Zyba Hysa – Dielli

ARDHË NË TAKIM NGA DY KONTINENTE, KU GJUHA DHE GJAKU I SHKRIU NË NJË…

July 31, 2016 by dgreca

(Refleksione nga perurimi I librit “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë” (Aktivitete dhe krijimtari) të përgatitur nga Presidenti i kësaj shoqate, zoti Adnan Mehmeti)/

NGA ZYBA HYSEN HYSA/

Pas emocioneve të forta të ditës së djeshme në muzeun Historik Kombëtar, në përurimin e librit “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë” (Aktivitete dhe krijimtari) të përgatitur nga Presidenti i kësaj shoqate, zoti Adnan Mehmeti, sot në pushimin e pasdites ia kushtova këtij libri, ku në mjaft shkrime të përfshira në të, isha e njohur më parë përmes internetit, por ajo që më tërhoqi vemendjen, ishte përcaktimi i qëllimit të shoqatës, ku në faqen 4 shkruhej:

“Misioni i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë është t’i sjellim komunitetit tonë dhe të gjithë shqiptarëve kudo që janë, një krijimtari letrare të cilësisë së lartë në përputhje me standardet bashkëkohore të botës ku jetojmë. Po kështu, do të bëjmë ç’të jetë e mundur, që të zbulojmë dituri të reja e të krijojmë një art të ri letrar, për të pasuruar civilizimin shqiptar dhe për të kontribuar në mënyrë të ndjeshme edhe ndaj progresit letrar botror.”

Përherë sytë e shqiptarëvet kamë qënë e mbeten përtej oqeanit, në Amerikën e Madhe, në shtetin e Demokracisë më të besueshme, kjo për një arësye të madhe, se kurrë nuk u besojmë më demokracive europiane, të cilat me falsitetin e tyre dogmatik, kanë ndikuar historikish në coptimin dhe skllavërimin e kombit shqipar, ku na duket vetja, sikur jemi në gërhamat e fundit të egzistencës sonë kombëtare…

Dhe vërtet, po të kthehesh pas, të mendosh masakrat antinjerzore, antishqiptare, ndër shekuj, habitemi që “projekti” i politikës shqiptare është “drejt BE” drejt asaj Be – je që na do të shuar, të zhdukur, pa identitet, përderisa ajo pengon bashkimin e kombit tonë. Kjo, për një njeri që ka dy gram mend, e detyron të qëndrojë pak çaste e të mendojë: “Kur Be – ja bashkon shtete, si vallë nuk na jep mundësi të bashkojmë kombin dhe më pas të futemi në familjen e madhe europiane, në të cilën na vendos thjesht të qënurit në Europe e jo në Azi…?

Të më falni që u zgjata pak, se nuk është vendi në këtë shkrim, por dua të them, që shansi i shqiptarëve është vetëm Amerika dhe si ylber shprese për këtë lidhje, janë pikërisht, shqiptarët që kanë emigruar historikisht në Amerikë. Këtu dua të përmend të madhin Fan Noli, Faik Konicën, Kostë Çekrezin… për të mos vazhduar me emra se do ishin pafund, (por s’më lë shpirti pa përmendur edhe Prof. Dr. Isuf Luzaj, i cili ka pasur korrespondencë me personalitete të lartë të të shtetit amerikan për çështjet shqiptare, sidomos në lidhje me Kosovën), që kanë ngritur zërin deri në kupë të qiellit për të drejtën kombëtare, ndaj duke parë gjithë këtë vëmendje dhe besim që kemi ndaj jush, duhet që kjo shoqatë letrare ku në gjirin e saj mban jo vetëm letrarë, por edhe veprimtarë dhe intelektualë të mirfilltë, t’i shkapërthejnë kornizat e këtij qëllimi që i kanë vënë vetes (i cili është madhor) dhe në bashkëpunim me shoqatat e tjera, si “Vatra” që nuk po ia ndjejmë më ngrohtësinë e kohës së Nolit, “Akademinë e Shkencave Shqiptaro – Amerikane” ku zëri i shkencëtarëve shqiptarë jo vetëm të ndihet, por të imponojnë Akademinë Shqiptare të Tiranës të tunden se kanë zënë myk dhe sapo futesh në derë vjen ere e ngordhur, shkurt, të bëheni bashkë me të gjitha llojet e shoqatave, të sensibilizojnë krijuesit, intelektualët, shkenëtarët e vërtetë shqiptarë në Shqipëri, të cilët janë përdhosur nga llumi që ka pushtuar institucionet tona fantazmë, ku përveç emrave dhe kukullave që rrinë nëpër karrike e marrin rrogë, asnjë funksion nuk kryejnë, që përmes kësaj lidhjeje Amerikë – Shqipëri, të vijë ari i demokracisë amerikane tek ne e kjo vjen vetëm duke e njohur demokracinë, këtë mund ta bëni vetëm JU që jetonë në demokraci, se populli ynë, i detyruar të jetojë në skllavëri dhe diktaturë, dashje pa dashje u mësua me skllavëri, me diktat, me varfëri, më nënshtrim… Demokracinë kurrë nuk e sjellin qeveritë, atë e sjell kultura demokratike e popujve e ne kemi nevojë për këtë kulturë, jo vetëm përmes krijimtarisë (për fat të keq edhe kjo nuk shkon në popull), që kjo është primare e shoqatës, por edhe nëpërmjet kontakteve dhe shkëmbimeve të eksperiencave.

Unë u shpreha dhe në një status në facebook, se: “Një ditë e veçantë, një ditë që do mbetet gjatë në memorie, se mbrenda saj u thurën dije dhe kulturë, kënaqësi dhe mall…

Nga dy kontinente, ku gjuha dhe gjaku i shkrinë konteinentet dhe u bënë NJE, në një sallë me libra në Muzeun Historik Kombëtar këtu në Tiranë… Mbresëlënës takimi, frytdhënës bisedimi…
U njohëm me njëri – tjetrin, biseduam me njëri – tjetrin, u ndamë për tu takuar në përurime librash tjerë nga autorë shqiptarë këtej e përtej oqeanit…
Nuk do t’i harroj fjalët e poeteshës Sulkuqi, që na nxitën lotë, të Reshat Arbanës që drodhën tokën, kur tha që “Dua të vdes në Atdhe!” fjalët e autorit, Adnan Mehmeti, që fliste me gjuhën e shokëve dhe të miqve të shoqatës së tij, ku udhëheq prej vitesh si President, duke përmendur veprimtarët Gjek Marinaj, Naum Prifti, Ramiz Gjini, Dalan Luzaj, Raimonda Moisiu… ku krahas krijimtaruisë së tyre, kanë dhënë një kontribut të çmuar në mbarëvajtjen e shoqatës…”
Dhe këtë e bëra pa lexuar librin, por sinqerisht, u përgëzoj me gjithë shpirt: U lumtë!

Të bashkosh krijues nga gjithë Amerika, vetëm ta mendosh të duket absurde, se ne jemi një pëllëmbë Shqipëri dhe janë dhjetra shoqata dhe klube shkrimtarësh, ku secili mbidhet skutave të veta, plotësojnë dekorata për njëri – tjerin, bëjnë vlerësime duke i krahasuar me korifejtë e letërsisë botërore, saqë, kanë harruar emrat e tyre, por dikush quhet dhe vetquhet “Esenini i Elbasanit”, “Kafka e Vlorës”… dhe nuk po shfaqet një autor të përfaqësohet me dinjitet, me individualitetin e tij artistiK e pse ka të tillë, shoqatat i mbysin ata në vend që ti ndriçojnë. Kjo është katraura e letërsisë shqiptare, kjo lloj katraure e mbështetur fuqishëm nga politika shqiptare, ka bërë që dhe “Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve Shqiptarë” të shkrihej për të kaluar në ilegalitet, për të vetmen arësye, që të mos shtoheshin radhët e saj me krijues modernë, por ata të jenë degë – degë, pa trung e rrënjë, në erë, ndërsa krijuesit e ngritur me taksat e popullit, përsëri ata sponsorizohen nga shteti, botohen tonelata libra dhe lëvrohem miliona para duke i hapur shtigje një korrupsioni të paparë, ashtu si dhe në çdo fushë tjetër në Shqipërinë tonë të droguar nga popitika pa politikë shqiptare.

Marr shkas nga fjala e Ilirjana Sulkuqit, në takim që tha: “Nipërit dhe mbesat e mia, Shqipërinë e kanë Atdhe të dytë, ndërsa unë kam Amerikën Atdhe të dytë…”, mendim, i cili u kundërshtua me fanatizëm nga disa tjerë, duke ngritur zërin me një patriotizëm folklorik, do të thosha, se ne shqiptarët vuajmë, se jemi thjesht APARENTË, nuk thellohemi në REALITETIN. Po si të them unë që mbesa dhe nipi im e kanë atdhe të parë Shqipërinë, kur nuk i krijoi kushte vajzës sime kjo Shqipëri të jetonin dhe kontribuonin në atdhe, por ikën nga sytë këmbët me nga dy diploma për tu kthyer shërbëtorë nëpër botë? Bota, mirë – keq, i punësoi, u krijoi mundësi të lindnin të vegjlit dhe ti ushqejnë e shkollojnë shumë herë më mirë e më paqësisht se në mëmëdhe? Ç’faj ka vogëlushi që nuk lindi në Atdheun e prindërve? Ai lindi dhe mori shtetësi të vendit ku lindi, atdheu i prindërve, mbetet në plan të dytë, ky është FAKT.

Tani që të tregohemi patriotë, duhet të mendojmë si patriotë të vërtetë. Meqë jetoni në Amerikë, ku çdo komunitet është i lirë të ruajë gjuhën, kulturën, traditën, bile nxitet edhe nga shteti, atëherë pyesni veren: “Çfarë kemi bërë për këtë? A kemi hapur shkolla shqipe? A jemi marrë seriozisht me ruajtjen e kulturës dhe kultivimin tek të vegjlit dhe rinia që lindën dhe rriten në Amerikë? Si veprojnë komunitetet tjera? Ku jemi ne? Duke shtruar këto pyetje, del nevoja e diskutimeve dhe jo vetëm fjalëve, por edhe punëve konkrete, jo duke e nisur për fitim material, por më shumë pasurim shpirtëror e me kohën, shtohen edhe të ardhurat po në shërbim komunitetit, që siç u shpreha në mënyrë të figurshme në fjalën time atë ditë “Të krijojmë një Atdhe të vogël në Amerikë”. Kjo është e mundur, por kjo mundet vetëm kur janë bashkë të gjithë, por sa kam informacion, përcarja i ka lëshuar kthetrat fort edhe në diasporë…

Kam dashur të bëj një shkrim me kohë për shoqatat në përgjithësi, por pse ta fsheh, roli i drejtuesve të shoqatës suaj në Amerikë, ka qënë vetmohues për kushtet dhe rrethanat ekonomike dhe shpirtrore të antarëve dhe me punën tuaj keni lënë gjurmë, por tani ka ardhur koha të BËNI HAPA dhe këto HAPA, kurrë nuk mund t’i bëni vetëm, por në bashkëpunim si komunitet shqiptar, duke mos financuar më politikanë e soj e sorollop që vjen atje duke u dhënë një dekoratë, në shkëmbim të miliona dollarësh, gjoja për të kontribuar për kombin dhe një zot e di se ku shkojnë këto para.

U bëj thirrje, mos lëshoni më asnjë dollar për politikën shqiptare, se asnjë çentes nuk shkon në dobi të kombit, popullit, zhvillimit, por në xhepat e djallit. Ato dollarë mblidhini si lagje, si shtet dhe ngrini një kopësht fëmijësh ku të flasin të gjithë shqip, një shkollë në gjuhën shqipe, por jo thjesht të mësojnë ta shkruajnë atë, siç e ka ngritur Kozeta Zylo, që gjej rastin ta përgëzoj, por nuk mjafton, por të jetë me programe për të shkuar deri në universitet në gjuhën shqipe.

Aq shumë më nxiti ky libër për të shkruar, saqë s’po di ta mbyll këtë shkrim, S’po gjej fjalë për tu faleminderuar që më ndryshuat opinion për shoqatat, se më ishin bërë alergji, mbase gjeta pak ajër tek ju, apo më mirë të them, pak besim për të besuar se do jeni vërtetë përcjellës i demokracisë amerikane përmes veprave e kontakteve tuaja me atdheun mëmë…

Së fundmi, që u kërkoj ndjesë, duhet ta kisha shkruar në fillim këtë pjesë, por shqetësimet nuk na lënë mendjen në vend për të vendosur gjërat siç duhet, por e rëndësishme është, që unë u kam ndjekur, si në aktivitete, si në krijimtari, si në kontakte me individë të veçantë, duke biseduar, marrë intervista, apo dhe kam qënë në përurime librash dhe kjo më ka dhënë mundësi të njoh edhe krijimtarinë e disa prej anëtarëve të kësaj shoqate. Vlen të përmend këtu të madhin Gjekë Marinaj, i cili mundësoi në 14 maj të vitit 2011 të sjellë në Tiranë poetin e madh, kandidat për çmimin Nobel në letërsi, Frederik Turner. Falënderoj gjithashtu, poetin brilant, Dalan Luzaj, që na mundësoi të merrnim pjesë në këtë takim mbresëlënës, ku mora një leksion të vyer për letërsinë e në veçanti për poezinë, nga dy njerëz të mëdhenj, nga Gjek Marinaj dhe nga Frederik Turner. Jo kushdo i bën këto mrekulli, po i ka bërë, Gjek Marinaj, themeluesi i kësaj shoqate që është në nderin e të gjithëve ta kujtojnë e ta nderojnë këtë njeri të madh të letrave shqipe përherë e vazhdimisht.

Intervistën e gjatë me poten Raimonda Moisiu titulluar “Korca për mua është aroma e blirit, serenatës, inteligjencës e qytetarisë… – Unë për Korçën jam bijë e saj!”, më 23 janar 2014, jam njohur me poezinë e Dalan Luzaj dhe kam bërë shkrimin “Dalan Luzaj, poet i dhembjes dhe i humbjes” (Refleksione nga libri “Kasollja e Interniomit”), po kështu me poezinë e poetit Përparim Hysi, ku përsëri shkrova refleksionet e mia të librit “Mbeta Dashurive” me titull “Dashuria ka kodet e saj, kode që e dallojnë nga jo dashuritë…” në maj 2012, kam marrë pjesë në përurimin e librit “Nuse në Derën e Hasmit” të autorit Pierre Simsia, ku nisa dhe refleksionet e mia për këtë roman, ku trajtonte temën e gjakmarrjes mrekullisht, në një këndvështrim krejt modern, ku jep dy panorama këtej dhe andej, ku helmi i gjakmarrjes i ndjek edhe përtej diellit, në Amerikë… por i kërkoj ndjesë këtij autori që nuk mund a ta realizoj këtë shkrim, për arësye kohe… Kam lexuar gjithashtu, disa libra të Petraq Palit, poezi nga Rita Saliu…

Kërkoj ndjesë që nuk po më kujtohen më tani, por nuk do lë pa përmendur fabulistin e mrekullueshëm Bardhyl Mezini, të cilit ia kam lexuar pothuaj të gjithë librat, por ai që më frymëzoi ka qënë libri “Mendimi i Fjalës” (Aforizma), i cili më frymëzoi dhe bëra shkrimin me titull: “Kur një libër të rrëmben, i dorëzohesh tërësisht…” botuar më 28 korrik 2016…

Shpresoj që librat e antarëve të shoqatës suaj jo vetëm të më sjellin kënaqësi, por edhe frymëzim për të shkruar në të ardhmen dhe dua të them se këtë ta sjellin vetëm librat cilësorë, qëllim i së cilës është dhe i kësaj shoqate.

Ëmbëlsira thonë është për në fund, një falënderim të veçantë i dërgoj poetit të madh Gjekë Marinës, i cili dha një kontribut të çmuan në redaktimin e librit studimor për filozofin, poetin, historianin, politikanin e shquar të kombit tonë Prof. Dr. Isuf Luzaj me titull “Isuf Luzaj – Një shtizë Diell mbi Atdhenë” botuar në vitin 2015.

Me kaq sa kam mundur unë të jem në kontakt me antarët e kësaj shoqate, them se natyrshëm është realizuar lidhja Amerikë – Shqipëri, se si unë, ka shumë e shumë tjerë, të cilët kanë pasur fatin edhe të shkojnë në Amerikë e bashkëpunimi ka qënë edhe më i madh, le të jetë kjo ura ylberore që të na mbajë lidhur për të marrë e dhënë njëri – tjetrit eksperienca dhe letërsi cilësore…

Duke i renditur këta autorë, të cilët i kam takuar, i kam lexuar dhe kam shkruar për ta e duke qënë se unë s’jam anëtare e asnjë shoqate këtu në Shqipëri, pa vetëdije, paskam qënë anëtare e shoqatës suaj!

Sivjet festoni 15 vjetorin e shoqatës, ndaj le të jetë urimi mi i pari për ju: Gëzuar ditëlindjen dhe suksese të mëtejshme!

Tiranë, 30 korrik

PAVARESINE E KOSOVES NUK E SHPALLI KRYEMINISTRI RAMA!

November 11, 2014 by dgreca

SI E SHIKOJ VIZITËN E KRYEMINISTRIT,EDI RAMA, NË SERBI?
Opinin nga ZYBA HYSEN HYSA/
Ishte historike, por askush nuk e di tani, nëse kjo vizitë fshihet nga politika/
Djallëzore, ashtu siç di të shfrytëzojë Serbia me shqiptarët./
Deklarimi mbi Kosovën, nuk ka pse i jepet aq rëndësi, saqë po duket sikur aty u shpall/
Pavarësia, ajo qe në normalitetin e funksionit që ka një kryeministër shqiptar, ndryshe do të lindte dyshime, për shumë gjëra që në fakt janë dyshime. Do ishte sukses, sikur gjatë bisedimeve kokë më kokë të kishin rënë dakort që Serbia të kishte pranuar Kosovën si shtet i pavarur. Duke përmendur Kosovën, e keqja më e vogël për Serbët, siguruan skllavërinë e Luginës së Preshevës.
Më tremb krahasimi i vizitës së Edi Ramës me atë të Enver Hoxhës, se mendoj që
përligji skllavërinë e Luginës së Prashevës, ashtu si Enver Hoxha skllavërimin e Kosovës, duke e krahasuar, të pakrahasueshmen midis minoriteteve në Shqipëri, apo me serbët e Kosovës, me banorët autoktonë të kësaj krahine shqiptare, e cila shfrytëzohet pa mëshirë nga serbët pa bërë asnjë ivestim në këto treva.
Në gjithë këtë vizitë shikoj që po ngopemi me lugë bosh, se ne përherë
punët qeveritare i quajmë të realizueshme me fjalët e bukura, duke mos shikuar se çfarë u nënshkrua në fakt.
Serbia për çdo ndërmarrje agresive ndaj shqiptarëve, ka një shkak plus për
të “justifikuar” luftën, se po të shikojmë luftën e Kosovës, 1998, duke mos pasur një shkak, krijuan një shkak duke vrarë disa djem serbë duke deklaruar se i kishin vrarë shqiptarë.
Serbia mbetet rreziku me i egër për ne, shqiptarët, sidomos në këto rrethana
kaq të acarua të botës Perëndimore dhe BE me Rusinë, sepse Rusia mund ta përdorë lehtas Serbinë duke i garantuar “mirëqënie” duke i shitur armë e ata duke marrë nga një copë tokë shqiptare. Serbia, nëse nuk kupton këtë lojë të Rusisë, kurrë nuk do të ketë zhvillim në zhvillim, ajo do ketë zhvillim aq sa ka një hajdut që jeton duke vjedhur dhe duke qenë përherë me ethet e presë së tij.
Kjo sjell varfërimin deri në palcë të shqipëtarëve të robëruar, me taksat e tyre
përfitojnë vetëm serbët. Serbia, per fat të keq, edhe Shqiperia, po i përdor taksat e popullit të vet, pa i kthyer për qëllimin e popullit. Marrin dhe nuk i japin, por do vije nje dite që do maarrin, po s’kanë se cfërë të marrin. Po nuk e ushqeve kalin, nuk te mban dot mbi shpinë, se sic thotë Viktor Hygo: “Shteti është një kalorësi që në një dorë mban kuletën në tjetrën kamxhikun…”, por kalit që nuk i hodhe nga pak tagji, nuk të mbanë dot…
Konferenca e shtypit ishte nje spektakël për të “mbushur” mendjen elektoratit
të tyre, ata lozën bukur, saqë na mahnitën edhe ne, edhe serbet, të dy popuj që nuk jemi marrë me ndriçimin e mendes për të kuptuar se çfarë fshihet pës fjalëve të mirërenditura.
Vlorë, 12 nentor 2014

RRETH LIBRIT “ISUF LUZAJ – NJË SHTIZË DIELL MBI ATDHENË”

August 16, 2014 by dgreca

Kisha ditë që prisja telefonatën e zotit Shaban Xhyheri (studiuesi, historiani, autor i disa librave, ish anëtar i Ballit Kombëtar, i dënuar politik, personit që i dhurova të parit librin “Isuf Luzaj – Një Shtizë Diell mbi Atdhenë” për të më dhënë një opinion rreth tij, por heshtja më tmerroi…
Ashtu si çdo shkrimtar, edhe unë dëshiroj një opinion të sinqertë për çdo libër, sidomos për këtë libër që kishte një specifikë të veçantë, se zakonisht në Vlorë e japin opinionin pa e lexuar librin dhe për t’u çuditur trillojnë e trillojnë opinione, saqë po të jenë të kujdesshëm ata që i flasin e t’i shkruajnë, do të kishin fabrikuar një gjini të re të letërsisë poskomuniste, që mund të quhej “Rrëfime imagjinare për të diskredituar autorin”, art, të cilin e praktikonte komunizmi ndaj një vepre për të shkatërruar autorin, por sot as tek vepra nuk shkojnë, por merren me autorin, pra thjesh kanë ndërruar taktikat, strategjia është po ajo.
Përveç një gruaje, që e mori librin në panairin “Vlora 2014” e fill pas dy orësh, erdhi dhe më tha: “Faleminderit zonjë, më bërë të lexoj libra të autorëve shqiptarë… për dy orë lexova 50 faqe…Urime! Erdha vetëm për të uruar dhe për të falënderuar për dhuratën e çmuar që më dhatë! Faleminderit! Mbase do shihemi herë tjetër dhe do të flasim më gjerë…” Iku dhe as emrin nuk ia mora, vetëm më tha “Jam me origjinë nga Kanina”, nuk më ka folur njeri, mbase ishte fati për të mbetur anonim ajo grua që të merrja opinionet e para nga lexuesi im i parë, ndaj, sa herë që më binte rruga andej, doja të shkoja ta takoja, por kisha frikë…
Krijuesit e dinë sa të priten duart kur ta hedhin poshtë veprën që ke ndenjur muaj e vite duke e shkruar me një synim të vetëm: të pëlqehet nga lexuesi për të përcjellë ato mesazhe që ne i kemi menduar si të drejta e të vyera.
As sot nuk e kisha vendosur që do të shkoja ta takoja, por as vetë nuk e di, këmbët më dërguan tek lokali ku ai rri zakonisht. Ishte ulur në lulishte me një burrë tjetër dhe sa më pa, thirri me të madhe sikur kishte kohë që më priste.
– Shyqyr që erdhe, 100 herë i kemi ranë telefonit dhe përgjigjja ishte “Numuri nuk është i saktë”, mos ma keni dhënë gabim?
– Jo, por mbase keni ngatërruar ndonjë numur… – thashë duke e përqafuar.
Burri që ishte aty, nuk priti gjatë, u ngrit, na përshëndeti dhe u largua, ndërsa zotin Shaban nuk e mbante vendi nga gëzimi. E mora opinionin për librin, se asnjëherë nuk më kishte pritur kështu. Provuam numurin dhe ishte në rregull, si duket ishte shkruar gabim…
– Të thashë që do të jap i pari opinionet mbi librin dhe e kam mbajtur fjalën, por nuk jam lidhur dot me ju…
– I pari je, vetëm një zonjë më ka folur pak…
– Dua të jem i pari për një arësye, sepse të them, se je e para që merreni me këtë temë
dhe ata që do e lexojnë do pëlcasin nga inati, se nuk e bënë dot para tya. Sa e mora librin, kisha parasyshë që ti pret nga lexuesi vërejtjet, ndaj nxitova, se kam atje tek koka gjithë ato libra, kisha një libër tjetër të Eqerem Bardhit dhe kisha lexuar deri 50 faqe, kur më dhatë librin, e lashë atë dhe lexova librin tënd. Stili yt nuk të lodh, absolutisht nuk të lodh dhe keni një gjuhë të pastër. Ke disa gabime në shkrimin e disa emrave, apo mbiemrave, por nuk janë gabimet tua, por të burimeve nga janë marrë, por këto nuk e prishin bukurinë e librit, nuk e mërzisin lexuesin, por të tregoj një gjë, të jesh më e kujdesshme në gjetjen e emrave që plotësojnë figurën e Isufit dhe e dyta; ti je një intelektuale, po të mos ishe intelektuale, nuk do t’i hyje këtij studimi.
Puna ta do, kërkuesi futet kudo, por bazën ta kesh tek intelektualët, se intelektualët janë ata që çdo gjë që të jep, ta jep saktë, por një e keqe shumë e madhe është tek ne, egoizmi. Unë nuk quaj intelektual atë që mbaron universitetin, por atë që pasuron dijen e tij vazhdimisht, universiteti të çel rrugët, mund të mbarosh 10 universitete, po s’mund të jesh intelektual, se bën gjumë. Sa më shumë të lexosh, sikur dhe një çerek fjale të përfitosh i fituar je. Kur të thashë, se je intelektuale, nuk u bazova se çfarë shkolle ke bërë, shkolla të hap rrugën e thamë një herë atë, nuk të bën njeri, po se çfarë ke arritur të bëhesh, se po nuk pate talent, nuk mund ta fitosh atë, po nuk linde poet, nuk bëhesh poet.
Unë të përgëzoj e po të them me sinqeritetin më të madh, kam mbetur jo vetëm i kënaqur, por të them dhe i befasuar, se nuk ma merrte mendja, se dy takime kishim bërë me ju; në takimin e parë kur nise të shkruash librin “Sharrajt në Jetën e Kombit” dhe herën e dytë, në përurimin e tij, i kënaqur mbeta, por që të merresh me këtë temë, shumë më ndryshe nga ajo dhe që të trajtosh këtë temë, kërkon të kesh një bagazh të mirë intelektual, të kesh këmbëngulje, vullnet e të studiosh, prandaj nuk ma mori mendja, troç po ta them, por kur hyra brenda në libër pashë gjithë ato përpjekjet e tua këmbëngulëse për të rrëmuar sa më shumë në adresë të kësaj figure, për t’ua paraqitur lexuesve jo vetëm çfarë ka thënë i Madhi Isuf Luzaj, por bën edhe komentet e tua, ku përfundojnë me thirrjen brezave për ta lexuar e të mësojnë shumë nga Isufi.
Unë jam lexues, i rregullt kam qenë, s’jam studiues, s’kam pse them ato që nuk i kam (foli me modesti), kur lexova librin tuaj, mbeta shumë i kënaqur, mbeta i kënaqur unë, jo se u kënaqa unë, por kuptoj se duhet të kënaqen këta brezat që janë, se jemi shumë pas në analizë me njohjen e figurave Shqiptare dhe kombëtare. Më shumë se sa e ke përshkruar ti figurën e Isufit, nuk mund ta bëj unë, por përderisa mu mbush mbush mendja edhe mua që me të vërtetë është një ndër 7 filozofët e shekullit të kaluar, për këtë të përgëzoj shumë.
Thirrja jote është e hapët dhe e çiltër dhe kërkon opinionit, organet kupetente e shkon deri tek ministrat që të tunden e të shkunden e të merren sa më parë me botimin e veprave të Isufit, se kemi në Shqipëri, mbase nuk më lejot, por e kam nga mërzia, ca pseudointelektualë, pseudoshkrimtarë, pseudohistorianë, pseudostudiues, pseudoakademistë e nuk e kuptoj me çfarë merren këta, kur lënë në harresë një figurë të tillë, me çfarë mburren këta, moj motër, me çfarë mburren këta?
Ti shumë vetave ua preve rrugën, ua more inisiativën, që të merren me veprën e Isufit. Unë kam dëgjuar që flasin, por që të merret njeri me studimin e figurës së Isufit, nga sot të themi, nuk kam dëgjuar, mbase janë duke punuar, ajo është një punë tjetër, por tashi për tashi, stafetën e ke marrë ti.
Dua të shprehem edhe më shumë, kam shumë gjëra për të folur, se është një temë që më pëlqen, se kam një moshë të madhe dhe s’do të arrij të lexoj veprat e Isufit. Do ta rilexoj librin tënd dhe do të mbaj shënime. Pardje mora një nga librat e Isufit “Lamtumira e Yjeve” dhe fillon me një thënie shumë të madhe: “Nga të pesë artet, letërsia dhe nga të pesë degët e saj, poezia, nuk e pranojnë mediokritetin.” Që janë shumë domethënëse. Që të lexosh Isufin, e them me sinqeritetin më të madh, duhet të jesh dhe shpirtërisht i qetë dhe jo çdo njeri e kupton, pa pasur një intelek, pa qenë intelektual i mirë, nuk bisedon dot me Isufin, nuk mund ta kuptosh atë. Ai ka qenë intelektual i mirë, nuk bisedon dot me Isufin, unë kështu e shikoj, nuk bisedon dot me Isufin. Kam shumë gjëra nga ato që kam lexuar dhe nga ato që ke venë theksin ti, ndjej një lehtësi dhe kënaqësi shumë të madhe se kam dhe një moshë të tillë që e kam peng që nuk i shoh veprat e Isufit.
Përgëzoj Xhevat Beqaraj, megjithëse në një moshë të thyer për punën që ka bërë, ka një meritë të veçantë, siç ke thënë edhe ti, intelektualët e vërtetë duhet të skunden dhe duhet të merren me këtë figurë madhore.
Më bëhet qejfi shumë se doli një fëmër që të merret me studimin e ta paraqesë këtë figurë, se ti ke rrëmuar shumë, jo vetëm tek njerëzit e familjes së tij që ke këmbëngulur disa herë e ke marrë të dhëna, por unë lexova përshëndetjet që kanë bërë disa shkrimtarë mund të them nga Vlora, pse jo dhe studiues, se nuk dua të ofendoj njeri, jo të një shkalle kështu, mbeta e kënaqur që edhe ata kanë dhënë mendime dhe ti ke bërë shumë mirë që i ke paraqitur në libër.
Ti ke harxhuar kohë, lodhje mendore… takon personazhe me kulturë e pa kulturë të gjerë për ta bërë të plotë figurën e Isufit dhe ti ke nxjerrë disa të vërteta që edhe unë nuk i kisha ditur, siç ishte lidhja me familjen Ulqinaku, e cila paska jetuar në familjen e Isufit dhe të njëjtën qëndresë bëri dhe Isuifi në Vlorë, por asnjëherë nuk u përmend. Ti e nxjerr shkakun që pse nuk botohet vepra e Isuf Luzajt dhe shkaku është komunizmi. Për ta bërë më të besueshme, ju keni përsëritur fjalë të shumë personeve dhe keni bërë edhe refleksionet tua. Një gjë më ka mbetur në mendje që nuk e kam dëgjuar deri më sot, kur e cilëson luftën e klasave “mulliri i luftës së klasave”, është e para herë që e dëgjoj këtë shprehje kaq të goditur. Ka shumë gjëra me vlera në këtë libër, se ke një të mirë që bën edhe analizën.
Zonja Zyba, me sinqeritetin me të madh të përgëzoj dhe njëkohësisht të falënderoj që u more me këtë vepër dhe të jesh e bindur e do të ndëgjoç me kalimin e kohës edhe shumë falënderime, do marrësh dhe vërejtje, por për mua, ti je e para dhe duke qenë e para, u hape sytë të tjerëve. Besoj se do dalin edhe tjerë më vonë dhe sado që të shkruajnë e mund të bëjnë, tashti për tashti, vendin tënd nuk e zë njeri.
E falënderova dhe u ndamë për t’u takuar sërish, për të marrë kritikën e detajuar të tij, pasi ta rilexojë librin.(Z .H)

TË HAPEN DOSJET…! PO CILAT DOSJE; TË KRIMINELEVE, APO TË VIKTIMAVE?

March 20, 2014 by dgreca

Opinion nga ZYBA HYSEN HYSA/

Rrëzimi i një busti, i një qeverie, ndërrimi i një sistemi, nuk do të thotë që çdo gjë ndryshoi si me sustë, apo buton, se ashtu siç një njeri që ndërron kostumin, nuk do të thotë që u bë tjetër njeri, por varet nga lloji i kostumit për të dhënë një imazh fals, ashtu siç duken fals, njerëzit e pasuruar pa djersë e trumbetojnë se janë “familje fisnike”.

Nëse ndërrimi i sistemit do ishte i vërtetë, ashtu siç dhe ndodhi në shtetet e tjera ish komuniste (si në Rumani…) puna e parë që do të bëhej ishte, hapja e dosjeve dhe dënimi i kriminelëve që internuan, burgosën, vranë, varën, zhdukën, pjesëtarët e familjeve patriote fisnike shqiptare, por ky problem thelbësor, i cili tregon haptas, qartas dhe balla – ballas ata që ishin diktatorë dhe ata që u dënuan pa të drejtë u la në harresë, jo se u harrua, por u la për të “pastruar” dosjet e kriminelëve, të cilët erdhën në pushtet, dhe të lënë në ato dosje pinjollët e familjeve fisnike që i detyruan të bëhen dëshmitarë, apo “spiunë”, siç mund t’i quajnë spiunët e sotëm, kjo është vetëvrasje e kombit dhe asgjë më shumë e asgjë më pak, vazhdimi i luftës së klasave për të denigruar po këtë kategori fisnikësh që janë ajka e kombit.

Unë shpesh kam pasur nevojë për dokumente në arkivën e shtetit për arsye studimi, por dyert ishin të blinduara dhe, kur shkova para tre vjetësh, u befasova: aty futeshe si të shkoje të pije një kafe në lokal, por nuk gjeje kafe… atë që kishe lokali. Atë që unë kërkoja, se më duhej, nuk e gjeta kurrë…

Bëra këtë hyrje, duke marrë shkas nga disa shkrime të publikuara nëpër media, apo gazeta, ku për fat të keq, shkruesit paraqiten si të persekutuar politikë dhe kërkojnë hapjen e dosjeve pas 24 vjetësh. Kësaj i thotë të përdorësh dorën e djathtë për të qëlluar dorën e majtë, në vend që të dyja duart të grushtojnë kriminelët e vërtetë. Dhe tragjedia vazhdon dhe shkatërrimi merr udhë, skllavërimi shpall fitoren pa u shpallur se kush është skllavopronari.

Të thërrasësh me zë të lartë për hapjen e dosjeve të komunizmit pas kaq vitesh, nga njerëz që janë bërë leva të rëndësishme për të krijuar mundësi diktatorëve të rinj që për 24 vjet të spastrojnë dosjet e tyre duke lënë vetëm disa dosje të improvizuara nga diktatura për të bërë rolin e dëshmitarit me imponim duke i kërcënuar se do të burgoseshin, vriteshin, internoheshin, apo do t’u përdhunonin motrat, nënat, garatë, bijat nëpër qelitë e burgjeve, apo zyrat e hetuesisë, kjo është e pamoralshme, e qëllimshme… antikombëtare.

Unë e kam thënë edhe në një shkrim tjetër, se sapo “ra komunizmi”, qeveria u krijoi mundësi të përndjekurve politikë për të ikur jashtë shtetit, kjo kurrë nuk ka qenë ndihmë për ta, por për t’i zhdukur përfundimisht, që ata të mos ”i kishin nëpër këmbë” dhe të vazhdohej po ajo diktaturë, por me vello demokracie tashmë. Njëlloj si në 1944, atëherë i vranë, internuan, burgosën, tashmë i degdisën “në rrugë demokratike”, që vendi përsëri të mbetej nën kthetrat e gaforreve antishqiptare dhe e pamë se sa shqiptare kanë qenë qeveritë tona që e shkrumbuan vendin sikur t’i kishte rënë zjarri i mortajave. Unë nuk po zgjatem këtu, se jemi të gjithë dëshmitarë okularë të viteve që pasuan rrëzimin e diktaturës në 1990.

Po sot?? Çfarë kërkohet me dosjet? Dhe kush e kërkon? Paradoks shqiptar! E kërkojnë me forcë disa të vetëquajtur “të dënuar politikë”, apo të ushqyer nga diktatorët e rinj për t’i diskredituar përfundimisht këtë kategori pinjollësh të familjeve fisnike shqiptare, që për ta realizuar këtë, skenarin e kanë pas shkruar që në diktaturë, duke i marrë si “dëshmitarë” për të dëshmuar kundër vetvetes.

Për ne, shqiptarët kanë ardhur kohë të reja nga koha, por jo nga politika, se politika që sundon tek ne, nuk i shërben shqiptarëve, këtu vendosen e hiqen pashallarë, apo më mirë të them krajla për të shfrytëzuar popullin deri në palce, për t’ia bërë jetën ferr që sa më shumë të ikin, të shpërngulen që padronët e krajlave tanë të sjellin farën e tyre. O kob i rëndë, o fat pa fat për shqiptarët! Por fat për ne është zhvillimi i elektronikës, i faqeve të lira në internet, ku shpaloset haptazi fjala e lirë, (këtu e kam fjalën për ato pak faqe që i shërbejnë Kombit, se shumica janë blerë nga krajlat dhe padronët e tyre).

Populli ynë, tashmë duhet të shikojë me sytë e trurit të Kombit, jo me sytë dhelparakë të politikës, që na është bërë peshqesh në vatrat tona përmes televizionit, të lexojë e të vlerësojë mendimin intelektual shqiptar që sa dita vjen po zgjohet dhe po merr mbi vete fatet e Kombit, fate që kurrë nuk mund të fitohen me luftë, por me fjalë të mençur dhe veprime të zgjuara…

Nëse do hapeshin dosjet, mendoj që të hapen dosjet e kriminelëve të këtyre 24 vjetëve se janë të freskëta, nëse do hapeshin dosjet, le të hapen marrëveshjet e fshehta që kanë firmosur politikanët tanë në kurriz të kombit tonë, nëse do hapeshin dosjet, letë hapen skenarët që ka ndërtuar bota për ta mbajtur kombin tonë të copëtuar e të masakruar, nëse do hapeshin dosjet, le të hapen dosjet e qindra organizatave e shoqatave të sponsorizuar gjoja për patriotizëm, por që në realitet bëjnë të kundërtën… o sa dosje ka të hapen, por që për fat të keq nuk do të hapen kurrë, ndaj me sytë e trurit të kombit shikoni sekretet e këtyre dosjeve që të mos biem pre e ndonjë kurthi të radhës për ne shqiptarët…Me respekt për njerëzit e mendjes dhe të penës, për njerëzit që duan këtë vend duke bërë mirësi e duke mos përhapur armiqësi të vjetra për plagë të reja, se kjo i shërben vetëm destabilizimit dhe luftës mes njëri – tjetrit…

SOKOL DEMAKU: E KEQJA ËSHTË SE POLITIKA SHQIPTARE PRISH… EDHE FE, EDHE KULTURË E LE MË LETËRSINË…

February 4, 2014 by dgreca

Bisedoi: Zyba Hysen Hysa/

– Sa më larg vendlindjes shkojmë, aq më të fortë bëhen litarët që na lidhim me të, litarë të padukshëm, me fuqi magjike, se askush nuk e kupton, se si gjithë jetën, na mbeten në mendje kujtimet e fëmijërisë, apo të asaj pjesë jete që kemi kaluar atje dhe si çdo njeri, dhe ju Zoti Demaku, keni ato “litarët” tuaj që të mbajnë mbërthyer për të qënë përjetësisht i lidhur me vendlindjen?

Së pari ju përshëndes nga veriu i largët, nga vendi i Vikingëve të lashtë, nga Suedia ku njeriu dhe jeta e tij janë të shenjta. Nga vendi ku edhe më herët ka lulëzua letërsia, nga vendi ku dikur edhe këta vetë kanë ikur nga këtu nga mjerimi që kishin, sikur edhe ne bëmë nga trojet tona, nga vendi ku edhe sot ka respekt fjala, gjuha, letërsia dhe njeriu pikë së pari. Po ta them të drejtën me vendlindjen çdo njeri e lidhin shumë gjëra sepse atje njeriu merr hapat e parë të jetës sikur fëmija kur fillon të ecën, njeriu aty bënë fillimet e çdo gjëje, e kjo njeriun e bënë krenar dhe ndjehet madhështor me atë, dhe asnjëherë në asnjë moment vendlindja nuk mund ti largohet nga mendja. Por, edhe pse jemi larg prapë se prapë ne jemi mundua që të mbajmë një lidhje shpirtërore me atje. Ne këtu mundohemi që në mënyrë të thjeshtë ta jetojmë jetën e vendlindjes, ta prezantojmë atë në ketë truall të huaj, përmes fjalës së folur, fjalës së shkruar, prezantimit të së bukurës, të kulturës e traditës sonë. Por kjo nuk është e lehtë, sepse na mungon shumëçka, edhe pse kushtet dhe mundësit për një gjë të tillë këtu ku ne jetojmë dhe veprojmë ekzistojnë.Një udhëtim në vendlindje, lë mbresa të veçanta te çdo bashkëkombës, që jeton larg Atdheut të shqiponjave.Një natyrë e njëjtë e përshkon tërë atdheun, nga Veriu deri në Jug. Është një natyrë emocionuese për ata, të cilët për herë të parë, por ndoshta edhe që pas ca kohësh, kthehen në vendlindje dhe magjepsen nga pamjet më interesante, të cilat njeriu thotë se vetëm natyra shqiptare ka ditë t’i krijojë. Kjo është në të gjitha viset shqiptare, duke u nisur nga Veriu, me fushëgropën e Llapit, nga pjesët kodrinore – malore të malit të Albanikut, në perëndim dhe maleve lindore kosovare, në lindje dhe deri ne pjesët më jugore të vendit: Gjirokastra, Saranda, Poliçani, Delvina, Çorovoda, Përmeti, Tepelena, Selenica, Memaliaj, Himara, Orikumi, Libohova, Konispoli dhe Këlcyra.

– Nëpër botë ka shqiptarë të emigruar, si u përshtatët me jetën e atjeshme?

-Më shumë se 15 milionë shqiptarë në të gjithë Botën.Faktet tregojnë se shqiptarët kanë emigruar në vite në gadishullin Iberik, Turqi, Greqi, Bullgari, Rumani, Amerikë dhe vende të tjera. Mbështetur në një sërë dokumentesh arkivorë, shpjegohen se ku u vendosën dhe si e ruajtën gjuhën, kulturën arbëreshët e Italisë, arvanitasit e Greqisë dhe të tjerë, deri në ditët tona, me gjithë trysninë e kohës për t´i asimiluar. Që në vitet e para të erës sonë, shqiptarët synonin të vendoseshin në brigjet jugore të Italisë, në zona që u siguronte atyre mbrojtje. Asnjëherë nuk ka pasur një regjistrim të saktë për emigrantët e hershëm shqiptarë në Greqi, pa i ngatërruar këta me shqiptarët që ishin në trojet e tyre, që në vitet 1912-1913 mbetën jashtë kufijve të Shqipërisë.

Shqiptarët, në periudha të ndryshme të historisë kanë emigruar, duke krijuar edhe kolonitë e tyre kryesisht në Itali dhe Greqi. Ne krahasim me Greqinë pseudoortodokse qe s’njeh minoritete nacionale, arbëreshët e Italisë katolike kane ruajtur me besnikëri gjuhen, traditat, kulturën dhe shpirtin shqiptar, qe nga Mesjeta e Skënderbeut, e deri ne këto çaste.

Por kur kemi të bëjmë me Skadninavin të ikurit e parë nga Kosova arrijnë në qytetin suedez Uddevala gjatë vitit 1985, por shumë prej tyre kanë marrë përgjigje negative të azilit dhe janë kthyer sërish në vendlindje. Por në Suedi do kemi mërgimtarët e parë shqiptar sa duket diku nga viti 1958. Por ikja masive do vijon pas viteve 90-ta. Kjo është koha e reprezaljeve të regjimit të diktatorit serb Slobodan Miloshevic ndaj shqiptarëve, te cilët me plotë të drejtë kërkojnë pavarësi dhe shtetësi në Krahinën e tyre. Gjatë vitit 1991 mbahet referendum nga ana e popullatës shqiptare të Kosovës ku 90 % e qytetarëve marrin pjesë në të, e 98 % te tyre përkrahin pavarësimin e vendit nga Serbia dhe regjimi diktatorial i Millosheviçit. Suedia gjatë viteve 1960 deri ne vitet 1970 ka marre fuqi punëtore nga Jugosllavia, por në këtë fuqi nuk kanë hyrë shqiptarët. Kryesisht si fuqi punëtore kanë emigruar në Suedi serbët, sllovenët dhe kroatët, për shqiptarët as qe ka mendua kush për kushtet dhe jetesën e tyre në këtë kohë.

Gjatë viteve 1980 dhe 1990, në Suedi fillon ajo vala më madhe e refugjatëve shqiptarë nga Kosova. Momentalisht sipas disa statistikave por jo zyrtare ne Suedi duhet te këtë mbi 60000 shqiptar. Një gjë është për tu lakmua dhe për tu mbështetur sepse shqiptarët këtu në këtë vend nordik kanë gjetur vetën dhe janë sistemua ashtu si më mirë në jetën e këtushme, çka është për lakmi. Edhe vet shteti ndihmon në të gjitha aspektet e jetës, duke fillua nga familja, vendosja, punësimi e deri tek shkollimi. Është ndoshta shteti i vetëm në botë që financon shkollim e fëmijëve të huaj pa pagesë me të gjitha atributet sikur për fëmijët vendës.

– Sa dhe si njihet Shqipëria në Suedi? A kemi ne ambasadë në Suedi dhe si janë lidhjet e emigrantëve me këtë ambasadë, a kujdeset ajo për ju, pra ndjeheni se keni një mëmëdhe që kujdeset edhe nga larg? Nëse jo, pse ndodh kjo?

-Me ardhjen tonë këtu vendasit kanë fillua të marrin njohurit e para për shqiptarët dhe vendlindjen e tyre, por me tepër këta kanë ditur për Kosovën sepse shumica e te ardhurve këtu janë kosovar, por fal punës së shoqatave kulturore, intelektualëve, poetëve, shkrimtarëve dhe publicistëve tanë në mënyrë të denjë është bërë prezantimi edhe i shteti amë Shqipërisë këtu. Pra vendësit kanë njohuri për dy shtetet tona. Këtu në Mbretërinë e Suedisë kemi dy Ambasada shqiptare, por ato janë ambasada e jo me tepër, ato kujdesën ndoshta për vete.

Këtu dua të potencoj se shoqata ku unë aderoj Qendra Kulturore Shqiptare Migjeni në Borås të Suedisë me mjaft sukses prezanton gjuhën, kulturën dhe traditën tonë këtu, është mjaft aktive në vënien e lidhjeve me vendlindjen përmes organizimit të aktiviteteve kulturore e letrare këtu dhe në vendlindje. Bashkëpunimi me poet, shkrimtar, shoqata të ndryshme ne vendlindje, binjakëzime mes shkollave suedeze me ato shqiptare si në Kosovë njashtu edhe në Shqipëri, binjakëzim bibliotekash si është rasti i Bibliotekës Durrës me atë në Borås, vërja e kontakteve mes Shkollës së lartë këtu në Borås me Universitetin Akademia e biznesit në Tiranë, me ndërmjetësimin e QKSH Migjeni, por asnjëherë me ndonjë këshillë apo përkrahje të ambasadave apo dy shteteve tona. Ka tetë vite qe boton revistën në shqip “Dituria” shtatë vite me radhë emiton program në gjuhën shqipe në Radio dituria për bashkëkombësit që jetojnë dhe punojnë këtu e nga qershori i vitit që shkoi me mjaft sukses ka fillua emetimi ne një programi Televiziv në gjuhën shqipe këtu, e gjithë këtë me mbështetje dhe ndihmë të shtetit suedez.

Sa më kujtohet vitin 2012 kishim mysafirë nga republika e Shqipërisë në festimin e pesë vjetorit të shoqatës sonë dhe njeri nga mysafirët në fjalën e tij sa me kujtohet mua u shprehë se ne qenkemi ambasadorë të vërtetë të vendit tonë, çka na dha shtytje dhe kuraja për një punë dhe angazhim edhe më të madh në prezantimin tonë këtu.

– Në librin tënd “Një aventurë me drojën e një emigrant “pa atdhe”’, vura re një fakt, se shqiptarët nuk i njohin si kombësi elite, por is “popullsi dygjuhëshe”, mendoni ju që në arenën ndërkombëtare, politikanët tanë nuk bëjnë prezantim dinjitoz të kombit tonë dhe si të duket fakti që kur shkojnë nëpër institucionet ndërkombëtare nuk flasin shqip? Të lutem, më jepni mendimin tuaj se si mund të prezantohemi ashtu siç na takon në botë dhe kush duhet ta bëjë këtë?

Unë shkrova librin “Sadulla Zendeli Daja në aventurën e një emigranti të pa atdhe” dhe dua ta them atë se çfarë më shtyri në këtë. Unë e thash edhe me lartë se ne në mërgatë kemi intelektual, poet, shkrimtarë, publicistë, njerëz të aftë por ata nuk kanë përkrahje nga askush, kjo është defekti në jetën tonë. E Daja, si e quajmë ne leksikografin më të madh dhe me të njohur në përpilimin e fjalorëve së pari suedisht – shqip e tani edhe atij shqip-suedisht, meriton një prezantim, meriton një përkrahje morale, një mbështetje në punën e tij, e ne duhet të jemi krenar që ne kemi në mërgatë një të tillë. Se Daja është edhe pishtar i mbajtjes së mësimit të Gjuhës amtare në Suedi me hapjen e paraleleve në shkollat suedeze ne vitin 1976 për herë të parë. Në fakt dua të them se ne mundohemi te bëhemi më të ditur se të tjerët e në realitet të tjerët nuk e humbin vetën por ata e ngjisin lart atë çka ata kanë.Çështja e gjuhës është më shumë rëndësi mendoj unë kur kemi të bëjmë me përfaqësimin tonë jashtë trojeve tona. Mendoj se çdo herë dhe në çdo vend duhet të përdorët shqipja, ajo është gjuha jonë, gjuha e nënës, dua ta them këtë se suedezët janë shumë të mençur në ketë drejtim dhe gjuhën amtare që fëmija e mësojnë në shkollë e quajnë me këtë emër, pra është e jotja, në këtë rast e jona. Por ne jemi ata që jemi, kam vrenjtur edhe në Tiranë edhe në Prishtinë se më me kënaqësi përdorim një gjuhë të tretë se atë amtare në biseda, e kjo nuk është në rregull.

– Si mendoni ju, emigracioni shqiptar do të jetë përherë masiv?

-Një sëmundje mija vjeçare, unë në shkrimet e mia e quaj kështu, këtë plagë kancerogjene të popullit tonë. Një plagë që është aktuale nga koha e Skenderbeut e deri në ditët e sotme bashkëkohore dhe se as sot nuk ka të ndalur. Unë ndjej se emigrimi do jetë aktual edhe për shumë gjenerata në trojet tona, do jetë një e keqe që do na përcjellë edhe shumë kohë e këtë me vet fajin tonë dhe punën tonë jo të mjaftueshme në ndërtimin e drejtë të jetës në vend. Ne jemi ata që japim vlerësime kuturu për shumë gjëra por nganjëherë edhe vlerësime se prapështi kur kemi të bëjmë me të ligat që na vinë dhe vet i krijojmë duke i radhitur ato në rezultate e në të kundërtën ato janë fiasko për ne.Edhe suedezet e kanë pasur emigrimin si plagë e brengë një kohë, por sot jo, e pse edhe ne mos te jem ata që do e ndalojmë një të ligë të tillë?

– Ju jeni gazetar, shkrimtar, poet… çfarë shkruani zakonisht më me pasion, ku e gjeni veten më shumë? Çfarë tematike kanë shkrimet tuaja që botoni në shtyp? Ku e gjeni kohën që shkruani dhe sa libra keni botuar? Ç’plane keni për të ardhmen porsa i përket fushës së krijimtarisë?

-Po e thatë me vend këtë, se me shkrime kam fillua të merrem që herët në bankat e Shkollës fillore, e pasion e kam poezinë, por tani kultivojë edhe prozën. Kohëve të fundit kam pasur si projekt realizimin e intervistave me figura të ndritshme të kulturës, traditës dhe shkrimit në shqip, çka dhe kam realizua këtë në tri vëllime botuar deri më tani nën titullin “Kujtime nga diaspora I, II dhe III” e kam në dorë edhe vëllimin e katërtë. Thënë realisht kohë ecën, nuk mjafton por atë duhet shfrytëzua maksimalisht në mënyrë që të del diçka në dritë. Unë kryesisht shkruaj për mërgimin, vendlindjen, njeriun, këto janë tema të cilat i kam për zemër. Kohëve të fundit kam fillua të merrem edhe me përkthime, kështu që këto ditë me doli nga shtypi libri im i parë i përkthyer nga suedishtja dhe se jam i kënaqur me atë çka kam bërë dhe me kritikën rreth librit. Kam botua deri me tani 14 tituj, e kam në dorë dy libra në dorëshkrim, besoj se do i botoj gjatë pjesës së parë të këtij viti.

– Cili, apo cilët janë shkrimtarët shqiptarë dhe të huaj që preferoni t’i lexoni? A keni ndonjë idhull? Po në Suedi keni shoqatë shkrimtarësh dhe si funksionon ajo?

-Po i adhuroj shumë shkrimtarët tanë dhe punën e tyre bërë me vite, Çajupi ka lenë mbresa në mua, Naimi, por ai i cili prekë thellë ndjenjat tona është poeti i mjerimit e që ne e ndjejmë këtë edhe sot në vatrat tona, pra Migjeni. E adhuroj Nazmi Rrahmanin dhe Spassen e madh. Këtu adhuroj Astrid Lindgren.Po ne kemi këtu Shoqatën e shkrimtarëve shqiptar, anëtar i së cilës jam që nga fillimi dhe jam i kënaqur me punë që ne bëjmë përmes saj. Por dua të them se unë jam edhe anëtar i Shoqatës së shkrimtarëve të Suedisë.

– A keni miq të vërtetë dhe sa u besoni atyre, jeni zhgënjyer nga ndonjë mik idealesh? Po me suedezët krijoni marrëdhënie miqësie, si bëhen këto lidhje, apo janë popull i ftohtë? Ndjehet diskriminim racial atje dhe çfarë problemesh ka aktualisht komuniteti shqiptar në Suedi?

Po tek unë nga vendlindja atje thonë me një fjalë popullore se “Miqtë janë krahët e njeriut”, kjo ka domethënie të madhe, por sot ka pësua shumë, sepse miku më nuk është ai që duhet të jetë, interesi ka prishur njeriun. U besoj miqve, por edhe jam zhgënjyer shumë herë nga ta, kjo është koha bashkëkohore, koha e interesit e thash me lartë.

Kam edhe miq suedez dhe jam krenar me atë dhe ndihem mirë në mesin e tyre, sepse janë njerëz me traditë, me kulturë dhe ajo më kryesorja kanë respekt për njeriun. E thonë atë se janë njerëz të ftohtë, por ndoshta klima dhe vendi i tyre e bënë ketë, por në përgjithësi njeriu kalon mirë me ta. Unë dhe miqtë e mi më të cilët punojmë këtu bashkë ndihemi mirë në mesin suedezve, sepse ata janë ata të cilët na inkurajojnë në punën tonë dhe në prezantimin e çdo gjëje pozitive të kulturës dhe traditës sonë në këtë vend nordik.

A mendon ti që letërsia shqiptare nga e politizuar, është kthyer në shkrimtarë politikë? A mund të jesh krijues i lirë nëse merr favore nga politika, sidomos në Shqipëri, ku politika ende është në kundërshtim me krijuesit e vërtetë?

-Eh, kjo është e cila ne nuk na është dashur, por thotë një fjalë popullore “Koha e ha kashtën”.Unë tani jetoj në një vend ku politika është larg nga jeta e njerëzve, është nga çdo gjë dhe më beso çuditem kur jam atje kur dëgjoj gjëra të tilla, por ne jemi mbrapa më shumë gjëra këto vitet e fundit, në vend se te ikim përpara ne numërojmë ne vend duke menduar se kemi bërë përparim, por jo, është kundërta si thotë ajo fjala “tre hapa mbrapa e një para”, por jeta vazhdon. Dhe atëherë edhe ata që nuk kanë erë në poezi bëhen poet, edhe ata që nuk kanë erë në gjuhësi bëhen gjuhëtar siç ndodhë tek ne. Se sot kush do mund të publikoj pa kurrfarë kriteri, e kjo e dëmton dhe shkatërron imazhin e një letërsie me famë botërore.

– Ju jeni për vazhdimin e “miteve” në letërsi? Ku është e keqja e kësaj tradite? Mendoni ju që letërsia e vërtetë shqipe nuk është kjo që propagandohet? Mendoni ju se ka krijues brilant që nuk po e shikojnë dritën e diellit prej egoizmit të shkrimtarëve politikë, se gjoja vetëm ata janë ajka e letërsisë?

Mendoj se nuk ka diç të keqe në këtë drejtim. Bëjë një krahasim me këtë që kultivohet këtu dhe shoh se edhe këta mbajnë këtë traditë dhe respektojnë mitet e tyre, pse mos te respektojmë edhe ne ato mite të cilat me shekuj mbajtën gjallë letërsinë tonë popullore. Por e keqja është se politika prish çdo gjë edhe fe edhe kulturë e le më letërsinë.

– Si mendoni ju, a duhet të ketë një Lidhje Shkrimtarësh dhe Artistësh shqiptarë mbarëkombëtarë, se kjo formë, ku secili më vete mbledh disa shokë e miq, si të fejohej, a të martohej, apo të festonte ditëlindjen, vetëm duke e uruar dhe e lëvduar dhe kaq, asgjë nuk organizohet, asgjë nuk kalon në sitën e kritikës artistike… Jeni i mendimit se shtetit sot nuk i intereson letërsia dhe arti si në komunizëm, por njerëzit që bëjnë letërsi dhe art?

– Po ndoshta do ishte mirë, por kështu si jemi, kam mendim se nuk arrihet dot, sepse edhe në këtë lami ne jemi të ndarë, pra nuk ka mundësi të jemi unik e të bëjmë atë më të mirën në ruajtjen dhe kultivimin e traditës sonë letrare, sepse secili do ketë interesat dhe atëherë do jetë me vështirë. Nëse ne do jemi a polikë, do ishte me vlerë dhe do realizonim atë çka edhe Rilindësit tanë bënë vite me radhë, por kështu si jemi pak vështirë. Po ne kemi kohëve të fundit shoqata shkrimtarësh në shumë vende të botës, por se vështirë të arrihet një koncenzus për një bashkëpunim të mirëfilltë në ketë drejtim. Por shpresa mbetet e të shohim.

– Ndonjë mesazh për krijuesit shqiptarë…

– Ta çojmë përpara atë çka Rilindësit bënë më vite sepse meritojmë më shumë dhe të jemi krah për krah me letërsitë e popujve të përparuar sot.

–Faleminderit Zoti Sokol Demaku që pranuat të bisedonit! Suksese në krijimtari dhe mbarësi në familje!