Interviste – Page 149 – Dielli

FLET MIKJA E SHQIPTAREVE EVELYNE NOYGUES

February 23, 2015 by dgreca

INTERVISTE ME ZONJEN EVELYNE NOYGUES,ISH-DIPLOMATE,SHQIPTARËDASHËSE, PROMOVUESE E KULTURËS SHQIPTARE NË FRANCË DHE PËRKTHYESE E TINTINIT/
Nga ELIDA BUÇPAPAJ/
Pyetje: Zonja Evelyne Noygues ju se bashku me Arben Selimin (vete edhe botuesi) jeni perkthyes te njerit prej 24 librave te fumetistit te famshem belg Hergé, te cilat kane si personazh kryesor reporterin Tintin. A mund te na thoni diçka per t’i krijuar lexuesit nje ide rreth Bemave te Tintinit dhe autorit te tyre belgut Georges Prosper Remi alias Hergé ?
Evelyne Noygues: Reporteri Tintini eshte nje nga personazhet kryesore te librave me vizatime neper bote. Eshte i njohur nga miliona lexues. Eshte krijuar ne vitin 1929 nga autori dhe vizatuesi belg Hergé (pseudonimi i Georges Remi).
Tintini eshte nje djalosh, gazetar, gjithmone i shoqeruar nga qeni Fox Terrier qe quhet Milu. Ai eshte i zgjuar, trim dhe plot me humor. Mund te themi qe eshte nje personazh krijuar nga Hergé, frymezuar nga humori i Molierit… Ka udhetuar neper bote: ne ish-URSS dhe ish-Kongo belge… deri ne Kine dhe ne Tibet… Ka bredhur ne Peru dhe ka zbritur ne Hënë 10 vjet përpara Neil Armstrong!
Hergé (Rémi Georges: Her (R)-gé (G)) eshte lindur ne Bruksel ne 3 maj 1907. Që shume i ri eshte punesuar ne gazeten « Le Vingtième Siècle » ku takon gazetare me të rritur dhe me eksperience. Shpejt Hergé dallohet si vizatues. Vete eshte inspiruar nga lajmet qe reporteret sjellin nga gjithe bota ku i dergon redaksia. Me fantazinë e tij, Hergé fillon te krijoje personazhin e Tintinit.
Hergé eshte nje nga autoret klasike te historive vizatimore me te njohura neper bote. Ka dhene tashme provat me më shume se njezet albume ne gjuhen frenge, i perkthyer ne gjithe gjuhet kryesore dhe qe numron miliona lexues në të gjithe botën !
Pyetje : Perse zgjodhet te sillnit pikerisht Skeptri i Otocarit dhe jo per shembull Tintin au pays des Soviets – Tintini ne vendin e sovjeteve, pasi Shqiperia eshte vendi qe ka perjetuar nje diktature sovjetike?
Evelyne Noygues: « Skeptri i Otocarit » eshte libri i 8-të ne serinë « Bemat e Tintinit ». Eshte botuar bardh & zi ne gusht të 1939 në « Petit Vingtième », nje suplement i gazetes se famshme « Le Vingtième Siècle » qe dilte ne Bruksel. Versioni i ngjyrosur eshte botuer ne 1947.
Skeptri i Otocarit zhvillohet në një vend imagjinar. Imagjinar po, por jo dhe aq! Shume detaje na kujtojne nje vend ballkanik si dhe vendin e shqiponjave. Mbreteria e Pelikanit te zi na kujton mbreterine shqiptare, shqiponjen e zeze dhe mbretin Zog I, portreti i te cilit i veshur me kostum ceremonie paraqitet besnikerisht ne faqet e albumit. Gjithashtu shume personazhe, vende, veshje na kujtojne Shqiperine.
Aventurat e Tintinit ne vendin imagjinar te Ballkanit që quhet në libër Sildavia, eshte Shqiperia sipas studiueses Olimpia Gargano, prane Universitetit Nice Sophia Antipolis. Artikulli “Illyria, Syldavia, Elbonia e altrove: la reinvenzione narrativa dell’Albania fra spazi immaginari ed eterotopie” i Gargano-s gjendet i botuar ne permbledhjen me titull “Landscapes and mindscapes. Metodologie di recerca, percorsi geocentrati e poetiche dello spazio in una proespettiva comparata”, nen kujdesin e Stefania De Luca, Carmen Gallo dhe Danilo Marino, Marchese editore 2011. | http://association-albania.com/Illyrie-Syldavie-et-ailleurs-l.html?lang=fr]
Sipas studjueses Olimpia Gargano – e para universitare që interesohet për « Le Sceptre d’Ottokar » ne frengjisht – ajo vë re se karakteristikat e personazheve, ngjarjeve e peizazhit te librit perputhen me se shumti me ato te Shqiperise, sipas dy aspekteve kryesore: vizive dhe historike e pershkruese. Një gjë që na ka tërhequr edhe si ne, si perkthyesit e tij, ka qene së pari ngjashmeria fizike e mbretit te Sildavise, Muskar XII, me mbretin Zog I. Nga pikepamja historike e pershkruese, fakt pashmangshem ka qene se Mbreti Muscar I (alias Hveghi), heroi kombetar qe arriti te mposhte turqit dhe te bashkoje e mbaje te bashkuar gjithe vendin, evokon heroin kombetar, Skenderbeun.
Pyetje : I perkthyer ne rreth 100 gjuhe, i botuar me nje tirazh rreth 200 milione kopje, i zgjedhur si personazh nga Steven Spielberg ne filmin e tij Aventurat e Tintinit prodhim i vitit 2011 qe eshte pare neper bote nga miliona e miliona spektatore, çfare ka te jashtezakonshem ky personazh qe vazhdon t’i mbijetoje kohes kur kemi parasysh se botimi i tij ka nisur ne vitet `30 dhe ka perfunduar me ikjen nga kjo bote te autorit ne mes te viteve `70 ? Perse vazhdon te mbetet Tintin modern dhe kontemporan me ne?
Evelyne Noygues: Tintini mbetet modern dhe kontemporan sepse vete Hergé e ka krijuar si një djalosh pa moshe të caktuar, gjithmone veshur me pantallona, golf dhe me nje pardesy jashte fenomeneve të modes. Ai eshte karakterizuar nga energjia dhe kurioziteti pozitiv për boten dhe per ata qe vuajne. Eshte nje personazh i dashur për të rinjtë. Ndërsa për te rriturit Tintin është interesant, sepse ata zbulojnë me vonesë që ka gjithmonë një kuptim të dytë në librat e Hergé lidhur me historine politike te shekulli XX. Ata habiten si s’e kishin kuptuar kur ishin te vegjel paçka që i lexonin dhe rilexonin librat e tij nga 100 herë… Gjithe talenti i Hergé ndodhet ketu per ne.
Pyetje: Ju si franceze perse zgjodhet personazhin e Tintin-it ne vend te Asterix-it qe eshte krijuar nga autorë franceze ?
Evelyne Noygues: Ne vendosëm të fillojmë me një album që do të udheqë lexuesin nëpër rrugët Ballkanit. Dhe s’ka më mirë se “Skeptri i Otocarit” të Hergé !
Pyetje: Ne trojet shqiptarofone nuk eshte e zhvilluar kultura e librave me kartona, respektivisht nuk kemi as fjalen shqip qe perkon me kete gjini te librit, a mendoni se shqiptaret jane te vonuar per të kultivuar këtë gjini që ushqen kritiken, ironine dhe kultivon inteligjencien tek lexuesi ?
Evelyne Noygues: Pas rënies së komunizmit dhe në vitet që e pasuan, Shqipërisë iu desh kohë për të shëruar plagët, të ballafaqohet me veten e saj, të rindërtohet… “E duam Shqipërinë si gjithë në Evropë” ndëgjohej në çdo rrugë ato kohë. Dhe kjo nuk do të mbetej vetëm një slogan. Ishte kjo aspirata e gjithë popullit. Evropa do të ishte para së gjithash një mënyrë jetese, mënyrë sjellje, një model ekonomik e gjithashtu kulturor. Tintini i përgjonte të gjitha këto nga larg. Ai priste të vinte ora e tij…
Pyetje: A kishte vështirësi përkthimi apo përshtatja?
Evelyne Noygues: Vështirësia e përkthimit ishte të ruhej thelbi i dialogjeve. Dhe ky ishte ojektivi që ne i vendosëm vetes. Albumi e ka parë dritën e botimit prej shtatorit 2014 dhe është pritur shumë mirë në panairin e librit në Tiranë në nëntor 2014. Megjithatë nuk e dimë akoma a ia kemi mbrritur qëllimit.
Pyetje: Duke iu referuar statistikave te shitjes se librave ne Shqiperi, mund te themi se eshte nje krize e vertete, si mendoni se mund te dilet prej kesaj gjendje librofobe ?
Evelyne Noygues: Vdekje e libriti apo zhdukje e lexuesit? Ky ishte titulli i të përditëshmes « Le Figaro » kur u hap salloni i librit në Paris në mars 2014. Thelbi i pyetjes nuk qëndron tek libri, por tek leximi, sepse ç’do të jenë librat kur të mos ketë lexues për t’i lexuar?
Dhe sa i përket lexuesve në Shqipëri, ka patur gjithmonë dhe do të vazhdojnë të jenë… Ne u mahnitëm nga numri i vizitorëve në koridoret e Pallatit të Kongereseve në Tiranë kur ne u ftuam nga Ambasada Franceze te panairi i librit për të prezantuar Tintinin në stendën e Francës. Ishte fantastike!
Pyetje: Zonja Evelyne si mendoni a do te shitet TintTin ne Shqiperi, trojet shqipfolese dhe po ashtu ne diaspore dhe si do te behet e mundur qe t’i afrohet lexuesit shqipfoles nisur nga fakti se eshte nje liber i te gjitha grupmoshave ?
Evelyne Noygues: Objektivi ynë kryesor, nga ana ime dhe nga Arben Selimi, është që albumi të prekë kryesisht publikun shqipfolës kudo që ai ndodhet. Sigurisht që do të ketë një shpërndarje në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe Malin e Zi dhe konkretisht ka filluar ne Shqiperi tashme. Në të njëjtën kohë, ne bëjmë të mundur që shqiptarët e diasporës të mund ta blejnë. Kjo nuk i pengon Tintinofilët e përkushtuar të reporterit të famshëm kudo që ndodhen të blejnë albumin nëpërmjet internetit dhe faqes të Facebookut « Bëmat e Tintinit » që kemi hapur në 2014. Do të shtoja se botuesi u është përgjigjur të gjitha kërkesave të lexuesve për « Bemat e Tintinit » – albumin “Skeptri i Otocarit” që kanë ardhur nga Franca, Belgjika, Gjermania, Hollanda, Britanina e Madhe, Kanada etj. falë Facebook-ut.
Ky album është gjithashtu një ndihmë pedogogjike dhe argëtuese për të gjithë fëmijët lindur apo/dhe rritur jashtë shtetit. Për ata që e kanë lexuar Tintinin në frengjisht apo në një gjuhë tjetër, është më e lehtë të mësojnë në gjuhën e nënës apo/dhe të babait me anë të tregimeve të vizatura.
Pyetje: Libri eshte perkthyer nga ju dhe nga Arben Selimi, a mund te na thoni diçka per kolegun tuaj qe eshte edhe bashkebotues?
Evelyne Noygues: Arben Selimi eshte perkthyes letrar, skenograf teatri, piktor, i vendosur ne Paris prej 20 vitesh. Gjate kesaj periudhe ai ka krijuar skenografi per trupa te ndryshme teatrore dhe ka patur nje aktivitet jo te vogel si piktor nepermjet hapjes se eksozitave te ndryshme.
Ne vitin 2004 ai ka krijuar shtepine botuese grafike « Bénart Edition » specializuar ne botime gravurash, vizatimesh dhe objektesh te ndryshme kryesisht lidhur me imazherine pariziane. Te gjitha keto krijime i gjejme sot gjithandej ne tregun francez.
Se fundi, ne menyre krejt te logjikshme, kjo shtepi po interesohet gjithashtu per librin. Nje shprehje e drejtperdrejte e ketij interesi eshte dhe dalja e “Bëmave te Tintinit” ne gjuhen shqipe shperndare ne tregun shqiptar dhe europian.
Se bashku perkthejme drama qe prej tre vitesh per Eurodramën, Réseau Européen de Traduction Théâtrale ne me shume se 20 gjuhe nga Evropa, Azia Qendrore si dhe nga Mesdheu.
Pyetje: Cilai eshte aktualiteti i fillimit te vitit 2015 lidhur me librin « Skeptri i Otocarit »?
Evelyne Noygues: Ne kuadrin e vazhdimit te paraqitjes se ketij botimi dhe berjes sa me te njohur per publikun frankofon, do te jemi te pranishem ne aktivitetin qe do te zhvillohet nga shoqata « Miqte e Hergé-së » ne Nivelles te Belgjikes me 7 mars 2015, date qe perkon dhe me mbledhjen e Asambles se 30-te te kesaj shoqate.
Ky eshte nje takim shume i rendesishem per gjithe njohesit, dashamiresit dhe fansat e vepres se Hergé. Pjesemarrja eshte e madhe, ka konferenca, ekspozita, takime ku behen analiza dhe kalohen informacione te shumta qe kane lidhje ne menyre te drejteperdrejte me «Bemat e Tintinit». Nga stenda jone ne do veme sa me mire ne dukje si dhe do te shesim botimin e pare ne gjuhen shqipe te njerit nga 24 albumet e serise dhe pikerisht « Skeptri i Otocarit ».
Pyetje: Zonja Evelyne ju lutem na thoni diçka rreth jush?
Evelyne Noygues: Po bëhen 25 vjet që kam shtrirë një aktivitet të rëndësishëm në favor të një përhapje sa më të mirë të gjuhës dhe kulturës shqiptare në gjirin e shoqatave dhe rrjeteve universitare franceze.  Kjo është si rrjedhojë e eksperiencës time në Shqipëri ku kam jetuar dhe punuar nga viti 1991 deri më 1994. Pasi studjova shqipen në Institutin Nacional të Gjuhëve dhe Cilivizacioneve Orientale (INALCO) në Paris, mora përsipër vullnetarisht dosjen « Shqipëria » të shoqatës humanitare « Farmacistët pas kufinj » më 1990. Në verën 1991, farmacistët francezë sollën kamionë me ilaçe në Shqiperi. Dhe kështu takova Ambasadorin Francez i cili kërkonte bashkëpunëtorë shqipfolës. Në shtator të të njëjtit vit u emërova në postin e atasheut kulturor në ambasadën e Francës në Tiranë. Kjo eksperience me dha mundësinë të përmirësoja gjuhën shqipe të cilën nuk kam ndalur asnjëherë ta praktikoj dhe ta studjoj.  Pasi u ktheva në Francë, mora pjesë në themelimin e shoqatës kulturore « Albania » më 1997 për të tërhequr vëmendjen e mediave franceze rreth rreziqeve që i kanoseshin trashëgimisës shqiptare në momentin e rënies së piramidave financiare. Që më 1997, shoqata jonë ka për objektiv të bëjë të njohur sa më mirë në France dhe në vendet frankofone, si edhe nëpërmjet internetit kulturën dhe trashëgiminë kulturore shqiptare.  Sot kam nën kujdes sitin internet association-albania.com të cilin e kam krijuar më 2009. Ky sit ka më shumë se 500 artikuj dhe dosje, në frengjisht dhe në shqip, mbi kulturën dhe artistêt shqiptarë. Ai ka tërhequr mbi 170 000 koneksione në këto pesë vjet (gusht 2009-janar 2015).  Pyetje: Ju thoni se ne vitet 1991-1994, kur ishit ne Shqiperi si diplomate, ishte nje shprese e madhe se ringjallja e Shqiperise do te ishte e shpejte, çfare ndodhi qe u vonua dhe çfare mund te na thoni per te ardhmen?
Evelyne Noygues: Kam qene dhe jam gjithmone entuziaste per zhvillimin kulturor, social dhe ekonomik që po përjeton Shqiperia qe prej fillimit te tranzicion demokratik. Kur isha ne nentor 2014 ne Tirane per Panairin e Librit kam qene prape entuziaste per aktivitetin organizuar nga Ministria e Kultures per të nxjerrë ne pah krijuesit e rinj ne fushen e tregimit me vizatime (shikoni në Facebook te Shpend Bengu) , iniciatori i konkursit i pare organizuar ne 2014 dhe Director of Intangible Cultural Heritage ne ministrine e kultures ne Tirane).  Pyetje: Pas vitit 2009 keni hapur nje sit internet dedikuar kultures shqiptare qe ne fillim te 2015 ka kaluar 170 000 koneksione. Cilet jane disa nga emrat shqiptare te cilet ia keni prezentuar publikut frankofon gjate aktivitete organizuar nga shoqata Albania dhe qe reflekton siti qe aktivizoni ?
Evelyne Noygues: Ja disa shembuj që po i sjell tek ju:  2013-2014 - Takim me Ilir SEMILOSKI dhe shfaqja e filmit të tij “Ushëtimin në Malin e Tomorrit” http://association-albania.com/Albania-rencontre-avec-Iljir.html - Mbrëmje homazh në nderim të aktorit të njohur të humorit, Roland TREBICKA, treguar nga vajza e tije Manjola http://association-albania.com/Roland-TREBICKA-un-grand-acteur.html - Takim me Prof. Pierre CABANES, historian i specializuar në historinë antike të Shqipërisë dhe themelues i Misionit arkeologjik dhe epigrafik francez në Shqipërihttp://association-albania.com/Pierre-CABANES-l-Albanie-d-hier-et.html  2011 – 2012 –  Festime me rastin e 100 vjetorit të pavarësisë të Shqipërisë në Paris  - intervistë me Shkëlqesinë e Tij Ylljet ALIÇKA, Ambasador i Shqipërisë në France mbi manifestimet kulturore organizuar me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë të Shqipërisë, nga Evelyne Noygues http://association-albania.com/Centenaire-de-l-Etat-albanais.html?var_mode=calcul  - organizimi i një mbrëmje kulturore të animuar për nder të poetëve të “Rilindjes” http://association-albania.com/Celebration-du-centenaire-de-l.html - hapja e një ekspozite fotohrafike të Koli IDROMENO në bashkëpunim me Prof. Ardian Marashi nga Institutin e Studimeve Shqiptare dhe Akademinë e Shkencave të Shqipërisë http://association-albania.com/Photographie-exposition-Kole.html  2010 – 2011  - Paraqitja e ribotimeve të “L’Enigme…résolue » dhe “Grammaire albanaise comparée” nga Robert d’ANGELY me bijen e tij dekoruar me Legjinin e Nderit dhe bashkë me zotërinjtë Prof. Remzi Pernaska dhe Luan Rama http:llassociation-albania.com/Albania-presentation-de-L-ENIGME.html?lang=fr - Takim kushtuar MIGJENIT, nga Mickael Wilmart dhe Jérôme Carassou, botues të « Non lieu »  http://association-albania.com/Au-Sud-de-l-Est-Migjeni-un-auteur.html?lang=fr  - Takim me Maks VELO, me rastin e botimit të albumit të artistit titulluar « Parisi » dhe poezive të tij përkthyer nga Evelyne Noygues  http://association-albania.com/Maks-Velo-un-precurseur-de-la.html?lang=fr 
2009 – 2010  - Konferencë mbi veprën e Ismail KADARE brënda realizmit-socialist nga Jean-Paul Champseix, profesor i Letërsisë http://association-albania.com/Le-role-et-le-statut-de-la-ville.html?lang=fr - takim rreth polifonisë shqiptare nga Bernard Lortat-Jacob, etnomuzikolog http://association-albania.com/Chanter-pleurer-etre-ensemble.html?lang=fr - Konferencë kushtuar Prof.Eqrem ÇABEJ, nga Prof. Remzi Pernaska dhe praninë e bijës të gjuhëtarit të shquar http://association-albania.com/La-figure-emblematique-du.html?lang=fr  Pyetje: Shoqata juaj Albania po i mbush dy dekada aktivitet, a mund te thoni disa nga ato qe ju kane lene me teper mbrese dhe disa aktivitete te tjera qe ju i keni ne planet tuaja si te rendesishme per t’i realizuar ne te ardhmen ?
Evelyne Noygues: Se pari, emrin « Albania » e kemi gjetur si nje homazh ne nderin e Faik Konices dhe revistes kulturore se tij botuar ne Bruksel…. nje rastesi e bukur qe me lidh mua akoma me shume me boten e Tintinit… (Hergé është brukselas) !  Shoqata Albania mbledh nje publik te gjere qe prej 1997 ku francezet dhe shqiptaret kerkojne me shume informacion per Shqiperine dhe kulturen e saj. Temat me te preferuar nga audienca vazhdojnë te jenë : letersi, arkeologji, turizm,… Prandaj bordi drejtuar qe prej dy vjetësh nga Ornela Todorushi, perpiqet te ftoje pjesëmarresit qe u pergjigjen kerkesave të publikut. Ne pergjithesi, francezet dhe sidomos parizianet jane shume te terhequr nga kulturat qe njihen pak. Prandaj qe prej 18 vjetësh shoqata ben nje pune pedagogjike qe te dy popuj të njihen me mire dhe ne nje menyre me te thelle. Edhe te shqiptaret e vendosur larg atdheut vazhdojme te gjejme nje etje të pangopur per çfarë perben kulturen e tyre… Ndoshta nje vezhgim nga larg vlereson pa tabu nje kulture dhe nje komb akoma me mire duke kapercyer telashet qe nuk i bien ne sy… .  Pyetje: Nje mesazh per shqiptaret, te cileve ju iu keni kushtuar shume energji dhe dashuri.
Evelyne Noygues: Ne kujtimet e mia lidhur me Shqiperinë dhe Shqipetarët une ndihem shume mirenjohjese per perkrahjen dhe mbeshtetjen e të gjithe miqve, të aferm dhe të larget, për inkurajimin nga te gjithe intelektualet dhe artistet qe kam njohur gjate me shume se 25 vjetëve deri tani, por edhe per njerezit e thjeshte qe gjithandej me kane pritur me dashamiresi. Te gjitha ato që kam marrë nga ata në Shqiperi, jam perpjekur tua përcjell atyre qe kam takuar ne France.  Elida Buçpapaj: Une si gazetare ju shpreh mirenjohjen time per angazhimin tuaj ne Shqiperi, ne promovimin e vlerave te kultures shqiptare ne France dhe per perkushtimin tuaj ndaj botes shqiptare.
Evelyne Noygues: E dashur Elida, ju falenderoj edhe une per ngrohtesine dhe kujdesine qe me keni treguar gjate kesaj interviste. Për cilindo që është i interesuar mund të kontaktojë përmes kësaj adrese : asso.albania@yahoo.fr.

Myftiu i Tiranës: Feja islame, po keqpërdoret nga ISIS

February 21, 2015 by dgreca

Në Shqipëri, Myftiu i Tiranës, Ylli Gurra, thotë se komuniteti musliman po bashkëpunon me autoritetet shtetërore kundër terrorizmit, duke frenuar rekrutimet e besimtarëve të rinj nga ISIS. Gurra është një antarët e kryesisë së Komunitetit Musliman Shqiptar, i cili mori pjesë përkrah klerikëve të tjerë në tubimin e Parisit kundër terrorizmit. Ai thotë se krimet barbare të ISIS-it në Siri nuk kanë asgjë të përbashkët me fenë islame, e cila po keqpërdoret prej kriminelëve atje. Në një bisedë me VOA-n, Gurra vlerësoi lart harmoninë fetare që ekziston në Shqipëri, dhe me të cilën shqiptarët mund të krenohen.
Çfarë ndjeni kur shihni se si në emër të fesë islame përfaqësues të ISIS vrasin gazetarë dhe pengje, njerëz të pafajshëm?
Tragjeditë që po kryen ISIS janë dhimbja e shekullit. Kam dhimbje dhe ndjehem i tronditur nga barbaria e shekullit 21: vrasja që po bën ISIS e njerëzve të pafajshëm, e grave e fëmijëve e pjestarëve të religjioneve të tjera, djegiet makabre yë njerëve. Këto tragjedi janë barbaria e shekullit 21 dhe do të shënohen kaq të zeza në historinë njerëzore. Përtej dhimbjes, ndjehem i prekur shpirtërisht, ndjehem i tronditur përballë makabritetit, përballë krimeve monstruoze që në asnjë libër në asnjë ligjshmëri, në asnjë religjion, në asnjë kulturë, në asnjë normë njerëzore qytetare dhe fetare nuk lejohen dhe as shkruhen as citohen. Nëse çdo shekull ka patur dhimbjet, tragjeditë e veta, shekulli ynë, për fatin e keq, ISIS është domethënia e një barbarie.
Por ata thonë se i bëjnë ato krime në emër të një çështje fetare?
Pjesa më e ndjeshme ku preket çdo njeri është besimi fetar. Prandaj edhe këta monstra po e shfrytëzojnë kartën e besimit për fat të keq të njerëzimit. Qëllimisht ata e hedhin në tryezën e botës së qytetëruar kartën se Islami dhe besimtarët e tij janë vrasja, dhe lakojmë më së shumti Sheriati, ligjshmëria fetare, si burim i ekzekutimeve, vrasjeve, vdekjeve. Këto krijesa monstruoze e keqpërdorin këtë ide në mënyrën më të keqe.
Ka patur jo pak rekrutime nga ISIS edhe midis të rinjve shqiptarë. A po ndodhin më rekrutime dhe çfarë masash janë marrë për t’i ndërprerë ato?
Për fat të mirë, ne nuk kemi ikje nga Shqipëria drejt Sirisë. Ato udhëtime kanë ndodhur para një viti. Ishte një numër jo i madh, dhe Shqipëria është ndër vendet e rajonit me numrin më të pakët. Edhe forcat e rendit e të sigurisë kanë marrë në kohë masat e duhura. Edhe Komuniteti Musliman i Shqipërisë dhe drejtuesit e lartë deri te imamllarët kanë përcjellë mesazhin që asnjëherë nuk ka patur, nuk ka dhe nuk do të ketë një çlirim të tokave të trojeve të shteteve të kombeve, të popujve të tjerë në emër të asnjë besimi qoftë islamit apo krishterimit. Në histori kanë ndodhur herë pas here të tilla lajthitje. Sipas Kuranit, ne Islamin e kemi së pari te vetja jonë, te njerëzit tanë të afërt, e kemi te fqinjët tanë, te qytetarët tanë dhe më gjerë te atdheu ynë i dashur. Askush nuk mundet ta tejkalojë Zotin. Kur një popull është sirian, turk, amerikan, britanik dhe shqiptar, askush nga ne nuk ka përgjegjësitë e shpëtimit të tyre, të çlirimit të tyre në shekullin e 21, kur mirëfunkionojnë organizma ndërkombëtarë që rregullojnë ekonominë, politikat, fetë për të gjithë qytetarët e botës. Sipas Kuranit, askush nuk mund të marrë përgjegjësinë se “do të ngrihet e të çlirojë Sirinë apo Spanjën e Francën”. Këta njerëz zinxhirët e mëdhenj të robërisë së vetvetes i shohin tek njerëzit, kombt dhe popujt e tjerë. Si thotë populli; e shehqimen tek tjetri dhe nuk sheh traun para syrit dhe mendjes së vet.
Komuniteti Musliman është më i madhi në Shqipëri, pra, çfarë ndihmese jepni ju në luftën kundër terrorizmit?
Komuniteti Musliman nuk është më i madhi vetëm numerikisht. Më i madhi është ai që u shërben më shumë të tjerëve dhe këtij vendi. Ne e kryejmë këtë shërbim nga kryetari i komunitetit dhe deri te çdo besimtar. E kundërta e kësaj nuk ka lidhje, nuk justifikohet dhe nuk përputhet aspak me qëllimin e fesë islame. Shërbimet që japim ne besimtarëve tanë, jobesimtarëve apo të besimeve të tjera duhet të përputhen me nevojat e tyre. Ky është qëllimi i fesë. Nëse nuk u shërbejmë nvojave të qytetarëve ne kemi dalë nga kornizat e besimit.
Pas ngjarjeve tragjike të janarit 2015 në Paris kundër gazetarëve të revistës satirike “Charlie Hebdo” kryeministri Rama kërkoi me të drejtë se duhet të ketë një gërshetim, një bashkëpunim më të ngushtë midis qeverisë, institucioneve shtetërore, komunitetet fetare dhe medias. Midis tyre duhet një bashkëpunim i fortë, informim në kohën e duhur në vendin e duhur dhe në kohën e duhur. Pra, informacioni bazik mbi fenë duhet gërshëetuar me traditën shqiptare të bashkëjetesës, e cila është e shkëlqyer, shembull, model, piedestal i një nga virtyteve që ka kombi shqiptar. Ky gërshetim do të sjellë rezultatet e veta, që po fuken qysh tani.
Unë pata një takim shumë të frytshëm edhe me drejtorin e përgjithshëm të policisë, Artan Didi, për këtë problematikë. Pra, ka një interesim të vazhdueshëm të vetë institucioneve shtetërore. Edhte organizmat ndërkombëtare po përqëndrohen në krijimin e këtyre urave, e këtyre kanaleve të përhershme me njerëzit e besimit fetar, që të mund të parandalohen lindjet e ekstremizmave dhe rrëshqitjet në radikalizëm.
Zoti Gurra! Çfarë emocionesh përjetuat në Francë, ku përkrah me klerikë të besimeve të tjera marshuat mes milionave të tjerëve kundër terrorizmit, pas vrasjes së gazetarëve të “Charlie Hebdo”?
Isha i drithëruar në ato minuta kur mora pjesë në marshimin e botës së qytetërruar në Paris 11 janar 2015. Ishim me kryeministrin Rama dhe me përfaqëuses të besimeve të tjera, ortodoksë, katolikë, bektashinj për të treguar që një komb i vogël si ne mbart relike që bota i kanë zili, si bashkëjetesa fetare. Ne dhamë një dëshmi të këtij solidariteti në një ditë të madhe dhimbje për Francën dhe gjithë botën e qytetëruar. Ne treguam se shqiptarët kanë mundur dhe tregojnë për botën se janë të gatshëm të ndajnë dhimbjen me të gjithë ata njerëz që goditen në emër të fjalës së lirë apo të besimit fetar. Krahas ekstremizmave dhe radikalizmave është rritur edhe islamofobia. Edhe unë kur e vë veten në vendin e një qytetari britanik, francez, gjerman, danez etj., ndjehem i frikësuar. Por unë mund t’i siguroj me shkëlqimin e kësaj dite se Islami dhe ata që përfaqësojnë vërtetësisht Islamin nuk janë në këtë botë për të imponuar pushtet, dhunë, presion etj., aq më pak ato makabritete që po ndodhin në Siri dhe Irak. Ato akte nuk janë të Islamit. Detyra kryesore iu bie pjestarëve të komunitetit musliman që ta shpjegojmë këtë. Ashtu si ishim në Paris në bulevardin Volter përkrah me klerikët e gjithë feve në krah të miliona parisienëve dhe europianëve, ashtu duhet të jemi edhe në jetën tonë në Shqipëri. Realiteti shqiptar na e imponon këtë butësi. Ne së pari, duhet ta shpjegojmë Islamin, ta jetojmë atë, dhe për të tjerët të jemi shpresa dhe jo frika.(Sipas VOA)

CARRIE HOOPER, E DASHURUAR ME SHQIPERINE DHE GJUHEN SHQIPE

February 19, 2015 by dgreca

Profesoresha amerikane, Carrie Hooper: Ëndrrat e mija; Dua ta ndaj me njerëz të tjerë pasionin tim për Shqipërinë, gjuhën shqipe dhe të këndoj me Inva Mulën në skenën shqiptare./
(Intervistë me profesoren, artisten amerikane që flet, këndon dhe shkruan shqip ndërsaështë edhe e vërbër që në lindje)/
Bisedoi Raimonda Moisiu/
Eshtë vetëm 37 vjece dhe e verbër që nga lindja, por kjo nuk e ka penguar aspak, Pedagogen e gjermanishtes dhe të italishtes, njohëse e 9 gjuhëve të huaja mes tyre edhe gjuhën tonë shqipe, sopranon dhe poeteshën shqipfolëse, vajzën e talentuar amerikane Carrie Hoooper të ecë në rrjedhën e jetës drejt dijeve dhe promovimit të vlerave që ajo atribuon.
Ka krijuar kontakte miqësie e dashamirëse me botën shqiptare në Diasporë, të cilat sic shprehet edhe vetë shqipfolësja amerikane, kanë qënë një ndihmesë e mrekullueshme e profesionale për mësimin dhe perfeksionimin e gjuhës shqipe shumë mirë, me saktësi gramatikore, letrare dhe rrjedhshëm në të folur e shkruar. Talenti, aftësia, kontributi i saj është shëmbulli më njerëzor i dashurisë për jetën dhe universalen. Për këtë ajo po ashtu është vlerësuar shumë nga komuniteti shqiptaro-amerikan.
“E papritura më e bukur për “Kuvendin” në këto dhjetë vjet – do të shprehej botuesi i revistës “Kuvendi” në Michigan, z.Pjetër Jaku- Një vajzë amerikane që dinte gjuhën shqipe më mirë se një shqiptar i ardhur me arësim të mesëm në Amerikë, që dinte Historinë e Shqipërisë dhe shqiptarëve, që fliste me aq respekt për shqiptarët. Ishte Carrie Hooper” Që prej asaj dite vajza amerikane, poetesha shqipfolëse është bashkëpunëtore e rregullt e revistës “Kuvendi”
Ndërsa Producenti i Pasqyra Shqiptare, Toronto Kanada, z.Ilir Lena, në një kontakt telefonik me amerikanen e verbër shqipfolëse do të shprehej:
“Jam shumë i cuditur, por edhe shumë i entusiazmuar nga shqipja Juaj. Shqipfolëse shumë e mirë me saktësi gramatikore. Shëmbull i shkëlqyer jo vetëm për amerikanët por edhe për shqiptarët, brezin e parë që po humbasin shqipen. Ju jeni amerikane dhe jo shqiptare, nuk kini lidhje gjaku, e megjithatë flisni shqip shumë mirë, jeni një mesazh shumë i mirë për ata prindër shqiptarë që ngurojnë t’u flasin shqip fëmijëve, gjuhën amëtare, gjuhën e vet. Shpresoj ta kenë marrë këtë mesazh nëpërmjet Ju!Gjuha shqipe në familje duhet të transmetohet në brezat”.
Gazeta “Dielli” në SHBA-s, në një artikull të vecantë me titull: “Carrie Hooper, poetesha që adhuron kombin shqiptar”,- krashas botimit të poezive të saj në gjuhën shqipe shkruan:” Carrie Hooper është një talent i rrallë; ajo ka një pasion të jashtzakonshëm për gjuhët. Ka mësuar deri tani 9 gjuhë, mes tyre edhe gjuhën tonë të ëmbël, gjuhën shqipe. Carrie shkruan në gjuhën shqipe jo vetëm në prozë, por edhe poezi.’
Mbas prezantimit që më bëri mikja dhe kolegja ime Merita Bajraktari McComarck me artisten dhe poeten Carrie Hooper, unë bisedova në telefon me të për më shumë se një orë dhe më pas via internet zhvillova këtë intervistë. Jam emocionuar, entusiazmuar mahnitur nga forca dhe fuqia e shpirtit, e talentit, aftësisve të saj për të folur e shkruar gjuhën shqipe aq saktë nga ana gramatikore, letrare, rrjedhshëm, ngrohtësisht dhe ëmbëlsisht. Po kush është Carrie Hooper, sfidat, ambicjet dhe aftësitë e saj ajo do të na i rrëfejë në këtë bisedë të ngrohtë e miqëesore.
-Zonjusha Carrie, është kënaqësi tejet e vecantë të bisedoj me ju në gjuhën shqipe. Jeni diplomuar në Universitetin Mbretëror të Muzikës në Stokholm dhe pedagoge e gjuhës gjermane dhe italishtes. Cilat janë disa nga kujtimet e mbresat tuaja të asaj periudhe?
Së pari duhet të sqaroj se në fakt nuk u diplomova nga Shkolla Mbretërore e muzikës në Stockholm por kalova një vit atje si bursiste Fulbright pasi kisha kryer studimet në ShBA. Pasi mbarova shkollën e mesme kreva studime për bachelor në kanto te Mansfield University në Mansfield, Pennsylvania jo larg qytetit tim të lindjes, Elmira, New York. Kalova mirë atje dhe mësova shumë. Meqenëse Mansfield University është universitet i vogël, kisha mundësi t’i njoh studentët e profesorët në një nivel më personal. Verbëria nuk më pengonte dhe profesorët kuptonin mirë nevojat e mia si e verbër. Kisha shumë mundësi për të kënduar dhe t’i bie pianos si dhe t’i shoqëroja studentët të tjerë me piano të cilët studionin kanto ose një vegël muzikore tjetër.
Në këtë kohë fillova të mësoja gjermanisht dhe kështu u ndez interesi im për të mësuar gjuhë të huaja. Kisha mësuar frëngjisht në shkollën e mesme por në atë kohë nuk kisha interesin për gjuhët që e kam tani dhe prandaj nuk e mësoja mirë frëngjishten. Por kur fillova të mësoja gjermanishten, që nga dita e parë e dija që desha të bëhesha pedagoge e gjermanishtes.
Pasi mora Bachelor nga Mansfield University në vitin 1997, mora një master në gjermanisht nga State University of New York at Buffalo në vitin 1999. Pastaj mora një master në kanto nga i njëjti universitet në vitin 2001.
Në atë kohë fillova të mësoja suedisht sepse drejtori i orkestrës së universitetit erdhi nga Suedia dhe kisha dëshirë të flisja suedisht me të. Për ta ushtruar gjuhën dëgjova Radio sweden që transmetohej në radion e valëve të shkurtëra. Radio Sweden kishte transmetime në anglisht si dhe në suedisht. Në transmetimin anglisht një herë në muaj kishte programi In Touch Ëith Stockholm që ua jepte dëgjuesit mundësinë të bisedonin me suedezë për të ditur më shumë për Suedinë ose aspekte të jetës suedeze. Bisedat që bëheshin në telefon, transmetoheshin gjatë programit. Unë desha të dija më shumë për situatën e të verbërve në Suedi dhe prandaj në nëntor të vitit 1999 ia dërgova një email programit. Radio Sweden më vuri në kontakt me Ulrika Norelius, studente tek Universiteti Mbretërore e Muzikës në Stockholm në Suedi. Biseda jonë u transmetua në radio në dhjetor të vitit 1999 dhe që nga atëherë Ulrika dhe unë mbanim kontakt. Ajo më tregoi për një program tek Universiteti Mbretërore e Muzikës në Stockholm ku të huaj mund të studionin atje për një vit. Ngaqë isha e interesuar të dija më shumë për muzikën suedeze, në veçanti këngë suedeze, vendosa të aplikoja për programin në Stockholm. Shkolla më pranoi dhe aplikova për një bursë Fulbright për t’i finanzuar studimet atje.
Studiova në Suedi nga gusht 2001 deri në qershor 2002. Kisha mësime për kanto gjatë të cilëve mësoja shumë këngë suedeze. Gjithashtu ndoqa kurse për mësimdhënien e kantos. Për më tepër këndova në një korin ei një kishe suedeze. Kisha edhe mundësinë të këndoja për klube rotarianë në Suedi dhe Gjermani dhe këndova edhe në një koncert në Berlin që ishte pjesë e një jave aktivitetesh të organizuara nga komisioni gjerman Fulbright për të përkujtuar vjetorin e dyzetë të bursës Fulbright. Gjatë asaj jave në Berlin takova një cift amerikan që po jetonte në Hungari meqenëse burri ishte bursist fulbright atje. Nëpërmjet lidhjes me ta m’u dha mundësia të këndoja dy koncerte në Hungari: një te shkolla e të verbërve dhe një në një kishë në Szeged. Koha në Suedi ishte e paharrueshme dhe u njoha me shumë njerëz të dashur me të cilët mbaj kontakt deri më sot.
-Kur e keni kuptuar se ju kishit dhuratë për të kënduar me një zë të tillë të bukur?
Gjithmonë më pëlqente të këndoja. Këndoja në korin e shkollës si dhe kor fëmijësh dhe pastaj korin e të rriturve të kishës sime. Në moshën 15-vjeçare gruaja e pastorit ndihmës të kishës sonë më dha mësime për kanto si një dhuratë për ditëlindjen dhe që nga ajo kohë fillova të zhvilloja teknikën e zërit. Së pari doja të studioja për piano por kur mësova për operan në shkollë fillova t’i dëgjoja operat që u transmetuan në radio dhe kjo më prymëzoi të studioja për kanto. Mendoja që doja të isha këngëtare lirike profesionale por më vonë zbulova që kisha më shumë dëshirë të bëhesha pedagoge. Mirëpo më pëlqen të japë koncerte.
-Në formimin tuaj si këngëtare soprano cfarë ndikimi kanë shfaqur artistët e famshëm si Domingo, Shirley Verret, Pavaroti e të tjerë.
Më pëlqen të dëgjoj këngëtarë si Pavarotti dhe Domingo por nuk mund të them se më kanë ndikuar në zhvillimin tim si këngëtare. Nuk ka qenë qëllimi im të këndoja si dikush tjetër, por të zbuloja zërin tim të veçantë.
-Ku keni lindur. Na tregoni pak në lidhje me prejardhjen e familjes tuaj?
Kam lindur në Elmira, New York që ndodhet në pjesën jugore të shtetit të New Yorkut afër kufirit me Pennsylvania. Familja ime është me prardhje angleze në anën e nënës dhe angleze dhe gjermane në anën e babait.
-A ka DVD ose rregjistrime në repertorin tuaj të tanishëm që ju besoni se keni bërë një punë të mirë për kapjen e zërit?
Vitin e kaluar shoku im Timi më ndihmoi të inçizoja disa këngë shqiptare, disa këngë nga Shqipëria dhe disa këngë që kompozova unë me tekste në shqip. I rashë pianos elektrike dhe këndova. Regjitruam këngët në kaset dhe pastaj një burrë që e njeh Timi i transferuan këngët në cd. Janë inçizuar edhe disa koncerte që kam dhënë.

-Ju jeni amerikane dhe jetoni në Elmira New York, SHBA. Ju flisni 9 gjuhë të huaja. Mes tyre, ajo që mua më mrekulloi e befasoi, ju flisni shqipen rrjedhshëm, gjuhësore dhe letrare. Si keni arritur ta mësoni këtë gjuhë. Cilat kanë qenë kontaktet e para me gjuhën shqipe? Ku qëndron forca e inteligjencës emocionale dhe shpirtërore për të mësuar gjuhën shqipe?
Fillova të mësoja shqip në tetor 2008 pasi kisha një student nga Shqipëria në kursin e italishtes që i dhashë. Duhej të kërkoja shumë për të gjetur një libër në brail ose audio por në fund gjeta një libër në brail nga Biblioteka e të verbërve në Angli, Colloquial Albanian nga Isa Zymberi. Pasi e mbarova librin e Zymberit, lexova një libër audio me përrallë shqiptare që mora nga Biblioteka e të verbërve në Suedi. Për më tepër bleva një fjalor shqip-anglisht që një grua në qytetin tim më transkriptoi në brail. Tani lexoj artikuj nga gazeta shqiptare duke përdorur një kompjuter me një tastaturë dhe një display braili. Gjithashtu dëgjoj programe nga Interneti me laptopin tim të aksesshëm. Më parë shoku im Timi më inçizoi programe nga Interneti në kaset që më dërgoi. Dy verat e kaluar ndoqa kurse në gjuhës shqipe tek Arizona State University.
Kam ushtruar shqipen jo vetëm duke e dëgjuar por edhe duke folur me shqiptarë. Kontaktet e para ishin studenti tim nga Shqipëria si dhe një studente tjetër tek universiteti ku jap mësim. Kam edhe kontakt me një studente te Cornell University dhe jemi takuar dy herë për të folur shqip. Telefonova disa universitete për të pyetur nëse kishin studentë shqiptar. Një punonjëse në laboratorin e gjuhëve te Boston College më vuri në kontakt me Kishën e Shën Gjergjit në Boston. Telefonova te kisha dhe rashë në kontakt me At Artur Liolinin. At Arturi më ndihmoi të gjeja shqipfolës duke u dërguar një email disa njerëzve në të cilit shpjegoi kush isha dhe se isha e interesuar të flisja shqip. Një shok i shokut tim Timit më vuri në kontakt me një suedez, Ullmar Qvick, që flet shqip. Ullmari më vuri në kontakt me gazetën Illyria në qytetin e Nju Jorkut. Nëpërmjet gazetës rashë në kontakt me kishën Zoja e Shkodrës në Hartsdale, New York. Prifti atje më dërgoi dy cd me muzikë krishtlindjes si dhe një cd me urata të Nënë Terezës. Ky material ma dha mundësinë të dëgjoja edhe më shumë shqip. Më tej u njoha me disa shqiptarë në Arizonë me të cilët mbaj kontakt. Njoh edhe dy shqiptarë në Huntsville, Alabama, që punojnë në një kishë luterane.
Forca për të mësuar shqipen, për të bërë gjithçka vjen nga Zoti. Kam besim shumë të fortë te Zoti dhe pa këtë nuk do të mund të bëja asgjë. Të gjitha dhuratët e mia vijnë nga Zoti dhe e falënderoj dhe e lavdëroj për bekimet e tij.
-Ju jeni edhe poete. Shkruani poezi në shqip. A ka pasur diçka të pazakontë që iu hapi rrugën për tu bërë poete shqipfolëse? Si e vlerësoni gjuhën shqipe?
Më pëlqen sfida të shprehem në një gjuhë tjetër. Gjuha shqipe është e bukur dhe muzikore dhe është e lehtë të rimoj fjalët. Gjuha shqipe është gjuha ime e preferuar nga të gjitha gjuhët që kam mësuar. Dua ta flas, ta dëgjoj, dhe ta shkruaj.
-Mund të na recitoni ndonjë poezi shqipe tuajën?
Kam shkruar poezinë O popull i dashur për të shprehur ndjenjat e mia ndaj shqiptarëve që i dua me gjithë zemrën. E shkruajta pasi kisha qenë në Boston në tetor për të kënduar në Kishën e Shën Gjergjit. U preka thellë nga mikpritja dhe dashuria e shqiptarëve ndaj meje dhe kur u ktheva në shtëpi, u frymëzova të shkruaja këtë poezi.
O popull i dashur,
Që unë për zemër kam,
Një fëmijë të Shqipërisë
Në shpirt dhe zemër jam.
Menjëherë më keni pranuar
Dhe mirëpritur me dashuri.
Mes njerëzve kaq të ëmbla,
Ndiej që jam në shtëpi.
E dua vendin tuaj
Me malet e lumenjtë e tij,
Me natyrën e tij tërheqëse,
Ah, sa madhështi!..
– Ju këndoni edhe shqip. Ka qenë tepër emocionuese kur kam dëgjuar të kënduar nga ju, Hymnin e Flamurit shqiptar. Cili ka qenë emocioni kur e keni kënduar për herë të parë?
Ndjeva krenarinë të mund ta këndoja një këngë kaq të fort që pasqyron luftën e gjatë të shqiptarëve për lirinë e tyre. Zemra ime qan për kombin shqiptar kur mendoj sa shumë kanë vuajtur shqiptarët gjatë shekujve të kaluar.
-Mund të na thoni sa këngë shqip këndoni? Si keni arritur t’i mësoni ato? Kush është kompozitori i tyre?
Këndoj trembëdhjetë këngë shqip: Himni i flamurit, Për ty, atdhe, Luleborë, Çobankat, E dua Shqipërinë, O bilbil, o more i mjerë, Në zaman t’njasaj furie, As aman, o trandafili çelës, Kroi fshatit tonë, Kur më vjen burri nga stani, Pranvera me një lule jo nuk vjen, Kur pata një lule të bukur, dhe Moj e bukura More. Shumicën e këngëve e kam në cd të ndryshme dhe i mësova duke dëgjuar inçizimet kurse këngë të tjera kam mësuar duke i dëgjuar në kompjuter. Meqenëse mund të jetë e vështirë të kapësh fjalët, shqiptarë të ndryshme më kanë dhënë fjalët për këngët që doja t’i mësoja.
-Bota e artit dhe muzikës shqiptare i ka dhënë artit botëror sopranon me famë botërore, shqiptaren Inva Mula. A keni dëgjuar për të? A do dëshironit të këndonit me Inva Mulën në skenën shqiptare?
Po, kam dëgjuar për Inva Mulën dhe e kam dëgjuar duke kënduar. Ka zë shumë të bukur dhe është këngëtare shumë e zonjë. Do të dëshiroja të këndoja me Inva Mulën në skenën shqiptare. Do të ishte një nder të madh.
-Cili është momenti më i paharrueshëm që ju ka bërë të ndjeheni e lumtur në kontaktet me gjuhën shqipe, por edhe me komunitetin shqiptar në Diasporë?
Do të thosha që momenti më i paharrueshëm ishte kur udhëtova në Boston për të kënduar në Kishën e Shën Gjergjit në tetor të vitit 2010. Qëndrova te Neka Doko, një shqiptare shumë e dashur dhe mikpritëse dhe kisha shansin ta njihja nga afër familjen e saj. Koncerti në Kishën e Shën Gjergjit shkoi mirë dhe njerëzit atje më mirëpritën me shumë dashuri. Kurrë nuk do të harroj fjalët e At Arturit i cili më tha: Kjo është kisha juaj.
-Duke qënë e huaj në origjinë, por edhe shqipfolëse e shkëlqyer, mesazh ky shpirtëror qytetar dhe intelektual, për komunitetin shqiptaro-amerikan, do të dëshironit të jepnit mësim në gjuhën shqipe?
Do të dëshiroja shumë të jepja mësim në gjuhën shqipe. Dua ta ndaj me njerëz të tjerë pasionin tim për Shqipërinë dhe gjuhën shqipe.
-Çfarë do tu sugjeronit shqiptarëve të Amerikës për të trashëguar gjuhën, traditat dhe kulturën shqiptare në tokë të huaj? Pra, mesazhi juaj për Diasporën shqiptare.
Është e rëndësishme që shqiptarët të ruajnë gjuhën e tyre dhe ta flasin sa më e bukur. Kam dëgjuar shumë shqiptarë që flasin shpejt por duke folur shpejt, humbet qartësia dhe pengohet komunikimi. Prandaj, shqiptarë, flisni ngadalë dhe merrni kohën e duhur të formoni fjalët plotësisht. Nuk dua të them që dialektet janë të këqia, përkundrazi krijojnë shumllojshmëri dhe janë shumë interesante por në të njëjtën kohë njerëz kanë nevojë të zotërojnë gjuhën letrare dhe të komunikojnë mirë në çfarëdo situate. Është e rëndësishme që prindërit t’u mësojnë fëmijëve gjuhën shqipe si dhe traditat dhe kultura shqiptare sepse gjuha, kultura, dhe traditat i jep popullit identitetin e tij dhe e bashkon kudo që të jetojë. Jepuni fëmijëve mundësinë të shkojnë në Shqipëri.
-Dëshironi të shtoni diçka?
Kam bërë shumë prezantime për Shqipërinë gjatë vitit e fundit. Në këto prezantime flas për Shqipërinë dhe eksperiencën time duke mësuar gjuhën. Më tej këndoj disa këngë shqiptare. Kam bërë prezantime te takimet e klubeve Rotary dhe Kuwanis në Elmira dhe dhashë një prezantim tek Elmira College ku jap mësim në gjermanisht dhe italisht. Në shtator dhashë një prezantim në Kishën e Shën Elia në Jamestown, New York. Disa nga poezitë e mia janë botuar në gazetën Dielli në New York dhe revistën Kuvendi në Michigan.
Suksese dhe Faleminderit
Bisedoi Raimonda Moisiu

NE PRITJE TE NJE FTESE PER KONCERT NE TIRANE

February 18, 2015 by dgreca

Bisedë me Ardita Statovcin, pianisten e madhe shqiptare nga Kosova/
Nga Abdurahim Ashiku/
Kam biseduar në jetën time me shumë njerëz, por biseda me Ardita Statovcin ishte e jashtëzakonshme. Ishte një çast që nuk do ta harroj kurrë. E bukur, në moshën e luleve të jetës, (vetëm 29 vjeçe) me një buzëqeshje prej nga kroi i pastër i zërit të saj rridhte, si rrjedhin krojet në natyrën e virgjër të maleve shqiptare.
Ajo që më befasoi tek Ardita Statovci është SHQIPJA e saj, Gjuha Shqipe në një pastërti që edhe studentët e Gjuhë –letërsisë, edhe akademikët e Drejtshkrimit të Gjuhës Letrare Shqipe, do ta kishin zili, do të ulnin kokën me respekt. Ardita Statovci vetëm katërmbëdhjetë vjet ka qenë në takim të përditshëm me gjuhën shqipe, vetëm në moshën fëminore, madje me gjuhën shqipe në dialektin e Kosovës, në gegërisht, kurse 15 vjet të tjerë të jetës i ka kaluar (dhe vazhdon ti kalojë) me gjuhën gjermane, angleze, franceze, italiane… ku ka studiuar dhe jep koncertet e saj të mrekullueshme. Në bisedën me të, në asnjë rast, nuk dëgjova të përziejë asnjë fjalë gjermanisht ku ka kaluar pjesën më të madhe të jetës, dhe ku jeton edhe sot.
Një shembull ky që të bën ta nderosh dhe respektosh më tepër se për duart e shpirtin e saj mbi tastierën e pianos, për Gjuhën Shqipe…
Në tej; biseda me Ardita Statovcin më 4 gusht 2011 në hollin e hotel ERALD në Prishtinë. Dhe në fund; një biografi e jetës dhe krijimtarisë së saj marrë nga klikimi në Google me emrin Ardita Statovci, vlerësime për artisten – publikuar në shqip, anglisht, gjermanisht, në gjuhët që lexuesi njeh.
Abdurahim Ashiku
Mund të prezantoheni?
Quhem Ardita Statovci. Jam nga Prishtina, pra nga Kosova. Kam lindur në Prishtinë. Në moshën 15 vjeçare shkova në Austri, përkatësisht në Salzburg, në universitetin e njohur të muzikës Mozarteum për të studiuar. Kam mbaruar studimet atje. Edhe studimet e magjistraturës. Më vonë kam studiuar edhe në Universitetin e Indianës në Shtetet e Bashkuara të Amerikës tek pianisti i dëgjuar legjendar 87 vjeçar Menahem Pressler. Në Itali kam studiuar në Academinë Pianistike në Imola tek Franco Scala dhe Boris Petrushansky. Dhe tani mbaj koncerte në vende të ndryshme të Evropës, Amerikës e kështu me radhë.
Mund ta kujtoni koncertin tuaj të parë?
Po. Me këtë rast do t’ju tregoja një përjetim shumë të bukur, ndoshta një nga koncertet më të mëdha në atë kohë kur isha fëmijë. Ky profesion kërkon vazhdimisht paraqitje para publikut, kjo do të thotë që nuk ishte ashtu detyrimisht hera e parë që paraqitesha para publikut. Fitova çmimin “Talent i Kosovës” në moshën 8-9 vjeçe sa isha. Duhej kaluar një garë, garë muzikore e kam fjalën, konkurse siç i quani në Shqipëri, përndryshe…
Garë është fjalë shqipe kurse konkurs…
Epo bravo. Edhe unë dakordohem….përndryshe nuk ishte e lejuar që fëmijët kaq të vegjël të merrnin pjesë. Nga shkolla e muzikës ishin fëmijë nën moshë. Mësuesja ime insistoi që unë të merrja pjesë. Me të vërtetë e fitova çmimin “Talent i Kosovës”. Koncerti mbahej në “Sallën e Kuqe” e cila konsiderohej më e mira. Salla është e madhe dhe në sytë e mi si fëmijë më dukej gjigante, më dukej e pafundme. Ishte një publik i tërë që mbushte sallën. Ishte një ndjenjë e papërshkueshme. Më kujtohet që pata luajtur një vals të Shtrausit që e njihja edhe nga filmat vizatimor me Tomin dhe Xherrin. Luajta edhe një tokakina nga Kavalevski që në atë kohë ishte shumë e vështirë për duart e njoma të një fëmije. E tëra ishte një mrekulli dhe ende, disi ende, e kam atë ndjenjën e paraqitjes.
Si u ndjetë me fitimin e çmimit dhe si ndikoi ky në të ardhmen Tuaj?
Që kur kam filluar pianon e deri sot ishte një proces shumë i natyrshëm, u zhvillua në një nevojë të përditshme, një punë njësoj sikur sportisti, pra me orë të tëra për të mbajtur, si të themi hapin qoftë ky për koncertimin, pastaj për memorien sepse të gjitha gjërat interpretohen përmendësh. Çmimi ishte një sadisfaksion, pranimi i punës të një fëmije të vogël atëbotë. Ishte fantastike që më jepej rasti të paraqitesha në një sallë gjigante me gjithë ata njerëz. Dhe deri më sot i gjithë procesi ka vazhduar shumë natyrshëm; me koncertet, me studimet.

Ishit ulur në piano. Si ishte…
Vaj halli ishte. Por kjo e tregon se njeriu kërkon vullnet, disiplinë, mund edhe në kushtet janë si janë. Ishte në se nuk gaboj Blutmer që edhe para dy viteve e kemi pas atë piano edhe pse atë korpusin rezonues e kishte çarë për mesi. Këto ishin kushtet e Kosovës që nuk kishte në fakt të tjera. Por tani e ka një më të mirë në Sallën e Kuqe.
Kur ikët nga Kosova?
Në vitin 1997.
Dhe u vendosët ku?
Në Salzsburg, në vendlindjen e Moxartit.
Moxarti i madh që vdiq në varfëri të plotë, u varros në një varr masiv nga bashkia, siç e tregon edhe filmi për jetën e tij të shkurtër…
Ashtu është.
Unë e kam parë filmin, e kam librin mbi jetëshkrimin e Moxartit, kam ndjekur në vitet ‘60’të operat që janë dhënë në teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë, operat më me zë në botë, nuk kam lënë shfaqje pa parë. Megjithëse nuk mund të them se kam vesh të hollë muzike, përsëri i kam ndjekë atëherë dhe, edhe sot, i ndjek vazhdimisht në filmat biografikë për kompozitorët e mëdhenj. Kam një numër të konsiderueshëm CD të cilat i përdor në çaste qetësimi shpirtëror.
Bravo, shumë mirë….
Më fal se fluturova pak në vitet e rinisë time, pesëdhjetë vjet të shkuara. Atëherë vazhdojmë me udhëtimin tuaj në Salzburg. Si iu duk Salzburgu një vajze të re kosovare ?
Kur shkova në Salzburg isha vetëm 15 vjeçe. Shkova drejt në një nga universitetet më me famë botërore, „Mozarteum“ në Salzburg të Austrisë. Aty gravitojnë njerëz nga të gjithë kontinentet. Ishin një numër shumë i madh kolegesh nga e gjithë bota. Në klasën e profesorit tim ishin nga Japonia, Korea Jugore dhe Kina. Ata janë njerëz me disiplinë të hatashme. Ata janë mësuar që fëmijë të punojnë jashtëzakonisht shumë. Dhe ata duan të kenë jo arritje të shkëlqyeshme por të shkëlqyeshme- të shkëlqyeshme të themi kështu, të shkallës së lartë, të jashtëzakonshme, kështu që automatikisht vihesha në konkurrencë me një botë të tillë. Nuk ishin vetëm aziatët që ishin në atë universitet. Kishte edhe nga Afrika e Jugut, nga Australia për të mos folur për vendet e tjera të Evropës, Shteteve të Bashkuara të Amerikës, të Amerikës Latine etj. Ishte një sfidë kur vije nga një vend që nuk kishte mundësinë e shkollave të zhvilluara, shkollën e zhvilluar pianistike siç është shkolla ruse, shkolla gjermane apo franceze. Ishte shumë sfiduese përkundër punës në këtë fushë ku nevojitet shumë edhe tradita e mbledhur me kohë. Përderisa austriakët, gjermanët po themi e kanë Bahun, babanë e muzikës që kishte lindur në vitin 1685 që do të thotë se po flasim për shekullin e 17-të, ne si Kosovë në shekullin 21 luftojmë për lirinë e censurës. Ishte shumë sfiduese, por e kisha si qëllim parësor, që e kam edhe sot dhe që kjo ishte ajo që më mbante të vazhdoj edhe më tutje.
Patët vështirësi që ti kaloni gjithë këto aziatë…?
Nuk ishte e lehtë, kjo kur vjen nga mentaliteti shqiptar që e kemi një edukatë bujare dhe zemërgjerë. Unë që në familje dhe vetë jam mësuar të kem kujdes edhe për të tjerët, larg egoizmit që patjetër të jem e para dhe të kem pianon më të mirë për të studiuar. Në këtë aspekt nuk ishte e lehtë për mua. Përderisa kolegia koreane, në rrafshin shoqëror mund të jetë shumë e dashur, kur vjen puna në se të dyja ndodheshim në të njëjtin autobus për të shkuar deri tek portieri i universitetit për të marrë çelësin për tu ushtruar në piano, ajo do të vraponte nga autobusi deri tek portieri për të marrë pianon më të mirë. Kjo për mua ishte e pakonceptueshme, Ne ishim mësuar si shqiptarë të kemi kujdes ti ndihmojmë të tjerët e kështu me radhë. Kjo ishte një vështirësi si ta them censure në se shikohet në rrafshin social. Me kohë i mësova edhe këto.
Mësove të vraposh?
Jo nuk u mësova të vrapoj, mësova të zgjohesha edhe më herët nga se duhej, për të pasur rastin.
Vetë kompozoni?
Jo detyrimisht. Para se të interpretosh vepra muzikore duhet ti kesh analizuar gjerë në aspektin e harmonisë, të analizës muzikore, në aspektin politiko-shoqëror që lidhet me vitin e kompozimit dhe pse është kompozuar. Është e njohur etida revolucionare e Shopenit. Kur u kompozua kjo po ndodhte kryengritja e Varshavës. Ai ishte i sëmurë dhe nuk mund të merrte pjesë në Kryengritje. Ajo çfarë bëri, ajo çfarë ai mund të bënte për ta përkrahur këtë kryengritje, ishte kompozimi i etidës revolucionare të dymbëdhjetës që është një ndër pjesët më të popullarizuara në fushën e muzikës. Mua më është dashur të jap provimet e kompozimit me kompozitorë shumë të njohur. Në Salzburg kam mësuar bazat e kompozimit por unë jam interprete, unë merrem me kompozimet e bëra.
Mbas shkollës cilët ishin hapat tuaj në botës e muzikës?
Krahas studimeve, magjistraturës e kështu me radhë, koncerteve, koncertualet që është qëllimi qenësor i pianistes ose studentit që studion piano, tërë kohës kisha mbajtur edhe koncerte. Pasi përfundova në Salzburg edhe magjistraturën koncertet u intensifikuan dhe paraqitjet koncertale nëpër vende të ndryshme të botës. Më rastisi fati i mirë që të punoja me pianistin legjendar 87 vjeçar Menahem Pressler në Indiana University në Bloomington në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me një masterplan të shkurtër në Vermond të SHBA dhe kështu në vijim të shkoja në Universitetin e Indianës ku punova intensivisht duke krijuar një përvojë të mrekullueshme. Pressler është një pianist që përkundër namit që ka, punon natë e ditë. Përveç që udhëton aq shumë ende punon dhe ushtron gjithë kohës.
Pas Amerikës kam qenë në Itali ku vazhdoj të shkoj herë pas here në Parkun e Akademisë së njohur Pianistike në Imola, një ambient i mrekullueshëm që tregon se si mund ta ruajmë edhe trashëgiminë kulturore. I gjithë aktiviteti pianistik zhvillohet në një kala të qytetit që nga jashtë të duket vetëm si monument ku mund të shkojnë turistët. Është një derëz e vogël me një zile dhe brenda dhomat me piano. Për mua është me të vërtetë shumë e veçantë.
Në çfarë skenash keni luajtur?
Në shtete të ndryshme; në Gjermani, Austri, Francë, Maqedoni, Spanjë, Itali, Kosovë, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe shumë e shumë vende të tjerë.
Në cilën skenë keni ndjerë krenarinë e të qenit kosovare?
Gjithkund. Në biografinë time kudo kam thënë se quhem Ardita Statovci, lindur në Kosovë, në Prishtinë, jam shqiptare…
Ndonjë emocion të veçantë në shfaqjet tuaja ku kanë marrë pjesë edhe shqiptarë, emocion që ka lindur nga prania e tyre?
Koncerti si i tillë është një emocion në vetvete. Nuk mund ta dish përpara se çfarë do të ndodhë. Varet edhe nga disponimi momental i publikut në qoftë se e shikon në rrafshin e psikologjisë së muzikës që nga disponimi momental i publikut se si e percepton çfarë po dëgjon nga interpreti dhe varet thjesht edhe nga momenti. Kjo është edhe bukuria e muzikës së gjallë. Një CD kurrë nuk mund ta arrijë atë efekt që ka muzika e gjallë, pra CD është ai moment që është dhënë një herë dhe këtë mund ta dëgjosh edhe njëzet herë. Interpreti në skenë, edhe në se luan të njëjtën vepër, dhe në se e luan shtatëmbëdhjetë herë ajo do të jetë shtatëmbëdhjetë herë ndryshe. Kurrë nuk ka mundësi të përsëritet i njëjti interpretim, me ato emocione në të njëjtën mënyrë. Secili koncert ka një veçanti.
Unë gëzohem natyrisht kur ka shqiptarë që u interesojnë këto lloj koncertesh, marrin pjesë dhe emocionohen edhe ata, emocionohem edhe unë. Janë momente të bukura.
Dëshironi të luani në Athinë?
Greqia është një vend ku ende nuk kam pasur koncert. Por në se më lejohet të them edhe Shqipëria…

Edhe në Shqipëri nuk keni luajtur?
Po, nuk kam luajtur. Nuk kam pasur ndonjë rast deri tani për të dhënë koncert në Shqipëri.
Unë desha që një ditë të ishe në Athinë në një sallë të madhe ku të kishte edhe shumë shqiptarë emigrantë…kurse ju nuk paskeni shkuar ende në Shqipëri, nuk paskeni marrë një ftesë nga Shqipëria…
Kështu është. Në Maqedoni, në Shkup kam mbajtur koncert ku ka pas shumë shqiptarë, në Kosovë kuptohet kurse në Shqipëri nuk më është dhënë rasti ende akoma. Edhe në Itali ku ka shqiptarë kam dhënë po në Shqipëri, në shtetin Amë!? Është me të vërtetë një mundësi e bukur…
Një ëndërr…
Qesh me shpirt…
Megjithatë unë do të dëshiroja të ishe edhe në Athinë, t’ju dëgjoja në një intervistë në televizionet greke, gjë që e kanë bërë dhe e bëjnë me respekt për artistët shqiptarë, të takoheshit me instrumentistë “violinë e parë” shqiptarë që kanë mbushur deri në 65 për qind orkestrat simfonike të Athinës dhe Selanikut.
Po. Kam dëgjuar që orkestrat simfonike greke kanë në gjirin e vet 65 për qind shqiptarë. E di.
Kam dëgjuar dhe më pas kam intervistuar në Irodhion e lashtë Vaso Tolen në ditën kur u dha Opera “Eumenidet”, operë që fitoi çmimin e parë në konkursin mbarëbotëror për hapjen e lojrave olimpike Athina-2004, operë ku këngëtarë të mëdhenj nga të pestë kontinentet këndonin shqip. Kam dëgjuar dhe më pas kam intervistuar tre instrumentistë shqiptarë të orkestrës së Selanikut që luanin në teatrin e madh antik në shkëmbinjtë e Akropolit, në Irodhio, instrumentistë që ishin “violinë e parë” e orkestrës. Në Athinë ka shumë instrumentistë, balerinë shqiptarë që kanë kapur qiejt e interpretimit.
Po kam dëgjuar shumë për ta dhe dëshira ime është që një ditë të luaj bashkë me ta.
Jeta juaj familjare si lidhet? Nëna, një profesoreshë e nderuar që unë pata kënaqësinë ta dëgjoj në Seminarin e 7-të Mbarëkombëtar për Gjuhën Shqipe në Diasporë” në një leksion brilant për veshjen popullore shqiptare…
Do t’ju tregoj por pa modesti edhe për faktin se jeni në Athinë. Vij nga një familje shkencëtarësh. Jemi tri vajza. Unë jam më e vogla. Babai im ishte personalitet publik shqiptar Profesor Doktor Ejup Statovci, rektor i Universitetit të Prishtinës. Pikërisht gjatë atyre viteve kur punonim në ato shtëpitë shkolla 1991-1997. Ai tani ka vdekur…

T’ju ketë lënë jetë, të jeni krenarë për të…

Faleminderit! Nëna ime, siç e patë edhe në ligjëratën sot, Profesor Doktor Drita Halimi-Statovci është etnologe. Etnologjinë e kemi traditë në familje. Gjyshi, Kadri Halimi, ishte etnologu i parë shqiptar në Kosovë. Nëna merret me këtë profesion. Është edhe një kushërirë e familjes Halimi që vazhdon me këtë profesion. Kemi bërë kështu një traditë të etnologjisë në familje. Dy motrat e mija, njëra është ekonomiste kurse tjetra është inxhiniere e informatikës, kurse unë jam pianiste. Ky është formacioni i familjes.

Ata kanë ndonjë dell muzikor?

Jo, jo. Janë admirues të mëdhenj të muzikës. Të gjithë luajnë, ose kanë luajtur, përfshirë edhe babanë, pianon, ai madje ka luajt edhe violinën. Nëna ime dhe dy motrat kanë mësuar pianon në shkollën e muzikës dhe kjo u bë e nënkuptueshme edhe për mua që të shkoja në shkollën e muzikës. Ata janë adhurues të mëdhenj të muzikës edhe pse mbahen modestë, janë njohës shumë të mirë të muzikës.

Jeni vajza më e vogël me dy motra më të mëdha. Jeni teze?

Po. Të dyja nga motrat e kanë nga një djalë. Kjo do të thotë se kam nga dy nipa.

Po vetë si je?

Shumë mirë. (Qesh me shpirt)

Faleminderit shumë. Ishte një kënaqësi e madhe për mua. Besoj se do të jetë kënaqësi dhe mburrje edhe për lexuesin emigrant në Greqi që kanë një artiste të madhe si Ju.

Ju faleminderit edhe ju!
* * *
Shënim:
Intervistën me pianisten e madhe Ardita Statovci ia përcolla menjëherë drejtorit të atëhershme të Teatrit të Operës dhe Baletit me shënimin që ta ftojnë shqiptaren e madhe në një koncert në Tiranë si një plotësim të ëndrrës së saj…
Nuk mora përgjigje.
Dhe tash katër vjet që nga ajo kohë nuk kam dëgjuar që Ardita të jetë ftuar në Tiranë…
Abdurahim Ashiku, Athinë 17 shkurt 2015

FRAGMENTE NGA JETA E NJË PIANISTJE TË MADHE….
Si njihet në botë ARDITA STATOVCI…
Ardita Statovci është pianiste shqiptare. Lindi në Prishtinë, Kosovë më 2 mars 1982 si vajza më e re e dy profesorëve të Universitetit të Prishtinës. Që nga mosha tetë vjeçare ajo filloi të vijojë mësimet në piano tek prof. Hadije Gjinali në shkollën e ulët të muzikës “Prenk Jakova” në Prishtinë, duke kryer vitin e dytë dhe të tretë në një vit shkollor – gjë që e përsëriti edhe në klasën e shtatë dhe të tetë të shkollës fillore që e ndoqi paralel me shkollën e muzikës. Dy herë është shpërblyer me Çmimin “Talenti Kosovar”. Në moshën 13 vjeçare ajo u transferua në klasën e Lejla Haxhiu-Pula në shkollën e mesme të muzikës “Prenk Jakova”. Në moshën 14 vjeçare ajo u paraqit në koncertin e saj të parë solistik, ndërsa në moshën 15 vjeçare u pranua në Akademinë e Arteve në Prishtinë, Universiteti i Prishtinës dhe më 12 Tetor 1997 ajo u paraqit në koncertin e saj të parë në Austri nën patronazhin e Shoqatës për Teatër Muzikor në Vjenë.
Menjëherë pason pranimi i saj (pra në moshën 15 vjeçe) në Universitetin me famë botërore „Mozarteum“ në Salzburg të Austrisë, ku në vitin 2004 ajo diplomon në klasën koncertale të prof. Christoph Lieske. Gjatë studimeve të saj muzikore kreu shkollën e mesme kur ishte vetëm 16 vjeçare. Në gusht të vitit 1999 në Wolfsegg, Austri, për një periudhë mjaft të shkurtër realizon pjesën solo në piano dhe udhëhoqi performimin e parë të Baletit Come Una Danza të Richard Adamas, të kompozuar nga Kurt Rapf me rastin e 25 vjetorit Jubilar të Seminarit të Baletit të Shoqatës për Teatër Muzikor, duke shënuar një sukses sensacional, gjë që e përsëriti në gusht të vitit 2000 me Játékok nga G. Kurtág dhe me 2001 me “Humoreske” nga Schumann (gjithashtu në koreografi të Adamas).
Që nga viti 1997 Shoqata për Teatër Muzikor – Vjenë, një numër i anëtarëve dhe përkrahësve të kësaj shoqate e kanë përkrahur Ardita Statovcin në shkollimin e saj artistik në Austri. Më 2004 u shpërblye me bursë nga “Internationale Stiftung Mozarteum”. Kreu masterkurse me Menahem Pressler, Peter Donohoe, Stefan Arnold, Cyprien Katsaris, Thomas Larcher, Dubravka Tomsic, Elisabeth Leonskaja, Norman Shetler, Riccardo Risaliti, Paul Badura-Skoda, Carmen Piazzini si dhe të tjerë. Statovci ka bërë TV dhe radio inçizime të shumta.
Koncertoi në vende të ndryshme (Kosovë, Austri, SHBA, Zvicër, Itali, Maqedoni, Spanjë, Kroaci, Francë, Angli, Bosnjë,Hungari, Gjermani etj.), si soliste me orkestër, me recitale pianistike si dhe me muzikë kamertale. Në vitin 2005 ajo fitoi në Yehudi Menuhin Live Music Now Salzburg. Në vitin 2005 pëkrahet nga Rotary Club, Salzburg. Me 2006 fiton çmimin “Bösendorfer Preis” Mozarteum, Salzburg.
Në dhjetor të vitit 2007, përfundon studimet e magjistraturës ne Universitetin MOZARTEUM në Salzburg (Austri), në klasën e prof. Christoph LIESKE, me ç‘rast juria internacionale unanimisht i jep vlerësimin maksimal.
Në prill të vitit 2008 iu nda bursa “Fohnstipendium” (bursë e paraparë për artistë tejet të talentuar në Austri).
Në vitin 2008 doli CD-ja e saj (inçizim live në Salzburg) me vepra nga Brahms-i, Beethoven-i dhe Dutilleux.
Për arritjet e saj të jashtëzakonshme si absolvente e Universitetit Mozarteum u shpërblye me bursë një vjecare (2008/09) nga Qeveria Federale Austriake për shkencë dhe hulumtim (BMWF), për te vijuar studimet posdiplomike në Itali, në Academinë Pianistike në Imola tek Franco Scala dhe Boris Petrushansky.
Në vitin 2009 Ardita Statovci studioi me pianistin legjendar Menahem Pressler në Indiana University në Bloomington/SHBA.
Po ashtu në 2009 ajo u shpërblye nga Ministria Austriake Federale Për Arsim, Art dhe Kulturë me “Bursë shtetërore” që është një bursë speciale për artistët e rinj të suksesshëm.
Ardita Statovci së fundi është nominuar nga “Steinway & Sons” si Ariste e Re e Steinway-it.
Pianistja e re kosovare Ardita Statovci, është ftuar për të interpretuar si soliste në vend të ikonës së pianizmit botëror, Martha Argerich-it, nën dirigjimin e njërit nga dirigjentët më të mëdhenj të kohës së sotme, Claudio Abbado-s, e shoqëruar nga orkestrat “Gustav Mahler Chamber Orchestra” dhe “Mozart Orchestra”.

FLET ISH LUFTETARJA E UÇK së, TETUTA (KAMBERI) LLALLA

February 17, 2015 by dgreca

Pjesë nga intervista dhënë redaktores së Radio Shkupit, Arlinda Kalisi/
Znj.Teuta pasi që në fillim të bëra një prezantim të shkurtër të tjerat do na i shpalosësh gjatë bisedës , pasi që sot shënohet 16 shkurti dita e UÇK së, pasi opinioni i gjerë të njohin si njëra ndër femrat e rralla që ka dhënë kontributin e saj kombëtar gjatë luftës së 2001 do na flasësh pak më detajisht rreth kësaj?
Po të bëjmë një retrospektive të historisë sonë kombëtare, përpjekjeve të shqiptarëve dhe këmbënguljes që gjithmonë të jemi të lirë dhe të pavarur, do të vërejmë se edhe femra shqiptare gjithmonë ka qenë përkrah trimave liridashës. Edhe unë isha njëra nga femrat e shumta të UÇK, për të cilin akt krenohem sepse përmbusha një obligim ndaj popullit për liri, drejtësi, përparim dhe emancipim të shoqërisë.
Si e sheh Teuta gjendjen e vendit tonë, gjendjen e shqiptareve të lirë pas 14 viteve janë arritur qëllimet e popullit shqiptar në këtë drejtim, cilët janë të arriturat dhe çfarë mendoni se ka ngel pa u realizuar?
Pas 14 vitesh unë aspak nuk shoh avancim të proceseve në radhë të parë gjuha dhe flamuri kombëtar nuk e ka zë vendin që i takon, nga popull shtetformues, jemi kthyer në popull me përqindje edhe atë me përqindje degraduese, të nxierr nga rregjistrimet e dështuara.
Dikur, në ish/Jugosllavi në dokumentet e identifikimit na shënohej kombësia shqiptare, kurse sot identifikohemi zyrtarisht me kombësi maqedonase.
Arsimi në përgjithësi është degraduar, në aspektin ekonomik veçanërisht familjet shqiptare janë rënuar totalisht. E gjitha vjen si rezultat i keqmenaxhimit të politikës, nga ana e përfaqësuesve tanë.
Teuta, lajmë më i freskët ishte dhe pozicionimi juaj në skenën politike si Kryetare e PPD që vërtet ishte lajm i mirë se skenës sonë i mungonte një gjë e tillë qe femrat të jenë lidere, mirëpo çfarë ndodhi Teuta, pse menjëherë për shkurtë kohë dha dorëheqje nga kjo pozitë?
Besoj se në deklaratën që lëshova për mediat, shkaqet e dorëheqjes i sqarova me saktësi. Unë si kryetare që u zgjodha në Kongres me vota demokratike, kërkova më tej që PPD ti hapë dyert për të gjithë intelektualët, doja që të mbizotërojë demokracia e brendshme, doja që për çdo sferë të krijohen komisione profesionale nga njerëz eminent. Por, aty brenda kishte një grupacion me ide të vjetra diktatoriale komuniste të cilët me çdo kusht kërkonin ti uzurponin postet kyçe të partisë, siç janë Kryetari i Kuvendit, sekretari gjeneral, postet e kryetarëve të degëve të ndaheshin në bazë të lidhjeve shoqërore e familjare. Kurse në Kongres unë ju pata premtuar, atyre që më votuan se asnjëherë nuk do të keqpërdorja besimin e tyre dhe nuk do ti tradhtoja për asnjë interes personal.
Pas shumë diskutimesh, kuptova se orientimet e mia, vizionet e mia demokratike ishin të papranueshme për personat që edhe sot e kësaj dite mbajnë vulat dhe çelësat e partisë, prandaj unë vendosa tju qëndroj besnike vizioneve të reja dhe betimit tim kombëtar.
Do vazhdon të merret me politik Teuta edhe me tej ?
Do ti rikthehem sërisht deklaratës së dorëheqjes, në fund të saj kam thënë Mirupafshim në Beteja të Ardhshme, që d.m.th., se idealet e mia vlejnë më shumë se karriera ime si Kryetare e një partie .
Teuta jeni profesoreshë e gjuhës shqipe në shkollën e mesme Kiril Pejqinoviq na thuaj si ja kaloni me nxenesit ?
Unë më mirë do ta quaja Gjimnazi i Tetovës se sa shkolla e mesme Kiril Pejqinoviq. Puna me nxënësit është pasioni im, sepse do të them se është profesion Trashëgimi Familjare.
Po si profesoreshë e gjuhe njëkohësisht merresh dhe me publicistik na thuaj çfarë më detajisht ka shkruar Teuta deri më tani , do na i përmendësh?
Teuta, merret me publicistikë, opinione, jam autore e librit Antologjia e Poezisë Arvanitase, jam redaktore e disa librave të autorëve të ndryshëm.
Çfarë të pëlqen të shkruash më së shumti?
Rrethanat më imponojnë që të mbetem zë i opozitës, mundohem të paraqes problemet që tangojnë qytetarët, por me theks të veçantë problemet në arsim.
Teuta, jeni dhe përfaqësuese e te drejtave te njeriut në Maqedoni, ku dhe keni qenë pjesëmarrëse në SHBA na thuaj me ftesë të kujt ishit atje dhe çfarë prezantuat ju atje si përfaqësuese e Maqedonisë?
Në Shtator të vitit 2012, me ftesë të disa shoqatave shqiptaro/amerikane, u ftova të marr pjesë për të prezantuar gjendjen e shqiptarëve të Maqedonisë. Ftesa mu bë si anëtare e Forumit Ndërkombëtar të të Drejtave të Njeriut dega Maqedoni. Ku unë prezantova situatën e rëndë në të cilën gjenden shqiptarët si Problemin e shtetësisë, heqjen e termit dhe librin Abetare për nxënësit shqiptar, rastet e montuara dhe dënimet e rënda që japin gjykatat e politizuara ndaj shqiptarëve. Kotë janë vetëm disa nga pikat e raportit të dorëzuar.
Tani pos punës suaj në shkollë të mesme me çfarë aktivitetesh tjera po merresh z. Teuta?
Siç ju thashë më lartë, përmos punës merrem me publicistikë e politikë dhesi çdo grua jam në shërbim të familjes.

Teuta do të bëja një retropsektiv të karriereës tënde , para se të punosh si profesoreshë e gjuhës shqipe çfarë ka punuar Teuta?
Filla pas mbarimit të studimeve, dega Gjuhë/Letërsi shqipe në UT, në bazë të mesatares së lartë, stafi pedagogjik, më ndali të punojë asistwente e lëndës së Morfolëogjisë, të cilën e ligjëronte asaj kohe prof.dr. Fadil Sulemani, rektori.
Pas disa vitesh fillova të punojë si lektore në një gazetën Global në Shkup. Me mbylljen e saj, fillova punë në Gjimnazin e Tetovës, u vazhdoj dhe sot e kësak dite.
Sa mendoni se femra shqiptare ne Maqedoni ka arritur atë ngritjen e saj intelektuale?
Femra shqiptare gjithmonë ka pasur ngritje dhe nivel intelektual, dhe mbetet në këtë piedestal.
Mendoni se është involvuar në çdo sferë, në çdo institucion?
Në rrethanat ku jeton femra shqiptare në Maqedoni dhe bindjet e prapambetura që fatkeqësisht përfshin një numër të madh të familjeve tona, janë bërë pengesë për avancimin e femrës shqiptare nëpër të gjitha sferat e jetës dhe institucionet.
Sa mendoni se numri i femrave shqiptare në Maqedoni që kyçen në politikë është i kënaqshëm, mjaftueshëm?
Përfaqësimi i femrës shqiptare në politikë, unë e do ta kisha ndarë në dy grupe 1. Një pakicë janë tu admiruar, janë aktive, kurse pjesa tjetër për fat të keq në politikë janë vetëm numra për të plotësuar përgjindjen që e kërkon ligji.
Mundë të na flasësh pak për anën tuaj private je martuar me Arben Llallën nga Shqipëria ku ke dhe një djalë na thuaj nga lindi dashuria me Arbenin ju kujtohet takimi i parë dhe si vendoset te martoheni me të?
UT u bë shkaku i njohjes sonë, asaj kohe Arbeni kishte një marrëveshje me UT dhe vinte të mbajë disa ligjërata për çështjen e arvanitasve të Greqisë.
Ke kohë për Arbenin, djalin, të afërmit të tjerë miqtë?
Për të dashurit dhe miqtë e ki gjithmonë gjendet kohë, në rradhë të parë koha i përket përkushtimit familjar.
Sa je prezente në manifestime të ndryshme qoftë politike , qoftë kulturore, ke kohë për ti ndjekur gjithë këto?
Nuk besoj se ka aq aktivitete kulturore sa që të mos na dali koha për të qenë prezentë.
Çfarë literature preferon të lexosh, të ndodh ndonjëherë të rikthehesh për të rilexuar ndonjë gjë?
Lexoj, dhe mundohem të ndjek botimin e librave të rinjë, shtypin ditor. Shpeshherë më ndodh të rrikthehem për të rilexuar librat sepse e do profesioni im.
Cilët autor do i kishe veçuar?
Autorët e Rilindjes Kombëtare, sepse mbeten frymëzimi I vetëm I edukimit të brezave të rinjë në aspektin Kombëtar.
Cilat do jenë planet për të ardhmen në aspektin profesional por dhe privat?
E ardhmja nuk e dime se çfarë na ofron, por unë di vetëm se do të mbetem e paluhatur në bindjet e mia.
Cili do jetë mesazhi juaj për femrat shqiptare?
Në rradhë të pare femra duhet të jetë këmbëngulëse për të drejtat e saja, të ketë besim në vetvete sepse mundet, ka energji, ka potencial për të arritur atje ku dëshiron.
Por unë mesazhin do tua adresoja meshkujve sepse ata duhet ta pranojnë ndryshimin dhe barazinë gjinore.