bën Shqipëria në këto momente mendoj që edhe shkolla kombëtare e baletit shqiptar ka nevoje për një reformë strukturale, por për t’u bërë këto duhen më shumë investimente në aspektin ekonomik gjë që mendoj nuk ekziston aspak. Është një shkollim i gjate 9 vjecar që sot rëndon mbi kurrizin e familjeve që jo gjithmonë e përballojnë, shteti duhet të ndëryjë konkretisht që kështu ti jepet mundësia vetëm me të talentuarve të hyjnë në shkollë dhe jo vetëm atyre që munden ekonomikisht, sepse ulin nivelin profesional të shkollës. Ndërkohë mendoj që në dyvjeçarin e fundit të ketë një specilizim tre degësh kërcimtar të karakterit, klasik, hip-pop e modern-konteporan. Shkolla të ketë lidhje stabël që pastaj të çojë më të mirët nëpër shkolla me të kualifikuara në botë sic janë ato ruse, ( mqs ne studjojmë metodën Vaganova), për klasiken është Scala e Milanos, në Francë, Angli e Amerikë për modern-konteporan. Shkolla duhet t’i hapi duert e saja pa frikë çdo artisti, balerini, professionisti për të bërë aty stage.Në këtë mënyrë ata sjellin eksperiencën e tyre për të mirën e përbashkët të shkollës. Por siç e them më sipër për të bërë gjithë këto gjëra duhen fonde finanziare të sigurta e të përvitshme edhe nga sponsor. Jamë e idesë që përsa i përket disiplinës është mirë t’i kthehemi pak kohës kur un isha studente e drejtor shkolle ishte maestro Petrit Vorpsi, që kujtoj me shumë mirënjohje e respekt për përkushtimin e ndershmërine e dinjitetin që i dha në atë kohë asaj shkolle. Duhet marë si shembull …

Liliana Pere-Berat është qyteti juaj si janë raportet tuaja me atë qytet dhe njerëzit atje?/

E – Berati është një qytet i mrekullueshëm ku kam kaluar një fëmijëri të shkëlqyer me prindërit e plot njerëz të dashur. Në atë kohë ishte vërtet qyteti i ëndrave të mia. Për vet arkitekturën që ai mbart të duket gjithmonë sikur përjeton një histori antike dhe lehtësisht me fantazi, mund të ndjehesh protagonistia e saj .

Një herë je një princeshë e mbyllur në kështjellë, pastaj një zanë mali që të ndjekin për të të kapur nëpër rrugizat e gurta e që bëhen gjithmonë më të ngushta. Më pas arrin te Tabia në atë moment kur ti hidhesh ndesh shkembinjtë. Si e vetmja mundësi për të mos rënë në duart e tyre shndërohesh në një zog me krahë të bardhë e sulesh mbi Osum, që të pret në barkun e tij. aty brënda trasformohesh në një peshk të vogël e kështu shpëton… Ja kjo ishte ëndra ime që femijë. Pjellë dhe e atij Berati mendoj …

Sa futesh në atë qytet nocioni kohës humbet, vetëm ritmi gurgullues i ujit mbi zajet e lumit zvendesojnë atë të akrepave të orës, flladi i gjetheve të pemëve shumë vjecare të rri hijerëndë mbi krye sikur do të të mbrojë nga çdo gjë që mund të të vijë prej qiellit, ndërkohë që një fllad gjithmon i lehtë përkund mendimet e ledhaton flokët. Pra në Berat ndihem e përkedhelur dhe e mbrojtur. Aty më njohin të gjithë, edhe gurët. Më vjen mirë që më në fund po kujtohen edhe për këtë qytet me vlera të mëdha kulturore. Mos harrojmë që është qytet nga më të vjetrit ekzistues në Shqiperi edhe Ballkan. Një burim i madh turizmi

Liliana Pere-Jeni një zonjë ne karriere por dhe një nënë di që keni një djalë si janë raportet tuaja, ju vjen keq që ai ska ndjekur rrugën tuaj.

E – Un jam një grua në karrieë po jo karieriste. Ose më mirë të them nuk nisem asnjeherë dhe eskluzivisht të bëj dicka për të bërë famë e karrierë, me këtë s’dua të them që nuk më pëlqejnë, por që s’janë interesat e mia kryesore. Unë nisem të bëj diçka se më pëlqen e më bën të lumtur e ndihem mirë, që të më japin mundesi të jetoj denjësisht, mundësisht të jetë dicka që vlen edhe për të tjerët.

Më pëlqen shumë ky fakt në punë dhe jetën time, pa shkitur me doemos në “ izma” pa vlerë që pas gjithë këtyre ndërtohet dhe ajo që quhet karrierë ok pse jo . Po asnjëherë karrieriste. Jam munduar që në këto 25 vjet të jemë dhe një fëmijë e prind i mirë por edhe një mike e shoqe e mirë për kë më ka dashur e vleresuar si të tille. Jam munduar të mar shembull nga Jezu Krishti “ Ndimo e bëj për tjetrin atë që bën për vete” … Përsa i përket Ero-it, kështu quhet im bir, ai ka studjuar me mua mbi 10 vjet balet dhe mund të themë që po të kishte vazhduar do kishte rezultate të mira. I pelqen kërcimi sidomos modern e hip hop dhe ka ide mjaft interesante. Disa herë ka bërë edhe koregrafi me përmbajtje nëpër shfaqjet e mia. Më ndimon dhe është një mbështetje kostante kur organizoj shfaqje. Unë s’kam pasur dëshirën që ai të bëhej balerin, sepse është një profesion shumë i vështirë, kërkon sakrifica të mëdha por edhe i pa sigurtë.Ky është një kapitull tjetër shumë i rëndesishëm, por që ‘smund ti diskutojmë të gjtha brenda një interviste…

Liliana Pere-Si jeni ndierë në Itali gjatë gjithë këtyre viteve dhe a do ta braktisnit atë dhe për cilin vend dhe përse?

E – Do të bëja një krahasim të tillë. Nëse Shqipëria është si nëna e babai për mua, Italia është si bashkëshorti, që kur ke jetuar 24 vjet bashkë nuk i ndan dot më të këqiat nga të mirat që ka, thjeshtë e do ashtu si ai është mbarsur.. Kështu dhe Italia ime. Kam gjithmonë nostagji për të për vitet e rinisë për vështirsitë dhe frutet e para që pata, për lindjen e dashurisë time Eros H. Italia është tmerresisht e bukur. Është e bukur edhe kur vuan sic është ky moment, është dhe reale pasi mbars një popull inteligjent dhe vital që di shumë mirë të përshtatet. Unë nuk braktis asnjëherë askënd e asgjë. Unë mundohem të jetoj me të mirën e mundëshme dhe e jetoj deri kur jam e bindur që ajo ekziston pastaj fus atdheun tim imagjinar brenda një valigeje e jam gati të filloj edhe një herë nga e para. Ashtu sic e bëra 24 vjet më parë. Ardhja në Itali nuk më ka ndarë nga Shqipëria ndër këto vite, mendoj që do jetë e njëjta gjë kudo që un mund të jemë në një të ardhme nëse kjo gjë do arrihet.

Liliana Pere-Ju nuk jeni shumë mediatike të paktën këtu tek ne, është preferencë e juaja. Përse?

Eneida Koraqe – Nuk e di nëse jam mediatike apo jo në Shqiperi. Mendoj që etalonet e medias shqiptare janë pak ndryshe nga gjithë bota në disa drejtime por mbi këtë argument nuk po zgjatem .

Nuk është e lehtë për një që bën “profesionistin e lire” jashtë shtetit të vet që ka një punë për të organizuar e drejtuar, që ndërkohë duhet edhe të perfeksionohet e azhornohet profesionalisht në çdo moment pasi këtu jetohet përditë konkurenca e lirë, (ndryshe nga artistët shqiptarë që në pergjithsi janë diku akoma të punësuar) që ka edhe një familje e detyrime në shoqerinë ku jeton, të gjejë mundësinë të ndjekë mediat e vendit të tij… Duhen mendiat shqiptare, ashtu siç bëri zoti Kryeminister për 28 nëntorin vjet ku kisha nderin të isha e ftuar personalisht nga ai, që të kujtohet për ne, dhe këtu nuk flas aspak për veten se unë jam një pikë brenda një oqeani me djem e vjaza shqiptare që me punën dhe ndershmërine e tyre i kanë ngritur kokën lart duke e nderuar vendin e tyre. Mendoj që çdo ministri përkatëse duhet të krijojë një bankë informazioni me të dhënat e artistëve dhe gjithë personave të tjerë që kanë bërë karrierë në profesionet e tyre. Kjo gjë ka filluar po jo për çdo ministri . Nuk jam një person i rezervuar po thjeshtë për motivet që parashtrova më sipër, sigurisht që do të më pëlqente të kisha një komunikim më konkret me mediat shqiptare nëse kjo mundësi mund të më jepej ..

Liliana Pere-A keni pasur bashkpunime qoftë me personalitetet italiane qoftë dhe me balerinët tanë famozë aty?

Eneida Koraqe-Kam pasur dhe kam shumë eksperienza me artistë profesioniste, këta jo vetëm italiane por edhe nga vende të tjera, projekte e prodhime që lidhin artistë të formave të ndryshme të artit shepesh herë edhe me preardhje e origjinë të ndryshme. Jam tepër e interesuar e gjithmonë në kërkim të ndërtimeve të këtyre lloj shfaqjeve duke bashkuar edhe artistë të tjerë nëpër botë. Personallisht kam krijuar disa shfaqje në këtë kontekst dhe idea është të ekperimentoj të tjera. Jam koshente që shpesh nuk është e lehtë për arsye organizimi por mbi të gjitha finanziare. Kam organizuar edhe disa shfaqje me qëllim bamirësie për fëmijët e prekur nga sëmundje terminale. Nuk është qëllimi im të bashkëpunoj patjetër me personazhë famozë edhe se respektoj kerrierat e tyre, por të bashkëpunoj me professionistë të mirë që ndajmë të njetat ide mbi artin dhe jetën. është si puna e veshjes, jo gjithmonë ajo që është e një firme të dëgjuar është prodhimi më i mirë.

Liliana Pere-A jeni e kënaqur sa keni arritur deri tashmë, dhe nëse do të kishit qëndruar në Shqipëria a do të kishit mundur të bënit kaq…

Eneida Koraqe-Natyrisht që jam e kënaqur nga zgjdhjet që kam bërë në jetë, jam munduar të qëndroj në një ekulibër çircensian mes asaj që dëshiroja dhe asaj që kam realizuar … hahahha ( me vjen të qesh pak për krahasim që gjeta ). Në kuptimin e saj që jo gjithmonë mund të realizojmë çdo gjë që duam, por e rëndësishme është të kemi bërë gjithmonë maksimumin për të qenë të lumtur dhe unë mendoj që këtë e kam bërë, prandaj ndihem shumë mirë.

Nëse do qëndroja në Shqipëri ?? Këtë pyetje ja kam bërë vetes me mijra herë e si un kush e di se sa të tjerë.

Nuk e di konkretisht ç’mund të kisha bërë në Shqipëri, nuk mund të flas për një jetë të pa jetuar. Fatkeqësisht nodoshta edhe fatmirësisht kjo pjesë e jetës time deri tani nuk i përket Shqipërisë, mund të kisha bërë edhe më shumë ndoshta duke parë se çfarë kanë bërë kolegët e miqtë e mi, por ndoshta s’do kisha mundur të bëja asgjë duke njohur natyrën time. E sigurtë është një gjë që unë e dua Shqipërinë dhe gëzoj për ndryshim e saj sidomos të tanishëm, jetoj çdo ditë me të, jam afër shumë afër gjeografikisht dhe vij shpesh, njoh problemet e saja, asnjëherë sjam shkëputur prej saj realisht siç mund ta kenë bërë shumë të tjerë. Unë në Shqipëri mund të kthehem kur të dua, të trokas, të ulem, të tregoj për çka di të bëj e të kërkoj të drejtat e detyrimet e mia si çdo qytetar shqiptar e pas kësaj u bëftë më e mira… Mendoj që s’duhet të kemi as frikë e as ndrojtje të kerkojmë nëse e ndjemë. Jemi njerez të lirë dhe e kemi këtë të drejtë kudo që të jemi ..

Liliana Pere-A ka më ëndrra në siratirin tuaj?/Cilët jane projktet tuaja në vazhdim?

Eneida Koraqe-Kam shumë ëndra akoma, jam shumë e re e plot energji e idera.

Dua të krijoj koreografi mbi tema, të ndëthur artet, të shkruaj, shetis mbi rërën e pastër te Durrësit ( që tani e tillë nuk është ), të gatuaj për shumë veta, pasi s’ më vjen të gatuaj për tre veta, të jetoj e rrethuar nga miq të mirë, të gëzoj tim bir dhe arritjet e tij, të dua të gjithë ata që më duan bile edhe ata që s’më duan nëse mundem. Të jetoj shijen e qyteteve të tjerë nga këto që kam jetuar … Pra të jetoj jetën kjo është ëndra ime me gjithçka që kam pasur e me të rejat që mund të vijnë …

Nuk kam asnjëherë një projekt ose ide, si e quaj unë më mirë.

Në kokën time ka gjithmonë më shumë se një …. Pasi asnjëherë s’jam e sigurtë po të kem vetëm njerin. Jo çdo gjë varet gjithmonë nga mua pastaj kur flasim për realizimin …

Im bir më thotë që un jam një bimë pa rrënjë, dhe e ka mirë. Unë ndoshta nuk rrënjosem diku po rrënjët i kam, i kam brenda vetes. Në kujtimet e memorjen time prandaj ndoshta nuk e kam të vështirë të ndryshoj .

Pyetje:Liliana Pere

18-E vizitoni shpesh vendin tuaj? Cfarë ju mungon prej tij?

Pergjgje Eneida Koraqe

E -Nuk i bej vizite vendit tim, unë thejshte vij. Kalojnë dy muaj dhe filloj e ndjej mallin e tij, më thërret nëna e babai që rrinë e flenë aty, aroma e shtëpisë time, miqtë e të afërmit, profumet e gatimit, Joni i bukur, shkolla ime, gurët e sokakut çdo gjë që është vetëm atje dhe që mungon këtu. Ky është dyzimi im që unë e kam pranuar në heshtje si Jezu Krishti kryqin .

Duke ju uruar shum suksese .

Me konsiderat , per ju Liliana Pere

Ju faleminderit Gruaja e suksesshme, artistjae palodhur e qytetit te bardhe te edukimit ne Itali

Liliana Pere

Intervista me ju ishte me nje diapazon te madh artisti balerin dhe Akademiku qe punon per edukimin dhe transmetimin e vlerave artistike tek brezi i ri i talentuar.

Ju faleminderit gruaja e suksesshme Eneida Koraqe.Ju uroj suksese nga zemra.

Liliana Pere

Presidente

Gruaja Shqiptare ne Bote