Interviste – Page 184 – Dielli

The Borgen Project: Overcoming the Global Poverty Challenge

January 15, 2014 by dgreca

By Ermira Babamusta/

Clint Borgen is the founder and President of Borgen Project (www.borgenproject.org). In 1999, while working as a young volunteer in refugee camps during the Kosovo War and genocide, Clint Borgen recognized the need for an organization that could focus U.S. political attention on extreme poverty. In 2003, after graduating from Washington State University and interning at the United Nations, Borgen began developing the organization.

Now headquartered in Seattle, The Borgen Project has become an influential campaign platform aimed at reducing global poverty through public mobilization and political advocacy. (History of Borgen Project video: http://vimeo.com/20656769 ).

Interview with Clint Borgen

When you first began developing the Borgen Project in 2003, what were some key areas that the organization focused early on?

Clint Borgen: From the beginning The Borgen Project’s focus has been on getting U.S. leaders to do more to address global poverty.We believe U.S. foreign policy should center around improving conditions for people who are hit hardest by war, hunger and poverty.

How has the strategy about ending poverty and hunger come about?

Clint Borgen: In most cases I think poverty and hunger are symptoms of bad policies, so for me the strategy has been to address the political decisions that help or hinder efforts to lift people out of poverty. From my experience in Kosovo and Macedonia, it was apparent that the decisions of political leaders in the U.S. greatly impact the lives of millions of people outside of the U.S.

What are some success stories achieved with the help of The Borgen Project, either in a certain country or certain issue area?

Clint Borgen: Our work doesn’t generally target specific countries, but aims to get members of Congress doing more to address global poverty than they otherwise would. The organization has an amazing level of access to U.S. political leaders so we’re in a great position to reach and engage those who determine the impact the U.S. has globally We’ve been lobbying for the U.S. to develop a strategy to address the issue of clean water and sanitation in impoverished nations. Last year, the White House adopted large parts of that strategy. We’re currently working on Food Aid Reform and I think we’ll see some breakthroughs this year.

How do you go about funding The Borgen Project and how can others get involved?

Clint Borgen: Fundraising is without question the toughest part of running an organization. We really depend on individual donors and we’ve had a few big donors through the years that have been instrumental in elevating the cause. On our site (borgenproject.org) we list out lots of highly effective ways for people to help.

What critical decisions changed the way you deal with foreign policy and foreign aid?

Clint Borgen: We look for programs that will have the biggest impact for the most people per dollar spent. We also like programs that address by addressing one problem you can eliminate several other problems. Those situations where by addressing one issue, you can eliminate several other issues. For example, getting a village access to clean water can eliminate several diseases in the village, allow farmers to grow more food and eliminate the amount of time people spend walking each day to find fresh water.

What are some points that you believe are crucial in addressing global poverty?

Clint Borgen: Public opinion in wealthy nations. In the U.S., most people think that 25 percent of the Federal Budget goes to International Aid when in reality it’s 1 percent. The consequence of this is leaders primarily here from voters who want the U.S. cutting international programs and seldom hear from people who want it supported.

What solutions does The Borgen Project propose to end global poverty?

Clint Borgen: There’s an endless supply of methods for improving the human condition and various countries have used different tactics to drop their poverty rates. History has shown helping poor farmers improve their crop productivity is highly effective. Access to education and livable wage jobs can turn around any community.

What are your thoughts on how the current budget is being spent?

Clint Borgen: I’m a proud American, but our political priorities are often embarrassing. There’s a famous quote that goes, “don’t tell me what your values are, show me your budget and I will tell you what your values are.” The amount we give to our largest military contractor is more than the estimated cost to end world hunger. Most American’s would be outraged if they were aware of this and trying to inform the public is a big part of what we do.

What are the current priorities of The Borgen Project?

Clint Borgen: Growing our network. We want to have active, high-impact political operatives volunteering for us in all 435 U.S. Congressional Districts. We’re seeing amazing results in places where leaders are feeling pressure from Borgen Project volunteers and I want to make sure every member of Congress is feeling the heat.

What bills is The Borgen Project working on related to poverty?

Clint Borgen: Food Aid Reform and protecting the International Affairs Budget from drastic cuts. The U.S. can help millions of more people with the same amount of money, simply by improving the way we deliver aid.

Ju rrëfej jetën time mes Shqipërisë e Rumanisë

January 15, 2014 by dgreca

Flet Shkrimtari, esseistin, kritikun dhe botuesin e dy revistave në Rumani, Prof. Dr Ardian Kycyku Ardian Kycyku/

Bisedoi:Raimonda MOISIU/

Ardian Kycyku konsiderohet tashmë si autori shqiptar më prodhimtar të njëqind vjetëve të fundit dhe një nga zërat më interesantë e seriozë të kulturave shqiptare e rumune, por jo vetëm të këtyre, në krejt Balkanin e Traditën Europiane. Ka lindur në Pogradec më 23 gusht 1969. Si shkrimtar shkruan me pseudonimin letrar Ardian – Christian Kyçyku. Ka mbaruar Universitetin Shtetëror të Tiranës, Fakultetin Histori – Filologji, Dega Gjuhë – Letërsi dhe ka mbrojtur tezën e doktoraturës për letërsi të krahasuar evropiane, në Universitetin e Bukureshtit.Ph.D., doktorant në teologji dhe docent në shkencat humane dhe të komunikimit. Dekan i Fakultetit të Arteve dhe Shkencave në U.R.S.A. “Gh.Cristea” të Bukureshtit. Bashkëthemelues dhe bashkëdrejtues i Revistës Haemus. Themelues dhe kryeredaktor I revistës universitare ComunIQue.Vepra letrare të shkruara e të botuara në gjuhën shqipe:

*Triumfi i Proteut, roman,1990 (samizdat)

*Në perandorinë e gurit, roman, 1993

*Mortët, roman, 1994 (samizdat), 1997

*Nata pas vitit zero, novela, 1998

*Përkthimi ose Jeta e një robi që nuk betohej se shihte, roman, 1999

*Muza e Lojës, tre romane, 1999

*Lumenjtë e Saharasë, roman, 1999, 2009

*Oreksi për bukën e qiellit, roman, 2000

*Diva ose Ngrënësi i Luleve, roman, 2001

*Engjëjt e tepërt, roman, 2002, 2009

*Kristali dhe hienat, roman, 2002

*Sy, roman, 2004, 2006, 2007

*Si u pushtua Çmendustani, roman, 2004

*Home, roman, 2007

*Në vend të Përjetësisë, dramë, 2007

*Puthmë skelet – roman me fëmini, 2008

*Zv. Libri, copëza jete a letre frymëzuar nga teatri, dramë, 2008

*Gjaku asnjanës – jetë suflerësh, dramë, 2009

*Ati – rrëfim, 2009

*Vepra letrare të shkruara e të botuara në gjuhën rumune:

*Viti kur u shpik mjellma, roman, 1997, 2002

E fshehta e ëmbël e marrëzisë, roman, 1998, 2002

Një fis i lavdishëm e që jep shpirt – epopeja e një harrese, 1998, 2002,

2005

Hyu Epigon, roman-ese, mbi jetën dhe veprën e poetit Lasgush

Poradeci, 2000

Dashuri me shikim të fundit, prozë dhe teatër, 2000

Trilogjia, prozë e zgjedhur, 2002

Koha e zëvendësve, libër-intervistë kushtuar shpirtërimit shqiptar, 2003

Shtetrrethim – roman i shkruar me shumë pak thonjëza, 2004, 2008

Ish – roman me dashuri & konspiracion, 2005

Një alfabet i poezisë shqipe, antologji, 101 poetë shqiptarë në gjuhën rumune, 2003

Hyrje në semiotikë, ligjërata universitare, 2004

Shenjat dhe Kështjella, ligjërata universitare, 2006

Ligjërimi i një pagjumësie (Brevetarea unei insomnii) – studim kushtuar

jetës dhe veprës së 8 autorëve shqiptarë që u përfshinë në vëllimin I të

antologjisë “Bukuria që vret”, zgjedhur e përkthyer nga Kopi Kyçyku,

Bukuresht 2006

Vend për një kukull të vetme – rrëfim për t’u filmuar / film për t’u rrëfyer, 2008

Empatikoni ose Libri i jetës së parakohshme, roman 2008, 2009. I vlerësuar me Çmimin Kombëtar të Letërsisë “Penda e Argjendtë” 2012 për tregimin.

-I nderuar z.Ardian Kyçyku, besoj se na shkon një bisedë arti, paçka se mes nesh është Atlantiku! Disi larg, por arti i afron kufijtë. Lajmi se jeni vlerësuar me Çmimin Kombëtar të Letërsisë “Penda e Argjendtë” 2012 për tregim, u përhap ngado, deri në Amerikën e largët. Si ndjeheni për këtë vlerësim?

Një heshtje e sforcuar dhe plot mërira të kota u thellua si befas, davariti ca dyshime e shpifje, mori kuptimin e vet të natyrshëm dhe u bë e dobishme për miq e jomiq, por edhe për punën time.

– Ç’mund të na thoni: si filloi karriera juaj letrare? Si u gjendët në këtë “udhëtim” të bukur e mbresëlënës?

Nuk e kam parë asnjëherë si karrierë, por si mënyrë të jetuari, ose të vdekuri. Me letërsinë mund të jetohet më pak shëmtuar dhe mund të përgatitesh për një vdekje sa më të bukur. Por edhe anasjelltas. Shpesh të gjitha ndodhin njëkohësisht.

– Kush ka ndikuar në mënyrë të ndjeshme në krijimtarinë tuaj: prindërit, artet, letërsia, apo njerëzit e thjeshtë, qoftë edhe një person i vetëm që ka luajtur një rol të veçantë në frymëzimin tuaj?

Në shqip, frymëzimi hip (nga toka), nuk zbret (nga qielli). Mirpo shpesh ne shqipot i kemi gjërat ‘sëprapthi’, jetojmë në njëfarë bote të përmbysur, dhe kjo sjell një baraspeshë të çuditshme. Ata që ndikuan së pari në letrat e mia ishin gjyshërit – rrëfimtarë të lindur – dhe gjyshet, njëra me praninë e saj, kurse tjetra, ngaqë pat vdekur e re: me mungesën. Të dyja mbetën gjithaq të përkushtuara ndaj meje. Gjyshja e gjallë, falë ca lidhjesh që duken tejet poetike, në rininë e vet gatoi për Lasgush Poradecin (të cilin e kishte dajë), kurse në pleqëri – për mua (që më kishte nip). Kurse Persefoni Kyçyku, gjyshja e munguar, vazhdon edhe sot të më përcjellë dijeninë se bukuria e shpirtit ngrihet mbi gjithçka. Prandaj thuhet: gjer edhe një shpirt i vetëm vlen më shumë se bota. Lidhja ime me gjyshërit, përkundër sprovave e tundimeve të moshës, është forcuar, dhe shpesh ata janë më të gjallë, bashkë me Pogradecin e fëminisë, se sa shumë njerëz të tjerë. Misionin e mori dhe e vazhdon edhe sot, me përkushtim e flijime të paprera, im atë, Kopi Kyçyku, që është edhe lexuesi i parë i të gjitha shkrimeve të mia.

Hapësira jetësore e familjes sime ka rrënjë të thella në letërsi dhe, kur ka ndodhur të zhvendosemi nga një vend në tjetrin, ose nga një moshë në tjetrën, rrënjët i kemi marrë, ose na kanë marrë me vete. Shpesh, ndoshta edhe ngaqë bisedat tona janë mjaft të pasura me metafora e humor, as ne vetë nuk marrim vesh në jemi njerëz me rrënjë në letërsi, apo rrënjë me njerëz në letërsi.

– Në cilin rol e ndjeni veten vërtet më me ndikim: si prozator apo si pedagog? Ku qëndron ndryshimi?

Janë dy gjëra që e përjashtojnë njëra-tjetrën, të paktën për nga gjuha e brendshme dhe kahu i lëvizjes. Ndikimin si prozator e njoh pak dhe, me thënë të drejtën, nuk e ndjek e as nuk e mat. Më mjafton, se, përtej atij ‘pak’-u, duke gjykuar nga njerëzit që di se më lexojnë me vëmendje dhe nga dhuntitë e tyre shpirtërore e intelektuale, nuk kam ç’kërkoj më tepër. Qoftë edhe vetëm për njërin syresh, meriton të shkruaj më tej. Ndërsa ndikimi i dikujt si profesor mendoj se varet kryekëput nga dhuntia e secilit. E meqë nuk kam synuar kurrë që të rrit dishepuj apo admirues, por as t’i josh studentët duke i bindur se kanë vlera e dije që nuk i kanë, marrëdhënia ime me ta ka qënë gjithmonë mjaft e hapur, me një dhembshuri dhe paanësi, të cilat i ka vetëm katarsisi i mirëfilltë.

– Jeni një autor prodhimtar në shqip e rumanisht. Po citoj disa tituj: “Mortët”, “Nata pas vitit zero”, “Sy”, “Lumenjtë e Saharasë”, “zv.Libri” etj. në gjuhën shqipe, ndërsa në gjuhën rumune “Viti kur u shpik mjellma”, “E fshehta e ëmbël e marrëzisë”, “Një fis i lavdishëm dhe që jep shpirt”, “Dashuri me shikim të fundit”, “Empatikoni” etj? Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante dhe përkushtim profesional?

Të nevojitet një lloj i veçantë harrese, që të mund të jetosh pas librash të tillë. Po ta shohësh gjendjen me vëmendje, kjo harresë është dhuntia e të jetuarit të tekstit gjer në skaje që s’para i njeh lexuesi e heraherës as autori. Është një djegie, një trandje, pas së cilës mund të mbijetosh pakashumë me të njëjtët ‘mjete’, që përdor ndarja pas një dashurie që dukej e vetmja, ose e fundit. Shkruaj vetëm me frymëzim dhe kur më duket se as të vdes nuk jam në gjendje.

– Romane, tregime, teatër: në cilën prej tyre ndjeheni më mirë? Çfarë mendoni se ka mbetur e pandryshueshme?

Ndihem vetvetja në të gjitha, përderisa e shkruara më zbulon parreshtur se sa pak qënie dhe gjëra të domosdoshme na nevojiten në jetë. Këto i kemi vazhdimisht pranë, kur e ku duhet, mjafton të dimë ç’na shkatërron (rrufeshëm, apo me këste). Zoti më ka dhuruar një baraspeshë pothuajse mistike mes gjërave e qënieve që vërtet të mbushin me jetë dhe atyre që vetëm duken të pazëvendësueshme. Çdo pjesë e kësaj vepre është një copëzë fëminie më vete.

– Cilët mendoni se janë elementët thelbësorë të një proze, në rastin tuaj, të tregimit apo romanit? Sfida me të cilën përballeni gjatë të shkruarit, duke krijuar me idetë që keni në mendje për ecurinë e personazheve. I merrni personazhet tuaja nga jeta reale, në përshtatje me kohën dhe situatën, apo anasjelltas?

Frymëzimi nuk përdor terma, nuk kërkon dhe nuk jep shpjegime. Le të kujtojmë vetëm frymëmarrjen, për shembull. Çfarë është ajo në thelb dhe sa përputhet me përshkrimin: “proces i thithjes së oksigjenit dhe nxjerrjes së dioksidit të karbonit”?!

– Zhanrin e romanit “e bëtë ju që të vinte te ju”, apo erdhi vetiu?

Për shumë vjet me radhë, unë kam shkruar pa asnjë shpresë botimi. Në atë heshtje prej kulle fildishi erdhën romane të shkurtër, si “Mortët”dhe “Demi i zi”, “Lumenjtë e Saharasë” etj, por edhe libra me mbi një mijë faqe, si “Mahnitja e papagajve”. Ndërkaq u binda se gjëja më e rëndësishme ishte të ngjizja veprën, jo ta sprovoja duke botuar pjesë të sajat, që do të kuptoheshin shtrembër, ose do të më mbështillnin me hije të dyshimta e smirëzeza. Pastaj erdhi mërgimi drejt Bukureshtit, jeta në konvikt, vetmia, e cila, për mungesë kohe, por edhe si zgjedhje vetjake, m’u bë natyrë e dytë, për të mos thënë e parë. Një botë më vete, letrare, por tejet e gjallë, u nda nga bota e përditshme, derisa pjesa tjetër e jetës nuk pati më vlerën e zakonshme. E ka thënë aq hijshëm prifti filozof rumun Arsen Boka: “Njeri i madh (i vërtetë) bëhesh vetëm nëse vdekjen tënde nuk e sheh si diçka që ka për të ndodhur, por si diçka që ka ndodhur tashmë”. Ka ndodhur dikur kjo thyerje e bekuar brenda meje.

– Shquheni në prozën tuaj për mendimin inteligjent, plot figura letrare, artistike dhe mendimin filozofik. Ku qëndron forca e frymëzimit si një shkrimtar që i përket dhe shkruan mes dy kulturave të ndryshme, por që janë ballkanase? Çfarë ju tërheq më shumë nga realiteti dhe si mund të konceptohet ai artistikisht?

Nuk di për çfarë shquhen librat e mi, por mund të them me përgjegjësi të plotë se jam pranuar në dhembjen thelbësore, burimore, të dy kulturave. Që aty njerëzit, ngjarjet dhe gjërat duken ndryshe, përtej fjalëve të mëdha e kalimtare. Sidomos kur bëhet fjalë për dy kultura kaq të hershme, kaq të lidhura mesveti dhe që kanë vënë aq gurë të gjallë në themelet e asaj që quhet kulturë evropiane.

– Si shkoni ju në lidhje me vendosjen e emrave, të personazheve dhe të vendeve në ndërtimin e një “bote të re” me tipikë; burim – rrëfim – frymëzim – kulturë?

I kryej këto si një shkrimtar të cilit i ka vdekur njeriu. Kjo nënkupton shumë kujdes, njerzillëk, siç thuhet, por edhe paanësi nga ajo që e dallon artin e epërm prej sajesave.

– Keni shkruar edhe skenarë filmash artistikë. Ç’mund të na tregoni për aktin e të shkruarit të një skenari, për ‘trillimin’ e karaktereve dhe dialogun. A ndikon proza në skenarin e një filmi?

Qysh në fëmini janë ndeshur brenda meje, nën një poetikë të çuditshme, bukuritë e Pogradecit dhe filmat që shihja në të për(m)allshmen Kinema “Pojska”. Fillimisht, si edhe në letërsi, mitologjitë urbane (të cilat i kam përmbledhur në fjalën “judologji”) dhe shkuma e shpëlarjes së truve rropateshin të të bindnin se gjithçka ishte shkruar e filmuar tashmë. Sot çmeritem, më dhemb shpirti, kur shoh si dëshpërohen, ligështohen, marrin kot, ose bjenë në anën e skëterrshme të artit aq të rinj që do të mund të kishin bërë shumë për filmin. Sepse kjo botë, parë shkëputur nga banorët e një breznie a tjetrës, është aq e përkryer, saqë çdo zhgënjim mund ta shndërrojë, – në varësi të secilit, – o në kryevepër, o në vetëvrasje. Me skenarët e mi ka ndodhur njëlloj si me librat: i kam shkruar, nja dy prej tyre edhe i kam botuar, dhe presin regjisorët.

– Jeni edhe përkthyes. Teoritë e përkthimit janë trajtuar në mënyrë të gjerë për kohën tonë. A e ka nxitur përkthimi ndjenjën tuaj të krijimtarisë, dendësinë dhe kërkesat në artin e të shkruarit?

Nuk gjej ndonjë pikë ndikimi mes atyre që përkthej dhe atyre që shkruaj. Përkthej vetëm për kënaqësi, pra pó me frymëzim, jo shkrime që rëndom të tjerët i përkthejnë ngaqë do të kishin dashur t’i shkruanin vetë, apo që njëfarësoj plotësojnë mangësitë e shkrimeve të tyre. Në Revistën Haemus dhe në botime të tjera letrare, bashkë me tim atë, prej 15 vjetësh kemi përcjellë hap pas hapi një pamje sa më të vërtetë dhe tërheqëse të letrave shqipe në rumanisht, por edhe të atyre rumune e të kombeve të tjerë në shqip.

– Përkthimet tuaja shquhen për një lloj vitaliteti, në të cilin fokusi është i qartë dhe i gjallëruar. Kjo vërehet edhe në librat tuaj. A mendoni se një lloj kurreshtjeje intelektuale është burim edhe për ta shkruar veprën në dy gjuhë?

Nuk e kam shkruar asnjërin prej librave në dy gjuhë.

– Gjatë hulumtimit rreth krijimtarisë suaj kam hasur mjaft tituj të veprave tuaja në shqip dhe rumanisht. Libra dhe pjesë nga krijimtaria juaj janë përkthyer në mbi dhjetë gjuhë të tjera. Si keni arritur të jeni kaq kreativ, me një shtrirje të gjerë të gërshetimit të fakteve historike, kujtesës, miteve, marrëdhënieve ndëretnike, kombëtare, europiane, veçmas asaj ballkanike, që perceptojnë vlerën e madhe të edukimit kuptimplotë të vetëdijes njerëzore, në marrëdhënie me të shkuarën, të tashmen e të ardhmen. A mund të na jepni disa mendime rreth tyre?

Përgjigja për një pyetje të tillë mund të zgjaste gati sa të gjithë librat. E çmoj ndershmërisht kohën e lexuesve dhe nuk po shtoj gjëra nga ato që i shërbejnë më fort shtypit, se sa shpirtit.

– Jeni bashkëthemelues dhe bashkëdrejtues i Revistës Haemus, e cila botohet pa ndërprerje në Bukuresht qysh nga viti 1998. Jeni edhe kryeredaktor i revistës universitare ComunIQue. Kujt ia dedikoni vazhdimësinë e botimit të tyre?

Revista Haemus është tashmë nje institucion kulture e qytetërimi jo vetëm shqiptar e rumun. I ngjan asaj veprës që, edhe po nuk e preke më, u mjafton vetvetes dhe lexuesve. ComunIQue përqëndrohet kryesisht në veprimtarinë shkencore dhe universitare të Rumanisë. Ndoshta vlen të përmendet se në asnjërën prej tyre nuk kam ngulmuar të rrënjos ‘fytyrën’ time dhe as nuk i hartoj për të konkurruar me revista të tjera.

– Mund të na thoni diçka rreth historikut të revistave të mësipërme? Ndonjë të dhënë më të hollësishme rreth tyre?

Ata që nuk e përballin hijen e librave të mi, lëvdojnë e ngrenë në qiell revistat. Ose edhe ndihmesën e pashoqe që kam dhënë në forcimin e lidhjeve mes Rumanisë e Shqipërisë.

– Si pritet në bashkësinë e lexuesve dalja e revistave dhe sa ju mbështetin krijuesit?

Të dhënat e internetit, – gjer edhe pa llogaritur rënien e leximit si akt kulturor dhe zgjerimin e analfabetizmit shpirtëror që shpesh paraqitet si intelektualitet i zgjedhur, – më bindin se nuk kam të drejtë të heq dorë nga këto dy revista.

– Në ecurinë e punës suaj padyshim që do të keni pasur zhgënjime? Cilat kanë qënë uljet dhe ngritjet gjatë ushtrimit të saj?

Ka pasur periudha kur ca njerëz më dukeshin ngjarje, ose shenja fatnore, dhe u kushtoja një rëndësi më të madhe nga sa mund ta kenë. Për fat, këto kanë zgjatur pak, sepse librat dhe dashuritë shpesh më tërhiqnin zvarrë, pakashumë siç tërheqim një fëmijë që ngulmon të zhytet në një batak.

– Si jeni ndjerë përballë botës së frikshme të mediokritetit, klaneve, hipokritëve dhe inferioritetit?

Flitet e shkruhet shumë për dëmet dhe lojnat e errëta të mediokritetit, por askush nuk përmend zilinë dhe smirën e jo pak të aftëve që duan të sundojnë marrëzisht mbi letra. As për ata të rremët që krijojnë përshtypjen se dijnë gjithçka dhe që nuk i kënaq veçse pakënaqësia e vet. Është njëfarë sëmundjeje që mund të emërtohet “Librushka miu – fjalor gjeniu”. Në vëllimin me tregime “Perla”, me të cilin fitova “Penën e Argjendtë”, gjendet edhe një fjali për këto kohëra, kur “mashat e pandehin veten duar”. Edhe shprehja “Më janë zvjerdhur fundërrinat, më ka zënë malli për një maskara” e Viktor Eftimiut duket e vërtetë, por unë nuk kam gjendje të tilla. Më është dashur të shndërrohem në njëfarë mishërim i durimit dhe ta kthej në libra e madje edhe në modesti të pastër hidhërimin që vjen kur lexon ç’shkruhet në letërsi e për letërsi jo vetëm shqip, por në shumë gjuhë… Librat më kanë ndarë nga këto të gjitha dhe jam i vetëdijshëm se kjo ndarje ua le mëkatet atyre që i bëjnë. Zjen secili në lëngun që i gatuan vetes. Kurse mua tani më duhet të plakem bukur, duke shkruar e duke pritur që librat të botohen, të mbërrijnë tek lexuesit e ndershëm, ose të rrijnë mbyllur derisa t’u dalë – nëse do t’u dalë – lexuesi (si ca pasurive të cilave u del “pronari”).

– Çfarë ju pëlqen dhe çfarë nuk ju pëlqen në punën tuaj? Në ditët e sotme tradita dhe realiteti “përzjehen” me vlerat fetare. Në opinionin tuaj si shkrimtar, akademik, studiues dhe eseist, a ka ndonjë konfuzion që ndikon në marrëdhëniet njerëzore dhe ato ndërkulturore. Cili është ndryshimi për të cilin kemi nevojë qoftë si individë, ashtu edhe si shoqëri njerëzore?

Këto pyetje më kujtojnë pashmangshëm disa thënie. “Nëse nuk do të punosh asnjë ditë, bëj atë që të pëlqen” (mënçuria kineze), “Bëj me kënaqësi atë që je i detyruar të bësh dhe nuk ke për të ndjerë më asnjë hidhërim” (Monsinjori Vladimir Gjika), “Lutu si të mundësh, që të arrish të lutesh si duhet” (parim ortodoks) dhe “Ajo që për njerëzit është e pamundur, për Zotin është e mundur” (Dhjata e Re). Shkurt fjala, po të jetë i vetëdijshëm njeriu për ato që po ndodhin me të dhe se sa vlen në të vërtetë, vetëm pak gjëra mbeten të turbullta, ose të lodhshme.

– Mendoni se keni arritur aty ku duhet me krijimtarinë tuaj, apo keni akoma për të bërë? Çfarë po shkruani aktualisht? Projektet tuaja në të ardhmen?

Librat e pabotuar dhe ata që kam në kokë, ma mpakin përditë kohën që mund të përdor jashtë letërsisë. Prandaj ka mundësi të dal fare edhe nga ajo pak jetë publike që bëj. Për fat të mirë, edhe ata që më njohin nga afër, edhe të tjerët janë mësuar me këtë gjendje dhe po binden se është mëse e natyrshme.

– Jetoni në Rumani, vend me tradita të pasura kulturore e historike edhe për shqiptarët…

Falë mërgimit, mund të them se ka kohë që jetoj në Rumaninë e përhershme. Kjo është shumë më tepër nga sa mund të thuhet në një bisedë, gjer edhe sikur të numëronim vetëm sa ngjarje vendimtare për letërsinë dhe kulturën shqiptare kanë ndodhur këtu.

– Jeni lindur dhe e keni kaluar fëmininë në Pogradec, që është edhe vendlindja e dy korifejve të letrave shqipe, Lasgush Poradecit dhe Mitrush Kutelit. Çfarë mund të na rrëfeni për këtë?

Në librin-intervistë „Koha e zëvendësve”, që u botua para dhjetë vjetësh në Bukuresht, thashë se „për mua Pogradeci është një burim mos’harrimi dhe kthjelltësie të veçantë, që tretin kufijtë mes botëve. Në qytet pushtohesh nga bindja se të ka përthithur një hapësirë që s’është gjë tjetër veçse një kopje përrallore, besnike gjer në tronditje, e një hapësire yjore. Nuk do të doje të largoheshe më, por as nuk mund të rrije aty pa fund. Besoj thellësisht se është fat i rrallë, të paktën si shkrimtar, të lindesh në Pogradec”. Këto bindje mbeten të njëjtja edhe sot. Me Lasgushin dhe Mitrushin kam lidhje farefisnore. Lasgushi e kishte nënën, Kostandinën, nga fisi Kyçyku, por, falë krushqive, ishte edhe daja i gjyshes sime nga ana e nënës. Kurse Mitrushi ishte kushëri i parë me tim gjysh, Vangjel Kocin.

Qysh fare i vogël, jam endur nëpër shtëpitë e tyre, kam shfletuar botimet e hershme, kam dëgjuar ngjarje e legjenda, më është vërsulur qeni i famshëm Cuci. Më vonë kam parë vendet dhe shtëpitë ku kanë jetuar në Bukuresht. Jam marrë thellësisht me veprat e tyre, duke nisur me pasqyrimin e tyre në revistat letrare e tubimet shkencore e deri tek teza e doktoraturës në letërsi të krahasur e botërore, ku artit të secilit i kam kushtuar nga një kapitull: Lasgushit përbri Baudelaire-it, Eminescu-t etj, kurse Mitrushit – përkrah prozatorëve të shquar evropianë. Deri në atë kohë, askund tjetër veprat e tyre nuk ishin përqasur e studiuar në rrafsh kontinental e më gjerë. Për hir të së vërtetës, duhet thënë se më kanë vlejtur fare pak, për të mos thënë aspak studimet e deriatëhershme ndaj veprave në fjalë, çka do të dëshmohet kur studimet e mia të shqipërohen. Lasgushit, që më duket një mishërim i Poetit dhe i Qënies evropiane, i kushtova një monografi të plotë në rumanisht (botuar në vitin 2000 në Timishoara), mbi të cilën punova edhe trembëdhjetë vjet të tjerë, në varësi të frymëzimit dhe përsiatjeve, derisa këtë vit u shndërrua në „Rara Avis – studim letrar, imagologjik dhe semiotik mbi jetën dhe veprën e lirikut evropian të shprehjes shqipe Lasgush Poradeci”. Vetëkuptohet që veprat e Lasgushit dhe të Mitrushit zënë vend nderi edhe në librat dhe ligjëratat e mia universitare (Elemente të kulturës dhe qytetërimit evropian, Imagologji, Komunikim ndërkulturor etj), por edhe në studimin „Ligjërimi i një pagjumësie”, që shoqëron antologjinë e prozës moderne shqipe (vëllimi I), kryer në rumanisht nga im atë dhe botuar nga Librarium Haemus në vitin 2006.

– Autorët tuaj më të preferuar…

Kanë vdekur…..

– Si e shihni kritikën letrare sot? A ekziston një e tillë dhe e mirëfilltë?

Me ato që ka dëshmuar e rrënuar kritika zyrtare deri më sot, pra me vonesat, pasaktësitë dhe cektinat kulturore, pa përmendur idhujtaritë e sëmura, ose shitjen e moralit për hir të shitjes së ca gjysma-librave, pyetja shtrohet: kujt i hyn në punë?! Nga përgjigjet që i jepen kësaj pyetjeje, shpesh mund të qartësohen synimet, madje edhe vlerat e mjaft autorëve.

– A ka ndonjë ngjarje në jetën tuaj, së cilës ia shihni gjurmët edhe sot?

Janë shumë. Vajtja në Malin Athos; kthimet e herahershme dhe dita kur çova për herë të parë time bijë në Pogradec; bisedat me tim atë; rruga me dëborën gjer në brez dhe me disa qindra korba të uritura mbi krye, kur shkoja të merrja në postë një letër nga prindërit; rigjetja pas 55 vjetësh e eshtrave të stërgjyshit, Aleksandër (Sandri) Kyçykut, në Amerikë, dhe varri i tij i mirëmbajtur sikur të qe mbyllur dje; ikja nga kjo botë e një mikeshe të rrallë; nata e pagjumë në Kishën e Shën Marenës, në Mokër; një shëtitje më këmbë nëpër Parisin klasik; takimet ose ritakimet e befta me ca njerëz që i pata pandehur personazhe, me ca personazhe që i pandehja njerëz, pas shumë vitesh, apo pas shumë librash…

Ju Falemnderit

Intervistoi: Raimonda Moisiu

Sela: “Strugën e ka bekuar Perendia, por fatkeqësisht njerëzit me pushtet e kan shkatërruar!”

January 14, 2014 by dgreca

Intervistë e posaçme me kryetarin e komunës së Strugës , Dr. Ziadin Sela/

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i ftuar nga komuniteti strugan ndodhet për një vizitë disa ditore, kryetari i Komunës së Strugës, Dr. Ziadin Sela . Në këtë intervistët me gazetarin tonë në SHBA, Beqir Sina , zoti Sela, fletë gjerësisht, për qëllimin e vizitës, së tij në SHBA, si e gjeti ai komunën e Strugës, një vit më parë, kur ai e mori “në dorë” pas zgjedhjeve të 23 Marsit 2013, çfarë ka bërë Sela gjatë këtyre 10 muajve, a po përballet ai me pushtetin qendror si përfaqësues i opozitës. Çfarë orfon Komuna e Strugës për struganët në Amerikë, të invistojnë atje, për këto dhe shumë të tjera ndiqni intervistën e plotë, e cila thotë ai është e para për këtë vit të ri dhe e para prej nga SHBA prej se kur është zgjedhur Kryetar Komune në Strugë…./

Cili është qëllimi i vizitës suaj në SHBA ?/

Fillimisht ju faleminderit për intervistën. Unë erdha për vizitë me ftesë të komunitetit Strugan. Qëllimi i kësaj vizite, është në kuadrin e takimeve me bashkëatdhetarët tanë, kudo që ndodhën ata. Mbasi ne diasporën e konsiderojmë si një faktor shumë të rëndësishëm në kontributin e tyre, që kan bërë ata për vendlindjen e tyre. Natryrisht, duke pasur parasyshë se në Nju Xhersi, Kenektiket dhe Çikago, ne kemi edhe numërin më të madh të struganëve, atëhere vizita ime është e përqëndruar më së shumti gjatë këtyre ditëve në takimet me komunitetin strugan në këto shtete.Në qytetin e Waterburyt siç dihet jeton një numër i madh struganësh dhe të suksesshëm këta, andaj ne po përpiqemi për të bërë edhe binjakzimin mes dy qyteteve tona, pra Strugës dhe Waterburyt. Pra, për të vendosur institucionalisht “urat” e lidhjes mes dy qyteteve tona; vendlindjes dhe bashkëatdhetarëve tanë, dhe tërheqjen e investitorve. Ndërkohë, në asnjë moment nuk mund të rri padhënë alarmin se shqiptarët rrezikohen në Maqedoni, për shkak të migrimit të tyre, i cili tek shqiptarët ka përmasa shumë të mëdha, me gjasa që të shprazen tokat shqiptare.

Më 23 mars padyshim që dy të festoni 1 vjetorin e fitores në Strugë. Si e gjetët Komunën, dhe çfarë keni bërë gjatë këtij viti?

Parapalqej të merrem më shumë me atë çfarë më pret, sesa me atë se si e gjeta Komunën dhe se çfarë bëra gjatë këtij viti. Natyrisht, edhe këtë nuk mundem të t’a shmang – por, është më e rëndësishme që njerëzit të dinë se çfarë do të bëjë unë për Strugën dhe struganët. Gjithësesi, mund të përmend se zyrën nuk e gjeta në një gjendje të mirë – flasë nga ana financiare, pra buxhetin, e kam gjetë me plot borxhe, . Të cilat, ishin borxhe të trashëguara nga ish keq-manexhimi në Komunë dhe me probleme të tjera, së logjikës së shpërdorimit të detyrës. Kryesishtë, unë mundohem të jem kryetar i të gjitha komuniteteve, që jetojnë në Strugë. Dhe me këto probleme, që e gjeta unë Strugën, mund të them se Struga, ishte parë nga politikanët vetëm në fushata. Struga, është e shqiptarëve, dhe është e tillë e gjithë qytetarëve strugan që jetojnë e punojnë në këtë qytet të tyre, të cilët kan vendosur të jetojnë këtu jo vetëm për tani por sa të jetë jeta, duhet t’a trajtojmë në një mënyrë më të mirë, që në Strugë, shqiptarët të ndihen me të vërtet më krenar për Strugën, që të jet e bukur e zhvilluar, në të gjitha aspektet, duke përfshirë edhe infrastrukturën. Sepse, kur të ketë investitor, kur të ketë vend pune dhe me prespektivë për të gjithë qytetarët e saj – Struga atëher është ajo që e duan struganët. Fatkeqësisht, mund të them se ato dy mandate, që i pati ish kryetari i Komunës( Merko), para-ardhsi im, dhe subjekti politik që ka menxhuar Strugën, në qoftëse nuk do të kishte bazë të gjerë, do të ishte krejt ndyrshe. Nuk do të ishte shkatërruar nga gjithëçka. Dhe nuk do të ishte përball Struga, me ato vështërsi, duke u nisur nga ndërtimet pa leje, ku kan mundur dhe çfarë kan dashur për të përfituar, vetëm një grup i ngusht njerëzish, të cilët, kan pasur interesat e tyre – duke përfunduar në një papërgjegjësi totale. Dhe e futur Komunën në mes borxheve shumë të mëdha, në të cilën e lanë Komunën e Strugës, pas zgjedhjeve të 23 marsit 2013. Natyrishtë, që një pjesë e madhe e këtyre problemeve që janë tejkaluar dhe brenda 100 ditëshit, dhe ne kemi realizuar planet tona. Unë, pikë së pari i hoqa makinat nga rruga që kishin ozurpuar edhe trotuaret dhe shetitoret e qytetarëve, pastrova bregun e lumit Drini i Zi nga objektet pa leje, dhe vazhdojmë të vendosim një rregull në qytet në çdo aspekt, për sa i takon pushtetit lokal në Strugë.

Ju jeni kryetar i një partie më të madhe opozitare, PDSH-së, dhe “kundërshtare” e BDI-së e cila është në qeveri, keni qenë edhe deputet i cili gjithmon keni qenë zë i fort në parlament. A ju pengon kjo në lidhjen, që ka pushteti qëndror me pushtetin lokal për dencentralizim pushtetesh ?.

Tani unë jam kryetar Komune, që përfaqësojë jo vëtëm shqiptarët dhe partinë time, por të gjithë qytetarët e Strugës, pa as edhe një perjashtim. Dhe në këtë aspekt unë përballem me vështërsi, sepse dua që Struga të mos jetë më ajo që ka qenë. Paçka, se jam kryetar i një partie, që është në opozitë, Struga, po bëhet përditë e më mirë. Pengesa më krijohen në drejtim të vizionit tim, për Strugën, të cilat unë shpresojë se do t’i tejkalojë – Unë e kam gjetur si thashë më lart Komunën me një buxhet të bllokuar dhe funksionoi akoma me një buxhet të till, për të cilin kam një plan dhe brenda një periudhe shumë të shkurtër, do t’a nxjerr nga ky si bllokim Komunën, dhe kam edhe disa plane të tjerë në aspektin e rioganizimit të qytetit – që Struga të marrë një pamje tjetër zhvillimore. Dhe, për të pasur një plan gjeneral zhvillimor të ri të sjellur nga ne, për të cilin unë jam i vetëdijshëm, që do të kem pengesa nga pushteti qendror, duke pas parasyshë atë se fjalën kryesore e jep qeveria -. Pra, kemi shumë plane urbanistike, të cilat presin t’i japin Strugës një pamje tjetër edhe më të mirë, dhe më shumë të merituar në rajon. Struga, i ka të gjitha premiset për të qenë një qendër e madhe kulturore e artistike, sidomos shqiptare, mbasi, është edhe një qytet shumë afër kufirit dhe në planet e mija është që Struga, sidomso me Verën e saj të bukur, duke pas parasyshë se është një vend turistik, shumë shpejt të shëndërrohet në një qendër kulture gjithëshqiptare. dhe në këtë mënyrë duke sjell kulturën shqiptare dhe duke sjell VIP-at, shqiptar do të sjellim edhe politik-bërjen shqiptare.

Me sa di unë ju jeni me një mandat dy vjeçar edhe kryetar i Rajonit zhvillimor Jugperëndimor në Maqedoni. Sa ka ndikuar, kjo në zhvillimin e kësaj pjese shqiptare, ku përfshihen Komuna e Strugës, Kërçovës, Dibrës, Ohrit, Pllasnicës, Qendrës së Zhupës, Resnjës, Debërcës, dhe Makedonski Brodit ?

Fatkeqësisht, mund të konsistojë se ky pozicion ka qenë i formuar dhe më përpara. Maqedonia, është e ndarë në disa rajone të ashtuquajtura zhvillimore, historiku i së cilës fillon qysh nga 1999 ku një ndërkëto rajone jam edhe unë zgjedhur kryetar me një mandate dy vjeçar. Ky quhet Kryetar i Kuvendit të Kryetarve të Rajoneve përkatëse në Maqedoni. Janë bërë disa nisma në këtë kuadër dhe janë bërë disa projekte, por të cilat nuk mjaftojnë, po qese ballafaqohemi me problemet, që ka rajoni ynë si përshembull. Unë vazhdimisht në krye të këtij Kuvendi Kryetarësh, kam kërkuar, që çdo rajon të marri atë që i takon dhe natyrishtë, që rajonit tonë i kushtojë më shumë kujdes. Me ligjin e 2009-s, për zhvillimin rajonal të barabart Parlamenti i Maqedonisë, ka miratuar një ligj të veçant, mbasi, ky është edhe qëllimi. Këtyre rajoneve duhet t’ja ndahet nga 1% e GDP, por, më e keqja është se deri tani asnjërit prëj këtyre rajoneve nuk u është ndarë një gjë e tillë , dhe përse bëhet fjalë për zhvillimin ekonomik rajonal. Bile do të thoja janë ndarë shuma qesharake, ajo, që është ndarë deri tani është 0.01%. Dhe po ndave nga Komuna s.p.sh. në rajonin ku jam unë Jugperendimor në Maqedoni, nuk merr ndihmë më tepër se 1 million euro dhe po e ndave këtë në 9 komuna që ju i përmendet më lart, i bie të marrin secila prej tyre njëqind e sa mijë euro, që do të thotë se nuk plotëson as rrogat e të punësuarve në ato rajone. Jo më të bëhet fjalë për zhvillim! Si duket zhvillimi i barabart rajonal, që varet kryekëput nga parat të cilat i lëshon buxheti qëndror Ministira e Finanacave është i dstinuar, që të mos funksionoi, pikërisht se i janë shkurtuar këto financime. Kjo duhet thënë zëshëm që ta dinë qytetarët, sepse, ky zhvillim i barabart rajonal qysh në momentin, që është sjell është i çuditëshëm dhe e ka thelluar diskrepacën ndërmjet rajoneve zhvilimore dhe të zhvillimeve të qyteteve brenda tyre. Prej se kur është sjell ky ligj, është bërë dhe i ashtuquajturi “Projekti Shkupi 2014”, që ka shkuar me shpenzime të mëdha vetëm në Shkup, pra në diskordancë të madhe me ato të caktuara për të shkuar në komunat e tjera. Gjë që është edhe në kundërshtim me ligjin, që është sjell, mbasi, ka shumë diferencim midis rajoneve shqiptare dhe atyre rajoneve maqedonase. Çka do të thotë sipas meje të jetë i destinuar të dështojë të mosfunksionoi ky zhvillim ashtu si është ideuar.

Një pyetje për ju natyrisht lidhet edhe me stinën e verës – vera tek ju është mjaft e bukur edhe e begatë, këtë e bëjnë edhe më të bukur turistët edhe mërgimtarët tanë, pra familjet e kurbetqarve struganë dhe të tjerë. Si ka qenë kjo verë për Strugën ?

Më vjen shumë mirë për këtë konstatim tuajin – sepse Struga, vërtet është e bukur me liqenin, lumin dhe malin që e bëjnë edhe më të bukur në sessionin truristik, ku kemi një “vërshim” të madh turistësh të huaj dhe vendas, sidomos, kemi një ardhje të madhe të mërgimtarëve tanë, sesionin e verës. Unë kam thënë se “Strugën e ka bekuar Perendia”, por fatkeqësisht njerëzit me pushtet e kan shkatërruara atë. Ne mundohemi t’i shfrytëzojmë këto resurese të mrekullueshme të natyrës, që Prendia ia ka dhuruar ka Strugës, liqenit, lumit dhe e malit, në mënyrë që sa më tepër kurbetqarët tanë, t’i shijojnë dhe të mbeten të kënaqur që të vinë sa më shumë dhe sa më shpesh. Struga, ka edhe diçka me shumë të vlerë në duart e saj , atë në aspektin e zhvillimit të biznesit , sepse, duke u nisur nga industria turistike bizneset më shumë mund të zhvillohen në Strugë, pikërishtë, si pasojë e atyre të ardhurave që sjellin mërgimtarët tanë dhe turistët e huaj gjatë verës. Në qoftëse shumë vende krenohën me turizmin që kan – edhe ne mund të krenohemi duke thënë se kemi turizëm të sigurt. Ngaqë, nëse një turistë vjen me 500 euro me vete për të harxhuar në Ohër, ose diku tjetër, në Strugë , turistët dhe kurbetqarët tanë vijnë me më shumë për të harxhuar në vendlindjen e tyre. Kështu, ishte edhe këtë vit, dhe kështu është gadi çdo vit, duke u shtuar ardhja e tyre dhe shpenzimet e tyre. Të clët kan bërë edhe investime të natyrës familjare , si shtëpi dhe hapjen e ndonjë biznesi familjar të vogël – sa për të mbajtur familjen e tyre. Dua të theksojë se ne pak realizojmë nga këto të ardhura sipas ligjit të tatimit mbi vlerën që janë parat që sjellin turistët dhe kurbetqarët, mbasi ato përfitime i shkojnë direkt pushtetit qendror. Prandaj, thashë më lart së një sistem që është i centralizuar. Me ligj në Maqedoni, vetëm 3% deri në 5% u kthehet Komunave nga të ardhurat që realizojnë me turzmin nga tatami mbi vlerën e shtuar që quhet . Dhe ky 3% nuk kthehet i gjithë në Strugë, megjithëse në se kthehesh, atëherë ne do të ishim shumë më mirë duke parë edhe numërin e madh të mërgimtarëve tanë, që vijnë e sjellin shumë para në verë së bashku me turistët e huaj dhe vendas. Në aspektin financiar vlerësimi i përgjithëshëm, është se mërgimtarët jo vetëm në Strugë, por në të gjithë Maqedoninë, e “mbajnë gjallë” Maqedoninë në aspektin finanaciar. Maqedonia, për çdo her mbas verës ka balance buxheti, ku janë remitencat, të cilat janë shuma të mëdha parash të cilat fatkeqësisht kurrë nuk bëhen publike dhe kjo vejn edhe si pasojë e një mungese të pjesmarrjes së shqiptarëve në Entin e Statistikave. Por, natyrisht që Struga, ka një pasuri shumë të madhe e cila është ashtu si e ka mallkim kurbetin, e ka edhe pasuri të vetën që janë dy gjëra që jetojnë në simbiozë . Prandaj, edhe unë insistojë që Struga, duhet të kthehet në një qendër të madhe kulture , ku edhe mërgimtarëve tanë, tu krijohen mundësit për sa më shumë aktivitete, që të kalojnë pushimet sa më bukur jo vetëm në verë por gjatë gjithë vitit tju jepet mundëesia.

Meqënëse përmendet kulturën , cilat janë lidhjet e Strugës më Shqipërinë dhe Kosovën në aspektin kulturorë e artistikë ?

Unë si kryetar kam pasur një takim me Ministrin e Kulturës së Shqipërisë, dhe kam në plan ta kthej Strugën në një qendër të madhe kulturore gjithëshqiptare, për shkak të rrethanave gjeopolitike të këtij qyteti historik, dhe shpresoj se do të kem ndihmën edhe të shtetit të Kosovës, për realizimin e këtij plani. Shpresoj se gjatë verës do të vinë Trupa e Tetarit Kombëtar dhe Operas e Baletit, Ansambali i Këngëve dhe Valleve Popullore të Shqipërisë, dhe shtetit tjetër shqiptar Kosovës, trupat shqiptare nga Maqedonia dhe Lugina e Preshevës, e Mali i Zi, dhe diaspora me ndihmën e qeverive të Shqipërisë dhe Kosovës. Natyrisht, që unë kam ndarë buxhetin për këtë qëllim dhe këto harxhime, t’i ndajmë së bashku edhe me shtetin shqiptar. Të nëjtën gjë mendojë të realizojë edhe me qeverinë e Kosovës. Për datën 28 Nëntor 2013 kisha ftuar për një koncert festiv filarmoninë e Kosovës, por që fatkesqësisht më duhet t’a them publikisht, se dy ditë përpara se të mbahej ky koncert, ai u anullua?!. Natyrishtë, që me erdhi shumë keq – sepse, ne e kishm për nder të kishim Filarmoninë e Kosovës, për një ditë siç është data jonë e shenjtë e 28 Nëntorit. Megjithatë, shpresojë se në të ardhem nuk do të kemi më kësij gjëra të kësaj natyre – pra të anulimit. Dhe , do të mundohemi të bëjëm një axhendë të përbashkët në tëkë fushë.

Kalojmë në një pyetje pak hipotetike – Nëse do të ishe duke folur përpara të gjithë mërgimtarëve këtu në Amerikë, çfarë thirrje do t’i kishit bërë, për të ardhur dhe investuar në Strugë? pra çfarë kuadri ligjor dhe lehtësira do të kishin ata për t’u nxitur të vijnë e të investojnë në Strugë !

Do t’ju garatoja se gjithëçka që varet nga pushteti lokal, i kanë të sigurta se do t’i gjejnë në mënyrën më përfekte. Dhe se ka disa plane investimesh që mundet ata të investojën nga diaspora, e cila është në planin energjitik, për këtë vit, e cila do të liberalizohet dhe do të ndahet simbas komunave. Garantojë se çdo investitor, që ka si qëllim të investojë në Komunën e Strugës, se nuk do të ketë asnjë pengesë burokratike . Dhe jo rastësisht pres që investimet më të mëdha t’i kem nga bashkëatdhetarët tanë dhe këtë do tja kushtojë edhe një pjesë të vizitës time me ta, këtu në Amerikë. Maqedonia, sipas raporeteve renditet në një ndër ato vende pa stabilitet, si pasojë e marrdhënieve ndëretnike dhe problemeve të tjera që ka Maqedonia, e cila bën pjesë në listën e atyre vendeve që nuk kan stabilitet. Dhe, natyrisht, kjo e përkthyer në mëndjen e një investitori nuk është aspak mirë. Por, duhet pranuar se situate nuk është aq alarmate sa filtet në mediume, mbasi, ajo është shumë më favorite për atë që do të vinin e investonin në Maqedoni – pra në vendlindjen e tyre, për të shtuar pasuritë tyre. Nga të cilat, unë kam planifikuar këto ditë që toka të ndahet në vendet që ka për tu ndërtuar të dalë në shitje. Këtu, bëjnë pjesë tokat industriale ashtu si bëjnë pjesë edhe tokat për banim. Por, e keqja qëndron se me ligj nga pushteti qëndror çmimi i tokës industriale është më i shtrëjtë se sa ai i tokës për shtëpi banimi. Dhe, unë jamë për të kundërtën në fakt, se duhet të nxisim më shumë industrinë se sa ndërtimin e një shtëpi ose disa shtëpive private. Zonat industriale duhet ta ken më të lirë çmimin për tërheqjen e investitorve, mbasi hapen edhe më shumë vende pune. Dhe për këtë unë si kryetar i rajonit zhvillimor Jugperendimor të Maqedonisë, kam bërë një kërkesë që të ndryshoi çmimi i shitjes së tokës dhe që këto toka të u orfohen të gjithë investitorve. Në mënyrë që ata të vinë dhe të investojnë në Strugë. Për së fundi mund të them se Struga, për veç faktit që është një vend shumë antraktivë në aspektin zonal dhe sezonal duke pasur parasyshë, se e ka të zhvilluar industrinë e truizmit, i cili natyrisht, që gjatë verës dyfishohet “numëri i banorëve ” të cilët vijnë në Strugë, por qyteti ynë përbën edhe një interes për tregun botëror, për vetë faktin që e ka shumë afër edhe portin e Durrësit. Me zhvillimin e infrastrukuturës që ka pasur Shqipëria dekadën e fundit, Struga, meriton më shumë vëmendje në fushën e investimeve të kurbetaqarve tanë. Struga, është vendi i mundësive të mëdha për investime duke pas parasyshë se kemi jemi në mes të tre aeroporteve, kemi shumë afër aeroportin e Ohrit, atë të Tiranës dhe të Shkupit, dhe në mes të Prishtinës, Shkupit dhe Tiranës.

Dhe në fund të kësaj interviste , cili është mesazhi i juaj !

Mesazhi im është vazhdoni ashtu si keni punuar dhe keni kontribuar për vendlindjen tuaj dhe familjen tuaj. Mbasi mërgimtarët tanë kanë shumë nga ato faktorët që i kan pak shqiptarët dhe politikbërsit shqiptar . Mërgimtarët tanë janë ata me të cilët ne jemi krenuar ndër vite me mundin e djerësn e tyre, suksesin e tyre, por edhe në histori duke u nisur qysh nga Konica, Noli e shumë e shumë figura të tjera të ndritura të diaspporës shqiptare, sidomos kësaj këtu në Amerikë. Dhe, natyrishtë, që unë pres atë që mërgimtarët tanë do të bëjnë atë që kanë bërë gjithmon për vendorgjinën e tyre, dhe, kjo nuk ka për të munguar kurrë sa të jenë shqiptarët. Të cilët, në asnjë moment nuk e harrojnë vendlindjen e tyre. Mos pushoni kurrë duke menduar e punuar së shtuari gjithmon lidhjet me këtë vend të madh dhe të bekuar siç është SHBA, mikun tonë të madh historik , duke mos harruar se “kush janë SHBA, kë përfaqësojnë, çfarë kan bërë, dhe çfarë do të bëjnë ” për Shqipërinë, Kosovën, shqiptarët kudo që janë. Dhe ka ardhur koha që diaspora duhet të kërkojë dhe një farë përgjegjësis, tek politikanët në vendlindjen e tyre. Ne kemi një realitet sot në Maqedoni i cili deri diku është pasojë e një manipulimi, që ju është bërë bashkëatdhetarëve tanë. Me fjalë të tjera bashkë – atdhetarët tanë ka ardhur koha të kërkojnë parat e 2001- se ku kan shkuar, para të cilat u dhanë për lirinë ndërsa janë përdorur për të blerë “.

Intervistoi: Beqir SINA

STIPE MESIQ – ASKUND NUK DO TË NDRYSHOHEN KUFIJTË, AS NË KOSOVË!

January 10, 2014 by dgreca

Intervistoi: SHENIDA BILALLI/

Arkitektura e vendeve evropiane sa i përket kufijve është e mbaruar në Evropën Juglindore ka deklaruar ish-presidenti i Republikës së Kroacisë, Stjepan Mesiq në një intervistë ekskluzive për revistën ILIRIA. Mesiq theksoi se hapi i rëndësishëm për Kosovën tash është rregullimi i Marrëveshjes së Stabilizimit-Asociimit.
Roli dhe kontributi i zotëri Mesiqit gjithmonë ka qenë shumë i rëndësishëm për të gjitha zhvillimet në rajon dhe për perspektivën evropiane .Gjatë gjithë karrierës së tij politike, vendosmëria e presidentit Mesiq për lirinë e Kosovës, paqen dhe stabilitetin ne rajon”, ishte aq e sinqertë dhe i hapur.
Ish presidenti i Republikës së Kroacisë, Stjepan Mesiq në intervistën ekskluzive për “Iliri-në”, ka vlerësuar raportet bilaterale ndërmjet Kroacisë dhe Kosovës, si marrëdhënie shumë të mira, si dhe bashkëpunimin e mëtejmë në fushën ekonomike, dhe synimet e përbashkëta për integrimet euro atlantike. Ai ka vlerësuar lartë standardet që ka arritur Kosova në fushën e të drejtave të minoriteteve të cilat janë si urë lidhëse midis shteteve dhe popujve në Ballkan.
Sh. Bilalli: Zotëri Mesiq, gjithmonë keni tregu simpati ndaj shqiptarëve. Por edhe populli shqiptar ndaj jush . Ku janë fillet e këtyre lidhjeve?
Stjepan Mesiç:  Unë me shqiptarët shoqërohem që nga koha kur kam qenë në vuajtjen e dënimit për shkak të lëvizjes “Pranvera kroate” (“Hrvatsko Proljeće”) në burgun e Nova Gradishkë, dhe me shqiptarët kam qenë për të njëjtën gjë, jemi burgosur për mendime identike. Ne kemi vazhduar miqësinë që e mbajmë edhe sot. Miqësia nuk mund të zgjidhet sipas përkatësisë nacionale apo sipas fesë. Shqiptarët kanë qenë mirë me mua, edhe gjatë shërbimit ushtarak, kam patur disa shokë të mirë shqiptarë pikërisht nga Kosova dhe Maqedonia. Shqiptaret janë njerëz punëtorë që kujdesen, jo vetëm për vete dhe familjen, por edhe për të tjerët. Në këtë mënyrë shumë pak shqiptarë do të shihni pa punë, por gjithnjë i gjeni si pjesëmarrës në aksione humanitare.
Iliria: Zotëri Mesiq, keni bënë president i Jugosllavisë. Cili ka qenë statusi i Kosovës dhe të drejtat e sajë?
Stjepan Mesiç: Jugosllavia me Kushtetutën e vitit 1974 faktikisht ishte konfederatë. Në kryeqytetin Jugosllav –Beograd ishin përfaqësues nga 6 republika dhe dy përfaqësues të krahinave autonome, Vojvodina dhe Kosova. Krahina janë quajt, por pozita e tyre ka qenë e njëjtë sikur e republikave. Kanë qenë element konstitutiv të federatës.
Kur mora funksionin e Kryetarit të Kryesisë së ish – Jugosllavisë dija për një aferë ku ishin gjykuar një grup të rinjsh shqiptar, që ishin shokë me ushtarin Aziz Kelmendi i cii kishte humbur nervat dhe vrau disa kolegë të tij të kombësive të ndryshme. Ai nuk zgjodhi kush ishin ata që vrau. Pse ka qenë ai i provokuar, nuk e di, por e vërtetë është se diçka kishte ndodhur. Mirëpo ata të cilët ishin shokë me të, të gjithë shqiptarë, morën dënime prej 15-20 vite burg edhe atë, për asgjë.
Sh Bilalli: A ishte ky gjykim politik?
Stjepan Mesiç: Po,unë i propozova Borisllav Joviqit që Kryesia ti amnistojë ushtarët shqipëtarë dhe të shihen risi në marrëdhëniet ndëretnike. Ai më tha se këtë nuk mund ta bëje se duhet të bisedoje me Sllobodan Millosheviqin, i cili kategoritikisht refuzoi. Unë isha shumë sentimental ndaj shqiptarëve dhe kamë pasë dëshirë të ndihmoj. Por ky rast tregon se çfarë qëndrimi ka pasë shteti Jugosllav ndaj shqipëtarëve. Kjo nuk duhet të harrohet!
Sh.Bilalli: Keni njohur shumë shqiptarë gjatë viteve të ’90-ta, në kohën kur ishit kryeministër i parë i Republikës së Kroacisë?
Stjepan Mesiç: Pas ngjarjeve në Kosovë dhe shkatërrimit të Autonomisë së Kosovës delegatët e Qeverisë së Republikës së Kosovës, të shpallur në Kaçanik më 1990, kishin ardhur në Kroaci, pikërisht në Zagreb, në shtëpinë e vëllezërve, Kuzhnini . Atëherë më ka ftuar njeri nga vëllezërit, Simoni, dhe me vellaun Mikelin   më njoftuan për terrorin ndaj shqiptareve në Kosovë. Kanë kërkuar mundësi që të zgjidhet problemi për azil delegatëve te Qeverisë së Kosovës të cilët kanë qëndruar në Zagreb.
Sh.Bilalli: Ju keni biseduar me ministrin e punëve të brendshme të Kroacisë, Josip Bolkovac, për tu dhënë një strehim të sigurt delegatëve nga Kosova?
Stjepan Mesiç: Josip Bolkovac ju ka dhënën në dispozicion një vilë në Samobor, e cila ka qenë në përdorim të Ministrisë së punëve të brendshme të Kroacisë dhe ata jo vetëm që kanë qenë të vendosur, por e kanë pasur një zonjë- që kujdesej   për ata. Gjithashtu kanë pas sigurim dhe kanë qenë aktiv në veprimtarinë e tyre. Atëherë delegatët duhej të transferoheshin në një vend të sigurt ,diku në Evropë. Kështu, delegatët e Qeverisë së Kosovare kanë udhëtuar për në Zvicër, dhe kanë vazhduar veprimtarinë për pavarësinë e Republikës së Kosovës.
Sh.Bilalli: Cili është roli i shqiptarëve gjatë kohës që ishit president i Jugosllavisë ?
Stjepan Mesiç: Kur isha kreu i shtetit Jugosllav dhe Kryeministër i Kroacisë bashkëpunëtorët e mi, më të ngushtë , do të përmendi disa: Muharremi Amirin , i cili ishte kolonel i ushtrisë kroate dhe më pas shefi kabinetit tim. Pas një kohe ai u bë ambasador kroat në Ankara. Kisha përmendë edhe vëllezërit Kuzhnini. Gjatë viteve të 1990, shqiptarët në Kosovë ishin të terrorizuar,dhe të dënuar me dënime të rënda. Kanë luftuar për barazi me qytetar të tjerë të Jugosllavisë, e jo, si, qytetarë të rendit të dytë. Shumica e shqiptarëve përfundoi në burgje me dënime të rënda , edhe pse Kosova është atdheu i tyre. Vllazër Kuzhnini në Gjenevë ishin edhe në grevë urie për të tërhequr vëmendjen e opinionit botëror për 7.000 shqiptar të burgosur në burgjet e regjimit Millosheviqit . Pas grevës , disa të burgosur u liruan.
Sh. Bilalli: Angazhimi juaj lidhur me çështjen e   shqiptarëve është vlerësuar e shpërblyer me mirënjohje nga Qeveria dhe Presidenti i Republikës së Shqipërisë ?
Stjepan Mesiç: Jam shumë i kënaqur me çmimin më të lartë që më ndau Qeveria Republikës së Shqipërisë dhe Presidenti,Bamir Topi, për shkak të kontributit tim dhe angazhimit për statusin e shqiptarëve dhe të pavarësisë së Kosovës. Gjithashtu edhe vëllezërit Kuzhneni u nderuan me mirënjohje për angazhimin e tyre rrethe Kosovës dhe integrimit të Shqipërisë.
Sh. Bilalli: Shqipëtarët ishin të inkuadruar në mbrojtje dhe kanë kontribuar për pavarësinë e Kroacisë. ?
Stjepan Mesiç: Atëherë Kroacia ishte e sulmuar, ka qenë viktimë e një agresioni brutal të agresionit të Jugosllavisë. Shqiptarët iu bashkëngjitën Ushtrisë së Kroacisë dhe prej të cilëve shumë kanë humbë jetën në luftë.. Numri i madh i shqiptarëve, kanë qenë në funksione të larta të ushtrisë së Kroacisë, disa gjeneral me kombësi shqiptare. Rahim Ademi Agim Çeku dhe shumë të tjerë. Pra, ky është rast i rrallë në botë që një komb i tërë në Kroaci të ishte në anën e mbrojtjes së Kroacisë. Pra edhe një herë po e përsëris, se asnjë shqiptar nuk ka qenë në anën e agresorit tonë.
Sh. Bilalli: Sipas   të dhënave zyrtare , flitet për numrin prej 2.640 mbrojtës shqiptarë në ushtrinë e Kroacisë?
S.Mesiq: Millosheviqi, ka sulmuar Slloveninë, Kroacinë dhe Bosnjën e Hercegovinën, duke synuar zgjerimin e kufijve të Serbisë dhe në gërmadhat e Jugosllavisë të krijoje Serbinë e Madhe. Ai ka dashtë ushtrinë Jugosllave ta shndërroje në ushtrinë Serbe. Edhe ushtarët e kombësive tjera patën presion të madh në ushtri, dhe të gjithë ikën nga ushtria Jugosllave: shqiptarët, kroatët, sllovenët, edhe boshnjakët. Shume shqiptar nga Kroacia ndihmuan, ndërsa tek autoritetet e Kroacisë siguruan dokumente kalimtare për shtete tjera. Ishte koha shumë e rrezikshme për të gjithë, si për ata që ndihmuan, dhe për ata që ikën nga ushtria. Ushtarët që u larguan nga ushtria e Jugosllavisë ishin dezertor. Dezertimi në luftë dënohet rëndë.
Sh. Bilalli: Shumë herë ju kanë kritikuar, pse luftoni për çështjen e shqiptarëve!
Stjepan Mesiç: Të gjithë e kanë të qartë se shqiptarët gjate Mbretërisë Jugosllave kanë qënë pa kurrfarë të drejtash deri në Luftën e Dytë Botërore. Në Jugosllavinë e re shqiptarët fituan të drejtën për arsimimin në gjuhën amtare, dhe u hapën fakultetet dhe Akademitë. Pra, kanë fituar pozitë si të gjitha kombet në Jugosllavi. Mirëpo, me ardhjen e Millosheviqit, u zhduk Autonomia e Kosovës dhe u suprimuan e u shuan të gjitha institucionet.. I larguan të gjithë shqiptarët nga puna; policët , mësuesit,mjekët, gazetarët, mediet por edhe fëmijët nga çerdhet e foshnjoret. Millosheviqi ka dashur që shqiptarët ti dëboje nga Kosova. Ne sllavët (popujt sllav-sllavenët) kemi ardhur në shekullin e shtatë, ndërsa shqiptarët kanë qenë aty gjithmonë, edhe para romakëve. Në të vërtetë Shipëtarët janë Ilir, vendas. Paramendoni, kur armiku popullin autokton e largon,me dhunë nga atdheu..
Sh. Bilalli: Cili politikan shqiptar nga Kosova ju ka lënë përshtypje më të mira?
Stjepan Mesiç: Ka shumë politikan të Kosovës me të cilët kamë bashkëpunua, por mendoj se dr.Ibrahim Rugova ka treguar kuptim të plotë për politikën. Ka dhanë maksimumin si një lider mendimtar, dhe ka kundërshtua politikën agresive me një rezistencë gandiane. Por më vonë ka treguar edhe rezistencë aktive për pavarësinë e Kosovës, sepse Kosova në Jugosllavi ka qenë element konstitutiv i Federatës. Dhe, kur ajo Federatë e Jugosllavisë nuk ekziston më, të gjitha elementet Konstitutive e gëzojnë të drejtën e pavarësimit. Kam bisedua me Rugovën, i cili më ka njoftuar me platformën e tij politike. Qëllimet e tij janë realizuar ose po realizohen të gjitha në Kosovën e pavarur.
Sh. Bilalli: A do të ketë ndarje të Kosovës?
Stjepan Mesiç: Jo, nuk do të ketë ndarje të Kosovës. Arkitektura e Evropës ka përfunduar dhe këtu nuk ka më kurrfarë ndryshimesh. As nuk do të ketë shkëputje të Bosnjë e Hercegovinës e as nuk do të ketë ndryshime në kuptimin e ndryshimeve të kufijve në Kosovë.
Zotëri Mesiq cilën alternativë e ofron Evropa Juglindore për Kosovën!
Stjepan Mesiç : Evropa Juglindore nuk ka alternativë tjetër, pos hyrjes në integrimet euro atlantike dhe kjo do të ndihmojë që Evropa të bëhet faktor më i madh i paqes, sepse Evropa e bashkuar do të hapë kufijtë e saj, Marrëdhëniet e gjithanshme midis Kosovës dhe Kroacisë do të zgjerohen në të ardhmen në të gjitha segmentet e jetës institucionale, se ne kemi të njëjtin qëllim – të jemi pjesë e NATO-s dhe e Bashkimit Evropian por Kroacia është anëtare, e Kosova është në rrugën e integrimit .
ILIRIA: Po vazhdojnë bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Si i vlerësoni ato ?
Stjepan Mesiç: Po nisem nga parimi se çdo luftë duhet të mbarojë me paqe si në Kroaci edhe në Kosovë. Hapi i parë është bërë, kur Serbia e pranon Kosovën si partner në bisedime. Në Kosovë nuk janë të gjithë të kënaqur, por duhet të dini se bisedat janë në vazhdim e sipër. Më rëndësi se Kosovës i hapet rruga për bashkëpunim rajonal. Dimë se përfaqësues serbë gjithmonë i kanë braktisur-lëshuar konferencat regjionale kur Kosova ishte prezentë.
Sh.Bilalli:Mendoni se edhe Kosova së shpejti do të jetë pjesë anëtare e Bashkimit Evropian?
Stjepan Mesiç: Gjithsesi se Kosova do ta bëjë edhe një hap tjetër që duhet ta rregullon Marrëveshjen e Stabilizim-asocimit. Derisa Serbia nuk e rregullon çështjen e kufijve me Kosovën, ajo nuk mund ta paramendojë se mundë të bëhet anëtare e Bashkimit Evropian. Nga ana tjetër, po ashtu edhe Kosova duhet të plotësojë të gjitha kushtet dhe të zgjidhë problemin e kufirit me Serbinë.
Sh.Bilalli:Shqiptarët janë të ndarë në pesë shtete dhe kërkojnë bashkim kombëtar. Cila është zgjidhja e duhur?
Stjepan Mesiq: Kjo pyetje do të bëjë hyrjen në Bashkimin Evropian. Edhe ajo pjesë e jona shkoi në Evropën Lindore, të gjithë ne duhet të hapim kufijtë tanë, dhe pastaj nuk ka arsye për të mbrojtur kufijtë. Të gjitha Kroatët do të jetojnë në Kroaci, ajo vlen edhe për serbët, shqiptarët, dhe të gjithë njerëzit që nuk jetojnë në të njëjtin shtet. Shqiptarët duan të kthejnë ish-kufirin, ku Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia ishte një. Kufijtë do të jenë të hapur, për të gjithë popujt dhe kombësitë që do të jetojnë në korpusin kulturor.
Zoteri Mesiq, ju falënderoj shumë në emër të gjithë shqiptarëve , dhe në emrin tim personal, për gjithë përkrahjen dhe kontributin tuaj , që na afruat për çështjen e popullit shqiptar, dhe gjithashtu për përkrahjen revistës “Iliria” të cilën e keni përkrahur që nga fillimi.

* Ish presidenti i Republikës së Kroacisë Stjepan Mesiq në intervistë ekskluzive per Revisten ILIRIA

LEDIA: BABAI IM U SHUA ME LIBRA NË DUAR

January 10, 2014 by dgreca

*Flet vajza e shkrimtarit Riza Lahi, Ledia-Pengu im që babai nuk mundi të mësonte dhuratën e Vitit të Ri. Ati im vdiq me libra ndër duar e buzagazin në buzë./

-Intervistë ekskluzive me vajzën e shkrimtarit dhe publicistit të shquar, sapo ndarë nga jeta, Riza Lahi/

Nga Raimonda MOISIU/

Në pragun e Vitit të Ri, më 31 Dhjetor 2013 , ora 11 a.m. u shua krejt papritur nga një arrest kardiak shkrimtari, poeti, publicisti dhe shqipëruesi Riza Lahi, i njohur tashmë për staturën e erudicionit të tij intelektual e qytetar, guximtar i fjalës së lirë që jepte ngado shëmbullin më pozitiv- i cili duhet të konsiderohet e kujtohet gjerësisht si një prej shkrimtarëve më të njohur dhe një nga figurat më të shquara të Letërsisë e Publicistikës Shqiptare të gjeneratës së tij. Shkrimtari i shquar iku me duart plot me libra dhe buzagazin mbresëlënës -, që po ja dhuronte një mikut të tij. Një javë mbas ikjes nga jeta të këtij shqiptari të madh, mundëm të merrnim kontakt me vajzën e vetme të shkrimtarit, studenten e juridikut Ledia Lahi e cila mes dhimbjes të pakufi dhe lotëve u rrëfye për marrëdhëniet me Atin e saj, momentet e fundit të jetës së Rizait dhe kujdesin që ajo dhe i vëllai së bashku me miq e shokë të shkrimtarit –do të tregojnë për të mbledhur e botojnë dorëshkrimet që ai la pas. Ka një peng që Ati i saj nuk mundi ta mësonte – dhuratën e vitit të ri, që ajo pati blerëpër të, librin: “Pema e Jenicerëve”, që ai prej kohësh kishte treguar interes për ta patur e lexuar.

“Nuk humba vetëm Atin tim, por humba edhe zotin Riza Lahi, shkrimtarin dhe eruditin që unë adhuroj, humba prezencën e një njeriu të mrekullueshëm, që përconte vetëm pozitivitet” –shprehet Ledia në këtë intervistë.

Ledia Lahi është vajza e vetme e Shkrimtarit Riza Lahi. Pasi mbaroi me nota të shkëlqyera gjimnazin “Qemal Stafa” në Tiranë, më pas ajo fiton të drejtën e studimit dhe aktualisht është student e juridikut në Universitetin e Tiranës. Në moshën tetëvjecare ka shkruar librin e parë për fëmijë “ Ejani t’ju tregoj dicka”, dhe mbas tij ka botuar libra të tjerë për fëmijë, si “ Libri më i bukur në botë”, romanin fantastik “Aventura nëpër kozmos” dhe përkthen në moshën 14 vjecare romanin e Rob Nalasco-s,”Arratisje nga parajsa”, etj. Për më shumë ndiqni bisedën.

Bisedoi: Raimonda MOISIU

–Zonjusha Ledia, pranoni ngushëllimet e mija të sinqerta për humbjen e Atit tuaj të shtrenjtë, njëkohësisht edhe miku im më i mirë, një personalitet i shquar intelektual dhe vlerë kombëtare e letrave shqipe, eruditit, shkrimtarit e publicistit Riza Lahi. Si ishin momentet e fundit të tij me Ju personalisht, ekzaktësisht me dt 31 Dhjetor 2013 kur ai krejt papritur u nda nga jeta?

Së pari ju faleminderit.Fatkeqësisht mëngjesin e atij 31 dhjetori të kobshëm, unë nuk isha takuar me Atin tim, pra hera ime e fundit me të ka qënë një natë më parë.Të mbledhur të gjithë në darkë, duke qeshur, kërcyer e bërë planet për Vitin e Ri.Ishte mbrëmje tejet e hareshme ajo e një nate më parë, fundja ashtu sic ishtë cdo moment me babain tonë. Për t’iu rikthyer 31 dhjetorit, atë paradite nuk isha në shtëpi.Kisha shkuar të blija pikërisht dhuratën e vitit të ri për babain, një libër. “Pema e jeniçerëve”,libër që ai prej disa kohësh kish treguar kuriozitet për ta lexuar, dhe atë paradite kur mora telefonatën më tronditëse të jetës time,sapo kisha dalë nga libraria, ku kisha paketuar dhuratën për të.

–Çfarë mendoni se janë elementët thelbësorë që e bëjnë Atin tuaj të çmuar e të vlerësuar për kontributin e tij nga bota shqiptare? Si do ta përshkruani erudicionin e krijues në fushën e shkrimtarisë, poezisë, piblicistikës, përkthimeve dhe botimeve të tij?

Ndoshta cdo bijë mund ta thotë për Atin e saj “im atë është/ishte i admirueshëm”, dhe mund të duket si fjali clishe, por Riza Lahin unë e adhuroj. Admirimi i pakufijtë për të është së pari, për gjithcka ai ishte në kompleks si individ. Ishte tejet human, përconte në absolutitet cdo fjalë të tijën, vetëm pozitivitet, dhe në cdo sekondë mimika e tij e qeshur përcillte vetëm dashuri. Frymë-marrja e tij ishte dashuria për dijen dhe krijimtarinë. Ishte i dashuruar në kuptimin e mirfilltë të fjalës, me të shkruarin, me poezinë e me përkthimin. Më shumë sesa “përkthimin”, dua të them me përshtatjen e shqipërimin. Xhelaledin Rumiu është i preferuari im, ndër shqipërimet e babait.Ndërsa sa për publicistikën, im atë ishte në koherence të plotë më aktualitetin dhe thuajse cdo javë botonte artikuj në gazeta.Jam shumë subjektive teksa përgjigjem për të,por e kam thënë dhe e ritheksoj sërisht-më shumë sesa dhimbja;trishtimi;dëshpërimi i pazëvëndësueshmërisë së humbjes së prindit, për mua tragjike është që humba zotin Riza Lahi, që humba prezencën e atij individi të mrekullueshëm që faleminderit Zotit, qoftë dhe vetëm për 21 vite pata fatin që ai,pikërisht ai-të ishte babai im.Ai është në mua.

-A ka lënë dorëshkrime pas vdekjes tragjike? Kush do të kujdeset për mbledhjen e botimin e tyre?

Babai në cdo kohë merrej me shkrime, cdo herë ishte duke shkruar dicka. Nuk dinte të bënte asnjëherë pushim, sepse gjithmonë ishtë një : “kam me shkrujt” –sic thoshte ai me gegnishten e tij simpatike. Po kështu dhe këto kohë ka qënë duke shkruar.Unë dhe im vella do të kujdesemi që për cdo shkrim e krijimtari të tijën të papublikuar,të mund të botohen. Në ccdo fjali të shkruar nga Riza Lahi ka ende për të mësuar …

-Si e keni mësuar se Ati Tuaj ishte pasionant i letërsisë? Si e keni përjetuar këtë nismë e pasion të tij dhe cila është poezia apo tregimi i parë që keni lexuar prej tij?

Unë nuk e kam të mësuar faktin se im atë ishte pasionant i letërsisë, unë kam lindur përballë këtij pasioni të tijit.Për mua ishte mëse e zakonshme që në fëmijrinë e hershme,babi të më tregonte e lexonte përralla e tregime cdo ditë, për mua ishte mëse e zakonshme që tim atë ta gjeja për orë të tëra ulur mbi makinën e shkrimit, për mua ishte mëse e zakonshme që ta gjeja përhumbur mbi libra voluminozë deri në orët e vona.Aq të mirëqëna i kisha këto detaje në fëmijëri,sa për mua “një babi kështu është gjithmonë”. Përjetimi im,është se libri për mua asociohet me Riza Lahin.Librat për mua janë të cmuar dhe këtë pasion e dashuri e kam të kultivuar me shumë elegancë e finesë nga ai.Nuk kujtoj ndonjë poezi specifike si të parën që mund të kem lexuar nga ai, sepse cdo fjalë e tij ishte poezi.Kur kam qënë 4 vjece, Ati im më ka dedikuar një libër “Ledia në një natë me hënë”, pa sens egoizmi,por e dua shumë atë libër me vjersha, përralla,e tregime.Ku ka më bukur se të të dedikojnë një libër që sa je ende fëmijë?

-Një situatë të vështirë të babait tuaj?

Do ishte jo-humane për të, po të të thosha se nuk ka patur situatë të vështirë, po mund të them se ishte koha në vetvete.Atij nuk i mjaftonin 24 orët e një dite, ai kishtë gjithmonë për të dhënë e marrë gjërat më të bukura të jetës. Situatë e vështirë ishin ndoshta orët e gjumit, që i kishtë gjithnjë e më të reduktuara, them e vështirë sepse edhe të flinte atij i dukej humbje kohe.

-Një situatë mbresëlënës?

Ai vetë ishtë mbresëlënës! Që nga mëngjesi kur zgjohej, ishte shend’ e verë, buzagaz e hokatar në cdo fjalë. E niste ditën duke kënduar a fishkëllyer melodi të Shkodrës së tij,a të Korccës që aq shumë e donte. Po kështu mbreslënëse ishtë korrektesa për të kryer ndershmërisht cdo punë të tijën fluturimthi me bicikletën e tij legjendare.Mbreslënëse ishtë në cdo tavolinë ku ishte i ftuar, menjëhërë nga ku ja niste bejteve e rimave humoristike për cdo kënd, apo kur merrte mikrofonin në gëzime familjare për të kënduar këngët ruse, dhe mbi të gjitha i donte njerëzit me gjithë forcën e shpirtit.

–Kush është Ledia Lahi, për lexuesit e kësaj interviste?

Bija e Riza Lahit, aktualisht studente në Fakultetin e Drejtësisë (Universiteti i Tiranës).Falë Atit, kam kultivuar aftësinë e të dashurit të leximit dhe të të shkruarit. Në vogëli kam mundur të botoj dhe disa libra për fëmijë, por aktualisht i kam “devijuar” disi letërsisë.Ndoshta dhe prej profilit të studimeve, i cili ngurtësisht nuk më lë hapësira për poezi apo romanca.Duke u rritur, nuk është se kam shkruar më, të them të drejtën, ndonëse babai cdo ditë më inkurajonte që unë të vijoja ta kultivoja këtë talent timin.Ndonjëhere i druhesha kritikave të profesorit tim Riza Lahit…por tani që nuk e kam më kritikun tim të cmuar,ndoshta do të më duhet të druhem edhe më…

-Cfarë dëshironi të shtoni në fund të kësaj interviste?

Të falenderoj ty Monda, që më dhe mundësinë të them disa fjalë për Riza Lahin.Për efekt interviste po e mbyllim me kaq më mirë, se unë sinqerisht nuk di të pushoj së foluri për Atin dhe udhërrëfyesin tim në jetë.

Bisedoi Raimonda MOISIU