Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

ILIR IKONOMI PËRMES “PUSHTIMIT” SJELL EDHE MESAZHIN E RISHKRIMIT TË HISTORISË TË NDARË NGA POLITIKA

by

Intervistë e posaçme me gazetarin dhe shkrimtarin Ilir Ikonomi pas publikimit te librit me te ri”pushtimi”/
NEW YORK CITY : Në një intervistë të posaçme për gazetën tonë, me gazetarin dhe shkrimtarin Ilir Ikonomi autori i dy librave ” best seller” “Faik Konica, Jeta në Uashington” dhe “Pavarësia – Udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit” flet me gazetarin tonë në SHBA, Beqir SINA, mbi librin më të ri “Pushtimi”
Një libër siç thotë ai që tregon historinë e pushtimit të Shqipërisë nga Italia në prag të Luftës së Dytë Botërore dhe përmban rrëfimin e shefit të misionit diplomatik amerikan në Tiranë, Hugh Gladney Grant (Hju Glledni Grant).
Gjithashtu, Ikonomi nëpërmjet “rrëmimeve” të tij në arshivat e Uashingtonit, duke shkruar edhe këtë libër ka “zbuluar atë se çfarë vendi zenë SHBA në faqet e librit të tij “, si dhe ditët e fundme të Shqipërisë mbretëri e ditët e para të pushtimit italian të rrëfyera nga ministri amerikan i kohës në Tiranë, Hugh Grant.
“Vërtet, kjo është një histori e njohur, por për herë të parë ajo tregohet nga këndvështrimi i një amerikani, i cili e pa me sytë e tij pushtimin, sepse ndodhej në Tiranë në atë kohë. Ai ishte ministri fuqiplotë i SHBA në Shqipëri dhe quhej Hugh Grant, thotë në këtë intervistë Ikonomi.
Ai si një “gjuetar” i mirë, duket në faqet e shkruara të këtij libri, se ka gjetur dokumente të rëndësishme në Arkivin Kombëtar Amerikan, pikërishtë, bëhet fjalë për dy dokumente që hedhin dritë mbi qëndrimin e mbretit dhe të shteteve europiane për pushtimin.
Lidhur me pyetjen se si mendon Ikonomi a duhet të rishkruhet historia në Shqipëri dhe kush duhet ta bëjë këtë?
Ilir Ikonomi përgjigjet prerë se :”Historia, është duke u rishkruar në sajë të pluralizmit të pikëpamjeve për ngjarjet dhe figurat kryesore historike. Ka kaluar koha kur për çdo gjë kishte një pikëpamje të vetme të diktuar nga pushteti. Mendoj se tek historianët tani ekziston një kuptim më i mirë për karakterin kompleks që kanë ngjarjet dhe personazhet historike, pra ekziston më shumë realizëm. Për arësye të ndryshme, ku hyn edhe sedra, një pjesë e tyre nuk heqin dorë nga opinionet e prera që mund të kenë shprehur në të kaluarën e tyre si shkrues të historisë zyrtare.”

Zoti Ikonomi, çdo lexues, para se të blejë një libër do të donte të dinte për autorin, pra: kush jeni ju, nga keni ardhur, cila është jeta juaj?
Kam lindur në Pogradec, jam rritur në Berat. Im atë ka qenë mjek, nëna mësuese. Jam rritur në një shtëpi me shumë libra dhe ku nuk flitej shumë për politikë. Im atë dinte disa gjuhë të huaja prandaj në shtëpinë tonë kishte shumë fjalorë, të cilët ai i shihte si urën e vetme për të komunikuar me botën perëndimore. E dinim origjinën tonë prej disa brezash, sepse në shtëpi kishim një dokument që tregonte historinë e familjes nga ana e babait. Kam studiuar në Kinë për gjuhë kineze në vitet 1970. Punova si përkthyes i kinezçes në Radio Tirana deri në vitin 1990. Me rënien e komunizmit, u bëra korrespondenti i parë i agjencisë Rojter në Shqipëri dhe pas dy vjetësh Zëri i Amerikës më ftoi për të punuar në Uashington. Që nga ajo kohë vazhdoj të jem gazetar në seksionin shqip të VOA.
“Pushtimi” është libri juaj i tretë. A ka ndonjë numër librash që duhet të shkruash për t’u ndjerë shkrimtar?
Nuk e besoj. Shkrimtar të quan ose jo lexuesi. Në rastin tim, rruga si autor librash sapo ka nisur dhe ende nuk e di se çfarë mendon lexuesi, por sinqerisht nuk ndihem shkrimtar në kuptimin klasik të fjalës. Them se do të të shkruaj edhe libra të tjerë nëse lexuesi vazhdon të ketë interes për punimet e mia.
Ju shkruani për historinë shqiptare, duke filluar nga vitet e para të shtetit shqiptar. Si i përzgjidhni temat për të cilat vendosni të shkruani?
Përpiqem të zgjedh ato tema historike që na interesojnë më shumë neve si shqiptarë për të kuptuar vetveten. Prandaj në librat e mi do të hasni disa nga ngjarjet dhe figurat më madhore për Shqipërinë: Ismail Qemali, shpallja e pavarësisë, Faik Konica, pushtimi i Shqipërisë nga Italia e të tjera. Të gjitha detajet në librat e mi janë në funksion të këtyre ngjarjeve dhe personazheve të mëdha. Nuk më pëlqen të shkruaj për politikën e ditës, sepse ajo nuk të lejon të nxjerrësh përfundime të mëdha dhe të reflektosh se nga kemi ardhur e ku po shkojmë. E kundërta mund të thuhet për të shkuarën historike. Nëse e pasqyron me besnikëri dhe në mënyrë të balancuar e të arsyeshme, ajo të ndihmon të kuptosh të ardhmen.
A kanë librat tuaj një lidhje të brendshme, diçka që ndoshta e kuptoni vetëm ju?
Besoj se kanë një fije që i lidh – idenë se Shqipëria ka patur një të kaluar të vështirë, në kuptimin që krijimi i shtetit shqiptar ka qenë një sipërmarrje jashtëzakonisht e mundimshme dhe këto mundime kanë vazhduar gjatë. Disa njerëz nuk e kuptojnë dot këtë, pra se sa i vështirë ka qenë krijimi i një entiteti të unifikuar në kushtet e ndarjeve të mëdha krahinore e fisnore, mungesës së theksuar të zhvillimit ekonomik dhe ndarjes në tre besime. Në të gjithë librat e mi jam përpjekur ta paraqes këtë fenomen shqiptar në formën e sfondit të madh të veprimit të personazheve, në mënyrë që lexuesi të mund të arrijë përfundime për të tashmen dhe t’u japë përgjigje pyetjeve të tilla, si: ku e kanë rrënjën përçarjet e sotme dhe çfarë e pengon ecjen përpara.
Ky libër tregon përmes dokumentesh historinë e pushtimit të Shqipërisë nga Italia më 7 prill 1939, në prag të Luftës së Dytë Botërore. Përse zgjodhët një temë për të cilën është folur shumë?
Vërtet kjo është një histori e njohur, por për herë të parë ajo tregohet nga këndvështrimi i një amerikani, i cili e pa me sytë e tij pushtimin, sepse ndodhej në Tiranë në atë kohë. Ai ishte ministri fuqiplotë i SHBA në Shqipëri dhe quhej Hugh Grant.
Përse ju duket me rëndësi kur tregohet nga një amerikan?
Amerikanët në atë kohë nuk kishin ndonjë interesim të veçantë për Ballkanin, politika e jashtme e SHBA nuk ishte shumë aktive. Prandaj, ndryshe nga diplomatët e tjerë të huaj në Shqipërinë e asaj kohe, Granti mund të shihet si një vëzhgues i ftohtë dhe i paanshëm i ngjarjeve. Mendoj se raportet që ai i dërgonte Departamentit të Shtetit për pushtimin e Shqipërisë janë mjaft të paanshme.
Çfarë pjese zë rrëfimi juaj si autor në këtë libër?
Hugh Granti flet kryesisht për pushtimin e Shqipërisë nga Italia dhe ngjarjet që pasuan, siç ishin konsolidimi i regjimit të pushtimit, taktikat e italianëve për të krijuar përshtypjen se pavarësia nuk ishte humbur, imponimi prej tyre i një kushtetute të hartuar në Romë, eliminimi i politikës së jashtme të Shqipërisë, etj. Për të dhënë një pasqyrë më të plotë të Shqipërisë në periudhën para pushtimit, unë kam shkruar një ekspoze në formën e një rrëfimi që i paraprin asaj për të cilën flet ministri Grant.
Diplomati amerikan duhet ta ketë takuar shumë herë Mbretin Zog. Çfarë mendimesh shpreh ai për monarkun shqiptar?
Po, e ka takuar shumë herë. Granti kishte simpati për shqiptarët në përgjithësi dhe i kuptonte ndjenjat e tyre proamerikane. Të njëjtën simpati shprehte edhe për Mbretin Zog, i cili gjithashtu ushqente ndjenja miqësore për Amerikën. Takimi i tij i fundit me Mbretin ishte një ditë para pushtimit, më 6 prill. Sipas shënimeve të hollësishme të Grantit nga ai takim, Zogu i tregoi hapur ministrit amerikan situatën e vështirë në të cilën ndodhej, për shkak të trysnisë së madhe që po i bënin italianët. Granti na jep të kuptojmë se Mbreti Zog, me inteligjencën e tij natyrore, e analizonte drejt gjendjen në Evropë dhe e kuptonte se askush nuk do t’i vinte në ndihmë nëse Shqipëria sulmohej nga Italia. Në raportet për Sekretarin amerikan të Shtetit, Granti bën një analizë të hollësishme, me të cilën në mënyrë të paanshme tregon se si arriti Italia ta fusë Shqipërinë në zinxhirin e saj. Ai shpjegon se Zogu i njihte mirë kartat e tij. Ndoshta, – shkruan Granti, – Mbreti llogariste që, nëse fillonte një luftë botërore, Italia do të humbiste dhe ai do të çlirohej nga borxhet që kishte marrë prej saj. Llogaritë nuk i dolën, sepse Italia nuk vonoi ta pushtonte Shqipërinë.
Përse Zogu është një figurë kaq e debatuar mes historianëve? Përse ka kaq pasione kur flitet për të?
Mendoj se një pjesë e kësaj është pasojë e trashëgimisë politike të Shqipërisë. Gjatë shumë dekadave të komunizmit, në Shqipëri pati një fushatë denigruese kundër Zogut. Historianët e asaj kohe, me bindje ose nën presion nuk na dhanë dot një analizë objektive të monarkut shqiptar, i cili si çdo prijës që vepron në një mjedis të vështirë ka plot dritëhije. Sot, shumë qëndrime kanë ndryshuar, por kam përshtypjen se kritikat kryesore që i bëhen Zogut ende ngrihen mbi të njëjtën bazë si edhe më parë. Për shembull, qëllimisht theksi vihet tek ikja e tij më 7 prill dhe pak flitet për natyrën e trysnisë italiane, për komplotet e tyre për ta eliminuar fizikisht Mbretin dhe përgjithësisht për atmosferën e krijuar, ku rezistenca ishte e pamundur. Lihet në heshtje, për shembull, fakti që Musolini kishte të paktën një vit që përgatitej për ndërhyrjen ushtarake në Shqipëri dhe kjo i linte pak hapësirë Zogut për të rezistuar. I mëshohet faktit që Mbreti Zog u lidh së tepërmi me italianët dhe nuk thuhet se cilat mund të kishin qenë alternativat: Lidhja me grekët? Lidhja me jugosllavët? Apo izolimi tragjik nga bota siç bëri Hoxha? Po ashtu, pak flitet mbi përpjekjet e Zogut për bashkim kombëtar dhe për modernizimin e një Shqipërie që po ndërtohej si shtet gati nga themelet. Kur analizat ngrihen mbi pasione, kjo të pengon të kuptosh edhe ato që vërtet mund të quhen anë të errëta të Zogut, siç ishin përpjekjet për të qëndruar me çdo kusht në pushtet, dëshira për luks dhe ekstravagancë në një vend që ende vuante nga uria, etj.
Si mendoni se duhet të rishkruhet historia në Shqipëri dhe kush duhet ta bëjë këtë?

Historia është duke u rishkruar në sajë të pluralizmit të pikëpamjeve për ngjarjet dhe figurat kryesore historike. Ka kaluar koha kur për çdo gjë kishte një pikëpamje të vetme të diktuar nga pushteti. Mendoj se tek historianët tani ekziston një kuptim më i mirë për karakterin kompleks që kanë ngjarjet dhe personazhet historike, pra ekziston më shumë realizëm. Për arësye të ndryshme, ku hyn edhe sedra, një pjesë e tyre nuk heqin dorë nga opinionet e prera që mund të kenë shprehur në të kaluarën e tyre si shkrues të historisë zyrtare. Natyrisht, kur vjen puna te hartimi i teksteve, kjo është një sipërmarrje me përgjegjësi të madhe. Këtu mendoj se ka rëndësi ruajtja e baraspeshës, në kuptimin që në komisionet e teksteve të marrin pjesë historianë që pasqyrojnë një pluralitet pikëpamjesh. Sidomos ndarja e politikës nga historia në kuptimin e plotë të kësaj shprehjeje, mendoj se duhet të jetë një kriter kryesor.
Dëgjojmë shpesh të thuhet se tek shqiptarët ka rënë leximi, njerëzit nuk interesohen dhe aq shumë për librin. Ju ç’mendoni?
Nuk e besoj se kurioziteti për të ditur mund të bjerë ndonjëherë. Por me siguri që do të ketë periudha kur rënia e fuqisë blerëse bëhet pengesë që të shiten më shumë libra. Kam përshtypjen se po t’u ofrohet një libër i mirë, njerëzit nuk kursejnë për ta blerë. Në një shoqëri gjithnjë ka njerëz që lexojnë dhe njerëz që nuk lexojnë dhe nuk besoj se kjo do të ndryshojë ndonjëherë.
Intervistojë : Beqir SINA

TEFIK ABDULLAI kërkon votën e diasporës shqiptare

by

Abddullai, kandidati shqiptar nga diaspora SHBA dhe Kanada si kandidati i vetëm shqiptarë në zonën 8 të diasporës në SHBA dhe Kanada është kandidati i vetëm shqiptar për deputet në këtë zonë, i caktuar nga partia BDI, e cila garon edhe në dy zonat e tjera në diasporë. Ai në një intervistë për gazetarin Beqir Sina ka bërë thirrje që diaspora të mbështesë kandidaturën e tij.
Ju jeni kandidati i vetëm shqiptar për deputet në njësinë e 8 zgjedhore SHBA – Kanada. Cilët janë pritjet e juaja dhe qëllimi ?
Fillimisht duhet cekur se deri tani Parlamenti i Maqedonisë i ka pasur dyert e mbyllura për shqiptaret e komunitetit shqiptar te Amerikës dhe Kanadasë. Ky është rast i volitshëm për hapjen e kësaj dere institucionale e cila do te çeli rruge te reja për komunitetin tone. Ne në këtë moment jemi duke bere ç`mos rreth organizimit te këtyre zgjedhjeve për te mundur te korrim një sukses te volitshëm. Qëllimi ynë është te fitojmë këtë mandat.
Si u zhvillu fushata juaj ?
Unë si kandidat, me përfaqësues te shtabit zgjedhor kemi bere përgatitje te duhur duke vizituar terrene te caktuara ku janë te përqendruar shqiptaret ne Amerike dhe Kanada, si psh. Toronto, London, Nju Jork, Nju Xhersi, Detroit, Chicago Kenosha, Rockford, Medison dhe Dallas. Përkrahja ka qene ne nivel dhe ne kete drejtim duhet cekur sakrificën e Dallasit ku votuesit ditën e votimit vijnë me aeroplan gjer ne Çikago vetëm për te dhënë votën Tefik Abdullait. Ky shembull duhet t’ju japi kurajo te tjerëve te cilët nuk janë aq larg sa jane Dallasit !
Ju dhe shtabi i fushatës suaj, çfarë dini për kandidatët e komunitetit maqedonas dhe sa i frikoheni atij duke pasur para sysh se ai ka mbështetjen dhe është i propozuari i VMRO-DPMNE-se ?
Unë dhe shtabi nuk kemi arsye për frikësim dhe shqetësim, pasi qe edhe ne garojmë me ndihmën institucionale te subjektit tone i cili ligjërisht dhe administrativisht është ne anën tone, ashtu siç është partia maqedone ne anën e kandidatit te tyre. Prandaj ne bëjmë punën tone, pala tjetër bën punën e vet. Fushatën tone e kemi orientuar ne forcat tona te pasterta shqiptare te cilat janë te interesuara për një përfaqësim kombëtar ne parlamentin e Maqedonisë.
Çfarë keni bere për te pasur sa me shume shqiptar votues me dokumente valide sipas ligjeve te Maqedonisë te votojnë për ju ?
Gjate fushatës sime, unë dhe shtabi bashke me aktivistet tjerë jemi munduar maksimalisht t’jua bëjmë me dije shqiptareve se duhet te dalin te votojnë sa me shume duke përdorur logjiken e shëndoshë. Te gjithë kane premtuar se ditën e votimit do te jene te gatshëm te tregojnë transparence , te jene vigjilent, te votojnë pa asnjë presion dhe kështu te jene pjese e zhvillimeve demokratike.
Komuniteti shqiptar është marre gjate shume viteve me nevojat dhe çështjet e mëdha qe lidheshin me zhvillimet ne Ballkan. Sa keni besim te ndihma qe do te japi komuniteti juaj për tu zgjedhur si anëtar i Parlamentit te Maqedonisë nga diaspora Kanada dhe ShBA ?
Komuniteti Shqiptar i Amerikës dhe Kanadasë i ka dhënë disa provime gjate historisë, prandaj une kam besim te plote se ky komunitet do te jete ne krye te detyrës edhe kësaj radhe. Fillimisht u rreshtua me ne ne përpilimin e listave te votueseve dhe pastaj ka premtime te fuqishme se me 26 prill, e shtune, te njëjtit do te dalin te votojnë dhe ne ketë mënyrë do ti dalin edhe një here zot vatanit.
Ku shpreson se jeni me te forte ne këto votime ?
Shqiptaret ne këto komunitete janë te shpërndarë shume. Mendoj se përkrahja ime nuk do te mungoje ne asnjë vend ku shqiptaret do te dalin te votojnë dhe ma merr mendja se asnjë nuk do te votoje palën tjetër. Kemi besim te te gjithë shqiptaret dhe te te gjithë territoret ku jetojnë shqiptaret ne Amerike dhe Kanada. Ne përgjithësi jam shume i kënaqur me përkrahjen morale dhe materiale te shqiptareve ne përgjithësi dhe kjo, mua me obligon, qe ne t’ardhmen te angazhohem me mish e me shpirt për avancimin e çështjes shqiptare ne Maqedoni.
Çfarë duhet te bëjnë shqiptaret te ndihmojnë veten ? Dhe sa beson se si komunitet do te ecim përpara ?
Se pari shqiptaret duhet te dalin te japin votën e tyre për kandidatin shqiptar dhe kështu ta kryejnë obligimin e tyre kombëtar dhe kushtetues. Pastaj, bashkëpunimi im me votuesit, përkatësisht komunitetin shqiptar ne Kanada dhe Amerike do te beje analiza dhe projekte te reja te cilat sipas mendimit tim do te ndikojnë ne avancimin e demokracisë ne Maqedoni. Për mua është një kënaqësi dhe krenari te jem përfaqësues i diasporës ne fjale dhe njëkohësisht është një obligim i rende kombëtar dhe moral, pasi qe detyra do te kërkojë demonstrimin e nje kulture te re dhe demokratike me dimensione te reja funksionale ne Parlamentin e Maqedonisë.
Një mesazh për komunitetin.
Komuniteti shqiptar ka punuar, punon dhe duhet te punoje gjithmonë për çështjen shqiptare ne Ballkan, duke qene me i organizuar ne te gjitha fushat e jetës.(U intervistua Nga Beqir SINA/)

Familja Vlora, kontribut të rëndësishëm në historinë e Shqipërisë

by

-Intervistë e Harilla Koçi me zotin Darling Vlora/
Darling Vlora, është pinjoll i familjes Vlora, pasardhës i Ismail Qemal Vlorës. Prej vitit 1998, ai jeton e punon në veri të Italisë, por lidhjet me vendin e vet nuk i ka ndërprerë asnjëherë. Udhëton shpesh në Shqipëri dhe mban kontakte të rregullta me emigrantët shqiptarë në Lombardi e më gjerë. Në një intervistë për ATSH-në ai tregon se ka lindur në Tiranë, më 1967 dhe është djalë i Ismail Vlorës (1920-1990) dhe Esma Hurshitit (1926-2012). I ati ishte djali i madh i Qamil bej Vlorës (1895-1950) dhe Ylvije Dyrmishit (1900-1972), ndërkohë që Qamil bej Vlora ishte djali dhe fëmija më i vogël i Ismail Qemal bej Vlorës. “Lindur më 1920 (një vit pas vdekjes së Ismail beut) im at pati fatin të trashëgonte emrin e nderuar të gjyshit të tij”, tregon mes të tjerash Darlingu.
Darling Vlora i ka kryer studimet e mesme në Tiranë, por për motive politike nuk mundi dot të vazhdonte studimet e larta. “Duket çudi por fakti është që djali i Ismail beut (pra gjyshi im), u dënua me burgim gjatë viteve të para të regjimit diktatorial, të njëjtin fat, edhe pse për pak kohë, pësoi edhe babai im dhe kështu, në forma nga më të ndryshmet, lufta e klasave vazhdoi edhe tek ne”, tregon zoti Vlora, ndërkohë që shton se, “kam marrë pjesë që në demostratat e para kundër regjimit totalitar, në mitingjet dhe në demostratën e 20 shkurtit 1991, ku u rrëzua përmendorja e diktatorit Hoxha”. Edhe pse kishte dëshirën që të jetonte në Shqipëri, më 1998, pas 6 viteve nënpunës pranë Komitetit Shtetëror të ish-të Përndjekurve Politikë (ku gjatë kësaj periudhe ndoqi edhe Fakultetin Juridik), u largua nga Shqipëria bashkë me gruan dhe djalin e posalindur.
Në intervistën e tij ai bën një përshkrim të kontributit të familjes Vlora në historinë e Shqipërisë, ndërkohë që vlerëson vendimin e Qeverisë për kthimin në Atdhe të eshtrave të Eqrem Bej Vlorës.
1. Ditë më parë, ju ishit i pranishëm në ceremonitë zyrtare të rivarrimit të eshtrave të Eqerem Bej Vlorës. Në këtë rast, prania juaj, lidhej me atë në nderim të një personaliteti të letrave shqipe, të historisë sonë, apo të një prej paraardhësve të familjes Vlora, pinjoll i së cilës jeni?
– Prania ime në Shqipëri për të marrë pjesë në ceremoninë zyrtare të kthimit të eshtrave në atdhe të Eqrem bej Vlorës padyshim që, në radhë të parë, lidhet me faktin e përkatësisë familjare. Unë e kam ndjekur nga afër të gjithë procesin e përgatitjes së kthimit të eshtrave, deri në realizimin e tij dhe isha prezent në Shqipëri për të nderuar kujtimin e një pinjolli të shquar të familjes Vlora, ku kam nderin të bëj pjesë, por njëkohësisht edhe për të nderuar kujtimin e një figure të shquar të historisë sonë, në shumë aspekte. Eqrem bej Vlora ka qenë dhe do mbetet jo vetëm një personalitet i shquar i letrave shqiptare por një patriot, një njeri që atdheun e tij e ka dashur aq shumë.
2. Në këndvështrimin tuaj, si do ta vlerësonit ju Eqerem bej Vlorën dhe faktin që, 50 vjet pas vdekjes eshtrat e tij u sollën dhe u rivarrosën në Shqipëri me një ceremoni shtetërore?
-Eqrem bej Vlora, me dritëhije që dikush ia atribuon e dikush jo, është një figurë e shquar e historisë sonë kombëtare, me një kontribut të jashtëzakonshëm dhe mjaft të gjerë. Që i ri spikati në fushën e diplomacisë dhe letrave ku, sidomos në këtë të fundit, trashëgimia që na ka lënë e që akoma nuk është e njohur krejtësisht, është mjaft e madhe.
Fakti që eshtrat e tij u sollën në atdhe 50 vjet pas ndarjes nga jeta, nuk përbën ndonjë veçanti sa përbën fakti që ky veprim u realizua me një vendim qeveritar. Ka patur reagime sikur nëpërmjet këtij vendimi indirekt është «rehabilituar» figura e Eqrem bej Vlorës, gjë që është krejt absurde, pasi në radhë të parë, nuk ka çfarë të rehabilitohet ndërsa nga ana tjetër vetë vendimi i Këshillit të Ministrave flet mjaft qartë duke theksuar se ky vendim është marrë për vlerësimin ndaj kontributit të Eqrem bej Vlorës në letrat shqiptare.
Unë mendoj se me këtë veprim, pra me vendimin që Qeveria aktuale morri për të kthyer në atdhe eshtrat e Eqrem bej Vlorës, tregoj një pjekuri politike, duke përcaktuar fare qartë në vendimin e saj edhe motivin, pra duke bërë kështu një diferencim mbi një kontribut të pakundërshtueshëm e mbi atë ç’ka akoma, për disa, mund të jetë argument i tepërt e i kotë polemike.
3. Historia sjell edhe një fakt: kundërshtitë që kanë pasur mes tyre, në momente të caktuara, Ismail Qemal bej Vlora dhe Eqerem bej Vlora. Cili do të ishte komenti juaj për këtë?
-Midis vlorajve ka patur edhe kundërshtime dhe kjo është mëse normale. Megjithatë kjo nuk do të thotë që midis tyre ka patur armiqësi. Ky fenomen brenda vlorajve konfirmon thjesht faktin se mendimi i kundërt, ose më mirë të themi mosbashkëpunimi, është një e drejtë absolute e kujtdo. Nuk kishte pse të ndodhte që, duke qenë pinjollë të së njëjtës familje, ata duhet patjetër t’i mendonin gjërat njësoj. Kush mund të kenë qenë pasojat e këtij mosbashkëpunimi apo rivaliteti, kjo pastaj është diçka tjetër.
4.Si pinjoll i nderuar i familjes Vlora, cili është mendimi juaj: a është vlerësuar siç duhet dhe a është bërë mjaftueshëm për të nderuar figurën dhe rolin e Ismail Qemal bej Vlorës në historinë e Shqipërisë?
-Duke njohur mjaft mirë kontributin e vlorajve në historinë e Shqipërisë, sepse këtë njohje ma lehtëson shumë edhe fakti i të qenurit pinjoll i familjes, mund të them se roli i Ismail Qemal bej Vlorës në historiografinë tonë nuk e ka marrë akoma, por po e merr, vlerësimin e duhur, e po ashtu edhe vlorajt e tjerë.
Kjo padyshim lidhet shumë me faktin se Shqipëria, në 100 vjet shtet, nuk ka patur aspak një jetë të qetë politiko-shoqërore, por një jetë mbushur me ndryshime rrënjësore e periudha krejt të kundërta ideologjikisht. Nga një periudhë e vështirë e viteve të para të pavarësisë u kalua në Luftën e Irë Botërore; nga një mbretëri 10-vjeçare, në një pushtim të huaj; nga një Luftë e IItë Botërore në instalimin e një regjimi totalitar, e më pas një periudhë postkomuniste, që herë-herë ngjan me një tranzicion të pafund. Pra, në një jetesë të tillë, është e vështirë të mendohet për pozicionim figurash dhe rolesh historike. Megjithatë edhe pse figura e Ismail Qemalit gjatë gjithë këtyre periudhave asnjëherë nuk është luftuar nuk do të thotë që është vlerësuar. Megjithëse, kohët e fundit, sidomos që nga pragu i 100-vjetorit, figura e tij ka filluar të marrë pak nga pak atë ç’ka i takon. Në këtë drejtim më pëlqen të shpreh falenderimet e mia për vendimin që morri qeveria aktuale, që në ditët e para të saj, duke vendosur portretin e Ismail Qemal bej Vlorës në institucionet shtetërore. Prania e portreteve, monumenteve, data përkujtimore, etj., bën që figurat historike t’i kemi gjithmonë pranë, të reflektojmë, të mësojmë prej tyre e, mbi të gjitha, të mësohemi t’i respektojmë e nderojmë kujtimin dhe veprën.
5. Në festimet për 100 vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare, a u vlerësua me dimensionet e nevojshme figura e Plakut të Pavarësisë?
-Një veprim i përkryer është gjithmonë vështirë të realizohet. Në 100-vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë ndoshta u bë më pak nga çduhej bërë, ndoshta mund të bëhej më shumë, por ja që e përkryera nuk ekziston. Megjithatë mendoj se e rëndësishme është që roli i Ismail Qemal bej Vlorës, më tepër se u vlerësua apo jo, filloi të rikthehej në dimensionin e tij. Një histori e njohur mirë është dritë për këdo. Dhe kjo dritë filloi të përhapej nëpërmjet botimeve pafund, nga të cilët unë do veçoja punimin e Ilir Ikonomit: “Pavarësia, udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit”; nga bustet që u vendosën në Kaninë, Vlorë, Tiranë, Durrës, etj.; nga emisionet e ndryshme televizive, ku me mjaft interes ishte edhe dokumentari «Ismail Qemali që nuk kemi njohur», i gazetarit Roland Qafoku; nga ekspozitat, siç ishte ajo e piktorit Arben Morina i cili, në ambientet e Kryeministrisë, paraqiti portretet e të gjithë firmëtarëve të Aktit të Pavarësisë, siç nuk kishte ndodhur asnjëherë më parë; artisti Eltjon Valle realizoi një portret të Ismail Qemal bej Vlorës, portret i cili u përzgjodh nga gazeta e njohur “Dielli”» e shqiptarëve të New Yorkut për t’u vendosur në kopertinën e saj, pikërisht në muajin nëntor 2012; Nga ana tjetër, në një këndvështrim familjar, ne pasardhësit e Plakut të Pavarësisë, ishim të ftuar në festimet zyrtare, prezencë që, deri në atë kohë, na kishte munguar thuajse krejtësisht.
6. Në një këndvështrim tjetër, cili është vendi që zë në histori familja Vlora?
-Familja Vlora në historinë e Shqipërisë zë një vend mjaft të rëndësishëm.
Historia e saj është e do jetë pjesë e pandarë e Historisë së Shqipërisë duke filluar, të paktën, që nga fillim shekulli XIX, kur një nga më të shquarit pinjollë të saj, Ismail bej Vlora, njëkohësisht ndër të parët shqiptarë të atij shekulli, kundërvënien ndaj Perandorisë Osmane do ta paguante me kokën e tij, më 1829. Më pas kontributi i vlorajve vazhdon me rolin e tyre në kryengritjet kundër Perandorisë, sidomos në kryengritjen kundër reformave të tanzimatit (1847), ku spikatën Mahmud bej Vlora dhe Selim pashë Vlora, për të vazhduar në Lidhjen e Prizrenit (1878), me Mustafa pashë Vlorën, anëtar i Kryesisë së Lidhjes; në periudhën e Pavarësisë, ku, përveç Ismail Qemal bej Vlorës, spikatën Syrja bej Vlora, Eqrem bej Vlora, Et’hem bej Vlora, Qazim bej Vlora, etj.; në vitet e para të konsolidimit të shtetit shqiptar, ku shquhen Nuredin bej Vlora, Qamil bej Vlora, etj. Njëkohësisht vlorajt, pa përjashtim dhe në bllok, mbajtën një qëndrim të prerë kundër regjimit totalitar. Përveç burgjeve që ata provuan, siç është edhe rasti i Qamil bej Vlorës (djalë i Ismail Qemalit), midis vlorajve kemi edhe një martir, dhe ky është Riaz bej Vlora, i cili vdiq nga torturat, gjatë hetuesisë, në gusht të vitit 1948. Pra familja Vlora zë një vend të rëndësishëm për kontributin por edhe për prezencën e saj në një kohë relativisht të gjatë në shërbim të interesave të atdheut

Withers: Sfida kryesore për Shqipërinë, sistemi i drejtësisë

by

Ish ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Shqipëri gjatë viteve 2007 – 2010, thotë në një intervistë për Zërin e Amerikës se sfida kryesore për Shqipërinë është sistemi i drejtësisë, një sistem, sipas ambasadorit Withers i vetë-diskredituar. Sipas ambasadorit Withers, marrja e statusit të vendit kandidat në BE dhe standartet e larta që duhet të plotësojë vendi në procesin e anëtarësimitt do ta ndihmojë Shqipërinë të kapërcejë problemet e shumta të grumbulluara gjatë 20 vjetëve të fundit. Me ambasadorin Witheres bisedoi kolegu Arben Xhixho.
Zëri i Amerikës: Hera e fundit që kemi biseduar për Shqipërinë ishte para zgjedhjeve. Qeveria e re socialiste erdhi në pushtet, duke bërë fushatë me parullën “rilindje”. Tashmë pas 6 muajsh në pushtet, a mendoni se ky premtim është mbajtur?
Ambasador Withers: Mendoj se është ende herët ta thuash. Çdo qeveri e re duhet të kalojë përmes disa procesesh, duke të rimësojë mekanizmat qeverisës pasi ka qënë jashtë pushtetit për një kohë të gjatë. Mendoj se 6 muaj nuk është një periudhë e mjaftueshme për të gjykuar, në se ata do t’i mbajnë premtimet apo jo.
Zëri i Amerikës: Në Qershor Shqipëria pret përgjigje për çështjen e statusit të vendit kandidat në BE, një status që nuk e ka marë dot prej 4 vitesh. A jeni optimist se këtë herë do të marrë.
Ambasador Withers: Optimist? Po, mund të them që jam. Por besoj nuk më takon mua, një qytetar privat, që nuk flas as në emër të qeverisë amerikane, të them se çfarë mund të bëjnë, ose të mos bëjnë evropianët. Por statusi kandidat është i rëndësishëm dhe do ta ndihmojë shumë Shqipërinë. Procesi për t’u bërë anëtar i BE-së kërkon plotësimin e standarteve më të larta ndërkombëtare. Është një proces shumë më i hollësishëm dhe i ndërlikuar, se sa procesi i anëtarësimit në NATO. Dhe në shumë drejtime, si për shembull për të zgjidhur përçarjet politike që kanë pllakosur Shqipërinë prej shumë vitesh, për të gjetur një arbitër të paanshëm, për të ndihmuar me çështje të tilla jetike, si gjyqësori, apo praktikat ekonomike, ky proces i disiplinuar, që ka patur shumë përfitime për vende tjera, do të ketë përfitime edhe për Shqipërinë. Ka edhe një element tjetër që nuk duhet harruar. Anëtarësimi i Shqipërisë do të jetë përfitues edhe për vetë Bashkimin Evropian.

Ballkani historikisht ka qënë një rajon i paqëndrueshëm dhe gjatë historisë së Shqipërisë kemi parë që ajo ka luajtur një rol konstruktiv dhe bashkëpunues për të sjellë qëndrueshmëri dhe paqe në rajon. Pra, në se do të citoja një albanolog të njohur, filologun austriak Maximilian Lambertz që ka thënë pak a shumë se “historia njerëzore nuk mund të shkruhej pa shqiptarët”, për analogji, unë do të thoja sot, se një Evropë e bashkuar dhe e tërë, nuk mund të krijohet pa pjesëmarrjen e Shqipërisë në të.

Zëri i Amerikës: Ju përmendët sistemin e drejtësisë, por një element tjetër po aq i rëndësishëm është edhe ajo që përmendi komisioneri Fyle para disa ditësh, nevoja e bashkëpunimit të klasës politike. Gjashtë muaj pas qeverisë së re, në parlament po shohim të njejtat praktika, si në të kaluarën, të njejtën gjuhë të papërshtatshme. A ka ndryshuar gjë?

Ambasador Withers: Mendoj se procesi i ndryshimit, në një kuptim realist, kërkon kohë dhe nuk bëhet me shkop magjik. Gjermanisë Lindore, për shembull, iu deshën shumë vite pas bashkimit dhe vetëm tani ka arritur një nivel të krahasueshëm ekonomik me perëndimoren. Procesi i ndryshimit në Shqipëri nuk ka nevojë të zgjasë 25 vjet si në Gjermani, pasi Shqipëria është një vend më i vogël, por procesi i ndryshimit kërkon durim e përkushtim. Nuk mund të ndërtosh një shtëpi për 6 muaj, jo më të ndryshosh një shoqëri.

Zëri i Amerikës: Ndryshimet e mëdha në Shqipëri filluan para më shumë se 20 vjetësh. Qeveria e re, erdhi në pushtet me moton për të ndryshuar, për të përmirësuar shumë gjera. Por ka shumë njerëz që po ngrenë pikëpyetje për fillimin. Të marrim korrupsionin për shembull, një nga plagët më të rënda për atë vend. Shumë kritikë thonë se nuk po shkojnë pas të ashtuquajturve “peshq të mëdhenj”. Si mund ta luftojnë ata korrupsionin?

Ambasador Withers: Ju përmendni probleme madhore. Por a ka ndonjë shoqëri që e ka çrrënjosur korrupsionin dhe aq më shumë për 6 muaj? Por do të vijë dita kur publiku do t’i kërkojë llogari qeverisë: “Ku ke qënë? Çfarë ke bërë?” Nuk jemi ende në atë pikë. Por nga ana tjetër, ka patur disa zhvillime premtuese, siç është ligji për ndarjen administrative që do të jetë shumë pozitiv për zhvillimin e Shqipërisë, reforma e sistemit të pensioneve, që është shumë e rëndësishme në këto kohë të vështira ekonomike, ose masat ndaj ndërtimeve pa leje. Këto janë filiza të reja, por ende nuk e dimë, në se do të rriten për t’u kthyer në bimë të plota. Interesimi im në Shqipëri ka qënë gjithmonë me popullin dhe jo me ndonjë parti a qeveri të veçantë.

Ju përmendët korrupsionin. Ai është si një kancer. Gjithë shoqëria sëmuret në se ai nuk trajtohet. Lufta ndaj korrupsionit do të jetë përcaktuese për trashëgiminë e kësaj qeverie. Së dyti, është sistemi i drejtësisë, një sistem i diskredituar, që në në pjesën më të madhe ka diskredituar veten. Ka njerëz të interesuar në Shqipëri që e duan një sistem të tillë drejtësie, për të ndikuar në vendimet e gjykatave për interesa të tyre. Anjë nga aspiratat e popullit shqiptar nuk mund të plotësohen pa u ndërtuar një sistem gjyqësor i paanshëm që bazohet vetëm tek ligji dhe jo tek interesat e një personi të fuqishëm apo të një partie politike.

Zëri i Amerikës: Këto probleme në Shqipëri kanë egzistuar gjatë gjithë këtyre 20 vjetëve të fundit dhe politikanët nuk kanë qenë në gjendje t’i zgjidhin ato. A mendoni se shoqëria ushtron trysninë e duhur mbi ta?

Ambasador Withers: Kjo është një çështje tejet e rëndësishme. Kur analizoj rëndësinë e zgjedhjeve të qershorit, që ishin zgjedhje historike, jo aq shumë në kuptimin që sollën një parti të caktuar në pushtet, por në kuptimin që krijuan mundësinë e një ndryshimi rrënjësor se si Shqipëria është e strukturuar nga brenda, do me thënë, krijuan mundësinë për një dialog me publikun, që nuk kishte ekzistuar më parë. Për shumë vite Shqipëria sundohej me një mentalitet diktati, që qeveria miratonte ligje dhe vendi duhet t’i zbatonte. Shpresa ime është që kjo qeveri e përbërë nga njerëz të rinj, me mentalitet të ri, të arsimuar, me një numër më të madh grash, do të dëgjojë atë që thonë njerëzit dhe të hartojë politika dhe të krirjojë mekanizma për t’i zbatuar ato.

Zëri i Amerikës: Por kritikët thonë se kjo qeveri, me njerëz të rinj, siç shpreheni ju, po bën në disa aspekte, ato gjera për të cilat kritikonte qeverinë e mëparshme, si shkarkime nga administrata, apo trysnia mbi institucionet e pavarura?

Ambasador Withers: Çdo qeveri do njerëzit e vetë në poste. Por përsa thoni ju, kjo ka qënë një traditë në Shqipëri. Mua më duket se transferimi i pushtetit ka qënë më pak radikal se në të kaluarën. Por unë nuk jam në brendësi të shumë hollësive, pasi nuk i kam më ato burime informacioni, por qeveria i ka respektuar vendimet e Gjykatës Kushtetuese që kanë qënë kundër saj. Por përsëri do të thoja që pritshmëritë duhet të jenë në kufij real. Është e lehtë të thuash thjesht “bëje këtë, apo atë”, por kjo nuk është një formë demokratike e të bërit të gjërave. Forma demokratike është përmes bashkëpunimit dhe gjithë-përfshirjes. Përsëri mbetet për t’u parë në se qeveria e re do të udhëhiqet nga këto parime në jetën e saj. Kjo do të varet nga administrata e re por edhe nga një qëndrim i ri që duhet të kenë njerëzit që nuk janë fatalistë, që nuk janë cinikë, për t’u angazhuar në zhvillimet e vendit.

Dhe dua ta mbyll një citim tjetër, të një udhëtari në Shqipëri në vitin 1809, emri i tij ishte Hobhouse në se nuk gaboj dhe ai shkruan se kur udhëton në territoret e perandorisë osmane dhe i pyet njerëzit se cilët janë, të përgjigjen, myslianë, ose të krishterë, por kur pyet një shqiptar, ai të përgjigjet jam shqiptar. Sot u takon gjithë shqiptarëve, që i përkasin partisë që humbi ose që fitoi, ose partive të tjera, të mos harrojnë se janë shqiptarë dhe kanë një mundësi përpara për të përmirësuar vendin e tyre, të mos rinë pasivë, por të marrin pjesë në proces.

Historianët: Cenimi i autoqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare,i rrezikshëm

by

* Beqir Meta: Hierarkia kishtare duhet të jetë e gjitha shqiptare
*Ndikimi i Kishës greke apo ai islamik është më i rrezikshëm? Historianët bashkohen në një pikë: çdo institucion fetar që del nga linja kombëtare, përbën rrezik për një komb qoftë ortodoks, mysliman, bektashi apo katolik.

Ka shkaktuar shqetësim të madh në Kishën Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, debati i ditëve të fundit për cenimin e pavarësisë së saj nga Kisha greke, debat që u risoll në vëmendje nga ish-kreu i SHISH-it, Fatos Klosi, në një intervistë të tij, ku ai e konsideronte ndikimin e Kishës greke në Shqipëri edhe më problematik se ai islamik. Deklaratat e Klosit u mbështetën dhe nga kleriku i anatemuar nga Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë, At Nikolla Marku dhe nga politologu Koço Danaj.
Si rrallëherë këto vitet e fundit, reagoi Sinodi i Shenjtë i KOASH me një deklaratë zyrtare, dukshëm qartë me nota nervozizmi. (Hera e fundit që Sinodi i Shenjtë kishte dalë në një deklaratë zyrtare ishte në vitin 2011, kur diskutohej projektligji për arsimin pasuniversitar dhe Sinodi shprehte shqetësimin në lidhje me çështjet fetare që trajtoheshin në të)
Duke iu referuar vetëm intervistës së ish-kreut të SHISH-it e duke injoruar ato që pasuan, Sinodi i Shenjtë në përgjigjen zyrtare të një dite më parë i quante komentet e Klosit si të papërgjegjshme, fyese dhe çorientuese me qëllim helmimin e opinionit publik. Vetë Klosi i kontaktuar me telefon refuzoi t’i përgjigjej gjuhës së ashpër të përdorur nga Sinodi i Shenjtë ndaj deklaratave të tij “politikisht korrekte”, siç i cilësoi ai. Por tashmë debati është ndezur dhe është shtrirë edhe në rrjetet sociale. Të gjithë e kanë thënë fjalën e tyre në debatin aktual, përveç historianëve. Këta të fundit bashkohen fort në një pikë: çdo institucion fetar që del nga linja kombëtare përbën rrezik për një komb. Beqir Meta e sheh qartazi rrezikun te cenimi i pavarësisë dhe karakteri kombëtar i një institucioni fetar, qoftë ky ortodoks, mysliman apo katolik. Mariglen Verli ndan të njëjtin qëndrim, megjithëse për të, ky nuk është një problem që lindi sot, por që ka ekzistuar në 100 vjet të shtetit shqiptar.
Beqir Meta: Hierarkia kishtare duhet të jetë e gjitha shqiptare
Zoti Meta, a bini dakord me tezën që po debatohet së fundmi se, ndikimi i Kishës greke është më i rrezikshëm se ndikimi islam në Shqipëri?
Së pari duhet të sqarojmë diçka shumë thelbësore në këtë diskutim. Qoftë Kisha Ortodokse e Shqipërisë, qoftë institucionet fetare islame si xhamitë apo komuniteti bektashi, kisha katolike etj., duhen konceptuar në radhë të parë si institucione kombëtare, si institucione të kombit. Këto të fundit dihet që ndahen në grupe të ndryshme; politike, ekonomike, sociale, shpirtërore dhe religjioze, siç janë këto institucione për të cilat po debatohet. Problemi është se në Shqipërinë tonë nuk ka patur një koncept të qartë se këto janë institucione kombëtare fetare, por ato janë konceptuar si institucione vetëm të pjesëve parciale të popullsisë shqiptare. Kjo qasje është e gabuar, dhe ka të bëjë me konceptimin e gabuar të procesit të shtetformimit dhe ndërtimit të shtetit kombëtar. Këto institucione janë aq të rëndësishme për shtetformimin, kombformimin dhe identitetin e kombit shqiptar sa edhe institucionet politike. Pra janë të rëndësishme për gjithë shqiptarët, pavarësisht se nga pamja shpirtërore dhe religjioze ato janë institucione të një pjese të besimtarëve. Elementë që duan ta tjetërsojnë karakterin autoqefal të Kishës Ortodokse Shqiptare apo dhe të institucioneve të tjera me karakterin e tyre kombëtar, kanë luajtur me këtë koncept duke e shkelur atë çka është shumë thelbësore. Tani vijmë tek pyetja?
Pasi kemi kuptuar këtë, kuptojmë se cenimi i autoqefalisë dhe karakterit kombëtar të një institucioni religjioz, qoftë ky ortodoks, mysliman apo katolik, është i dëmshëm për gjithë kombin shqiptar dhe për shtetin shqiptar, sepse cenon jo vetëm institucionet e tjera, por mbi të gjitha paqen dhe sigurinë e vendit.
A mendoni se duhej ky debat dhe, a e konsideroni të drejtë?
Debati për mua është shumë i drejtë. Unë quaj të gabuar perceptimin dhe pretendimet që kanë patur disa herë përfaqësues të minoritetit, si Vangjel Dule apo vetë Janullatosi.
Personalisht e konsideroj të drejtë debatin, ndonëse do korrigjoja diçka në deklaratat e ish-kreut të SHISH-it, Fatos Klosi.
Dhe çfarë është ajo që do korrigjoje?
Nuk mendoj se është më pak i rrezikshëm ekstremizmi islamik. Ai është po aq i rrezikshëm sa dhe deformimi i këtyre institucioneve, i karakterit të tyre kombëtar. Por herë mund të paraqesë më shumë rrezik njëri e herë tjetri, sipas kushteve specifike të situatës brenda dhe jashtë vendit, pra të marrëdhënieve ndërkombëtare. Pra, nëse rrezikohet prishja e karakterit kombëtar të këtyre institucioneve, çka në shtetin shqiptar është një çështje shumë specifike dhe shumë delikate, atëherë Shqipëria është në rrezik. Të parët tanë na e kanë lënë një eksperiencë të mrekullueshme, të ndërtimit të këtyre institucioneve si institucione dhe vlera kombëtare dhe këto vlera kombëtare dhe shpirtërore kanë kontribuar në paqen sociale dhe formatimin e këtij kombi, në formatimin e shpirtit të tij, ndërgjegjes së tij kombëtare dhe të gjitha institucioneve të tjera. Ndaj mendoj se kjo është një çështje shumë e rëndësishme dhe debati është me shumë vend.
Ju u shprehët më lart për perceptim të gabuar dhe për pretendimet që kanë patur disa herë përfaqësues të minoritetit, si Vangjel Dule apo vetë Janullatosi. Çfarë keni parasysh?
Formimin e statusit të autoqefalisë së Kishës Ortodokse. Hierarkia kishtare duhet të jetë e gjitha shqiptare dhe ky është një element themelor. Ky është kusht themelor për ekzistencën e shteteve kombëtare. Në momentin që është cenuar kjo, sigurisht që përbën një rrezik shumë të madh. Hasan Dosti, një nga juristët e shquar shqiptarë që ka njohur dhe shtetin dhe institucionet, ka thënë: ‘Pavarësia e Kishës Ortodokse Shqiptare dhe institucioneve fetare në përgjithësi ishin plotësimi logjik dhe shpirtëror i pavarësisë kombëtare’.
Ju jeni i mendimit se Kisha Autoqefale Ortodokse Shqiptare nuk ka pavarësi ndaj Kishës greke?
Më saktë, mendoj se është cenuar statusi i pavarësisë së saj. Ky cenim është i rrezikshëm dhe mund të sjellë shumë pasoja. Madje ka një rrezik të madh në institucionet fetare, sepse fenomenet që cenojnë institucione kombëtare të një kategorie në aspektin e tyre kombëtar dhe të pavarur, mund të prodhojnë prishjen e balancave dhe të formimit të këtyre institucioneve edhe në besime të tjera. Kjo gjë mund të shërbejë si model negativ.

Maringlen Verli: Gjithçka që del nga linjat kombëtare është e rrezikshme
“Duke parë historikisht problemin gjatë një shekulli, fakti që më 1914, ai vit i mbrapshtë, ai viti i Vidit, quajeni si të doni, kemi dy lëvizje rebelimi; i ashtuquajturi vorio-epiriot dhe ai islamik i Shqipërisë së Mesme, tregon se secila ka patur ndikim, kush më shumë apo më pak, aty nuk ka kandar. Unë mendoj se gjithçka që del nga linjat kombëtare është e rrezikshme. Pastaj, për shkak të konjukturave ndërkombëtare; njëra peshon pak e tjetra më shumë, pozicionet ndërrohen ashtu siç ndërron edhe politika globale. Për mua, të dyja mbeten probleme që duhen trajtuar. Debati i momentit është vetëm një kapje e çastit. Po të hedhësh një vështrim në 100 vjet të shtetit shqiptar andej dhe këndej kufirit, në Kosovë dhe më gjerë këto janë probleme që vazhdimisht kanë qenë prezente dhe vazhdimisht na kanë rrezikuar, për shkak të ndonjë konjukture të caktuar, një herë ka qenë njëra një hap përpara e një herë tjera, ndaj teza se cila aktualisht përbën më shumë rrezik më duket ndonjëherë vështrim fëminor që i bëhet çështjes, në mos qoftë pastaj, për fat të keq, një vështrim nga kënde të caktuara”, – shprehet Verli.
At Nikolla Marku: Sinodi i Shenjtë, i paligjshëm
Kleriku i anatemuar, At Nikolla Marku vazhdon “luftën” e tij me kreun e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë. Në këtë deklaratë të tij, prifti shqiptar ortodoks në dioqezën e “Shën Mërisë” në Elbasan, shprehet se Sinodi i Shenjtë është një gardë e krijuar nga Janullatosi, që i shërben interesave personale të tij.
Si e shihni reagimin e Sinodit të Shenjtë?
Ky Sinod i Shenjtë është i paligjshëm. Ai është ndërtuar sipas udhëheqësit, Janullatosit dhe jo sipas ligjit. Janullatosi i ka zgjedhur vetë këta njerëz dhe i ka vënë në detyra të rëndësishme si në Gjirokastër, Berat e Korçë, që të zbatojnë planin e helenizmit grek në Shqipëri. Që të krijosh një Sinod të Shenjtë, duhet që kryepeshkopi i cili e drejton, të jetë i aprovuar nga Patriarkana dhe nga shteti. Janullatosi me Sinodin e Shenjtë ka krijuar një gardë, që i shërben interesave personale të kryepeshkopit.
Ku e bazoni paligjshmërinë e Sinodit të Shenjtë?
Neni 16 i Statusit të Kishës Autoqefale Ortodokse të Shqipërisë thotë se, kryepeshkopi, peshkopi, prifti dhe të gjithë që vijnë pas tyre e që shërbejnë në territorin e Kishës, duhet të jenë prej gjaku, gjuhe, kombësi dhe nënshtetësi shqiptare, ku ligjërojnë fjalën e Zotit. Këta njerëz nuk i përmbushin këto kritere. Kryepeshkopin e kemi grek. Peshkopët e tjerë të dioqezave, siç është ai i Gjirokastrës dhe Beratit, janë grekë.
Po pse sipas jush vjen ky reagim tani?
E para herë që Sinodi i Shenjtë ndjen goditjen e ndërgjegjes se ata nuk janë të pranueshëm në Shqipëri. Ky Sinod i Shenjtë është gjysmë grek e gjysmë shqiptar, i paaprovuar nga kongreset ortodokse të besimtarëve ortodoksë shqiptarë. Me këtë deklaratë ata po hedhin gurin, për të parë nëse do të gjejnë mbështetje dhe mbrojtje nga qeveria dhe se sa besim kanë në popull.
Po ndërhyrjet me komente politike si i shihni?
E vërteta se Shqipërisë i vjen një rrezik i madh nga shteti grek nuk vihet në diskutim. Kisha kur sheh që kjo e vërtetë po qartësohet çdo ditë e më shumë, tronditet dhe fut politikën në mes dhe ata njerëzit që e përkrahin në sektorin e politikës, e i nxit që ata ta mbështesin.
Janullatosi asnjëherë nuk ka qenë ekuilibrator në Shqipëri, asnjëherë nuk ka qenë balancues për të ndalur gjakrat e për të dhënë mesazhe paqeje në momente kyçe të marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Greqisë. Në rastin e vrasjes se të riut Aristotel Guma, ai ngriti gjithë njerëzit në këmbë, ngriti meshë për shpirt të tij dhe mirë bëri, se dhe ai ishte një djalë i ri. Po tani shtrohet pyetje: Pse nuk ka asnjë reagim nga ana e tij për masakrimin e tmerrshëm që i bënë në burgjet greke të ndjerit Kudret Kume ose siç e njihnin në Greqi, Ilia Kareli. Unë mendoj se ata që e komandojnë nga Greqia nuk e lejojnë Janullatosin të reagojë. E pra, ai duhet të dilte dhe të përcillte mesazhe paqeje.(Kortezi Aida Tuci-MAPO)