Interviste – Page 188 – Dielli

ERMIRA BABAMUSTA: ZEMRA IME ESHTE NE KOSOVE

January 24, 2013 by dgreca

DIPLLOMATJA SHQIPTARO-AMERIKANE QË SYNON SHTËPINË E BARDHË/

NGA SOKOL DEMAKU/

Rinia shqiptare ndryshon nga ajo e shteteve të tjera me atë që kam vërejtur unë. Të rinjë shqiptar janë më të angazhuar në çështje sociale dhe politike, më ambicioz për jetën, mësojnë gjuhë të huaja deri në shtatë, kanë përgaditje të mirë akademike dhe kanë kulturën e tyre. Këtu luan rol dhe familja si shtylla kryesore në formimin e një adoleshenti/e, gjë që reflekon dhe vlerat dhe traditat e forta shqiptare.

Arsimimi është i nevojshëm për të arritur diku në jetë dhe për informim, por shkolla nuk të jep edukatën, llogjikën dhe kulturën që i duhet njeriut. Që një shoqëri të eci përpara, duhet të jetë edukimi për qytetarët si dhe është e nevojshme kultura dhe dashuria për mirëqënien e njerëzimit (shoqëria), të vendbanimit (mjedisi) dhe të individit (vetja). Nëse këto principe nuk janë në harmoni ka prapambetje në të treja aspektet e përmendura në shoqëri dhe politikë.

Nocioni i suksesit ndryshon me konceptimin e njeriut dhe nocioni i rëndësive ose prioriteteve në jetën e secilit.

Mendoj se natyra e vërtetë e njeriut tregohet në momentet më kritike dhe vështira në jetë.

Intervistë me Ermira Babamusta, Ph.D.

Bisedoi: Sokol Demaku

Suedi – New York

Keni ndjekur anglisht në shkollën e mesme profesionale e Gjuhëve të Huaja “Asim Vokshi” në Tiranë. Çfarë mundë të na thoni për këtë kohë të rinisë suaj?

Ermira Babamusta: Rinia shqiptare ndryshon nga ajo e shteteve të tjera me atë që kam vërejtur unë. Të rinjë shqiptar janë më të angazhuar në çështje sociale dhe politike, më ambicioz për jetën, mësojnë gjuhë të huaja deri në shtatë, kanë përgaditje të mirë akademike dhe kanë kulturën e tyre. Këtu luan rol dhe familja si shtylla kryesore në formimin e një adoleshenti/e, gjë që reflekon dhe vlerat dhe traditat e forta shqiptare.

Gjuhët e Huaja kanë qenë vitet më të mira për mua, si profesorët e përkryer të mi, drejtori i shkollës (në atë kohë 1995-97) dhe shokët e klasës. Kanë qenë momente të paharruara për mua. Edhe sot mbaj lidhje me miqësinë e shkollës së mesme. Gjatë kësaj kohe kam jetuar në Tiranë dhe qenë nën përkujdesjen e jashtëzakonshme të xhaxhait të babait tim, Ibrahim Babamusta dhe nënë Sadetja, si dhe djali i tyre Neritan Babamusta dhe bashkëshortja e tij, Myhrije Babamusta. Në këto vite më ka pëlqyer shumë matematika dhe kam marrë pjesë në shumë konkurse në shkallë kombëtare për të përfaqësuar shkollën që në tetëvjeçare.

Tre ngjarje të fëmijërisë time janë të paharrueshme për mua edhe sot: E para, demonstratat e para antikomuniste që u bënë në Kavajë me 26 mars 1990, ku mora pjesë me babain, Neki Babamusta. Mbaj mend që babai më shtërngonte fort dorën (isha vetëm 10 vjeç atëherë) dhe mami më përgaditi ujë të ngrohtë me sheqer kur u kthyem në shtëpi natën vonë sepse isha e tronditur nga ngjarja dhe turma e njerëzve.

E dyta, në 1997 u bënë protestat në Tiranë kundër luftës në Kosovë. Lashë orën e mësimit pa leje nga Gjuhët e Huaja, me disa shoqet e mia dhe shkuam në protestë para universitetit Politeknik për të kundërshtuar padrejtësitë ndaj vëllezërve dhe motrave shqiptare në Kosovë. Në këto kohë po lexoja historinë e pushtimit të Rusisë nga Napoleoni i Francës në librat me 4 vëllime të Tolstoit ‘Lufta dhe Paqja”. Kur mora mora vesh fillimin e genocidit në Kosovë (isha 14-15 vjeç), jam strukur në dhomën e miqve të shtëpisë time dhe kam qarë me naivitetin dhe çiltërsinë e një fëmije, sepse nuk kuptoja pse serbët po vrisnin shqiptarët, ose pse njerëzit po vriteshin me njëri tjetrin. I jam lutur Zotit për mbrojtje të shqiptarëve dhe për paqe midis serbëve dhe Kosovës dhe mençuri për liderërt e dy vendeve. Sot që i kujtoj këto momente më bën përshtypje konceptimi im për humanizmin dhe botën në këtë moshë kaq të re.

E treta, po në 1997 kur u bënë grevat e urisë në Tiranë kundra Skemës Piramidale, kam punuar dhe përkthyer për të vetmën radio/TV të huaj lejuar në Shqipëri, nga Hollanda që transmetonte lajme për luftën në Kosovë dhe gjëndjen në Shqipëri. Mbas intervistës me grevistët, gazetarin hollandez e gjuajtën rojet me fundin e armës që kishin me vete dhe mua më pyetën për mbiemrin dhe më morën dokumentat. Kur u larguam nga ndërtesa, na qëlluan me plumba te makina jonë. Nuk e di si kemi shpëtuar. Gazetarin hollandez, miku im Heraldi, e kam takuar sërish pas shtatë vitesh në 2004 në Washington DC, dhe shpeshherë kujtojmë historitë e Shqipërisë.

Çka ju shtyri të migroni nga Shqipëria?

Ermira Babamusta: Kam qenë 16 vjeç kur u largova nga Shqipëria dhe nuk u largova me dëshirë. Atëherë nuk e kuptoja pse familja më largoi nga vendlindja. Tani që jam e pjekur i kuptoj arsyet më mirë. E kam bërë kornizë në mendje momentin kur u nisa në aeroplan dhe familja më bënte me dorë te Rinasi, dhe mami kishte lot në sy. Shumica ishin të lumtur që unë po ikja në Amerikë, unë vetë nuk doja dhe isha e hidhëruar por pranova dhe respektova vendimin e familjes. Disa kishin kritikë që vetë si femër po ikja në një vend të huaj, dhe më përmendnin mundësitë më të këqijat ku do përfundoja. Por ky largim nga vendlindja ishte fillimi i hapjes së mendjes time dhe kuptimi të një bote krejt tjetër, si nga kultura, jetesa dhe vetëdija.

Për cilat arsye u larguat nga vendlindja dhe çfarë njohurish kishit për SHBA ju atë kohë?

Ermira Babamusta: Familja ime ka qenë e persekutuar nga diktatura për veprimtaritë demokratike-patriotike dhe për arsye sigurimi më larguan nga vendlindja. Babai e kishte bërë plan me kohë që unë të shpërngulesha në Amerikë dhe më këshillonte të mësoja dhe të dilja mirë me mësime. Gjatë 40 viteve që ka punuar si mësues ka ruajtuar atë rrogën e tij si dhe pensionin afro $30 që merrte në muaj për edukimin tim jashtë shtetit. Edukimi brenda dhe jashtë vendit është traditë familjare e fisit tim. Xha Ibrahim Babamusta ka mbaruar shkëlqyeshëm me medalje të artë të Perandorit të Austrisë Franc Ferdinandi nga viti 1920-27. Meqë isha larg babait dhe familjes time të dashur, xha Ibrahimi që u përkujdes për mua e konsideroja si gjysh dhe më mahniste me karakterin e tij të dashur, paqësor, intelektual dhe diplomat. Kam mësuar shumë prej tij dhe familjes së tij gjatë fëmijërisë time në Tiranë. Një figurë tjetër e dashur e fëmijërisë time është gjyshi (babi i mamit) Kastriot Cani, me të cilin kam kujtime të dashura në Peqin, i cili ka ndërruar jetë.

Aplikova për programin ‘Exchange Student Program” si studentja më e mirë dhe me notat më të larta te Gjutë e Huaja dhe më doli në Oklahoma, Sh.B.A. Unë dhe babi nuk e kishim ndëgjuar ndonjëherë këtë emër, dhe po shpresonim ose Florida ose New Yorku. Hapëm hartën dhe zbuluam Oklahomën afër Teksasit. Shkollën e mesme e përfundova me pikët më të larga (g.p.a. 4.00) dhe kam bërë konkurse matematike dhe në spanjisht në shkallë kombëtare në Sh.B.A., ku kam fituar dhe shumë çmime.

Keni mbaruar universitetin e lartë me dy mastera, Shkenca Politike dhe Public Administration si dhe programin e tretë të avancuar “UN Diplomacy / Diplomacia e Kombeve të Bashkuara” si e ndien vetën Ermira?

Ermira Babamusta: Unë e konsideroj veten si njeri të thjeshtë dhe kujtoj një shprehje të babait që “pasuritë dhe gradat njeriu nuk i mer me vete në varr”. Mendoj se nëse një njeri i dedikohet zanatit, punon shumë dhe i bën gjërat me drejtësi dhe pastërti në zemër, mund të arrijë majat, sidomos në Amerikë dhe në Perëndim. Gjithmonë kam synime në jetë, i vej vetes qëllime, dhe planifikoj për të ardhmen ku e shikoj veten 10-15 vite më larg. Shikoj realitetin, mësoj nga përvoja, përmirësoj veten dhe veprimet e mija dhe jam largpamëse.

Vlerësoj profesorët dhe mentorët e mi të universitetit Waldorf College (BA: Political Science, History, Humanities), Minnesota State University (MA: Public Administration), Long Island University (MA: Political Science; Post-Grad: UN Diplomacy) dhe West Virginia University (Ph.D.: Political Science: Foreign Relations/EU Law/National Security/PA).

Jeni kandidate për doktoraturë në Shkenca Politike dhe Mardhënie Ndërkombëtare, çka don të thot kjo për ju si një e re?

Ermira Babamusta: I kam mbaruar studimet në kohë rekord, shkollën e lartë katër vjeçare e kreva për 3 vjet, dy masterat dy-vjeçare i kreva brenda një viti secilin, dhe doktoraturën 5-vjeçare brenda 4 viteve. Planifikoj të marr diplomën në verë 2013. Doktoratura ka qenë një shtyrje nga vetja dhe babai. Babait i mohuan të drejtën e arsimit të lartë. Dhe me këmbënguljen dhe ambicien e tij ka përfunduar universitetin me korrespondencë, ku ka mësuar dhe është edukuar vetë dhe ka dhënë provimet vjetore për të marrë shkollën e lartë. Më pas babin e internuan nëpër fshatëra dhe në Veri të Shqipërisë ku dha mësim. Babai në atë kohë synonte të mësonte italisht, por diktatura e konsideronte atë si ‘tradhtar’ vetëm se ai kishte dëshirë të mësonte një gjuhë të dytë, dhe të mësonte për kulturën e vendeve fqinje. Këto janë taktika të qeverisjeve të vendeve të ndryshme në botë, ku nëpërmjet frikës së popullatës, mohimit të dijes, dhe propagandës mbajnë popullin nën kontroll, injorim dhe izolim.

Më alarmon fakti që në vitin 2013 për të hyrë në program doktorature në Kosovë provimi jepet një herë e 5 vjet. Dhe nëse nuk e fiton duhet të presësh pesë vjet të tjera që ta provosh sërish shansin. Ky rregull duhet ndryshuar patjetër, të bëhet çdo vit konkursi dhe më shumë universitete të ofrojnë programe të doktoraturës jo vetëm në Prishtinë. Kjo detyron rininë dhe inteligjencën shqiptare të largohen nga vendi, shumica kanë më shumë shanc në vendet fqinjë ku nuk kanë përkrahje, përfshi Serbi, Rusi, Maqedoni, Mal i Zi, Shqipëri. Qeveria vendore duhet të investojë në gjeneratën e re që po rritet në Kosovë për t’i dhënë edukimin dhe njohuritë e duhura që të jenë më të pregaditura për funksionin që do kryejnë. Një gjeneratë e edukuar prodhon ekspertë në fusha të ndryshme, që nënkupon një Kosovë të mirëqenur dhe më të avancuar.

Në vitin 2007 keni krye hulumtimet nëpërmjet UNMIK-ut për metodat diplomatike përdorura gjatë bisedimeve zyrtarëve për statusin dhe pavarësinë e Kosovës, çfarë ka qenë roli juaj këtu?

Ermira Babamusta: Në 2006 kam punuar në Departamentin e Paqes tek Kombet e Bashkura në New York. Kam ndjekur nga afër seancat në Këshillin e Sigurimit për çështjen e Kosovës si dhe bisedimet multilaterale Serbi-Kosovë-USA në OKB. Në 2003 dhe 2004 kam punuar si eksperte e punëve të jashtme në Washington DC në Kongresin Amerikan, në të dyja dhomat, për Senatin (Senator Harkin, anëtar i Foreign Affairs Committee) dhe në Dhomën e Përfaqësuesve (Congressman Kennedy). Gjatë punës time në qeverinë amerikane kam dhënë kontributin tim për çështjen e Kosovës dhe forcimin e lidhjeve Sh.B.A-Kosovë-Shqipëri. Çështjen e Kosovës e ngrita dhe para senatorëve dhe kongresmenëve amerikan në seancën zhvilluar në Kongres në verë 2004, në takimin me z. Colin Powell (sekretar shteti gjatë administratës të Presidentit Bush). Pasi e falenderova në emër të Shqipërisë dhe Kosovës për përkrahjen e jashtëzakonshme të Amerikës ndaj shqiptarëve, salla e Kongresit Amerikan u mbush me duartrokitje. Dhe z. Powell më kërkoi ta përfaqësoj dhe tregoi respektin për familjen dhe babain tim, Neki Babamusta para senatorëve.

Në 2007 kreva misionin e parë diplomatik për zgjidhjen e statusit të Kosovës dhe hulumtimin tim shkencor të masterit në Kosovë nën kujdesin e UNMIK-ut, UNHRC dhe Long Island University. Monitorova bisedimet diplomatike shumëpalëshe New York-Prishtinë dhe dhashë rekomandimet e mija në punimin tim shkencor me titull “Kosovo Status Talks:

A Case Study on International Negotiations”. Punimi im shkencor publikuar një javë para ngjarjes historike në shkurt 2008 parashikon shpalljen e pavarësisë si alternativë e vetme e Kosovës. Po në 2008 hapa gazetën time Prishtina Press (www.prishtinapress.info) me botim në Prishtinë (2008-10), si mjet i diplomacisë digjitale dhe përkrahje për diasporën dhe kulturën shqiptare.

Në 2012-13 kreva misionin e dytë diplomatik nëpërmjet ministrisë së Diasporës dhe Ministria e Punëve të Jashtme në Kosovë, dhe West Virginia University, Sh.B.A. Qëllimi i misionit është njohja e pavarësisë së Kosovës, sukseset në vend dhe rekomandimet e mia. Punimi shkencor do botohet si libër në anglisht dhe shqip.

Si shqiptaro-amerikane si e ndjeni veten?

Ermira Babamusta: Jam krenare të jem shqiptaro-amerikane, përfaqësuese e dy shteteve më historik në botë. Amerika është ëndërra e botës dhe vendi i demokracisë, ndërsa Shqipëria është pika strategjike e Ballkanit me histori dhe kulturë të lashtë. Kam jetuar në Amerikë që në vitin 1998.

Në Shqipëri u ktheva pas 15 vitesh për herë të parë me rastin historik madhështor të 100 vjetorit të pavarësisë të Shqipërisë në nëntor 2012, me ftesë të z. Artan Minarollit, Ministrisë të Kulturës dhe Kryeministrit z. Sali Berisha. Mora pjesë në organizimin e përkryer të festivalit të 13-të të Filmit Shqiptar me rastin e 100 vjetorin, nën drejtimin e vizionarit të madh, Artan Minarolli dhe të nderuarën znj. Majlinda Tafa. Na nevojiten më shumë njerëz të mëdhenj si z. Minarolli dhe znj. Tafa sepse janë ambasadorë të denjë të kulturës dhe artit shqiptar brenda dhe jashtë vendit. Duke promovuar talentet e kulturës shqiptare në Shqipëri, Europë dhe Amerikë, bota njeh dhe më mirë vlerat dhe traditat shqiptare. Duhet më shumë përkrahje dhe financim i programeve të tilla si metodë diplomatike dhe kulturore për të forcuar imazhin pozitiv shqiptar. 100 vjetorin e Shqipërisë e kam festuar në New York (me Vatrën), Tiranë (me festivalin e 13të të Filmit dhe Ministrinë e Kulturës), në Shkup dhe në Prishtinë.

Qëndrova një ditë në Tiranë dhe u largova për në Prishtinë të nesërmen ku jetova mbi 2 muaj për misionin tim zyrtar diplomatik për njohjen e pavarësisë të Kosovës dhe hulumtimin tim shkencor të doktoraturës. Gjithmonë them që zemra ime është në Kosovë dhe ka për të mbetur kështu ky fakt. Populli kosovar më ka bërë një pritje madhështore në vitin 2007 dhe në 2012-13. Vlerësoj mikpritjen e jashtëzakonshme të familjeve “Gashi”, “Kunoviku” dhe “Hajredini”.

“Home’ për mua konsideroj Amerikën ku kam kaluar gjysmën e jetës time të pjekurisë. Familjen e kam në Angli dhe verën dhe festat e fundvitit i kaloj bashkë me prindërit e mi të dashur. Është vështirë të them ku është vendi im meqë kurbeti na ndau në kontinente të ndryshme dhe larg familjes. Po kudo që jeta të më çojë, nuk e harroj prejardhjen time, historinë dhe origjinën e vendit tim – Shqipërinë, si dhe prejardhjen e gjyshërve të mi – Kosovën. Gjithashtu vlerësoj jashtëzakonisht SH.B.A.-në që u bë vendi dhe shtëpia ime e dytë dhe më dha kulturën e duhur, edukimin dhe një jetë që nuk do e kisha imagjinuar dot diku tjetër. Arritjet që kam patur në Amerikë i kam bërë vetë, me forcat dhe përpjekjet e mia pa përkrahjen e ndonjë njeriut dhe nuk do e doja ndryshe.

Mbi të gjitha e konsideroj veten njërëzore dhe humane, ku kam qëllim parësor përmirësimin e njerëzimit dhe civilizimit të sotëm dhe paqe. Si një individ, si një zë, si një e ardhme ku mund të jap unë kontribut për të patur ndryshim për më mirë – kjo është një pyetje që e kam në mendje në çdo aspekt dhe nivel të jetës time. Për mua çdo gjë fillon me individin. Një individ i kulturuar dhe me ambicie për zhvillim, sjell një shoqëri të mirë, një qytet, një shtet të fortë. Kjo influencon shtetin fqinjë dhe mënyra se si sillemi me njëri-tjetrin në aspektin global. Një veprim i thjeshtë i një individi të vetëm lidh si zinxhir të ardhmen e njerëzimit jo vetëm për veten e vet por dhe për vendin ku jeton dhe tërë botën. Prandaj duhet të synojmë si ta çojmë përpara kulturën tonë për të mirën e tërë botës. Duke vepruar kështu, njeriu heq atë Ego-n dhe Superego-n (filozofia Frojdiane) e vetes dhe jep mund për tërësinë. Pra duke u nisuar në aspektin vetiak, me një princip të një personi, rezultati nuk është më vetjak, kjo humbet kur synimi është human për të mirën e grupit,shoqërisë, botës.

Krenoheni me prejardhjen shqiptare dhe synoni ngritjen e vlerave shqiptare kudo në botë. Çfarë nënkupton prejardhja juaj shqiptare dhe vlerësimi nga kongresi amerikan ndaj punës tuaj dhe familjes tuaj?

Ermira Babamusta: Të parët e mi Babamusta dhe Cani kanë luftuar për lirinë, tokat, të drejtat e shqiptarëve dhe përhapjen e gjuhës shqipe në momentet më kulminante të historisë Shqiptare, duke ruajtur një lidhje të fortë diplomatike 100 vjeçare midis Shqipëri-SHBA-Angli. Dhe unë synoj të vazhdoj në hapat e tyre dhe misionin e tyre patriotik. Të dy fiset për 100 vite kanë luftuar që nga lufta e Shkodrës në tetor 1912 krahas vëllezërve të tjerë shqiptarë, dhe vazhdojnë të kontributojnë dhe sot në bashkimin e Shqipërisë, Kosovës dhe trojeve të tjera. Falenderoj respektin dhe vlerësimin që i dha senati Amerikan gjyshit tim me vdekjen e tij në 2003, ku senatorët u ngritën në këmbë dhe mbajtën një minutë zi. Gjithashtu vlerësoj nderin nga Kongresi Amerikan në 2004 ndaj familjes Cani, Babamusta dhe punës time me tre dekorimet e veçanta dhe ngritjen e flamurit amerikan në shenjë respekti në Capitol Hill, Washington DC.

Aktitivtei patriotik i fisit Cani dhe Babamusta fillon në tetor 1912 kundër pushtueseve serb, me Luftën e Shkodrës, ku krahas 200 të vrarëve nga Kavaja dhe Peqini ishin dhe të afërmit e fisit Cani dhe Babamsta. Ndërsa gjyshi im Beqir Babamusta u plagos në luftën e Shkodrës.

Në familjen Babamusta në Kavajë u mirëprit me 25 nëntor 1912 diplomati i madh Ismail Qemali nga gjyshi, Beqir Babamusta, dhe vëllezerit e tij Osmani, Murati dhe kushërinj të tjerë. Kurse Ramazan Cani (gjyshi i mamit) me 26 nëntor 1912 me çetën e tij së bashku me çetën e patriotit Bajram Xhani nga Kavaja shoqëruan me çetat e tyre të armatosura Ismail Qemalin në Vlorë, duke iu kundërvënë forcave pro-turke dhe bejlerve agallarëve të Myzeqesë.

Ramazan Cani (gjyshi i mamit tim, Suzana Cani Babamusta), është me prejardhje nga Kosova nga Canët e Dibrës së Kosovës, me lidhje fisnore me fisin Gashi. Gjatë viteve 1910-22 Ramazan Cani (Patriot i Madh, dekoruar 7 herë për vlera patriotike, Dëshmor i Kombit) ka krijuar çetë luftarake për mbrojtjen e trojeve shqiptare nga shovenistët serb dhe grek. Ramazan Cani u vra nga reaksioni feudal në Shqipëri në vitin 1922.

Ramazan Cani, në bashkëpunim me forcat patriotike të Shqipërisë dërguan në Paris Avni Rustemin i cili vrau tradhtarin e kombit Esat Pashë Toptanin (e egzekutoi në Paris në 1916). Ndërsa vetë Ramazan Cani po në vitin 1916 egzekutoi kandidatin për mbret në qeverinë tradhtare të Durresit Kadri Beun (qeveria tradhtare e Durrësit kërkonte që Shqipëria t’i kalonte Italisë 1918-19).

Në Kongresin e Lushnjes, shkurt 1920, çeta patriotike e Ramazan Canit siguroi punimet e Kongresit të Lushnjes, me detyrë ruajten e kongresmeneve dhe marrvajtjen e Kongresit, me veprimtari në Shqipërinë e Mesme. Ramazan Cani ishte krahu i djathtë i patriot Aqif Pashë Elbasanit dhe Bajram Currit, dhe i vëllezërve Myslim dhe Shqyri Peza. Ramazani vinte me porosi të Aqif Pashe Elbasanit, delegues nga Peqini, përfaqësues në Kongresin e Lushnjes për zonën e Peqinit dhe Elbasanit. Ramazani dhe i ati, Mustafa Cani, u vranë atë e bir nga reaksioni feudal në Shqipëri.

Kastriot Cani, (Veteran, biri i Heroit Popullar Ramazan Cani dhe gjyshi im) ka patur pseudonimin ‘Furtuna’ gjatë luftës antifashiste 1941-45. Në vitin 1945 ka marrë pjesë përkrah partizanëve për çlirimin e Kosovës dhe trojeve të tjera të ish Jugosllavisë. Gjatë viteve 1944-46 Kastriot Cani, bashkë me djalin e xhaxhait, Mehmet Babamusta (Dëshmor Kombi), u lidhën me organizatën antikomuniste ‘Fronti i Rezistencës’ dhe bashkëpunuan me zbulimin anglo-amerikan për rrëzimin e komunizmit në Shqipëri. Kreu i organizatës “Fronti i Rezistencës” Hamdi Frashëri u zbulua nga sigurimi i shtetit shqiptar dhe pushkatua. Djali i xhaxhit të gjyshit tim, Dill Cani, nënkryetar i organizatës u dënua me 101 vjet burgim të përjetshëm, dhe të tjerë u persekutuan dhe pushkatuan.

Xhaxhai im Qemal Babamusta duke bashkëpunuar me djalin e xhaxhait Mehmet Babamusta (dëshmor i kombit) dhe vëllain e tij Isuf Babamusta, nëpërmjet Mustafa Gjinishit (djali i tezes së tyre) qenë pranë oficerave të shtabit anglez. Gjatë vititi 1943-44 Anglia dërgoi oficerë anglez pranë Shtabit të Përgjithshëm për të ndihmuar Shqipërinë gjatë luftës së II botërore. Në këtë kohë Shqipëria ishte e pushtuar nga Italia dhe më pas nga Gjermania naziste. Qemal Babamusta (nacionalist, veteran lufte) u arrestua në kohën e komunist, dhe u burgos në vitin 47.

Ndërsa babai im, Neki Babamusta (Mësues i Merituar) nuk pranoi t’i shërbente sigurimit të shtetit gjatë komunizmit për të cilët nga tronditja psiqike që iu shkaktua u shtrua në spital në Elbasan. Prindërit e mi u panë me sy të keq nga diktatura dhe u lanë pa punë disa herë. Në kohën e diktaturës mamin (Suzana) e quanin mbesa e spiunit të Cias amerikane. Ndërsa mua më refuzuan hyrjen në shkollën e mesme.

Me fillimin e proçeseve demokratike babai me shokë të tjerë krijoi Shoqatën Patriotike Kombetare me parudhën “E duam Shqipërinë si Amerika”. Shoqata kishte për mision: rivlerësimin e figurave patriotike dhe të persekutuarve, hulumutimin për Kosovën martire, përkrahjen e familjeve kosovare dhe forcimin e miqësisë SHBA-Angli-Shqipëri.

Familja Babamusta dhe Shoqata Patriotike me 15 mars 1992 pritën ambasadorin e parë amerikan, Reilson, në Kavajë. Ambasadori u shoqërua nga ish-lideri i opozitës z. Sali Berisha. Me propozim të babait qendrës së qytetit të Kavajës iu vu emri ‘Sheshi Amerika’. Në Amerikë (1999-2004) prindërit punuan për forcimin e miqësisë Shqipëri-Amerikë dhe bashkëpunuan me radion Alba në Detroit, Michigan, për sensibilizimin e opinionit për çështjen e Kosovës (1999). Babai, Neki Babamusta është dekoruar tre herë, si mësues i merituar, për vlera patriotike dhe nga Kongresi amerikan.

Babai më tregon se në shtëpinë tonë në Kavajë, kemi strehur familje izraelite gjatë luftës në nëntor 1943 për 6 muaj nën lidhjen e besës. Po ashtu familja Babamusta ka strehuar edhe gjashtë ushtarë italian dezertor (tetor 1943) në kohën kur pushteti i Musolit u rrëzua në Italinë fashiste.

Keni punuar për zgjedhjet presidenciale të Obamës në 2008 dhe 2012 si drejtoreshë e fushatës në shtete të ndryshme në SHBA. Presidenti Obama ju nderoi dhe me një ftesë zyrtare për ceremoninë e inagurimit në Janar 2013 në Washington DC. Si ishte përvoja e juaj nga këtu?

Ermira Babamusta: Pasi përfundova trajnimin për fushatën, fillova punë në Florida si ‘field organiser’ organizuese në terren, më pas u zgjodha drejtuese e skuadrës (team leader) dhe më pas drejtoreshë “GOTV director” (GOTV – Get out the vote), ku kisha nën mbikqyrje 4-5 qytete në Florida. Po në 2008 më zgjodhën organizuese për 2008 Democratic National Convention, në Denver, Kolorado, me 75,000 pjesëmarrës, ku senator Barack Obama pranoi nominimin e partisë Demokratike.

Në 2012 administrata e Obamës më telefonoi dhe kërkoi të punoj për ta sërish në W Virginia, Ohio dhe Philadelphia, PA në rolin e drejtueses për monitorimin dhe trajnimin e vullnetarëve gjatë përgaditjes për proçesin e votimit. Me ftesë nga Presidenti mora pjesë në ceremoninë e inagurimit dhe darkën zhvilluar me 21 Janar 2013 në Washington DC. Ishte një manifestim historik dhe madhështor, të cilin e përjetova edhe në Janar 2009.

Çfarë konsideroni si suksesin tuaj më të madh?

Nocioni i suksesit ndryshon me konceptimin e njeriut dhe nocioni i rëndësive ose prioriteteve në jetën e secilit. Të tjerët konsiderojnë sukseset tek unë: puna në administratën e President Barack Obama, në OKB dhe Kongresin Amerikan, edukimin e lartë, Prishtina Press, vlerësimi nga Kongresi dhe senatorët amerikan, titulli “Gruaja e Kurajos” nga Instituti i Paqes “Kessel Peace Institute”, etj. Unë besoj se nuk e kam arritur akoma suksesin që dua. Kur të jetë Shqipëria dhe Kosova mirë dhe të bashkuar atëherë do jem dhe unë mirë. Kur njerëzimi do mendojë për zhvillimin e të gjithë qytetarëve pa dallim dhe të mos ketë më luftëra atëherë do kem dhe unë paqe shpirtërore.

Në nivelin personal vlerësoj maturinë, durimin, karizmatikën, inteligjencën, tolerancën, etjen për dije dhe zhvillim/përmirësim vetiak. Në aspektin shtetëror luftoj për të drejtat e njeriut dhe gruas, për paqe, zhvillim ekonomik dhe progres sidomos në Kosovë, forcimin e lidhjeve ShBA-Kosovë-Shqipëri dhe mbrojten e vlerave demokratike.

Kam jetuar në Francë (në 2010) ku dhe kam studiuar nëpërmjet EU (BE-së) dhe Universitetit të Strasbourg (Francë) dhe WVU në SHBA, me fokus “BE-ja dhe Sistemi Ligjor Evropian”.

Pasi të mbaroj doktoraturën synoj të jem në departamentin e shtetit në ShBA ose në Shtëpinë e Bardhë. Në të ardhme e shikoj veten si ambasadore ose si politikane me kandidaturë në Sh.B.A.

Një diplomat kërkon të jetë pothuajse për gjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesisht me natyrën e personit. Si është nga natyra Ermira?

Ermira Babamusta: Mendoj se natyra e vërtetë e njeriut tregohet në momentet më kritike dhe vështira në jetë, të cilat unë mundohem të tregohem e qetë, e durueshme, karizmatike, e ndëgjueshme, inteligjente dhe e drejtë. Në synimet e mia jam kurioze, këmbëngulëse, idealiste në motivim por realiste në praktikë, e pandalur, largpamëse, ambicioze dhe humaniste. Çmoj kultura të vendeve të ndryshme dhe respektoj historinë e secilit vend. Në larminë globale vlerësoj mirëkuptimin midis shoqërive dhe taktikat diplomatike bazuar në përpjekje pozitive midis vendeve.

Kocijancic : BE kërkon nga Beogradi të përmirësojë të drejtat e shqiptarëve në Preshevë

January 22, 2013 by dgreca

BRUKSEL (AIP) – Maja Kocijancic, zëdhënësja e shefes për Politikë të Jashtme të Bashkimit Evropian, baroneshës Catherine Ashton, duke shprehur keqardhje për situatën e krijuar në Preshevë, ka deklaruar për agjencinë e lajmeve “Presheva Jonë”, se zhvillimet e fundit në Luginën e Preshevës, Brukseli po i ndjek me mjaft vëmendje, pas kërcënimeve dhe heqjes së lapidarit të UÇPMB-së nga forcat e xhandarmërisë serbe.

Sipas znj.Kocijancic, “problemet duhet të zgjidhet me dialog dhe se një gjë e tillë nuk duhet të reflektohet në bisedimet Prishtinë-Beograd”. Znj.Kocijancic, duke folur për sutuatën në Luginën e Preshevës në vazhdim ka pohuar se, “neve nga Brukseli na vjen shumë keq për situatën e krijuar në rajon dhe që nuk hasi në mirëkuptim dhe kompromis nga ana e palëve të përfshira në këtë çështje. Për ne ka mjaft rëndësi që tani e tutje që të gjithë t’i kthehen dialogut dhe të mos vijë deri tek përshkallëzimi i sitautës apo konfrontimeve të panevojshme..”

“Ne i bëjmë thirrje të gjitha palëve në rajon për të rivendosur dialogun, për të shmangur konfrontimet e panevojshme, për të trajtuar çështje të rëndësishme me prioritet, veçanërisht zhvillimin social dhe ekonomik të Serbisë Jugore”, ka thënë znj.Kocijancic duke shtuar, se Beogradi duhet të përmirësojë të drejtat e shqiptarëve në Luginën e Preshevës.( Kortezi “Presheva Jonë”)

“HORIZONT I QARTË DHE SHANSE TË MËDHA PËR REALIZIMIN E ËNDRRËS AMERIKANE”

January 19, 2013 by dgreca

Intervistë e Baki Ymeri me Peter M. Tase (Milwaukee, USA)/

Pyetje: Z. Tase, diçka rreth familjes suaj: ku keni lindur dhe sa vjeç ishit në atë kohë kur emigruat për në SHBA?/

Peter Tase: Kam lindur në qytetin e Beratit, në Tetor të vitit 1982 dhe disa vite të fëmijërisë i kam kaluar në lagjen Mangalem, në njërën prej shtëpive buzë rrugës së kalldrëmtë që të çon për në Kalanë e qytetit. Gjithë periudhën e tranzicionit e kam përjetuar si nxënës në shkollën 8-vjeçare “22-Tetori” dhe më pas si student në Shkollën e Mesme të Përgjithshme “Bab Dud Karbunara” deri sa në vjeshtën e vitit 2000, së bashku me prindërit dhe vëllanë më të vogël, u larguam për në SHBA duke u vendosur në qytetin e bukur Milwaukee të shtetit Wisconsin, ku jetojmë edhe sot. U larguam nga Shqipëria me kujtimet e hidhura që na lanë ngjarjet e tmerrshme të vitit 1997, të cilat unë, edhe pse në moshë ende 15 vjeçare, i përjetova nga afër. Në atë kohë ne jetonim në Lagjen “30-Vjetori” dhe nëna ime ishte mjeke e kësaj lagjeje. Natyrisht, ishte mjaft e njohur dhe e familjarizuar me banorët e lagjes aq sa mua, që isha edhe më i rrituri, më thërrisnin “djali i doktoresha Ludit”.

I kujtojmë ato skena, kur para vilës sonë dy-katshe, ndalonte autokolona e benzave mbuluar nga pluhuri i rrugës shkaktuar nga rrotat që frenonin, prej nga dilnin gjithë ata djem të rinj dhe plot energji, me “kallashnikovë” nëpër duar, që vinin për të kërkuar asistencë mjekësore për ndonjë shokun e tyre të plagosur gjatë ndeshjes mes bandave, dhe më vjen çudi se si arrita të mësohesha dhe të miqësohesha me ta. Shpesh, ndonjëri prej tyre ngacmonte vëllanë e vogël, duke i thënë se “kemi ardhur për të marrë mamin!”. Ndersa Aldo, në atë kohë vetëm 10 vjeç, qante dhe i shante para e mbrapa…Këto skena dhe të tjera si ajo kur, bashkë me mësuesin e fizkulturës së shkollës 22-Tetori, hymë në Shtëpinë e Pionierit të përfshirë nga flaka dhe tymi, për të shpëtuar instrumentat muzikorë, ndërsa zjarrfiksja në buzë të rrugës ende vazhdonte të digjej, apo kur luaja me sintetizator në klubin Bar Rati ku mblidheshin “heronjtë” e 1997-ës, më vijnë ndërmend si pamje të ndonjë filmi të parë në femijërinë e hershme ndërsa vetja si një personazh i filmave “western”.

Por një gjë nuk mund ta harroj kurrë: shpërfytyrimi që i ishte bërë në vitet e tranzicionit imazhit të shkollës që mbante emrin e mësuesit patriot Bab Dud Karbunara, dikur e mesme pedagogjike dhe më pas e mesme e përgjithshme ku unë kalova tre vitet e fundit të jetës time në Shqipëri dhe ku babai im ishte diplomuar si mësues dhe më pas kishte qënë mësimdhënës në të njëjtin këshill pedagogjik me mësues të njohur si: Avenir Aleksi, Luçi Nushi, Elsa Vakëflliu, Ksenofon Ilia, Andon Sinjari, Asllan Sula e të tjerë më të rinj, bashkëmoshatarë të tij, të cilët arrita t’i njoh si kolegë të afërt të tim ati, por tepër von për të patur edhe fatin t’i kisha mësuesit e mij! Viti im i fundit në këtë shkollë, pikërisht, kur përgatiteshim për të marrë rugën e Amerikës, ishte me të vërtetë një “nightmare” dhe që nuk dua ta sjell kurrë ndër mend dhe jo më të flas për të!

B. Y.: Pasi u vendosët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku i keni mbaruar studimet?

P. T.: Ishte 22 Shtator i vitit 2000, kur shkelëm për herë të parë në tokën Amerikane. Nuk është e lehtë të integroheshe menjëherë në jetën Amerikane, por neve na u bë mbështetje një person mjaft i afërt i familjes dhe që i përkiste brezit të parë të lindur në Amerikë. Unë dhe vëllai im ishim të vetmit studentë emigrantë dhe të parët shqipfolës në historinë e “Middle” dhe “High school” të Whitefish Bay-it në Milwaukee, më e mira në shtetin e Wisconsin-it. E përfundova shkollën e mesme në Qershor të vitit 2001 dhe në vjeshtë u pranova në Universitetin ‘Wisconsin’ në Milwaukee (UWM), ku mbarova studimet për Shkenca Politike dhe Literaturë Italiane. Në pranverën e vitit 2006, u pranova në Qendrën për qeverisje “Les Aspin” në Washington, D.C., ku, për gjashtë muaj, në të njëjtën kohë me studimet e programuara nga Qendra, punova në zyrën e Rep. Richard Pombo (CA-11), anëtar i Dhomës së Ulët në Kongresin Amerikan. Gjatë qendrimit tim në Kongres, m’u krijua mundësia të kem kontakte me personelin e Ambasadës Shqiptare në Washington DC duke i shërbyer politikës shqiptare në realizimin e mjaft takimeve të rëndësishëm me anëtarë të Senatit dhe anëtarë të Dhomës së Ulët në Kongresin Amerikan.

Mund të përmend me këtë rast realizimin e takimit të Kryetares së Kuvëndit të Republikës së Shqipërisë me Kryetarin e 59-të të Dhomës së Ulët, Dennis Hastert, gjatë vizitës së saj zyrtare, tre ditore, në muajin Mars të vitit 2006. Por mbresa të pashlyeshme më kanë lënë takimet midis Ministrit të Jashtëm të Shqipërisë, Z. Besnik Mustafaj dhe disa figurave të shquara të politikës Amerikane, ku unë isha i pranishëm në rolin e përkthyesit, në muajin Shkurt të po atij viti. I tillë ishte takimi që organizova me Rep. Dana Rohrabacher, anëtar tjetër i Kongresit Amerikan dhe ish-autori i fjalimeve të Presidentit Regan në vitin 1983; takimi me anëtarin e Kongresit nga Dakota e Veriut, Earl Pomeroy mjaft i njohur për politikën shqiptare me fjalimet e tij në sallën kryesore të Dhomës së Ulët në mbështetje të pavarësisë së Kosovës, por e paharruar do të mbetet për mua biseda e ngrohtë midis Z. Mustafaj dhe ish-Ambasadorit të SHBA-së në Vatikan, Thomas P. Melady. Pas kthimit nga shërbimi vullnetar me Korpusin e Paqes në Paraguaj, në vitin 2009, do të takohesha përsëri me Ambasador Melady, në auditorët e Institutit të Politikave Botërore, Washington DC, ku unë fillova studimet për master’s degree. Edhe pse kishin kaluar disa vjet nga takimi me Ministrin e Jashtëm Shqiptar, gjurmët që kryediplomati Besnik Mustafaj kishte lënë tek Profesor Melady, ishin mjaft të thella duke e konsideruar atë si një diplomat të standarteve Euro Atlantike dhe bashkëkohore. Me një përvojë të pasur nga puna në Kongresin Amerikan, kthehem përsëri në Wisconsin, për të përfunduar Fakultetin dhe sapo u diplomova në Dhjetor të vitit 2006, me erdhi edhe konfirmimi i kërkesës për t’u bashkuar me Korpusin e Paqes dhe për të shërbyer në Republikën e Paraguait për më shumë se dy vjet.

B. Y.: Çfarë ju shtyti që të aplikoni për të hyrë në Korpusin e Paqes?

P. T.: Kjo është një temë e cila do të kërkonte shumë vëmendje por edhe mjaft vend për t’u trajtuar. Ky është edhe projekti i ardhshëm: të sistemoj dhe të publikoj disa qindra faqe me shënime mbi Paraguain dhe paraguajanët, me të cilët, tani, veç gjuhës indigjenase, guaranishes, më lidhin edhe kujtimet e bukura. Dua të bëj diçka për të ndryshuar jetën e tyre, qoftë edhe të shkruaj për ta dhe t’ia bëj të njohur botës hallet e tyre. Por nga ana tjetër ndjej edhe një detyrim moral ndaj Shtetit Amerikan, diversitetit dhe barazisë që më dha mundësinë, mua të riut nga Shqipëria, të prezantoj në botë, krahë për krahë me moshatarët e mij amerikanë si vullnetarë të Korpusit të Paqes, vlerat e vërteta morale të atij brezi që në rolin e lidershipit do të përcjellë në breza madhështinë e këtij vendi të lirë dhe demokratik. Si më lindi ideja për të shërbyer në Korpusin e Paqes?

Fare natyrshëm… Familja jonë u integrua shumë shpejt me një sistem i cili ‘madhështinë’ e vet e ka arritur mbi bazën e modelit të përkryer të demokracisë në shoqëri, liria e të shprehurit dhe e individit, diversiteti dhe respekti ndaj ligjit. Prinderit e mij erdhën në këtë botë të panjohur duke mbartur me vete vlerat humane të atij sistemi si dhe humanizmin profesional si mësues dhe mjek. Nuk ka se si të jetë ndryshe…”Dardha bie nën dardhë” thotë populli. Këto motive humane unë i pashë tek Korpusi i Paqes ku gjeta vetveten, duke u “kthyer në origjinë” e duke përjetuar humanizmin e vërtetë të asaj bote ku njeriu nuk vlerësohet nga paraja dhe ku “altruizmi” nuk ka hyrë ende në fondin e gjuhës guaranishte të indigjenasve. Shumë shpejt e ndjeva veten të barabartë mes vullnetarëve të tjerë amerikanë, që shkonin nëpër botë për të ndihmuar njerëzit në nevojë dhe që me punën dhe përkushtimin e tyre ata bëhen edhe një shëmbull për t’i treguar të riut amerikan se pjesëmarrja në ‘Peace Corps’ është mënyra më e mirë për të shprehur mirënjohjen ndaj këtij shteti që i jep mundësitë kujtdo dhe pa dallim për të çarë në jetë e për të realizuar synimet e veta. Por, mendoj, se janë edhe disa faktorë objektivë që kanë ndikuar në karakterin tim për të ndërmarrë një vendim të tillë.

Në vitin 1991, pas përmbysjes së diktaturës komuniste, Shqipëria “hapi portat”. Nuk i kisha mbushur ende dhjetë vjeç dhe mbaj mend që në Berat filluan të vërshojnë “misionerët e paqes”. Vinin nga të katër anët e botës dhe i përkisnin të gjitha besimeve fetare. Nuk mungonin edhe autoritete te diplomacisë ndërkombëtare si, Perez De Kuelar apo shkrimtarë të shquar, miq dhe dashamirës të popullit shqiptar. Këta të fundit kontaktin e parë e kishin me Bibliotekën e qytetit ku, deri në atë kohë (1991), si drejtues i emëruar nga “nomeklatura e kuqe”, edhe pse nuk kishte qënë ndonjëherë komunist, ishte babai im. I kam ende të freskëta në mendje ato çaste kur miqtë tanë të rinj që vinin nga Evropa, për ditë të tëra e gjenin tavolinën dhe krevatin shtruar. U mësuan edhe ata me ‘mikpritjen shqiptare’. Nuk i mbaj mend emrat e tyre, por na ishte bërë zakon që, më von, t’i kujtonim nëpër biseda fare natyrshëm si: italianët, ajo anglezja, Mazllemi (emër karakteristik shqiptar) nga Zvicra, ata të Bahait apo të Caritas-it etj. Vetëm akademiku Anglez, Philip Winn, i cili e vizitonte Beratin për herë të dytë me rastin e 2400 vjetorit të lindjes, ka hyrë në historinë e familjes sime.

Kam një fotografi, kujtim, nga ai dhe një paragraf të shkëputur nga letërkëmbimi disa vjeçar me babanë tim, ku thotë: “Ç’kënaqësi sikur dashamirës të Shqipërisë të gjenin kohë dhe të bënin përpjekje për të ndryshuar mendimin dhe gjykimin e tyre për këtë vend, ashtu sikurse fatmirësisht po më ndodh edhe mua…! Le të shpresojmë se djali jonë Aleksandër dhe djali juaj, Peter do të jetojnë në një Europë më të bashkuar..! Le të shpresojmë që të takohemi përsëri në Shqipëri, në kohë më të mira! Jam i bindur se ditët që do të vijnë do ta bëjnë një gjë të tillë!” (TË HUAJT PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPTARËT – Piro Tase). Ndoshta mund të ketë ndikuar edhe ‘kontakti’ im me të huajt nga vende të ndryshme të Evropës dhe Azisë,…( të cilët kanë ardhur përgjatë shekujve në Beratin e lashtë si gjeneralë të ushtrive pushtuese, si diplomatë, misionarë politik apo edhe si shkencëtarë a visitorë)…përmes shënimeve që ata kanë lënë për përshkrimin e Beratit dhe beratasve, gjatë punës time kërkimore për gjetjen e këtyre dokumentave nëpër fondet e disa bibliotekave të Universiteteve më në zë të Amerikës, për të ndihmuar autorin Piro Tase në realizimin e projektit të tij të hershëm: “Të huajt për Shqipërinë dhe Shqiptarët” http://www.lulu.com/shop/piro-tase/t%C3%AB-huajt-p%C3%ABr-shqip%C3%ABrin%C3%AB-dhe-shqiptar%C3%ABt-edicioni-2/paperback/product-6464469.html

B. Y.: A e keni vizituar më pas Paraguain dhe fshatin ku shërbyet si vullnetar në “Peace Corps”?

P. T. Kjo është mbrekullia: që edhe pas përfundimit të shërbimit vullnetar në Paraguaj, ku kam kaluar vitet më të bukurit e rinisë sime, ende vazhdojnë të më përshëndesin: “Hola, Nortamericano, Pedro”! Sapo u ktheva prej andej pas një qendrimi të shkurtër me mision nga Këshilli i Studimeve të Hemisferës Perëndimore (www.coha.org) për të cilën punoj si studjues i çeshtjeve të Amerikës së Jugut.

B. Y.: Cili ishte misioni juaj gjatë shërbimit në Paraguaj?

P. T.: Korpusi i paqes në Paraguaj ka filluar aktivitetin e vet në vitin 1967. Në kohën time ne festuam 45 vjetorin e këtij fillimi. Që nga hapja e aktivitetit në Asuncion, kanë shërbyer më shumë se 3900 vullnetarë dhe aktualisht shërbejnë rreth 210 vullnetarë në pjesën më të madhe të vendit. Fuksionet kryesore të Korpusit të Paqes janë: prezantimi i kulturës së vërtetë, demokratike Amerikane në popullsinë vendase, si dhe realizimi i projekteve në fushën e shëndetësisë, arsimit si dhe reformimi i pushtetit lokal. Vullnetarët e Korpusit të paqes prezantonin vlerat e vërteta të një të riu Amerikan, ndaj dhe përzgjedhja e kandidatëve bëhej duke kaluar gjatë një procesi të gjatë dhe mjaft delikat. Gjatë tre muajve të parë, kemi bërë një trajnim intensiv teknik dhe gjuhësor. Pas periudhës së trajnimit bëmë betimin zyrtar në Ambasadën e SHBA-së në Asuncion, dhe sejcili prej nesh u drejtua për në fshatin apo qytetin e vogël ku ishte caktuar nga stafi i zyrës së korpusit të paqes dhe drejtorët përkatës të projekteve të ndryshme për zhvillim në Korpusin e Paqes.

Mua më ra radha të shkoj në një zonë të thellë të Paraguait, më shumë se 440 km në Jug të Asuncionit. Kam punuar nga afër me mësuesit, infermjerët dhe fshatarët e zonës duke bërë të mundur që sejcili prej tyre të kishte ndjenjën e përgjegjësisë dhe iniciativës për realizimin e mjaft projekteve në fushën e higjenes, arsimit dhe shëndetit publik. Krahas realizimit të programit te ‘Peace Corps’ fillova të jepja edhe mesimin e gjuhës angleze në shkollën e mesme të fshatit. Paraguai është një nga dy vendet më të varfër në Amerikën Latine. 2.5 milionë shtetas jetojnë në nivelin e varfërisë ekstreme edhe pse është vendi i parë në botë për prodhimin e energjisë elektrike të rinovueshme (me burime hidrike), zë vendin e dytë për prodhimin e sojës dhe të pestin në botë për rezervat e naftës në zonen e Çako-s (Chaco-Paraguay), Paraguaj. Ky vend mesdhetar dallohet, gjithashtu, edhe për nga rezervat e mëdha të ujit të pijshëm, që e bejnë të renditet në vendin e dytë për burime ujore. Me gjithë këto pasuri natyrore, Paraguai ka një sistem të amortizuar rrugësh të asfaltuara, madje mund t’ju them se Republika Orientale e Uruguait, është sa gjysma e teritorit të Paraguait dhe ka mbi dhjetë mijë km rrugë të asfaltuara, kundrejt 4700 km rrugë të tilla në Paraguaj.

Pata fatin të jetoj në një fshat të larget të Paraguait, Teniente Sanchez, dhe të njoh nga afër jetën rurale por edhe kulturen tipike paraguajane dhe, mbi të gjitha, të mësoj edhe gjuhën e tyre, Guarani, që është edhe njera prej dy gjuhëve zyrtare në vend. Gjithashtu, gjatë orëve të lira punoja me projektin e hartimit të një fjalorit simultan pesëgjuhësh, botimin e të cilit e realizova menjëherë pasi u ktheva nga shërbimi. (http://www.lulu.com/shop/peter-tase/simultaneous-dictionary-in-five-languages/paperback/product-13853847.html). Ishte një eksperiencë e mrekullueshme dhe nuk mund të gjesh fjalë për të falenderuar këtë agjenci të qeverisë së ShBA-së, Korpusin e Paqes duke i dhënë në këtë mënyrë të rinjve Amerikanë mundësinë për të ndezur pishtarët e demokracisë dhe të lirisë së vërtëtë edhe në skajet më të largëta të globit. Ndihem krenar që jam pjesë e këtij grupi vullnetarësh që sot përbëjnë më shumë se 130 mijë anëtarë që kanë shërbyer në më shumë se 134 vende të botës.

B. Y.: Aktualisht me se jeni duke u marrë dhe çfarë planesh keni për të ardhmen?

P. T.: Pas kthimit nga Paraguaj, fillova studimet në ‘Institutin e Politikave Botërore’ në Washington, D.C., për gradën Master në fushën e sigurisë kombëtare dhe Diplomaci. Njëkohesisht, kam bërë edhe një Internship në zyrën e Ambasadorit të Paraguai-t, duke forcuar, kështu, më shumë lidhjet me këtë vend. Gjatë muajit Qershor dhe Korrik të këtij viti, i dërguar nga ‘Washington Report on the Hemisphere’, si një ‘Research Fellow,’ ndërmora një vizitë të gjatë në Paraguaj, ku dhe perjetova nga afër ndryshimet e befasishme politike që ndodhën në Asuncion dhe që tërhoqën vëmendjen e shtypit botëror si dhe atij shqiptar. Krijova mundësinë që të bëja dy intervista me Presidentin e Paraguait, Dr. Federico Franco, para dhe pas marrjes së detyrës së Presidentit. (http://www.iwp.edu/news_publications/detail/iwp-student-interviews-paraguayan-president-federico-franco). M’u kërkua që të jap disa intervista lidhur me situatën më të fundit politike në Paraguaj, në dy gazetat më të mëdha në vend si dhe në disa radio dhe stacione televizive. (http://www.ipparaguay.com.py/2011/ip/index.php?#cuerpo). Mora shkas për të vlerësuar kulturën demokratike të popullit paraguajan për të zgjidhur në mënyrë paqësore dhe demokratike këtë situatë delikate që tërhoqi vëmendjen e gjithë botës. Kam vizituar edhe tre universitete në Paraguaj, ku prezantova Fjalorin Simultan me Pesë Gjuhë dhe dhurova një sasi të konsiderueshme librash për bibliotekat e tyre.(http://www.abc.com.py/edicion-impresa/locales/ex-cuerpo-de-paz-dona-libros-a-universidades-406684.html)

Më 11 Shtator, 2012, në bashkëpunim me UWM do të organizojmë një forum mbi potencialet që ka Paraguaj për investitorët e huaj, kryesisht Amerikanë, që do të zhvillohet në mjediset e këtij Universiteti ne bashkepunimin me komunitetin e biznesit në shtetin Wisconsin. Në këtë takim do të marrin pjesë edhe autoritete të larta që do të vijnë nga Asuncioni. Aktualisht, pas një proçesi të vështirë konkurimi me teste dhe intervista, arrita të fitoj pozicionin e ndihmësit të Sekretarit të Përgjithshëm të ‘Federatës Nderkombëtare të Shoqatave të Edukimit në Inxhinjeri’ (IFEES).( http://www.sefi.be/ifees/). Kërkesa nga ana e Gazetës mjaftë të njohur per shqiptarët e Amerikës, ‘Telegraf’ për të dhënë këtë intervistë, përkon me ditën e parë të fillimit në këtë pozicion, i cili do të më bëjë të mundur që, në të ardhmen, t’i shërbej jo vetem politikave botërore, por në veçanti, edhe vendit tim, si në politikë, po ashtu edhe në fushën e shkencës dhe të arsimit.

B. Y.: A do t’u mbetet kohë e lirë?

P. T.: Shpresoj se po. Fillimisht, do ta kem pak të vështirë por do të përpiqem që të ruaj bashkëpunimin me ‘COHA, ‘Spero News’, Kosova Info, ‘ACADEMICUS-International Scientific Journa’l’, si dhe me revistën artistike Euro-Shqiptare “KUQ E ZI” që botohet në Bruksel nga artisti dhe shkrimtari i njohur, Lek Pervizi, https://sites.google.com/site/revistakuqezi/) po ashtu, do të vazhdoj të merrem me projektin tim në fushen e përkthimeve për të prezantuar në botën anglishtfolëse dhe në kontinentin e Amerikës Latine, poezinë shqiptare. Ky projekt i ka fillimet me përkthimin e më shumë se dhjetë autorëve shqiptarë, ndër të cilët: krijimtaria e Ndue Ukajt, përkthyer në Anglisht dhe Spanjisht, Anton Gojçaj dhe Remzi Basha. www.petertase.com

B. Y.: Faleminderit dhe Tung!

(Intervistoi:Baki YMERI)

PËRHERË, ME SHPIRTIN E GJALLË TË SHQIPTARISË…

January 19, 2013 by dgreca

-Bisedë e poetes atdhetare Makfire Canolli, banuese në Nju Jork, me prof. Murat Gecaj, publicist e studiues, Tiranë /

NE FOTO: Në familjen Canolli, nga e majta: Sejdiu, Dalina, Donjeta e Makfirja/

1.-Megjithëse e di që të sjell dhimbje në shpirt, e nderuara Maki, lutem, më trego shkurtimisht, se kur dhe si je larguar nga vendlindja? Cilët ishin prindërit tu?/

– Jam larguar nga Kosova në një kohë, kur populli shqiptar, me anë të protestave përpiqej me çdo kusht të mbronte atë pak autonomi, që e kishte dhe e cila na u muar me dhunë. Pra, ishte viti 1991, kur lashë Kosovën për herë të parë dhe mora një rrugë të panjohur, shkova drejt një bote tjetër, e cila quhet Perëndimi. Prindërit e mi (tashmë të ndjerë) ishin babai, Nazifi dhe nëna, Sabilja. Ishin një çift i mrekullueshëm, të cilët sollën në jetë 4 djem dhe 2 vajza. Unë jam fëmija më i vogël i tyre ose, siç e quajnë atje, “sugaresha”. Na rritën me shumë mund e sakrifica dhe u përpoqën të na edukonin në mënyrën më të mirë njerëzore e, mbi të gjitha, në frymën atdhetare.

Të parët e babait tim kanë jetuar në fshatin Maqedonc, në rrethinat e Sanxhakut. Por ata u detyruan t’i lëshonin me dhunë vatrat e tyre, sikurse qindra e mijëra shqiptarë të tjerë te asaj kohe. Pra, lanë shtëpi e katandi dhe ikën nga mundën, për t’i mbijetuar gjenocidit serbosllav të asaj kohe. Ata morën me vete vetëm emrin shqiptar ose, siç bëri gjyshi ynë i ndjerë, që na e la trashëgim për mbiemër, të cilin e kemi edhe sot, me qëllimin që kurrë të mos harrohen ato toka amtare shqiptare! Duke mos dashur të shkojë në Anadoll, siç vepruan mijëra shqiptarë të tjerë, ai vendosi të ndalet në pjesën verilindore të Kosovës, pikërisht në Malësinë e Gollakut, atje ku lindi babai im. Gjyshi kishte ndërruar jetë, kur babai ynë ishte 7 vjeç. Pra, jeta e tij kishte qenë shumë e rëndë dhe në moshën 13-vjeçare, bashkë me nënën e tij, u detyrua të niset drejt Prishtinës, ku aty u vendosën që të jetonin përgjithmonë. Babai ynë ka qenë njeri me karakter burrëror e atdhetar, si dhe mik i ngushtë, bashkëpunëtor dhe përkrahës i vendosur i Adem Demaçit dhe shumë trimave të tjerë e luftëtarë të asaj kohe.

Në pranverën e vitit 1982, familja jonë ishte në shënjestër të UDB-së jugosllave.U zbulua edhe veprimtaria ilegale e 3 vëllezërve të mi, të cilët u burgosën, bashkë me shumë bashkëpunëtorë të tjerë dhe kaluan vite të tëra nëpër burgjet e rënda serbosllave. Nëna jonë u paralizua, një vit pas burgosjes së djemëve të saj dhe në vitin 1984, u nda përgjithnjë nga jeta në moshën 49-vjeçare. Ndërsa babai edhe pse pati shumë dhimbje, të paktën, zemra e tij duroi më gjatë. Ai u nda nga jeta në moshën 77- vjeçare, në fund të vitit 1997, kur lufta për çlirimin në Kosovë vetëm sa kishte filluar. Largimi im nga vendlindja ndodhi pikërisht 21 vite të shkuara. Por nuk filloi së pari me mua, se shpërngulja jonë familjare na kishte ndjekur ndër breza dhe ajo e ka zanafillën pikërisht atje, te Molla e Kuqe!

2.-Ku ke jetuar gjatë këtyre viteve, sa ju ka ndryshuar kjo shkëputje nga vendlindja dhe me çfarë veprimtarishë kryesore je marrë?

-Fillimisht, ishim vetëm unë dhe bashkeshorti im, kur e morëm rrugën e mërgimit dhe u nisëm për në Gjermani.Më pas, krijuam çerdhen tonë familjare, me ardhjen në jetë të dy vajzave tona të dashura, Donjetës dhe Dalinës. Atje jetuam gjerë në fillim të vitit 1998 dhe pala gjermane na ktheu në Kosovë, sepse ne nuk kishim leje qëndrimi të përhershme dhe me arsyetimin, se “në Jugosllavi është gjithçka në rregull!” E vërteta ishte, se në Kosovë lufta për çlirim kishte filluar. Pas dy ditësh, kur ne u kthyem në shkurtin e atij viti, ndodhi masakra e parë në zonën e Drenicës. Pastaj, ne qëndruam gjatë tërë luftës në Kosovë, pikërisht në vendlindjen tonë, Prishtinë. Më pas u detyruam që, si mijëra kosovarë, t’i lëshojmë vatrat tona dhe të largohemi nga toka amtare!

Më në fund, pas gjithë atyre vuajtjeve, kaluam në Maqedoni, ku qëndruam disa javë, te vëllezërit tanë matanë kufirit. Ata na pritën në vatrat e tyre aq ngrohtësisht dhe, pas disa javësh, na humbën shpresat se do të ktheheshim shpejt në Kosovë. Prandaj vendosëm të paraqiteshim në kampin e Stankovecit. Aty i mbushëm ca formularë dhe, mbas dy ditësh, ishte Amerika e para ajo, që e mori përsipër shpëtimin dhe strehimin tonë.

Nuk mund të them se, të qenit “e degdisur”, më ka ndryshuar. Por, më saktë, më ka vrarë thellë në shpirt. Kjo, për vetë faktin, se jeta në mërgim, larg atdheut, është sikur jeta e fëmijës, që rritet larg nënës së vet.

3.-Dëshiroj të di diçka më tepër për familjen tuaj…

– Kam burrin, Sejdiun, i cili jo vetëm që është një bashkeshort dhe baba shembullor, por është një mik dhe shok i ngushtë i imi, pra “krahu im i djathtë”. Pa përkahjen e tij, nuk do të isha kjo që jam. Po ashtu, nga fryti i kësaj dashurie, jam nënë e dy vajzave të mrekullueshme, Donjetës dhe Dalinës, të cilat po tregojnë suksese të njëpasnjëshme, aty ku jetojnë dhe po shkollohen. Si shperblim i këtyre arritjeve, ato shpesh herë janë nderuar me diploma të ndryshme. Ndër të gjitha ato diploma, 4 janë me te veçantat: Donjeta ka 2 diploma nga ish Presidenti Amerikan, Xhorxh V. Bush, duke u shpallur njëra ndër 10 nxënëset më të mira në shtetin e Nju Jorkut. Por edhe Dalina është nderuar me diploma të njëjta dhe ka marrë po atë vlerësim, si motra e saj, nga Presidenti Amerikan Barak Obama. Vajza e madhe është në Universitetin e Londrës, ku studion për juriste dhe, ndoshta, një ditë mund të jetë edhe pjesë e Senatit amerikan. Këto ditë, ajo ka ardhur përkohëisht te ne dhe na është mbushur me gëzim, jo vetëm zemra, por dhe tërë shtëpia.Ndersa vajza e vogël jeton me ne, ndjek klasën e 11-të të shkollës së mesme dhe dëshiron të studiojë për farmaci. Këto të dyja janë tërë pasuria jonë, më e madhja e më e çmuara në botë. Pa ato, jeta jonë nuk do të kishte kuptim. Janë të lidhura shumë me vendlindjen tonë, për vetë faktin se e flasin gjuhën shqipe shumë bukur dhe mezi presin të shkojnë në Kosovë, sepse larg saj e ndiejnë thellë mungesën e mjedisit të gjallë shqiptar.

4.-Cilat janë lidhjet tua me Bashkësinë Shqiptare, në qytetin ku jeton?

-Fatkeqësisht, në qytezën, ku jetojmë ne, nuk kemi shqiptarë. Më së afërti, i kemi disa miq, 45 milje larg. Ndërsa ata, me të cilët kam lidhje familjare, jetojnë 200 mile më larg.Takohemi, kur të na jepet mundësia, meqenëse këtu tërë jeta është: punë e gjumë. Keni qenë edhe ju vetë këtu dy herë, më 1993 e 1994, me nga një muaj e gjysëm, profesor i nderuar dhe e njihni, pak a shumë, jetën këtu. Kam edhe miq e mikesha të tjera, gjithandej në Amerikë, si në Teksas, Çikago, Miçigan, Pensilvania, Nju Jork, Nju Jeresy, Konektika etj. Mandej, kam të njihur të tjerë, poetë e shkrimtarë, të shpërndarë nëpër diasporë, por edhe në atdhe. Me ta, kam lidhur miqësi njerëzore dhe profesionale. Pothuajse me të gjithë, kam kontakte të përhershme. Më kanë përkrahur edhe moralisht, ku njeri ndër ata miq jeni edhe Ju, i nderuari prof. Murat. Më kanë ofruar edhe përkrahje për botimin e dy librave. Kështu, pas botimit të tyre, u bëra anëtare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, këtu në SHBA, e këtij shpirti të gjallë të shqiptarisë. Pastaj kontakti miqësor i kalon shpesh herë kufinjtë e Amerikës, pra kam lidhje të mira edhe me shqiptarët e Skandinavisë, përmes valëve të Internetit. Njëri nga ata është pikërisht Radio Projekti, në Danimarkë, ku përveçse jam dëgjuese, bashkëpunoj rregullisht. Bile, një kohë, isha moderatore dhe shpresoj sërish, në një të ardhme të afërt, t’i kthehem emisionit tim, që e mbaja dhe titullohej, “Me krijuesit shqiptarë, në diasporë”.

5.-Çfarë të ka sjellë ose ke fituar nga emigracioni? Po, çfarë ke humbur, në këta vjet?

-Përfitimi i parë dhe më i madh, që na ka sjellë emigracioni, është shkollimi i vajzave tona dhe sukseset e tyre, që kanë siguruar gjerë më tani. Por shpresoj dhe besoj që ende kanë për të arritur në jetën në vazhdimësi.

Ndërsa, kam humbur çastet më të bukura familjare, që kanë ndodhur në Kosovën time ose edhe ato të hidherimit, siç ishte rasti, kur u nda përgjithnjë nga jeta babai, në vitin 1997. Në atë kohë isha në Gjemrani dhe nuk kisha asnjë mundësi të shkoja ta takoja dhe as të marrë pjesë në lamtumirën e fundit! Po ashtu, humbje për mua mund ta quaj edhe çastin e festën e shpalljes së Pavarsisë së Kosovës. Me lotë në sy i përcillja ato ngjarje përmes TV-së dhe nuk munda të isha aty afër. Pastaj, së fundmi, ishte pamundësia për të qenë në Shqipëri e në Kosovë, më 28 Nëntor 2012, në jubileun e madh të 100-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë.

6.-Si i mban lidhjet me vendlindjen dhe me të afërmit, atje?

-Tashmë, është më lehtë, se sa para 20 viteve. Mbaj mend se, në atë kohë në Gjermani edhe pse ishim më afër, ku na ndanin nga vendlindja as dy orë të plota me aeroplan, kontaktet ishin shumë më të vështira. Qëndronim me orë të tëra për të telefonuar në familjet tona dhe, sapo e mirrnim linjen, ajo na shkëputej, sepse rrjeti ka qenë i dobët dhe, ndoshta, ishte pala serbe ajo, që i pengonte këto lidhje tonat. Gjatë asaj kohe, kemi pasur vetëm një emision në radio, në orën 23:00, ku i degjonim lajmet nga “Evropa e lirë”, përmes një radiolidhje të Zagrebit dhe ishte i vetmi burim informacionesh, në gjuhën shqipe. Më tej, përmes valëve satelitore u realizua që ta ndjekim TVSH-në, nga 2 orë në mbrëmje, çka ishte një gëzim i madhë për ne, në atë kohë. Ndërsa tani është shumë më lehtë. Edhe pse na ndajnë mijëra kilometra nga ajo tokë e bekuar, bashkë me Oqeanin Atllantik në mes, ndjehemi shumë më afër Atdheut tonë. Jo vetëm që e kemi telefonin, por edhe rrjetin e internetit, ku fatbardhësisht jo vetëm shkembimin e e-mailave, që mund ta bësh, por ke mundësi të flasësh qoftë drejtpërdrejt, me shkrim ose edhe ta shohësh në kamerë. Po ashtu, në TV kemi shumë kanale shqiptare ose edhe dëgojmë stacione të ndryshme radioje etj. Lirisht mund të them se brenda katër mureve të shtëpisë është mjedisi ynë shqiptar ose “Shqipëria e vogël”. Ndërsa, kur dalim jashtë, e kuptojmë se ndodhemi në Amerikë. Po ashtu edhe gjatë veres, kur kemi mundësi, jemi atje, në mesin e familjarëve dhe miqëve tanë të shumtë. Për fatin tonë të mirë, tani nuk kemi probleme udhetimi, sepse jemi nënshtatas amerikanë dhe vajtje-ardhjet i kemi të lehta.

7.-Siç e kam vëne re, sidomos nga publikimet në Internet, një lehtësim shpirtëror për ty ka qenë poezia…Kur ke nisur të shkruash dhe cilët janë librat tu të publikuar? Përshkruaji ata, sugurisht shkurt…

-Me poezi kam filluar që nga fëmijëria, pra, qysh në klasën e dytë fillore. Vërtet më ngjan, se kam filluar të bëlbëzoj poetikisht. Poezia ime e parë titullohej “Gjeli im plak”, të cilën fatkeqësisht nuk e kam, ashtu si shumë poezi të asaj kohe. Me rastin e bastisjes së shtepisë sonë nga punëtorët e sigurimit serbë të asaj kohe, kur vëllezërit e mi u burgosën dhe unë isha në moshën 11-vjeçare, fletoren time ata e morën, bashkë me shumë gjera dhe libra të tjerë. Në atë kohë, mësuese e imja ishte znj. Zejnije Syla, e cila jo vetëm që e zbuloi talentin tim, por më dha mbështetje morale dhe shpirtërore. Kështu, poezitë e mija i dërgonte për botim në gazetën “Rilindja” të asaj kohe, e cila dilte çdo ditë dhe çdo të martë e kishte shtojcën për fëmijë. Gjatë asaj kohe, poezitë e mia u vlerësuan shumë herë dhe kam marrë shpërblime nga vetë “Rilindja”. Por poezia ime nuk ka të ndalur as sot, ku tashmë ajo ka filluar edhe të “përqafohet” me tingujt e muzikës dhe të shëndrrohet në këngë. Kam shkruar tekstin e këngës “Th’rret Presheva” dhe “Jo, s’ka vdekë Bardhyl Osmani” (deshmor nga Presheva, komandant “Delta”), të cilat i interpreton shkëlqyeshëm këngëtari preshevar, Bashkim Halimi. Një këngë për Mitrovicën ia kam bërë dhuratë mikes sime të mirë, këngëtares Sebahate Berlajolli, e cila jeton ne Nju Jeresy dhe mori pjesë me të në Festivalin XXI të këngëve dhe valleve shqiptare, në Nju Jork. Ishte kënaqësi e veçantë për mua se, në vitin 2010, kam botuar dy libra me poezi. Njëri ishte për të rritur, me titullin “Gjurmë nëpër flakë”, të cilin ia kam kushtuar nënës sime të ndjerë. Por aty ka poezi edhe për luftëtarë e dëshmoraë të UÇK-së dhe poezi të tjera. Libri tjetër është për fëmijë, me titullin “I shes diellit akullore”. Po kështu, jam pjesëmarrëse edhe te dy libra të përbashkët, përgatitur nga Iliriana Sulkuqi, në atë me poezi, “Karvan dashurie”(kushtuar nënave) dhe në tjetrin në prozë, me titull “Në sytë e nënave”, me në krye znj. Vitore Stefa Leka.

8.-Çfarë planesh ke për të ardhmen, në fushën e krijimtarisë?

-Kam ca tregime reale dhe shpresoj që, në një të ardhme të afërt, ta botoj librin tjetër në prozë. Jam në kontakt me shumë krijues dhe miq, të cilat kane shprehur dëshirën dhe gadishmërinë të më ndihmojnë. Ndër ta, është edhe nipi i babait tim, shkrimtari i mirënjohur, Rushit Ramabaja. Po ashtu, kam nipin tjetër të babait, shkrimtarin dhe poetin Arif Demolli. Ata ishin idhujt e mi, që nga fëmijëria. Ndoshta, ajo dashuri dhe simpati ndaj tyre, kanë bërë që të përpiqem të jem në gjurmët e tyre. Pra, shpresoj të sjell poezi, tregime, libra dhe këngë të reja.

9.-Në fund të bisedës sonë, duke të falanderuar dhe uruar nga zemra çdo të mirë, vetjake e familjare, Maki, a dëshiron të shtosh ndonjë gjë tjetër?

-Nëse më lejohet, do të “flisja” pak me vargjet e një poezie time. Ndërsa juve, profesor i nderuar Murat, ju falënderoj për kohën dhe vëmendjen, që ma kushtuat. Gjithashtu, u jam mirenjohëse për përkrahjen dhe mbeshtetjen morale, që më keni dhënë e më jepni, çdo herë!

JAM SHQIPTARE

Mua më quajnë kosovare,
por edhe unë jam shqiptare,
Kosova është vendlindja ime,
Shqipëria është Nëna ime.

Mërgimtare, më quajnë mua,
pse jetoj në dhe të huaj,
zemra ime dot s’e pranon,
shqiptare, thotë, jam me komb.

Pse jetoj larg Shqipërisë,
gjuhë e kulturë s’i kam braktisë.
Shqipëri e kam bërë shtëpinë,
aty kam Flamurin dhe çiftelinë.

Me mua është Gjergj Kastrioti,
Nënë Tereza e Isa Boletini,
Ismail Qemaili dhe Rugova,
Pajaziti e në mes shqiponja.

Ngado, që unë shkoj e vij,
marr me vete Shqipërinë,
s’e braktisi sa të jem gjallë,
se unë jam bija e sajë!

Tiranë-Nju Jork, 18 janar 2013

NJE ZE I VECANTE NE LETRAT SHQIPE

January 18, 2013 by dgreca

INTERVISTE ME SHKRIMTARIN VULLNET MATO/ -Në përjetimin tim të realizmit socialist, kritika ishte një shkop, i cili nga njëra anë kishte një topuz me thumba të mprehtë për të talentuarit dhe nga ana tjetër, një furçe me fije mëndafshi për mediokrit e indoktrinuar. Sot kritika letrare ka shkuar për pushime të gjata në ishuj e Paqësorit. Unë ndjeva kohët e fundit për herë të parë kritikën e vërtetë shkencore për prozën time, në shkrimin e akademikut Fatmir Terziu te fjala e Lirë e Londrës./

NGA RAJMONDA MOISIU/

“Punoni sikur do jetoni njëmijë vjet …../

Peripecite e hapësirave të largëta janë pjesë e natyrës njerëzore, gati në mënyrë të përafërt me trurin e krijuesit, nga e cila lind një poezi, prozë apo edhe një refleksion i çastit. Fakti që një krijues i hedh në letër, tregon pasionin, aftësinë për të vazhduar me fisnikërinë e një profesioni, kuptimi i të cilit është integriteti i asaj ç’ka të shtyn të shkruash. Në rastin konkret shkrimtari Vullnet Mato, për herë të parë botoi një poemë, të redaktuar nga i ndjeri Vath Koreshi, që e bëri të ndjehej si Juri Gagarini, që në ato ditë po i vinte botës përqark me raketë, duke përfytyruar ato hapësira të largëta të rrugës krijuese për t’u bërë shkrimtar. Pas saj vjen romani “Ujësinor”, duke na treguar detajet e rrugës së jetës. Fjalën njerëzore dhe edukuese të prindërve, mendimin se njeriu i mirë është thesar dhe virtyt ta fitosh, botimin i poemës dhe i romanit, profesioni e tij të mësuesisë, pasionin për të shkruar, si një vorbullë magjike që e tërheq, ai i sheh si përvoja të vyera, të cilat i kanë dhënë mundësinë për të promovuar karrierën e tij si shkrimtar. Në galaktikën e tij krijuese letrare numërohen plot tetembedhjete vepra. Ndërmjet të cilave shquhen romani “Damkosja e Engjëjve”, “Vajza e Kyçur”, “Marrëzia e madhe”, “Matura e paharruar”etj. I cilësuar dhe vlerësuar nga kritika e kohës si një shkrimtar cilësor që dallon me mjeshtërinë e penës së tij: “Është mjeshtëria e Matos që depërton deri thellë ngulmave vjetroshe të shkulë çibanë dhe mërzitma. Jeta e njeriut e deliri i tij, në sfilitën letrare të Bernard Show-t dhe të Matos gatuhet i tillë” (F.Terziu). Tani kontrastin e fortë të personalitetit të njeriut në dy kohë ai e shikon sa të rëndësishëm aq edhe me pozitivitet për ta krijuar. Shkrimtari dhe poeti Vullnet Mato, një nga zërat më të njohur në letrat shqipe, një njeri modest dhe shumë i sinqertë, na tregon për audiencën e lexuesve detaje të rëndësishmete jetes dhe krijimtwrise letrare, disa herë duke përdorur sqimën e batutës inteligjente, paksa sarkastike, por shumë popullore, këndshëm dhe me një emocion të papërshkruar.
-Keni lindur duke qeshur apo duke qarë dhe pse?
-Duhet të kem lindur duke qeshur, sepse ndjehem gjithmonë me humor të mirë. Ndoshta e kam kompensim për të mos i ndjerë vuajtjet e fatit, nga fëmijëria deri në vitet ’90, kur ngriu lufta klasore.
-Ku keni lindur? Jeni nga ku lindët, apo nga ku banoni? Po fëmijët tuaj nga e konsiderojnë veten dhe pse?
-U mbolla në Sarandë, lidha kokrra në Librazhd dhe do korrem në Tiranë. Fëmijët deklarohen sarandiotë, megjithëse Sarandën e kanë pare me sy në moshë madhore. U pëlqen shumë Saranda me det dhe me njerëz të qetë.
-Kush jua ka vënë emrin? Cili është mesazhi i emrit? Do donit ta ndryshoni?
-Emrin ma ka vënë gjyshi Xhaferr Mato. Me dëshirën, për të trashëguar vullnet të fortë, siç ka ndodhur. Djali i madh emigrant ka dashur ta ndërroj në Vasil, për të marrë pension në Greqi. Por unë preferoj të vuaj me pensionin e vogël shqiptar, duke menduar se vuajtjet në atdhe e fisnikërojnë shqiptarin.
-Ku e kaluat fëmijërinë?Cili është kujtimi më i bukur dhe më i shëmtuar?
-Fëmijërinë e kalova në Sarandë. Kujtimi më i bukur është kur nxora nga deti koshin prej teli me 12 peshq dhe gëzova nënën me vëllezërit e uritur. Kujtimi më i shëmtuar është, dënimi me vdekje, duke na hoqën triskat e bukës, se nëna me shtatë fëmijë nuk pranoi ta ndante babanë e burgosur për agjitacion dhe propagandë.
-Çfarë mbani mend se keni mësuar për herë të parë nga nëna, apo nga babai? Po nga mësuesi? Po nga shoqëria? Po në moshën e parë dhe të dytë?
-Nga nëna kam mësuar të bëhem memec para fjalëve politike, për të shpëtuar nga burgu. Nga mësuesi kam mësuar se në Australi ka më shumë lepuj se njerëz. Nga shoqëria kam mësuar se në botë ka më shumë hajdutë dhe kriminelë, prej të cilëve duhet ruajtur. Në moshën madhore kam kuptuar se një njeri i mirë është një thesar, të cilin duhet ta fitoj.
-Kush ka ndikuar më shumë në formimin tuaj, nëna apo babai, apo shkolla e shoqëria?
-Në edukimin tim ka ndikuar shpirtmadhësia e nënës, dhe intelekti i babait. Në formimin tim kanë ndikuar disa mijëra libra të lexuar. Shkolla dhe shoqëria kanë ndikuar pak. Më tepër kam ndikuar vetë mbi to, me profesionet dhe marifetet për të bërë ca gjëra që nuk i bënin të tjerët.

-Po në shkollë, cila ka qenë lënda që u ka pëlqyer më shumë?
-Më ka pëlqyer më shumë letërsia, psikologjia dhe astronomia.
-Cilat fenomene ndikuan në formimin Tuaj si shkrimtar e poet?
-E fillova me hartimet që lexonte mësuesi i shtatëvjeçares para klasës. Vijova me disa vjershëza, të cilat, si ato çupërlinat fanatike, nuk dolën nga dhomat e trurit për t’i parë djemuria. Pastaj u pllenova nga jeta ime me peripeci nëpër hapësira të largëta, ku në mënyrë të përafërt, truri i krijuesit mbetet shtatzënë. Dhe linda një poemë. Kur i ndjeri redaktor Vath Koreshi e lexoi dhe tha se do ta botonte menjëherë të nesërmen në një faqe të gazetës “Zëri i Rinisë”, dola në bulevardin kryesor të Tiranës, dhe ndjehesha si Juri Gagarini, që ato ditë po i sillej tokës përqark me raketë. Më pas botova romanin për sharrëtarët “Ujësinor” që u shtyp dhe priti tre muaj i paketuar, derisa nuk pati ndonjë vërejtje nga disa dhjetëra zyra të larta partiake e shtetërore, ku e çuan për verifikim.
– Më tej krijimtaria u diktua nga nevoja, koha apo dëshira për një të tillë?
-Syri i eprorëve diktatorial zbutej disi para atij që kishte fituar besimin e botimit. Ndonëse pati edhe ndonjë kapter ushtrie që më mori inat pikërisht për këtë fakt e tha: ”Sa di ti, më di mushka mua!” Por kryesisht pasioni ishte vorbulla magjike që më rrëmbeu e s’më lëshon, derisa të më çojë në thellësitë përfundimtare të jetës. Tani kur më pyesin, sa fëmijë ke? U them 19 dhe të gjithë të gjallë. 3 m’i ka bërë gruaja dhe 16 i kam lindur vetë.
-Si e keni krijuar familjen, me mblesëri, me rekomandim, apo me dashuri, apo u ka martuar shoqëria, partia policia dhe si ka qenë jeta juaj familjare?
-Jam martuar me dashuri të penguar, duke e rrëmbyer gruan si hajdut klasik. Partia dhe policia më kanë hedhur baltë, që të mos më afrohej grua nga sfera komuniste. Pastaj jetën familjare ma ka bërë gruaja të shkëlqyer, edhe kur kemi pasur në pjatë dy gisht bukë e një copë presh.
-Ç’është dashuria për Ju? Cilat janë dashuritë Tuaja? Sa i ruani ato brenda shpirtit e krijimtarisë Tuaj, si relikte të çmuara? Kur një njeri e ndjen se ka të tilla?
-Dashuria e vërtetë është si zanë, shumë flasin por pak e kanë parë dhe ajo të vjen një herë në jetë. Të tjerat më pas janë dashuri, po nuk ngjajnë me të, sepse janë iluzionet e saj. Unë kam rënë kokë e këmbë në dashuri qysh në moshën shtatëmbëdhjetë vjeç me vajzën që grabita. Tani më duket sikur kam lindur i martuar. Në krijimtarinë time dashuria është majaja që mpiks veprën. Ka në të ndjesi të ëmbla dhe pak humor. Sepse e tillë është vet ajo. Në kuptimin më të gjerë, njeriu në çdo paraqitje të tij, duhet të jetë vetëm fytyra e dashurisë. Ai që nuk ndjen dashuri për askënd, ka shpirt krimineli.
-Ç’punë të mira keni bërë? Po të liga, me dashje apo pa dashje?
-Kam bërë ca libra që m’i kanë pëlqyer, dhe ndonjë punë të “ligë” me konsensus.
-Pse nuk u bëtë jurist, mjek, apo inxhinier dhe pse u bëre mësues?
-U bëra ai që jam, se nuk do desha të bëhem si askush tjetër nga ana profesionale. Kam pasur parim të lakmoj ato profesione që nuk arrihen lehtë.
-Kur dhe ku e keni marrë rrogën e parë, si ju duk e si ju duket paraja?
-Jeta ka provuar se pas nënës dhe babait legal, vjen baba “Leku” i adoptuar, me të cilin kam ruajtur vazhdimësinë time jetësore, të gruas dhe të fëmijëve të mi. Rrogën e parë e kam marrë duke bërë e shitur krehra alumini për çmorritje. Pastaj si operator kinemaje.
-Ç’mendim keni për moralin, apo ai ka dalë jashtë mode? Cili është emëruesi i përbashkët që mban familjen tuaj të rregullt, të mirë?
-Morali ka vlerë vetëm kur e ke vetë. Kur ua rekomandon të tjerëve bëhesh Ufo.
-Po për karakterin çfarë opinioni keni? Jeni i ngadaltë, i nxituar, i qetë, nevrik, indiferent apo aktiv në jetë e shoqëri?
-I kam të gjitha cilësitë e karakterit, i qetë, i nxituar, nevrik, indiferent dhe aktiv, në rastet kur duhet me qenë patjetër një i tillë, për të mos qenë budalla.
-Ç’është familja për ju? Dhe kë doni më shumë nga pjesëtarët?
-Familja për mua është parajsa tokësore. Nipat, Rei dhe Agi, janë engjëjt e saj. Shoqëria dhe miqësia janë purgatori i përzier me të mirë dhe gjysmë të mirë. Ferri është mjedisi me njerëz të liq.
-Cili është opinioni juaj për shoqërinë e miqësinë dje dhe sot?
-Shoqëria e djeshme kishte më shumë servilë dhe miqësia qe më tepër një ombrellë biografike. Sot raportet kanë ndryshuar, me domosdoshmërinë për një shoqëri dhe miqësi të ndërsjellë pa paragjykime. Miq e shoke dashamires si në internet, rrallë kam pasur.
-Cili është koncepti juaj për kombin, pushtetin, partitë, dhe për demokracinë në vendin tonë?
-Kombi është për mua mitra nga kam dalë dhe guri i varrit ku do futem. Pushtetin historikisht e kanë marrë në dorë maskarenjtë dhe të paaftët. Partitë janë prostituta, për të shkuar me to kodoshët e politikës. Sa më pak të kishim, aq më i ndershëm do të ishte vendi ynë. Demokracia është një bukuroshe, së cilës ende nuk ia kemi parë mirë sytë.
-Kush u pëlqen më shumë liria, puna, apo qejfi?
-Më pëlqen liria brenda kufijve të mi, drejtësia e fituar me hak, puna që më jep kënaqësi dhe argetimi pas një pune të lodhshme.
-A e ndjeni veten të lirë e të qetë në punë, në jetë, në shoqëri e miqësi?
-Ndjehem i dëshiruar për lirinë me caqe, për qetësinë në lagje, për jetën në paqe dhe për shoqërinë e miqësinë intelektuale.
-Keni inat? Mbani mëri? Grindeni me shokët? Me gruan? Me komshinjtë?
-Kam inat dhe mbaj mëri me një spiun. Shokëve grindavec u shmangem me marifet. Me gruan jam brenda një rropullie, si stomaku me zorrët, që merren vesh pa e nxjerrë sherrin përjashta. Me komshinjtë, veç përshëndetjeve, urimeve dhe rasteve njerëzore, nuk shkëmbej fjalë të tepërta.
-Cilët janë miqtë tuaj më të mirë, të cilës moshë, dje dhe sot?
-Miqtë e mi më të mirë janë ata që më ndjejnë se më kanë mik. Dhe lexuesit kudo qofshin, të çdo moshe dhe të çdo kohe. Te miqtë dhe mikeshat e përveçme për talentin dhe mençurinë, bëni pjesë në rreshtat e pare ju, zonja Raimonda.
-A gatuan, çfarë gatuan vetë? Ushqimi i preferuar? Pija që u pëlqen?
-Gatuaj ca gjëra që më ka mësuar gruaja, kur ikën te njerëzit e saj në Korçë. Ushqimi im i preferuar janë barishtet, që, ndryshe nga kafshët, i dua të ziera. Më pëlqen pak raki pa hile nga ajo e Fterrës.
-Çfarë të gëzon, çfarë të mërzit a të bezdis?

-Më gëzon shëndeti i mirë, më mërzit gripi, më bezdisin llafazanët.
-Cilat janë raportet tuaja me shefin, ju pëlqejnë shefat, pse po pse jo?
-Kam shërbyer në disa punë, ku përgjithësisht, shef i punës sime, kam qenë vet. Shefat e mëdhenj i kam dashur pak, më kanë dashur më tepër se bëja punën.
-Krijon apo shuan konfliktet me shoqërinë, me kolegët, apo drejtuesit në punë?
-Konfliktet kanë qenë si meteorët, që janë djegur në atmosferën përqark, pa arritur deri te sipërfaqja ime, sepse jam rrotulluar në orbitat larg tyre.
-Kursen? Ke huqe? Qeras apo të qerasin më shumë?
-Si pensionist nuk kam ç’kursej, se harxhimi dhe çmimet janë mbi sasinë e lëmoshës shtetërore që më jepet. Kali i kuq e ka ndonjë huq. Qeras ata që më qerasin, për të mos mbetur borxhli.
-A lexoni dhe çfarë preferoni?
-Lexoj siç ha bukë i urituri. Kam intuitë për të zgjedhur ato libra që duhen lexuar.
-Kë ndiqni më shumë, lajmet, apo emisionet artistike?
-Ndjek lajmet flesh, pa komentet lesh e li. Ndjek të gjitha emisionet artistike që meritojnë të më cungojnë gjumin e shtrenjtë.
-Cili është momenti më i bukur i jetës suaj, po më i hidhuri?
-Momenti më i bukur është kur notoj në det dhe së fundi kur bashkëfshatarët e mi të prirë nga djaloshi Besmir Zani ma gdhendën emrin në shkemb… Më i hidhuri është kur s’kam para në xhep.
-Ambicia juaj për para, pushtet, qejf, apo ?
-Nuk kam pasur ambicie për para. Ambicien për pushtet e urrej si vet pushtetin, që të shumtën e herës na ka shtypur. Qejfin e quaj dhuratë qiellore, si kohën me diell. Kam ambicie vetëm me ata që u hipin raketave për në kozmos.
-Cilat këngë ju pëlqejnë më shumë, llojet, këngëtarët?
-Mund të duket e çuditshme, por më pëlqejnë të gjithë tingujt muzikor që nxjerr njeriu i globit. Më ka mahnitur kënga kineze “Fshatarja e bukur” dhe një këngë dasme eskimeze. Vdes për çiftelinë e Veriut dhe fyejt e barinjve të Jugut. Tallavaja më hedh përpjetë. Opera më lulëzon mendimet për madhështinë e botës njerëzore. Më pëlqejnë këngëtaret e veshura. Ato lakuriq më duket sikur janë larg këngës dhe fare pranë seksit.
-Cili shkrimtar e artist ju pëlqen dhe pse?
-Më pëlqejnë shumë shkrimtarë dhe artistë. Por njësoj si me lulet e një kopshti, nuk mund të them cila është më e bukur.
-Çfarë iu ka mbetur peng që dëshironi ta hidhni ne letër?
Kontrasti i fortë i personalitetit të njeriut në dy kohët e jetuara.
– Çfarë po shkruani aktualisht? Planet e së ardhmes?
-Po përgatis një përmbledhje me poezi të zgjedhura nga të gjithë vëllimet e botuar, duke i shtuar dhe shumë poezi të viteve të fundit. Gjithashtu jam duke shkruar një roman me temë aktuale për dinjitetin njerëzor.

– Ç’mendim keni për kritikën e mirëfilltë letrare?
-Në përjetimin tim të realizmit socialist, kritika ishte një shkop, i cili nga njëra anë kishte një topuz me thumba të mprehtë për të talentuarit dhe nga ana tjetër, një furçe me fije mëndafshi për mediokrit e indoktrinuar. Sot kritika letrare ka shkuar për pushime të gjata në ishuj e Paqësorit. Unë ndjeva kohët e fundit për herë të parë kritikën e vërtetë shkencore për prozën time, në shkrimin e akademikut Fatmir Terziu te fjala e Lirë e Londrës.
-Ku do të dëshiroje të jetoje, në Shqipëri, në Francë, në Amerikë apo?
-Do dëshiroja të jetoja në verë në Sarandë dhe në dimër në Tiranë. Jam një pemë që nuk mund të aklimatizohem në Francë, në Amerikë, apo gjetkë. Sepse do të thahesha shpejt për t’u kthyer në Shqipëri si trung i ambalazhuar.
-Çfarë mesazhi do u përcillni lexuesve tanë dhe çfarë do u këshilloni?
-Mesazhi që u përcjell lexuesve, shokëve dhe miqve nga përvoja ime është: Punoni sikur do jetoni njëmijë vjet dhe mundohuni të jetoni sikur pas një viti vjen apokalipsi. Mos u falni politikanëve dashuri dhe duartrokitje që nuk ua kthejnë kurrë. Mos kujtoni se ka idhuj dhe supernjerëz aq të mëdhenj sa t’u përuleni, përderisa ashtu si ju, të gjithë shkojnë në wc. Duajini fëmijët shumë, por mos i urreni aq shumë duke i përkëdhelur shumë. Mundësisht i puthni në gjumë. Ju përqafoj juve dhe te gjithë lexuesit dashamires në bote.

Intervistoi RAIMONDA MOISIU