Tom mrijaj – Dielli

NË NJU JORK U VARROS BIRI I FAMILJES PERLLESHI DHE GJAKU I GJAKUT TIM-VILSON PËRLLESHI

April 30, 2020 by dgreca

Shkruan: Lekë Mrijaj/

Telegram ngushëllimi familjes e mikut tonë të shumfisht dhe të shtrenjtë,
veprimtarit të mirënjohur shqiptar , z. HIL PËRLLESHI me rastin e kalimit në amshim të birit të tij-VILSONIT
I dashtun miku im i shtrenjt, HIL PËRLLESHI,
E dashtuna DADA MARI,
Bashkëshortja e VILSONIT dhe fort të dashtun fëmijë e vëllezër të VILSONIT!
I dashtuni DAJA i të ndjerit baca TOMË,
……
E nderuara familja PËRLLESHI, sot në oret e hershme të mëngjesit me keqardhje pranuam lajmin e trishtë për kalimin në amshim të birit, bashkëshortit, babait, vëllait, nipit fort të dashtunit VILSON PERLLESHIT, ndaj LUTENI në emrin tim personal dhe të familjes së ngushtë dhe të gjerë MRIJAJ nga Zllakuqani e Klina, pranoni ngushëllimet më të sinqerta dhe më të thella për kalimin në amshim të VILSONIT apo me konkret po e themi: “DJALOSHIN E GJAKUT TË GJAKUT TIM”.
Fort të çmuar familjarë e farefis i të ndjerit po e potencoj se edhe pse jemi larg jush, me gjithë zemër jemi pjesë e kësaj dhimbje të rëndë me ju dhe të tërë familjen e farefisin tuaj që i keni për zemër…
Ikja e nipit tonë të dashtun është një humbje e madhe për familjen e tij
përfshirë babain HILIN, dadën MARI, Bashkëshortën, fëmijët, vëllezërit, dajët e tij dhe mbarë komunitetin shqiptaro amerikan përfshirë edhe KISHËN KATOLIKE DHE APOSTOLIKE SHQIPTARE.
Nipi ynë VILSONI ishte shembull i shkelqyer, njeri i urtë, mik i shkëlqyeshëm dhe i nderuar kudo në mesin e miqve, shokëve dhe mbarë të dashurve të tij ndaj si të tillë edhe ne bashkëndajm dhimbjen me juve dhe nuk do ta harrojmë asnjëherë pra veprat e tija të mira do ti trashegojmsë bashku përjetësisht..
Ai, përjetësisht do të mbetet në mbamendje si një djalë, bashkëshort, baba, nip shok i dashtun dhe i mrekullueshëm për të gjithë të dashurit e tij, pikërisht një djalë tejët energjik për kontributin, besimin dhe përkushtimin e tij të jashtëzakonshëm ndaj familjes, miqve, shokëve, dajëve, komunutetit mbarë shqiptar dhe KISHËS në të cilën besonte me devotshmëri…
E dashtuna familje PËRLLESHI, i dashtuni BACA TOMË edhe familja MRIJAJ
bashkëndanë dhimbjen me JU, pra LUTENI qe DHIMBJEN TA SHËNDRRONI NË URATË QË TË BËHET FORCË PËR JU, njëkohësisht për ti dhënë lehtësi dhe freski që trupi i të ndjerit të të prehet dhe të pushoj në qetësi në amshim!
ZOTI ju lasht shnosh dhe ju dhashtë forcë juve dhe familjes tuaj të ngushtë dhe të gjerë për ta tejkaluar këtë moment të vështirë morti.
I përhershëm qoftë kujtimi për të dhe i lehtë i qoftë dheu”. Jepja o Zot pushimin e pasosur, pushoftë në paqe me Krishtin, u Lut për të gjithë të dashurit e tij të botës tokësore.
Me shume respekt, në emër të familjes Mrijaj nga Zllakuqani dhe Klina e
Kosovës, ju ngushëllon Lekë Mrijaj, publicist e gazetar i pavarur shqiptar.

E shkuara mund të vritet, po kurrë nuk vdes

July 8, 2018 by dgreca

Nga Tome Mrijaj & Klajd Kapinova/
Fituesi i Çmimit Nobel për Paqe, indiani i thjeshtë Mahatma Gandhi, thotë: “Në fillim të injorojnë, pastaj të fyejnë, pastaj të luftojnë, dhe pastaj fiton.”
Këtë vit jubilar mbushën 50 vjet meshtari nga jeta dhe veprimtaria e meshtarit shqiptaro-amerikanë don Anton Kçirës. Gjatë 5 dekadave, ai ka provuar dhe kaluar me stoicizëm mbi shpinën e tij padrejtësitë, në rrugën e gjatë nga Kosova në SHBA, me shumë mundime, denigrime, përbaltje, injorime, fyerje, ku, keqdashësit titistë dhe enveristë, kanë përdorur edhe teknologjinë bashkohore si video poshtëruese, me montime absurde të krijuar nga përfaqësuesit nihilistë të së keqes.
E vërteta thjesht vonon, por nuk zhduket dot. Keqdashësit mund ta sulmojnë atë, injoranca mund ta përqeshë, por në fund e drejta, fiton dhe dominon.
Në situatën artificiale të krijuar nga antishqiptarët, përballë forcave të errëta, bariu ynë shpirtëror Kçira, me përvujtëri dhe stoicizëm ka ngallnjyer mbi të keqen si një ushtar i pamposhtur i Krishtit dhe atdhedashurisë. Ai kurrë hequr dorë nga bindja e përbashkët Atdheu dhe Feja, të cilat si rreze drite ai ka përçuar gjithëmonë tek populli i tij, me punën dhe kontributin e madh, duke fituar falë durimit të fortë dhe shpresës së bindur tek e vërteta.
Personazhi kryesor i librit të dytë: “Don Anton Kçira në jubileun e 50-vjetorit të meshtarisë”, për ne bashkëautorët, është një vijim i pandarë i librit të parë monografik: “Don Anton Kçira shërbestar i Zotit e i Atdheut” (Shkodër, 2002), botuar 15 vjet më parë. E shkuara mund të vritet, po kurrë nuk vdes.
Tek patrioti bashkëkohorë don Antoni, nuk kishte se si të ndodhte ndryshe, sepse ai vjen nga një familje fisnike me rrënjë të lashta të atdhetarizmit shqiptar. Në veprën e parë voluminoze, kemi trajtuar jetëshkrimin e fisit, familjes Kçira dhe të meshtarit të palodhur për Fe e Atdhe në rrjedhat e historisë, ndërsa tani libri i dytë trajton më gjuhën e fakteve të reja dhe dokumentëve origjinale rrugën e vështirë në të cilën ka kaluar patrioti i palodhur e i përkushtuar don Antoni, mes popullit dhe për popullin shqiptarë, në vendlindje dhe diasporën e SHBA-së.
Faktologjia shkrimore, përfshin jetëshkrimin me realitetin e përzgjedhur historik, të grumbulluar si bleta punëtore gjatë 50 vjetëve histori meshtarake të bariut tonë kristian, të cilat dora-dorës janë seleksionuar dhe sistemuar me kujdes, nisur nga ajo çfarë paraqet sot vetë libri i ri.
Historia si shkencë shoqërore njerëzore, njihet si mësuesja e njerëzimit. Themeluesi i saj filozofi dhe historiani i periudhës antike greke Herodoti, e krijoi duke argumentuar se historia e vërtetë duhet të ndertohet mbi bazën e fakteve burimore historike. E vërteta përkufizohet përgjithsisht si përputhja e çështjeve me faktet dhe realitetin. Kushdo e di se e vërteta është një besim i njeriut, që bazohet mbi faktet dhe ngjarjet e vërejtura historike. Përballë kësaj, ne jemi munduar të kryejmë detyrën para historisë, përmes këtij libri me fakte, duke i qendruar besnik vetëm kësaj aksiome filozofike dhe historike.
I pajisur me gjithë virtytet më të mira të atdhedashurisë, meshtari i pamposhtur Kçira kurrë nuk e ka pranuar nënshtrimin dhe servilizmin, por gjithnjë ka qenë në krahun e së drejtës, pavarësisht se kjo lloj padrejtësie u bë direkt në kurriz të tij.
Ky libër hap dritare të reja në këtë kohë të përmbytur nga politika moçalore pa moral, politikë që i kanë zënë sytë perde dhe shpesh kalon në verbim e tërbim përballë njerëzve të thjeshtë atdhetarë, që një jetë të tërë i kanë shërbyer atdhedashurisë.
Kisha katolike shqiptare e shën Palit në Detroit, është më e madhja në botën shqiptare dhe një muze i gjallë historik ose pasqyra e trojeve etnike shqiptare në miniaturë.
Don Antoni, u shërbeu shqiptarëve të Amerikës për disa dekada, ku gjurmët e punës së tij, duken qartë dhe gjenden në zhvillimet e jetës kulturore e fetare të shqiptarëve në mërgim.
Kushdo nga shqiptaro-amerikanët, që jeton dhe punon në Atdheun tonë të dytë, në Shtetet e Bekuara të Amerikës, gëzohet kur institucionet fetare, kulturore, patriotike, figurat e shquara të komunitetit tonë dje dhe sot, vlerësohen me mirënjohje të thellë, përmes medaljeve falënderuese simbolike, për punën dhe jetën e tyre, në shërbim të komunitetit dhe trojeve etnike shqiptare.
Por nga ana e tjetër lind pyetja retorike: Pse zyrat e shtetit amë të Presidencës së Shqipërisë dhe Dardanisë, ndajnë medalje nderi dhe vlerësimi të njëanshëm duke qenë shpesh subjektive në vlerësimet e tyre?! Ato disa herë fyejnë me “harresë”, tek anashkalojnë me ndërgjegje koshiente personalitetet më aktivë të komunitetit tonë, që vërtetë kanë shkrirë me pasion dhe atdhedashuri të papërshkruar veprimtarinë e tyre atdhetare, në dobi të trojeve etnike arbërore.
Një rast i tillë, që po bën bujë, është shembulli i bariut shpirtëror të nderuar dhe respektuar klerikut të shquar patriotit dhe aktivistit të palodhur të komunitetit tonë, liderit të përvuajtur katolik në Detroit I Përndershmi don Anton Kçira. Ai prej dekadash, ka punuar e luftuar pareshtuar, për ndërgjegjësimin e çështjes shqiptare të Dardanisë, para senatorëve, kongresistëve dhe miqve të shumtë amerikanë, në shtetin e Michigan-it dhe gjetkë.
Ne mendojmë, se është bërë shumë mirë, që u dekorua kisha e shën Palit në Detroit, gjatë kohës që ka shërbyer Don Anton Kçira. Logjikisht sërisht shtrojmë pyetjen pse nuk është dekoruar për merita të veçanta patriotike meshtari ynë don Anton Kçira, që ka shërbyer në kishën e shën Palit!? A nuk e meriton ai një vlerësim apo dekoratë të tillë!?
Dekoratën e mirënjohjes, më të madhe plot zemër, me falënderime të vijueshme nga shpirti i mirënjohjes don Antonit, ia kanë dhënë populli i Shqipërisë Etnike, sepse për t’a ka punuar dhe vepruar (vepron edhe sot edhe pse është në pension), sikurse shprehet shpesh, se: “Unë do t’i shërbej popullit tim deri në frymarrjen e fundit”, pse kështu është betuar si shqiptar i përkushtuar para Atdheut e Fesë.
Së fundi, ndoshta për lexuesin është mirë të japim një lajm paraprak shumë të mirëseardhur. Gjatë vitit të ardhshëm do të mbahet një simpozium historik kushtuar figurës së shquar të atdhetarit të palodhur don Anton Kçirës, ku shumë intelektualë nga bota shqiptare po përgatitën me kumtesat e tyre, të cilat menjëherë do të botohen në një libër të veçantë.

Kapidani Nikollë Gjomarku-Një jetë e perkushtuar për Mirditën dhe atdhedashurinë

May 16, 2018 by dgreca

Kapidani Nikollë Gjomarku (1927-2018) –

Një jetë e perkushtuar për Mirditën dhe atdhedashurinë

Nga Tomë Mrijaj/

Pema gjenealogjike e parë e familjes së madhe dhe e mirënjohur shumë shekullore e Gjormakajve, sipas burimeve të saktë arkivore historike vjen nga Pal Dukagjini. Maria Greco, një gazetare italiane do të magjepsej nga historia e familjes së Gjomarkajve. Në një nga artikujt e saj më të spikatur është dhe historia e familjes ndër më të njohurat në Shqipëri.

“Gjomarkajt deri në 7 prill 1939, me ardhjen e komunizmit kanë qenë udheheqësit e Mirditës”, e fillon ajo artikullin e saj. Fillimi i sovranitetit të Gjomarkut, i përket shekujve të mëparshëm, sepse ato janë pasardhësit e Lekë Dukagjinit. Princërit e Dukagjinit ishin një nga familjet më të vjetra dhe fisnike shqiptare.

Principata e tyre u konfigurua veçanërisht në fundin e shekullit XII, sepse ato kishin një origjinë më të lashtë. Trashëgimia më e madhe, që i ka lënë Dukagjini popullit të tij është Kanuni i Lekë Dukagjinit. Nga shumë këndvështrime kanuni, që është një e drejtë zakonore e vjetër ruhet si një vlerë e pallogaritshme.

Armiq të mëdhenj ndaj turqve, pas vdekjes së Gjergj Kastriotit këto të fundit pushtuan Shqipërinë dhe një pjesë të territorit të Dukagjinit ndaj ato u shtrënguan në Mirditë, që për sa i përket relievit mund të konfigurohet si një vend i ashpër me male.

Në Mirditë, Gjomarkajt vazhduan luftën e tyre antiosmane, krenar për fenë e tyre katolike derisa e detyruan Perandorinë Otomane (turke) të merret vesh me këtë krahinë krejt ndryshe nga krahinat e tjera të Shqiperisë.

Në shekullin XV dhe XVI, feja e krishterë u ruajt e paprekur vetëm në Mirditë, me të gjitha vlerat e dashurisë dhe humanizmit.

Për të mbrojtur katoliçizmin dhe pavarësinë, mirditorët jetuan gjithmonë mes luftrash dhe gjakut, ku Gjomarkajt ishin të gatshëm gjithmonë të mbronin Atdheun e tyre ndaj armiqve të kombit. Kur kërkohej ndihma e tyre, në bashkimin e trojeve shqiptare ato vraponin të jepnin ndihmën e tyre si në vitet 1444, 1878-1912, 1920, 1944-1990.

Gjatë gjithë shekujve ata duruan burgun, sfiduan vdekjen në mijëra luftëra, etj., duke lënë përjetësisht në histori emrin e tyre heroik.

Të tillë Kapidan mund të përmendim disa, si: Gjon Marku I, Lleshi i Zi, Bib Doda, Preng Bib Doda, Marka Gjoni, Gjoni i Markagjonit, Dr. Mark Gjomarku (Ministër i Brendshëm i Shqipërisë), juristi Ndue Gjomarku kryetar i Blokut Indipend, oficer Llesh Gjomarku, i perskutuari politik Dedë Gjomarku (1944-1990), i cili, provoi të gjithë burgjet dhe kampet e internimit në kohën e komunizmit në Shqipëri, Nikollë Gjomarku, i arratisur nga Shqipëria në kohën e komunizmit të zi, i cili, ndërroi jetë sot, i rrethuar nga familja në shtëpinë e tij në New York.

Në Orosh të Mirditës, para 91 vjetëve, do të lind në vitin 1927 Nikollë Gjonmarku, që i shton gëzimin prindërve të vet, sepse ishte djali më i vogël mbas 4 djemëve të tjerë. Kjo familje e madhe oroshase, do të ketë 10 fëmijë, pesë djem dhe pesë vajza.

Aty lindën fëmijët njëri mbas tjetrit, duke filluar me Markun, që është fëmija i parë dhe më pas u lind Ndoja, Lleshi (Aleksandri), Deda, Nikolla dhe motrat: Dava, Gjela, Marta, Dila dhe Bardha.

Kapidani Nikollë Gjon Marku, nga nëna ishte nipi i Bajraktarit të Kurbinit i Gjok Pjetër Pervizi, një përsonalitet i njohur asokohe për besë, burrëri, zakone e tradita të hershme dhe bashkëkohore shqiptare.

Nikolla, mësimet e para i mbaroj në Orosh të Mirditës. Kur komunizmi pushton Shqipërinë Nikolla ishte në moshën 17-vjeçare. Ai në këtë moshë fillon të provoi mbi kurriz vuajtjet e rregjimit komunist.

Nikolla, së bashku me me antarë të tjerë të familjes me gratëdhe fëmijë internohet në kampin e punës së deyrueshme në Berat.

Ai më vonë transferohet në kampet e tjera të punës, si: Uznovë, Kuçovë, Shijak, Valias. Sikur të mos mjaftonin këto vuajtje, Nikolla provon sërisht vuajte të reja në kampet famkeqe të internimit në Tepelenë dhe Turan, në rrethin e Gramshit në Elbasan.

Atje puna ishe shumë e rëndë, sikurse më thoshte shpesh Nikolla, gjatë takimeve që kemi pasur sëbashku në New York.

Ai ndër të tjera tregonte edhe detaje vuajtjesh, ku midis të cilave ishte ushqimi dhe përbuzja e madhe, që komunizmi kishte për të gjithë kundërshtarët politik antikomunist.

Ai thoshte se çdo ditë kampi i punës së detyrueshme na jepte 800 gram bukë në ditë, s’do të dilte as për të ushqyer zogun e shkretë… Kushtet e banimit ishin shumë të tmerrshme, me lagështi, baltë, dërrasa të kalbura etj.

Nikolla tregonte, se në prill të vitit 1945, të gjithë familjen tonë na mbyllën në shtëpinë e Guljem Lukës, përballë shtëpisë sonë (Gjonit të Markgjonit), në të cilin ishte vendosur komanda e Sigurimit të Shtetit, ndërsa shtëpia e shkodranit Guljem Lukës ishte një burg i vërtetë, me mure të larta rrethuese dhe roje të shumta policie.

Në qershor të vitit 1945, të gjithë familjen e Kapidanit, sëbashku me familje të tjera të grumbulluara nga katundet e thella të Veriut të Shqipërisë, i internojnë në Kampin famkeq të Beratit.

Nikolla, tek më tregonte për vuajtjet në kampet e internimit, ai thotë një detaj shumë delikat, për gjyshen e vet në moshën 85-vjeçare. Nikolla tregon, se: “As pushtuesit e huej nuk janë sjell me ne sikurse komunizmi. Gjyshja e jonë ka kalue nji kalvar të papërshkruem në komunizëm… Ma në fund ajo ndërroi jetë në kampin e internimit në vitin 1947…”

Vdekjet vijnë njera mbas tjetrës. Kështu në kampin e Savër të Luhnjës, vdes nëna e Nikollës, gruaja e Gjon Marka Gjonit. Sërisht aty vdes edhe kunata Martja, gruaja e vëllait Dr. Mark Gjon Markut ish Ministrit të Brendshëm… Ky kamp famkeq, ka ekzistuar deri në rrëzimin e komunizmit.

Në pranverë të vitit 1949, ose më saktë në maj të atij viti, Nikolla së bashku me nëntë shokë dibranë then perden e hekurt dhe arratisen nga kampi i Turanit.

Largimi nga vendi nuk ishte i lehtë. Në ato çaste ata u përlasën direkt me forcat e ndjekjes së Sigurimit, ku fatkeqsisht kapen tre prej tyre, ndërsa Nikolla me gjashtë shokë bashkëvuajtës të tjerë kalon kufirin dhe hyn në territorin e ish Jugosllavisë, në pjesën e Maqedonisë.

Në atë kohë kujtonte Nikolla, shefi i UDB-së së ish Jugollavisë për zonën e Dibrës së Madhe ishte Mustafa Lleshi, një i afërm i kupolës komuniste Haxhi Lleshit Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë Komuniste, i cili, urdhëron menjëherë policinë jugosllave për t’i rikthyer në Shqipëri.

Për të fat mirë asokohe Nikollën dhe gjashtë vetë të tjerë nuk i dorëzuan tek forcat e Sigurimit shqipar të Enver Hoxhës, por i kanë futur brenda territorit të Shqipërisë në Dibër, ku aty ata janë strehuar në famijet bujare dibrane. Pas disa kohe të qëndrimit nëpër miq e dashmirë ata u arratisën sërisht në ish Jugosllavi.

Kësaj here ata kishin fat, sepse shefi i UDB-së ishte një qytetar maqedonas, i cili, i mori në dorëzim. Nikolla ato ditë u arratis sërisht së bashku me Abdullah Kaloshin, Jonuz Ndreun dhe Xhelal Dinen, të cilët mbas shumë peripecish u vendosën në New York të SHBA-së.

Nikolla, qëndroi për shtatë vjet në ish Jugosllavi. Ai gëzoi respekt nga të gjithë nacionalistët e njohur shqiparë, të cilët ishin në dijeni për sakrificat e shumta të Derës së Gjomarkut kundër komunizmit të zi.

Në nëntor të vitit 1956, ai u lejua të kalonte në Itali, ku u bashkua me babain Gjonin dhe vëllain Ndue Gjomarkun.

Nikolla u martua në vitin 1963 dhe ka dy djem dhe një vajzë: Mark Gjomarkaj, Aleksander Gjomarkaj dhe Anna Maria Gjomarkaj.

Me ardhjen në New York, sëbashku me vëllain e tij Ndue Gjon Markun, që ishte kryetar i Bllokut Indipendent, Nikolla zhvilloi një veprimtari të dendur atdhetare në media dhe më së shumti dejtoi revistën nacionaliste: “Lajmtari i të Merguemit”.

Pushoft në lumnin e pasosun!

Zemra atdhetare e familjes dhe e publicistit Tomë Mrijajt rreh vetëm për Shqipërinë Etnike

August 17, 2015 by dgreca

Nga Klajd Kapinova*/
“Gruaja, tek fisi Mrijaj, është një krijesë e respektuar, është engjëlli i vatrës që lind, rrit dhe edukon fëmijtë, që pret e përciell miqtë, që lartëson nderin e familjes, që vlerësohet nga pjestarët meshkuj të shtëpisë, që nga vjehrri e deri te fëmijët. Një kurorëzim i tillë, i figurës femërore nuk është i zakonshëm në mendësinë shqiptare, prandaj, për mendimin tim, përbën një risi konceptuale, që i rrit vlerën veprës dhe mesazhit të saj.
Familja Mrijaj, nis rrugën e saj me një ndodhi të dhimbëshme, por të një rëndësie morale t’admirueshme. Përballë vdekjes së parakohëshme të burrit, nusja e Markut, djalit të Çunit, nënë e tre djemvet, nga 12 deri në 16 vjeç, nuk pranon të braktisë fëmijët e të kthehet tek shtëpia prindore, siç e kërkonte zakoni e siç e urdhëronte xhaxhai i burrit. Mirditorja e bukur, Mrija, vendos të përballojë jetën e vetme e të rrisë djemtë. Kuptohen sakrificat e panumurta të burrneshës, për të sendërtuar projektin e saj, që shpërblehet me vendimin e djemve, për të adoptuar emrin e nënës si mbiemër të familjes.
Nëse nuk është e vetme kjo histori, besoj se është tepër e rrallë në malsitë tona. Ai mbiemër mbeti e u njoh në shumë breza, në shenjë respekti e mirënjohje, për fisnikërinë vetmohuese të një gruaje, e cila mbi të gjitha, në jetën e saj, i dha përparësi ndjenjës së nënës. Ajo ndjenjë fitoi mbi ligjet e maleve, mbi paragjykimet e shoqërisë, mbi moralin e saj. Ajo grua i dha shoqërisë një mësim të madh, atë të respektimit të ligjeve të zemrës, të parimeve universale të detyrës së nënës, që nuk mund e nuk duhet të jetë në kundërshtim me pjesëmarrjen në një familje, në një fis, në një bashkësi njerëzish, mbasi detyra e nënës është më e bukura, më fisnikja më e bekuara nga Zoti, sepse është sendërtimi i mësimit të tij themelor. Si e tillë ajo bëhet themeli mbi të cilin ngrihet një familje me një histori dyqind vjetëshe.”

– Eugjen Merlika, studiues e publicist, Itali

Të nderuar zonja dhe zoërinj pjesëmarres!
Të nderuar bashkëatdhetarë pinjoll të familjeve nacionaliste dje dhe sot!
Të nderuar organizatorë dhe stafi botues i librit shumëvëllimesh përkushtuar “Toojeve të Arbërit”!
Në fillim ju kërkoj ndjesë për mospjesëmarrjen në tribumin tuaj më të rëndësishëm nacionaliste të së Djathtës së Bashkuar Shqiptare, por me mendje, zemër dhe artikuj përmes figurave të ndryshme të nacionalizmit të kulluar shqiptar, kam qenë dhe do të jem gjithëmonë pranë jush.
Përpara jush e kam të lehtë por edhe të vështirë të flas për figurën e atdhetarit të shquar Sekretarin e Përgjithshëm të Lidhjes së Tretë Shqiptare të Prizrenit në SHBA, studiuesin dhe publicistin Tomë Mrijaj.
Pothuajse të gjithë të nderuar pjesëmarrës e njihni aktivistin e komunitetit shqiptaro-amerikanë Tomë Mrijaj, një ndër bashkëthemeluesit dhe pjesëmarrësit më aktiv e bujar të Shoqatës fisnike “Trojet e Arbërit”.
Meqenëse studimi im modest, do të botohet i zgjeruar shumë shpejt në librin voluminoz të Shoqatës “Trojeve të Arbërit”, unë sot para jush telegrafikisht po paraqes disa momente tepër domethenese të jetën dhe vepren patriotike të familjes dhe tëstudiuesit Tomë Mrijaj, qëështë një pinjoll i denjë fisit të madh të Mrijajve.
Toma lindi në tokën martire të Dardanisë, aty ku zë fill historia më e lashtë e popullit shqiptar, e dalluar për besë, trimëri, bujari, tradita të moçme shqiptare, atdhedashuri etj., të cilat i trashëguan brez pas brezi për shumë shekuj.
Gjatë një bisede të lirë me mikun tim të dashtur Tomë Mrijaj, me mall dhe dashurinë pakufi për vendlindjen, ai e skalit me fjalë zemre kur bën përcaktimin e përjetshëm shqiptar edhe pse sot jeton dhe punon në SHBA.
Ai ndër të tjera thotë, se: “Vendlindja ime Lugu i Drinit, me fshatrat që e rrethojnë, është dhe mbetet vendimë i dashur në botë. Asnjëherë s’më ka shkuar mendja, se sa me mall do ta ndjej mungesën e vendit tim. Gjatë udhëtimeve të ndryshme nëpër botë, mendja më ka shkuar gjithnjë tek vendlindja ime e bukur dhe e dashur, si: natyra, shtepitë, livadhet e gjelbërta, që stoliseshin me lule shumë ngjyrëshe gjatë stinës së pranverës dhe verës, malet mestare të mbuluara me pyje të harlisura dhe dëborë, përshperitjen e cicërimave të zogjve të shumtë ne çdo stinë, gjarpërimin dhe gurgullimën e ujërave të kthjellta të lumit Drini i Bardhë, që përshkon ne mes rreth tre kilometër livadhet e familjeve tona. Në stinën e bukur të verës, bashkë me bashkëmoshatarët kalonim ditë të bukura, duke u larë në ujërat e lumit, zinim peshk të freskët dhe kënaqeshim duke soditur natyrën e bukur të trevave.Edhe vjeshta dhe dimëri, sillnin në Lugun e Drinit bukurinë e tyre në çdo fushë dhe vargmalet e ulëta përreth. Ishte vërtetë kënaqësi në stinën e ftohtë të dimërit, kur dëbora mbulonte çdo gjë dhe shikonim lepuj, dhelpra dhe shpend te ndryshëm etj. E si të mos ndjehesh krenarë për fëmijërinë e bukur në trevat shqiptare!?Kështu unë kalova fmëjërinë dhe rininë. Mbas disa vitesh mbarova shkollimin në degën e mësuesisë, ku më pas vijova studimet në Drejtësi.”
Por Toma aktiv, gjatë jetës tij rinore në Kosovë,është ndeshuar edhe me vështirësi të jetës.Në jetën e njeriut, ka raste gëzimi, por edhe ngjarje të pakëndshme, që ndodhin jashtë dëshirës së tij…
Ai largohet nga Kosova e tij e dashur, Lugu i Drinit dhe familja, mbas një përplasje fizike me forcat e Sigurimit të UDB-së serbe. Kështu Toma, kujton: “Një ditë mbasdite vjeshte, kur po kaloja me biçikletën time në mes të qytezës së Klinës, më tërhoqën vemendjen një grup nxënësish djem dhe vajza të kombësisë serbe, të cilët po vraponin të shqetësuar nga oborri i shkollës “Vuk Karagjiq” drejt qendrës së qytezës, ku ndodhej kafja e pronarit serb Zhikës. I pyes në gjuhën serbe: “Çfarë ka ndodhur, që ju po vraponi të shqetësuar!?” ata duke menduar se unë isha serb, më thonë: “Shoku profesor po rrahën serbët me shqiptarët në klasë.” Ashtu sikurse isha me biçikletë në dorë u nisa shpejt drejt vendit të ngjarjes.Sa afrohem, dëgjoj zhurmë të madhe në katin e parë të një klase. Afrohem te dritarja, që ishte e hapur. Aty shoh se nxënësit e kombësisë serbe dhe arsimtari i edukatës fizike e kishin rrethuar nga të gjithë anët arsimtarin shqiptar të gjuhës shqipe S.M. pranë dërrasës së zezë, ku në njerin kënd ishte dhe tavolina e mësuesit.Arsimtari shqiptar, me trupin e tij të gjatë qëndronte në këmbë i rrethuar dhe po i rezistonte goditjeve me grushta dhe shqelma, që i vinin nga çdo anë, duke u vetëmbrojtur. Këtë mësimdhënës të ri e kisha njohur në Gjakovë, në Shkollën e Lartë Pedagogjike. Gjaku arbëror, i bashkëkombasit më thirri, që t’i vi në mbrotje, në atë situatë që ai gjendej. U hodha menjëherë në dritare, që ishte e hapur dhe hyra brenda në klasë. Me mirësjellje dhe gjakftohtësi, iu drejtova nxënësve, duke u thënë: Eshtë turp të sulmoni në mënyrë të pahijshme dhe të ushtroni dhunë ndaj mësuesit tuaj! Unë edhe sot mendoj, se ky incident me serbët në shkollë ishte i parapërgatitur. Kështu,brenda pak minutash u mbush oborri i shkollës me shumë serb vendas dhe nxënës, që me sa duket kishin lajmëruar njeri-tjetrin. Edhe nga kafja e Zhikës erdhën shumë serbë të tjerë.Lajmi u përhap me shpejtësi. Në shkollë erdhën edhe disa arsimtarë shqiptarë, që i kishin banesat afër shkollës, si: Beqir Beqiri, Tush Kabashi, Ndue Prendi, Lekë Skeli etj. Leka me Nduen ishin ndalë tek dera e klasës dhe me fjalë të mira mundoheshin të qetësonin valën e madhe të serbve, që të nervozuar (irrituar) po hynin në klasë njeri mbas tjetrit.Në ato momente në shkollë vijnë edhe forcat e Policisë nga stacioni, që gjendej jo shumë larg shkollës. Ata kur e panë gjithë atë turme të madhe serbësh, dy policët shqiptarë Isa dhe Ademi, që më njihnin shumë mirë, mu lutën, duke më thënë: “Gjej mënyrën për tu larguar sa me shpejt, që të jetë e mundur sepse nuk kemi asnjë mundësi të ndërhyjmë në këtë masë të madhe serbësh, që janë shpupurishur nga inati..” Mbas shumë përpjekjesh u hodha prap nga dritarja nga kisha hyrë më parë dhe me shpejtësi mora bicikletën, që e kisha mbeshtetur tek muri.E ashtu me gjaknxehtësi si rrufe i dhashë bicikletës dhe nuk e ndija se mbi shpinë dhe kokë fishkullonin vazhdimisht gurët dhe copat e dërrasave të gardhit të shkollës.Mbërrita në shtëpi.Babai im po qëndronte në oborr.Ai kur më pa u ngrit në këmbë dhe mu afrua i shqetësuar. Mbasi i tregova të gjithë ngjarjen, nga përvoja e tij jetësore me serbët e pabesë me tha, se: “Duhet të largohesh sa më shpejt nga shtëpia, sepse policia menjëherë do të vijë të të arrestoj në shtëpi.” Më vonë, kam mësuar se atë natë shumë herë policia ka shkuar në shtëpi, duke menduar se mund të më gjenin mua aty. Vetëm familja dhe një rreth i vogël miq të sigurtë i dinin lëvizjet e mia dhe vendnodhjen deri sa u largova përgjithmonë nga Kosova, me mall për familjen, truallin e të parëve dhe gjithçka të mirë, mbasi kisha kaluar fëmijërinë dhe rininë time.”
Babai i tij Nikollë Mrijaj, një personalitet i njohur në Lugun e Drinit e përqafoj me lot në sy, duke i thënë: “Biri im të kesh kujdes vetën tënde!”Kështu Toma vendosi perfundimisht të largohet natën me tren, duke iu shmangur njerëzve që e njihnin. Ai mori rrugën drejt Beogradit… Më pas me një tren tjetër udhëtoi drejt Parisit… Aty qëndroi për tre vjet.Meqenëse ishte i rregjistruar në Fakultetin e Drejtësisë në Prishtinë, vendosi të vijoi studimet e larta mekorrespondence, për të mos rënë në sy në vendin e tij.Ai ka udhëtuar në Prishtinë, gjatë kohës që kishte provimet universitare…
Me ardhjen e tij në New York, duke qenë një i ri plot energji dhe endrra, për ta parë vendlindjen të çliruar nga nata e gjatë e makinës shfarosëse të pushtimit shekullor serb, ai menjëherë në vitin 1978 u përfshi në lëvizjet patriotikeshqiptaro-amerikane në Amerikë.
Duke shfletuar sot me nostalgji shkrimet dhe artikujt e Tomës, të botuar në gazeta dhe revista të ndryshme nga studiuesi Mrijaj, konkretishtnë gazetën “Dielli” (1909) organ i Federatës Pnashqiptare “Vatra” (1912), shoh se qysh ne vitet ’80, emri tij ndodhet në bordin e tribunës të mirënjohur të atdhedashurisë.
Dhe studiuesi Tomë Mrijaj, kujton: “E kam ende të freskët ditën e parë, kur zbrita në Aeroportin International “John F. Kennedy” në Queens, NY. Ndjeva shumë emocione, mbasi kisha dëgjuar dhe lexuar shumë për hisorinë e Amerikës dhe kontributin e madh të diasporës, për veprimtarinë e madhe patriotike në dobi tëçështjes kombëtare, të kohës së Imzot Fan Stilian Nolit, Faik Konicës, Mons Dr. Zef Oroshit, Prof. Rexhep Krasniqit, Kapidanin e Mirditës juristin Ndue Gjomarku, Ing. Xhafer Deva, Prof. Zef Neka, Mit’hat Frashërin, Prof. Luan Gashin, Abaz Kupin, Kolonel Xhemal Lajcin, Kolë Bajraktari, etj., me një pjesë më vonë patafatin dhe nderin të bashkëpunoj ngushtë, për të njëjtat ideale të shenjta atdhedashurie. Unë mbërrita në New York më 19 Maj 1978 dhe dy muaj më pas u martova. Meqenëse bashkëshortja ime vinte nga Puka, në ditët e dasmës kisha të ftuar shumë miq, që ishin njëkohsisht edhe figura të rëndësishme të emigracionit, nacionalizmit dhe komunitetit shqiptaro-amerikanë këtu në New York dhe gjetkë. Një grup bashkëatdhetarësh, si: Mons. Dr. Zef Oroshi, Ahmet Dervishi, Ymer Doda, Mahmut Cungu, Kolë Bajraktari, Gjeto Sinishtaj, Daut Vathi, Fran Sokoli dhe disa të tjerë, vijnë në shtëpinë time dhe më ftojnë të aderoi në Federatën Panshqiptare “Vatra”, që asokohe i kishte zyrat e saj në Boston. Pasi u urova mirëseardhjen në shtëpinë time, kryetari i “Vatrës” e mori fjalën dhe tha: “Më kanë folur shumë disa miq për ju si intelektual i ri nga Kosova pjesë e shqipes së cunguar, që vatrës sonë i mungojnë njerëz nga kjo krahinë. Ne kemi shumë dëshirë, që tu kemi ju në mësin tonë.” Pasi fola pak për kontributin e Vatrës së Nolit dhe Konicës, gjatë shumë dekadave, sikurse e kishim mësuar në shkollat tona në Kosovë, edhe pse jam i ri në këtë vend, do të përpiqem të jap kontributin tim me gjithë mundësitë e mia, për të mirën dhe qëllimin fisnik, që ka kjo organizatë famëmadhe, e cila luajti një rol të madh për përfshirjen e nënës Shqipëri në OKB. Atë ditë më emëruan si Sekretar i Degës së Vatrës për qytetin e madh Queens, New York.Pas pak kohe, vjen sërisht ish Kryetari i Degës Gjeto Sinishtaj, për arsye të tij personale jep dorëheqje dhe drejtimin e degëa së Vatrës e mora unë.Qysh në ditët e para të ardhjes në Amerikë fillova të shkruaj në faqet e gazetës “Dielli” (1909). Shkrimet e mia u mirëpriten shumë mirë nga editori asokohe Xhevat Kallaxhiu dhe lexuesit. Aty si fillim, unë botova një poezi, kushtuar familjes famëmadhe dhe shumë patriotike në trevat tona, me titull: “Kulla e Sadik Ramës”. Poezia u prit shumë mirë. Mbas pak ditësh, në shtëpinë time erdhen dhe më takuan të bijtë e Ukë Sadikut, nipat e heroit të pamposhtur Sadik Ramë Gjurgjevikut: Ismeti, Skënderi dhe Selimi. Ishte hera e parë, që pata kënaqësinë të takoja tre vëllezërit, të cilët, ishin shumë të gëzuar, që unë kisha shkruar një poezi. Ismeti, hapi faqen e gazetës, ku më tregoj poezinë dhe me një buzëqeshje fisnike me solli falënderime të ngrohta nga familja e tij, duke më njoftuar se ishte nipi i Sadik Ram Gjurgjevikut.Ai më tha gjithashtu, se ishte Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Tretë Shqiptare të Prizrenit të themeluar në NewYork, në vitin 1962. Ismeti, më oftoi kërkesën, që ti bashkohem kësaj organizate politike dhe atdhetare, që kishte si synim dhe qëllim (me programin dhe rrugën e saj) bashkimin e të gjithë trojeve etnike shqiptare rreth shtetit amë, sikurse kanë qenë për shekuj me radhë. Për dy vjet me radhë unë dhe shoku i idealeve antikomuniste dhe patriotike, për çlirimin e Kosovës nga kthetrat e shovinizmit të tërbuar serb, punuam pa u lodhur në çdo kohë, për të përgatitur mbarëvatjen e Kongresit, i cili, ishte menduar të mbahej në vitin 1982. Në Kongresin e mbajtur asokohe, unë u zgjodha me vota të lira Sekretar i Përgjishëm i Lidhjes së Prizrenit, detyrë të cilën e mbaj edhe sot e kësaj dite, për 33 vjet me radhë.”…
Po kushështë Tomë Mrijaj?

Publicisti dhe studiuesi Tomë Mrijaj u lind në Zllakuqan (Komuna e Klinës). Shkollën 8-vjeçare e fillon në fshatin e lindjes në Zllakuqan dhe e mbaron në Klinë.Ai më pas fillon dhe përfundon shkollën e mesme Normale (Pedagogjike) në Gjakovë, vijon studimet e larta me korrespondencë për Drejtësi në Universitetin e Prishtinës.
Për arsye politike nga perndjekjet e kolonizatorëve të sistemit komunist serb, ai largohet nga Kosova dhe shkon si emigrant në Paris, ku qëndroi tre vjet.Më 1978, vendoset përfundimitsht në New York, ku martohet. Ai në të njëjtin vit rregjistrohet në St. Johns University në Queens të NY, ku vijoi studimet e larta.Më 1980, u zgjodh kryetar i degës “VATRA” në Queens New York dhe antar i Kryesisë së Federatës Panshqiptare “Vatra” në Boston*, për 12 vjet me radhë. Më 1982, në Kongresin e III-të, u zgjodh Sekretar i Përgjithshëm i “Lidhjes së Prizrenit” në mërgim, detyrë që vijon ta mbajë edhe sot. Më 1997-1998, ishte Kryetar i Shoqatës Kulturore “Rozafat”, pranë Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në NY dhe antar i Këshillit të Kishës.Më 2002, zgjidhet n/Kryetar i Shoqatës së Pajtimit Mbarëkombëtar “Nënë Tereza”, dega New York.Që nga dita e themelimit është antar i Shoqatës së Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikane në ShBA.Bujarinë e Tomës e njohin të gjithë, mbasi ai gjithnjëështë shprehur i gatshëm për të ndihmuar talented e reja pa dallim feje e krahine, në fushën e studimeve dhe publicistikës, duke dhënë kontribut financiare, për botime të krijimeve dhe studimeve të tyre të para. Nëçdo aktivitet patriotik si për mbledhjen e ndihmave financiare për UshtrinëÇlirimtare të Kosovës, familjet e varfëra në nevojë, rindërtimin e Kosovës, ngritjen e busteve, xhamiave dhe kishave në Kosovë, ka qenë e pranishme edhe zemra dhe bujaria e Tomë Mrijës, duke dhënë shuma të ndryshme sipas nevojës së njerëzve. Ai ka marrë pjesë në cdo demostratë për përmbysjen e komunizmit në Shqipëri dhe Lirinë e Pavarësinë e Kosovës nga nata e gjatë e pushtimit barbar serb.Ai është marrë që heret me publiçistikë, ku ka shkruar poezi, portrete historike, etj.si bashkëpunëtor i disa gazetave dhe revistave, që botohen në trojet etnike shqiptare dhe diasporë. Shkrimet e tij mund të gjenden, në faqet e shumë gazetave dhe revistave, si: “Lidhja e Prizrenit”, “Dielli”, Illyria”, “Jeta Katolike”, “Zani i Shna Ndout”, “Shkodra”, “Kumbona e së Diellës”, “Illyricum”, “Dielli Demokristian”, “Kuq e Zi”, “Lajmtari i të Merguemit”, “Bota Sot”, “Kosova Press”, “55”, “Mapo”, “Shqipnia Etnike”, “Balli Kombëtar”, etj. Studiuesi e publiçisti Mrijaj, ka shkruar parathëniet e shumë librave jetëshkrimorë. Ka në proçes dhe disa libra të tjerë, që më vonë do t’i botojë. Eshtë njeri ndër organizatoret e shumë simpoziumeve dhe akademive kulturore e përkujtimore të mbajtura në atdhe e diasporë. Ai ka hedhur dritë përmes hulumtimeve serioze historiko-shkencore të shumë figurave të lënë me qëllim në harresë, në kohën e komunizmit në Shqipëri e Kosovë, tema të cilat janë botuar rregullisht në librin: “E Djathta Shqiptare në Mbrotje të Shqipërisë Etnike” (I-XII), ku, ka ligjëruar për personalitetet e tilla, si: Kapidani i Mirditës juristi Ndue Gjomarku, Kapidan Markagjoni, themeluesin e Kishës së Parë Katolike Shqiptare në Amerikë Mons. Dr. Zef Oroshi (1812-1989), udhëheqësin shpirtëror të komunitetit shqiptaro-amerikanë Dom Anton Kçirën, Ipeshkvin e Kosovës Imzot Mark Sopin, Presidentin Dr. Ibrahim Rugovën, Kontributi i lugdrinasve dhe Klerit Katolik në Kosovë për Shpalljen e Pavarësisë, heroinën Marie Shllaku, parashutistin Prof. Alush Leshanaku, tProf. Luan Gashi, trimin e pamposhtur nacionalist Ndue Përlleshi, Palush Marleku, Kapiten Gjon Destanisha, Ndoc Mirakaj, Kolonel Xhemal Laçi etj.
Librat e botuar:

1. “Dom Anton Kçira shërbestar i Zotit e i Atdheut”, Monografi, botuar në Shkodër, 2002.
2. “Lidhja e Tretë e Prizrenit (1962-2002) themeluesi dhe udhëheqësi Ismet Berisha”, Monografi, New York, 2002.
3. “Marie Shllaku bijë e Shkodrës martire e Kosovës”, Monografi, botuar në New York, 2004.
4. “Ngjarje dhe portrete historike”, jetëshkrime të figurave të shquara shqiptare, botuar në Prishtinë, 2004.
5. Monsinjor Dr. Zef Oroshi.“Një jetë e shkrirë për Fe e Atdhe”.Jetëshkrim, 2009 New York.
6. “Gjeneza e Familjes Mrijaj”, Kujtime, Shkodër, 2015

Falëminderit për vemendjen dhe suksese në punimet e Simpoziumit!

Klajd Kapinova, New York, Gusht, 2015

Shënim: Kjo kumtese eshte mbajtur ne Hotel “Panorama” në qytetin historik të Gjergj Kastriotit në Krujë nga zonjusha Leonora Laci, Sekretare e Shoqates Trojet e Arberit’.
SHËNIM I DIELLIT: Për hirë të historisë së Vatrës, saktësisë dhe dokumentacionit qe ndodhet në arkiv, përfshi dhe Koleksionet e Gazetës Dielli, z. Tom Mrijaj, nuk ka qenë anëtar i Kryesisë së Vatrës. Autori i Kumtesës shkruan se ai ka qenë për 12 vite anëtar i Kryesisë së Vatrës. Konsultimi me rekordet e Vatrës dhe Gazetën Dielli, japin këto të dhëna: Z. Tom Mrijaj është zgjdhur në Bordin e Vatrës në vitin 1984(Board Members), së bashku me 20 të tjerë anëtarë.Në atë kohë strukturat e Vatrës përbëheshin nga: Kryesia- Officers of Vatra; Advisory Board of Past Presidents; si dhe Members of the Board(ku përfshihej dhe z. Mrijaj).
Z. Mrijaj ishte i zgjedhur në bord nga viti 1984 deri në 1988, në vitin 1989, emri i tij nuk shfaqet në listën e Boardit.

Historia e një familjeje përmes librit“Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj”

June 3, 2015 by dgreca

Së shpejti del nga botimi vepra: “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime, New York, 2015) e publicistit Tomë Mrijaj/
Nga Leonora Laçi/
“Rrno për me tregue” – ka thënë i madhi At Zef Pllumi O.F.M., në kolanën e tij. Edhe publicisti, studiuesi e autori i disa veprave monografike, Tomë Mrijaj i përket studiuesve, që preferojnë të “rrnojnë për me tregue”.
Historia e popullit s’mund të gjendet vetëm nëpër arkiva, por ajo mund të mësohet edhe nga ata, që e kanë përjetuar, dhe janë dëshmitarë apo bashkëkohës të saj. Sot, rëndësia e kujtimeve po bëhet referencë në studime të ndryshme historike.
Unë kisha fatin në fillim të lexoj me endje dorëshkrimin: “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime), ku brenda tij janë të mpleksura dhimbjet dhe gëzimet, vuajtjet e një femre (Mrija) dhe sakrificat e saj, aftësitë e burrave të familjes për të marrë poste shtetërore e për t’i bërë ballë shtypjes osmane, sllave, etj.
Që në fillim, më duhet të pohoj, se libri është ndërtuar me argumente historike, përmes një mjeshtërie artistike dhe stili të këndshëm tërheqës, ç’ka e bën lexuesin të futet dhe përjetoi thellë ngjarjet e tij, për të mos u shkëputur deri në përfundim të plotë.
Kujtimet, nuk janë veç një rrefim apo monografi familjare, që i intereson vetëm familjes Mrijaj (për të cilën flitet), por ka shumë faktime historike, që i interesojnë historianëve dhe studiuesve. Këtu njeri pas tjetrit, përmenden figura të shquara të kombit dhe nacionalizmit shqiptarë, emra të mëdhenj, si: Kapidanët e Mirditës, Preng Bibë Doda, Marka Gjoni, Gjoni i Marka Gjonit, Ndue Gjon Marku; klerikët, laikët dhe politikanët e kohës, si: Pader Engjëll Palaj O.F.M., Pader Pashk Prelaj O.F.M., Pader Marjan Prelaj O.F.M., Pader Tomë Xhaja O.F.M., Dom Pjetër Berisha, Dr. Mons Zef Oroshi, Dom Anton Kçira, Prof. Ernest Koliqi, Kolë Bibë Mirakaj, Prof. Rexhep Krasniqi, Kolonel Xhemal Laçi, Prof. Zef Nekaj, Ismet Ukë Sadik Berisha, e të tjerë, që kanë kontribuar në çaste vendimtare të historisë, duke mbetur pjesë e pandashme e saj.
Ngjarjet përcillen njëra pas tjetrës në hapësirë dhe kohë të ndryshme, që përfshin thuajse një periudhë dyqind vjeçare. Levizjet apo migrimet e brendshme (nga fshati në fshat dhe nga qyteti në qytet), ndër dekada të familjes nga një vend në tjetrin, na paraqiten të sistemuara dhe mjaft të qarta.
Përshkrimi me detaje i Lugut të Drinit, vendlindjes së autorit mbart në vete emocionet e mergimtarit, ndjenjat e tij, dhimbjet e thella dhe gëzimet, që shprehen përmes rreshtave, ku heroi kryesor (autori) shpesh përjeton nostalgji për token, që la pas pa dëshirë, ku dihet se qënia larg atdheut i bën kurbetqarët, poet e romancier më të zot.
Rëndësia e veprës, qëndron tek aftësia e kujtesës së studiuesit të mirënjohur Mrijaj, që ka sistemuar copëzat e kujtimeve, duke na i paraqitur në një vepër voluminoze, por mjaft të thjeshtë në stilin e saj. Impresioni më i fortë për nga rendësia historike ishte veprimtaria e stërgjyshit të autorit Nikollë Mrijaj (1838-1907), ku jep detaje për ngjarje të ndryshme të kohës. Autori, shkruan: “Familja Mrijaj nga martesa e Nikollës, me të bijën e Gjok Markut, u lidhën edhe kumbaritë në mes dy familjeve Mrijaj dhe Zef Markut Gjolleshaj, që vijojnë edhe sot me kumbaritë e ndërsjellta.
Dy kumbarët, i lidh një miqësi e hershme, në luftra e beteja të njohura kundërosmane. Më konkretisht, po citoi pjesëmarrjen e tyre historike në “Lidhjen e Prizrenit” (1878), përkrah Kapidanit të Mirditës Preng Bibë Dodës. Këta dy personalitete të kohës ishin miq të pandashëm deri në vdekje.”
Ndërsa dy pasardhësit e tjerë të familjes, që kontribuan në postin e Kryetarit të Komunës së Zllakuqanit, ishin Pren Nikollë Mrijaj (1889-1923) dhe Nikollë Pren Mrijaj (1911-1999), babë e bir. Pren Nikollë Mrijaj i arsimuar në Austri, solli në vendlindje bagazhin e tij intelektual dhe iu përkushtua me vullnet dhe vetëmohim të plotë postit që drejtonte.
Tallazet e fillim shekullit XX, u përcollën me vëmendje dhe nga Kryetari i Komunës së Zllakuqanit, që përdori të gjithë njohurit e tij dhe diplomacinë të marrë në auditorët e shkollave prestigjioze të Perëndimit, për të zgjidhur hallet dhe problemet e popullatës.
Bashkëpunimi me klerin katolik ishte i ngushtë, siç ishte ai me aktivistin e palodhur atdhetar të Rilindjes Kombëtare në Kosovë, meshtarin Pader Engjëll Palaj O.F.M., që vepronte në Kishën e Shën Gjon Pagëzuesit në Zllakuqan apo meshtarët e tjerë franceskanë, që shërbyen gjatë atyre vitëve në të njëjtën kishë, siç ishin vëllezërit shkodranë: Pader Pashk Prela O.F.M. dhe Pader Marjan Prela O.F.M.
Gjatë pushtimit sllav, në vitet 1918-1919 Lugu i Drinit dhe mbarë territoret Shqiptare të Lindjes (Kosova) pësuan plaçkitje dhe djegie të shtëpive, duke i detyruar të shpërnguleshin banorët e këtyre krahinave. Prenë Nikollë Mrijaj si Kryetari i Komunës, kryesoj delegacionin lugdrinas, për të informuar direkt diplomatet e huaj për situatën. Këta përfaqësues të krahinës, zhvilluan bisedime informuese me Konsullatat në Shkodër, të cilat ishin kthyer në qendra të shërbimeve konsullore. Ata i shpjeguan situatën e rëndë, që po përjetonte Lugu i Drinit, ato ditë të dhimbshme nga largimi biblik i popullatës nga shtëpitë dhe pronat e të parëve të tyre.
Hartimi me shkrim i një informacioni të hollësishëm nga qarqet e larta kishtare, mbi gjendjen aktuale dhe bisedat e drejtpërdrejtë të bëra nga vetë kryesuesi i delegacionit lugdrinas kryetari Mrijaj, ndikoi në ndërprerjen e këtij terrori të pashembullt – shkruan publicisti Tomë Mrijaj. Kjo ishte një fitore dhe sukses i madh, falë meritës së klerit katolik vendas dhe delegacionit lugdrinas, që veproi urgjentisht për zgjidhjen e çështjes së mprehtë shqiptare. Prenë Nikollë Mrijaj, ka mbajtur gjithnjë lidhje të ngushta miqësie dhe bashkëpunimi me Kapidanin e Mirditës Marka Gjonin dhe Zef Ndocin. Këto lidhje shumëshekullore miqësie dhe bashkëpunimi, për çështjen kombëtare, Preni i Ri, i vijoi pandërprerje, duke i qëndruar besnik rrugës shembullore të të atit… Ai fatkeqsisht u nda nga jeta në moshë të re 33-vjeçare. Rrugën e tij do e vazhdoj i biri, që për koiçidencë dhe ky do e vazhdoj atë, që i ati e la përgjysëm, detyrën e lartë të Kryetarit të Komunës së Zllakuqanit.
Kështu në moshën 20-vjeçare, pas tetë vitesh të kalimit në amëshim të babait të tij Prenit, detyrën zyrtare e vazhdon i biri Nikollë Mrijaj, duke qenë një ndër më të rinjtë, në drejtim të Komunës së Zllakuqanit. I ati e kishte përgatitur të birin për këtë detyrë, duke i mësuar sekretet e punës me popullin, se si duhet të sillej, komunikonte dhe të respektonte përherë votën e sovranit, shqetësimet, brengat dhe gëzimet e bashkëfshatarave të tij. Tashmë jeta e kishte pjekur para kohe, duke e burrëruar dhe fisnikëruar në shpirt, gjithnjë këtë njeri zemërbujar- shkruhet në veprën e studiuesit Tomë Mrijaj.
Një figurë e rëndsishme e kohës ishte Nikollë Mrijaj, i cili, jetoj gjatë viteve 1911-1999. Këto vite ishin shumë të vështira, nën një pushtim të egër sllav. Ai arriti që falë aftësive të tij të jetë një flamurtar dhe krah për shqiptarët, duke mos pranuar të bëhet asnjëherë vegël e të huajve. Në momentet vendimtare, Nikolla vatrën e tij familjare e kthei në streh atdhedashurie, për luftëtarët nacioanlistë të lirisë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Falë zgjuarsisë, urtësisë, aftësive intelektuale dhe zotësisë, për t’i zgjidhur me durim dhe kujdes hallet dhe shqetësimet e banorëve, ku, ai punoi me përkushtim, autori kujton se – gjatë jetës së tij, punoi si nëpunës në disa komuna, si: Zllakuqan, Gurrakoc, Istog (Burimi) dhe Klinë. Pushtuesin sllavë e pau gjithmonë me urrejtje dhe nuk pranoi nënshtrimin. Gjatë gjithë kohës do të binte në sy revoltimi i tij e i banorëve të Lugut të Drinit, ku më vonë arriti kulmin e kundërshtimit deri në takimin me Kryeministrin Dr. Vllatko Maçek.
Në veprën e citur, shkruhet: “Sipas një shkrimi të gazetës “Politika” e Beogradit, të vitit 1939, shënohet, se një delegacion shqiptar nga Lugu i Drinit, të kryesuar nga Patër Tomë Xhaja, sëbashku, me babain tim Nikollë Mrijaj, Adem Dushin (i cili, ishte deputet në Parlamentin e ish Jugosllavisë), Llesh Gjon Lleshi, Ukë Sahiti, Ukë Paloka, Mark Duhani, Mark Përgjoka dhe Mark Laska, u takuan në Beograd me Kryeministrin Dr. Vllatko Maçek. Ky delegacion, kishte ngritur zërin e protestës, kundër kolonizimit serb e malazias në këto treva dhe për reformën e përfolur agrare”.
Në kujtimet interesante të autorit për të atin, është një takim mjaft i rëndësishëm në Tiranë me Ministrin e Arsimit shkrimtarin e shquar Prof. Ernest Koliqin, citoj: “Nga fundi i vitit 1940, një delegacion nga Lugu i Drinit, i kryesuar nga Nikollë Mrijaj, me mikun e tij të pandashëm në idealet kombëtare (aktivisti dhe patrioti i palodhur, ish kryetar i Komunës së Zllakuqanit) Adem Dushi, me disa bashkëvendas të tjerë, si: Llesh Gjon Lleshi, Mark Duhani, Zef Cub Përnoka, Mark Përgjoka, etj., u gjenden në Tiranë, në zyrën e Ministrit të Arsimit shkrimtarit Prof. Ernest Koliqit, ku, kërkuan gjatë bashkëbisedimit, që t’u dërgojnë sa më shpejt, që të jetë e mundur në Kosovë arsimtarë, për të mësuar shkrim e këndim, mbasi politika sllavizuese e Beogradit, për ç’kombëtarizimin e vendasve autokton ishte shumë e madhe. Pas këtij takimi shumë të rëndësishëm, menjëherë Prof. Ernest Koliqi, në cilësinë e Ministrit të Kulturës dhe Arsimit, dërgoi Akademik Prof. Rexhep Krasniqin, Mati Logoreci, Prof. Ahmet Gashi, sëbashku me shumë profesorë dhe arsimtarë të tjerë nga qyteti i Shkodrës dhe disa qytete të tjera të Shqipërisë, që iu përgjigjen njëzëri thirrjes kombëtare të Ministrit”.
Në kujtimet e familjes Mrijaj, ruhet i freskët dhe ardhja e trimëreshës shkodrane Marie Shllaku, që u strehua në shtëpin e Nikollë Mrijaj. Në kujtimet histoike, ndër të tjera lexojmë: “Duke qenë se, babai punonte në administratë të pushtetit lokal, askush nuk mund të dyshonte, se në shtëpinë e tij, ai mbante heroinën Marie Shllaku, një antikomuniste të përbetuar, të regjimit kolonial sllavokomunist serb dhe atë shqiptarë të vendlindjes. Një ditë kujtonte gjyshja ime, miku i shtëpisë Lekë Marleku, një burrë besnik e solli Marien nga malet e Dollcit (Lugu i Drinit), të veshur me teshat e nuses në shtëpinë tone”.
Shprehja: “Dardha bie nën dardh”, vlen shumë në këtë rast, sepse nga kjo familje atdhetare, që punoi me përkushtim për çështjen kombëtare, do lindte dhe autori i veprës aktivisti i komunitetit të madh shqiptaro-amerikanë për shumë dekada studiuesi Tomë Mrijaj, që është i biri i Nikollë Mrijajt, i cili, me perkushtim shembullor po e vazhdon rrugën e paraardhësve të tij.
Tomë Mrijaj, është autori i veprës së lartëpërmendur e i shumë monografive (jetëshkrimeve) të tjera kushtuar personaliteteve të ndryshme, që kontribuon në çështjen e Kosovës në Amerikën e largët, duke vazhduar nën frymën paqsore rugoviane.
Mrijaj me familje në New York, nuk i harroi asnjëherë rrënjet e tij të prejardhjes. Ai kishte fatin e lumtur të kishte këshilluesit më të mirë, që iu bënë dhe miqët më të shtrenjtë. Të tillë ishin: Kapidani i Mirditës Ndue Gjon Marku, Dr. Mons Zef Oroshi, Kolonel Xhemal Laçi, Dom Anton Kçira, Akademik Rexhep Krasniqi e të tjerë figura të rendësishme të nacionalizmit shqiptar.
Publicisti dhe studiuesi Tomë Mrijaj, ka botuar disa vepra me shumë vlera historike, dhe si aktivist i palodhur ka marrë pjesë në simpoziume shkencore, duke shkruar me dhjetra shkrime publiçistike, të botuara në shumë organe të shtypit të ditës dhe në librat me karakter shkencorë historik.
Veprat e studiuesit shqiptaro-amerikanë Mrijaj janë:
1 “Dom Anton Kçira shërbestar i Zotit e i Atdheut”, monografi, botuar në Shkodër, 2002.
2.  “Lidhja e Prizrenit (1962-2002) themeluesi dhe udhëheqësi Ismet Berisha”, monografi, Nju Jork , 2002.
3.  “Marie Shllaku bijë e Shkodrës martire e Kosovës”, monografi, botuar në Nju Jork , 2004.
4.  “Ngjarje dhe portrete historike”, jetëshkrime të figurave të shquara shqiptare, botuar në Prishtinë, 2004.
5.  “Mons. Dr. Zef Oroshi – një jetë e shkrirë për fe e atdhe”, jetëshkrim, Nju  Jork , 2009.
6. “Gjeneza e familjes Mrijaj ndër shekuj” (Kujtime), 2015
Ai ka në dorëshkrim disa vepra të tjera, që shumë shpejtë do të shohin dritën e botimit.
Dhe sëfundi, në mbarim të temës, shtoj shkurtimisht se kush është intelektuali Tomë Mrijaj, atdhetari tashmë i sprovuar si aktivist i palodhur për çështjen kombëtare, i cili është gjithnjë i ngarkuar me detyra të rëndsishme në dobi të komunitetit dhe çështjes mbarëshqiptare.
Kështu në vitin 1978, zgjidhet anëtar i Kryesisë së Federatës Panshqiptare “VATRA” në Boston, për 12 vite me radhë. Dy vjet më vonë më 1980, zgjidhet kryetar i degës së Queens Nju Jork. Në  vitin 1982, në Kongresin III, të “Lidhjes së Prizrenit” (1962), u zgjodh Sekretar i Përgjithshëm në mërgim, detyrë që vijon ta mbajë edhe sot. Po ashtu, në vitin 1997-1998, zgjidhet Kryetar i Shoqatës Kulturore “Rozafat”, pranë Kishës Katolike “Zoja e Shkodrës” në NY dhe anëtar i Këshillit të Kishës. Ndërsa në vitin 2002, ai zgjidhet n/Kryetar i Shoqatës të Pajtimit Mbarëkombëtar “Nënë Tereza”, dega Nju   Jork. Që nga krijimi i Shoqatës së Shkrimtareve Shqiptaro-Amerikanë, është anëtar i saj.
Mrijaj, ka qenë një përkrahës i denjë i nacionalizmit, dhe inisiator i idesë së mirëpritur, që të shkruhet historia e figurave të përbaltura nga komunizmi. Ai gjithnjë pa u lodhur, ka qënë promotor i realizimit me sukses të shumë simpoziumeve shkencore, që po realizon pa ndërprerje Shoqata Mbarëkombëtare “Trojet e Arbrit”, ku rreth saj mblidhen intelektual nga mbarë trojet etnike.
Zoti Mrijaj, është një mbështetës i përhershëm i Shoqatës, duke kontribuar në të gjitha format. Shoqata në fjalë, ka arritur të botoj kumtesat e simpoziumeve të përvitshme në 12 vëllime.
Unë, pata fatin e mirë ta njoh personalisht intelektualin Tomë Mrijajn, siç pata nderin të njoh shumë miq të tij, si: të ndjerin Prof. Dr Mentor Qukun, pjesëtarët të Derës së Kapidanit të Mirditës Gjonmarku, studiuesin dhe miken e mirë Fatbardha Mulleti Saraçin, personalitetin e diasporës shqiptare ne SHBA klerikun dhe atdhetarin e shquar Dom Anton Kçirën, Eugjen Merliken, Gjovalin Çuni, Willy Kamsi, Prof. Dr. Muhamet Shatrin, Mr.sc. Nue Oroshin, Prof. Dr. Riza Sadikun, etj.
Njohja me zotin Mrijaj ishte në rrethana të çuditshme. Kështu para disa viteve, kur po punoja për hartimin e temës së diplomës universitare, për figurën e nacionalistit Kolonel Xhemal Laçi (që ështe xhaxhai i babait tim, ku studiuesi Tomë Mrijaj kishte shkruar Parathënien në veprën e Mustafa Kruja Merlika: “Kuvend Letrash me Miqtë – Kruja – Gjomarku – Nekaj”), përmes shkrimit mësova se autori Mrijaj ishte mik shumë i mirë e i besueshëm i Kolonel Laçit në SHBA.
Qysh në atë kohë, mora kontakt me publiçistin Mrijaj, për të marrë me tepër informacion sesi e kishte njohur Kolonel Xhemal Laçin, për të cilin ai mu përgjigj pa përtes dhe më ndihmoi me material dhe kështu mbetëm miq mes njëri- tjetrit.
Tek figura e aktivistit të palodhur të çështjes kombëtare Tomë Mrijaj gjeta personalitetin, intelektualin e shkrimtarin, me një diapazon të gjërë, që njeh shumë mirë kulturën Perëndimore dhe ruan ende me fanatizëm traditat e vendlindjes…