Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NDERROI JETE STUDIUESI JORGO TELO

by

Tronditet komuniteti i poeteve shqiptare kudo ne boten shqiptare! Ndahet nga jeta poeti, studiuesi folkorik dhe shkrimtari Jorgo TELO
Djepi i vendlindjes së poetit, studuesit folkorik dhe shkrimtarit Jorgo TELO është Gjirokastra. Aty në qytetin e gurtë të trimërisë, diturisë, urtësisë, kulturës do të kishte fatin të lindte, tw rritej dhe tw edukohej , aty ”hodhi zaret” e thurrjes të ëndrrave të tij, prej shkrimtari e poeti. Shumë nga shkrimet studimore, shkencore dhe historike, punimeve monografike, vëllime me poezi, artikuj të shumtë të disa punimeve teoriko-sociologjikë, vepra kushtuar erdutitit Ilia Dilo Sheperi, do të mbajnë firmën e tij. I gjithë ky aktivitet krijues në gjini të ndryshme kanë realizuar katalogun interesant, profesional, të promovimit të vlerave letrare, artistike e historike, të cilat përbëjnë një domosdoshmëri për t’i rijetëzuar dhe për t’ua lënë brezave të ardhshme. 
U prehte ne PAQE! I qofte dheu i lehte! 
I perjetshem kujtimi e vepra e tij, Ngushellime familjes e gjithe te dashurve,
Po percjellim Intervisten qe Raimonda Moisiu i pat marre poetit ne gjallje te tij:

NTERVISTA: KAM HYRË DHE ECUR NATYRSHËM ATY KU JAM GJENDUR MË MIRË-Bisedoi Raimonda MOISIU

(INTERVISTË ME SHKRIMTARIN NGA GJIROKASTRA, JORGO S. TELO)
Djepi i vendlindjes së tij është Gjirokastra. Aty në qytetin e gurtë të trimërisë, diturisë, urtësisë, kulturës do të kishte fatin të lindte, tw rritej dhe tw edukohej , aty ”hodhi zaret” e thurrjes të ëndrrave të tij, prej shkrimtari e poeti. Shumë nga shkrimet studimore, shkencore dhe historike, punimeve monografike, vëllime me poezi, artikuj të shumtë të disa punimeve teoriko-sociologjikë, vepra kushtuar erdutitit Ilia Dilo Sheperi, do të mbajnë firmën e tij. I gjithë ky aktivitet krijues në gjini të ndryshme kanë realizuar katalogun interesant, profesional, të promovimit të vlerave letrare, artistike e historike, të cilat përbëjnë një domosdoshmëri për t’i rijetëzuar dhe për t’ua lënë brezave të ardhshme. Në këtë intervistë do të zbulojmë një retrospektivë të krijimtarisë së shkrimtarit të mirënjohur nga Gjirokastra, Jorgo Telo. Nëpërmjet saj, ai do të na përcjellë momente, personazhe, protagonistë, vende që ai me penën e tij i ka përjetësuar në libra, pra në krijimtarinë e tij mbresëlënëse.
Bisedoi: Raimonda Moisiu
Nje kënaqësi e vecantë të bëj këtë intervistë me Ju. Kush është Jorgo Telo dhe diçka nga fëmijëria Juaj?
Nuk jam marrë shumë me intervista. Kam preferuar t’i jap inervistuesit sasinë e duhur të rrushit, që verën e rakinë t’i nxjerrë vetë…
Jam bir i një fshatari të mesmë, që merrej edhe me punë artizane e tregti në qytet edhe me punë bujqësore në fshat. E kalova fëmijërinë deri në mbarimin e shtatëvjeçares në fshat e krahinën time, Zagori. Një fëmijëri me etje për dije, për të përthithur sa më etshëm nga kultura shpirtërore e popullit. Një fëmijëri e kaluar edhe me shqetësime ekonomike e shëndetësore.Natyrshëm kam pasur fatin të isha i pajisur me disa dhunti që i përkisnin sferës artistike në gjininë e pikturës e të muzikës, po ashtu edhe të krijimtarisë letrare, më së shumti në fushën e vargëzimit poetik, fillimisht brenda qerthullit të botës fëminore, më pas asaj rinore e… me një rendje të ndjeshme drejt pjekurisë së dëshiruar prej shumëkujt në jetë. Nuk mund të bëhet fjalë për një fëmijëri të pekulepsur, që të arrihej të më plotësoheshin krejt tekat e asaj moshe; përkundër u mësova dhe u përshtatata herët me skamjen, pse jo dhe me urinë, pse jo dhe me veshjen e rëndomtë, aq sa për herë të parë këmishë me jakë e këpucë pata veshur, kur zbrita në qytetin e Gjirokastrës, për të filluar arsimimin tim të mesmë profesional, pedagogjiken; kësisoj po hidheshin hapat e para në viset e arta të rinisë, ku shumëçka do pësonte zhvillim cilësor e sasior brenda kornizës së qenies sime shpirtërore dhe fizike. Në shkollën e mesme morën hov dhuntitë dhe hobitë më të spikatura, veçanërisht në fushën e kriijimtarisë letrare, individualisht dhe në gjirin e rrethit letrar të shkollës, ku për drejtues kishim të talentuarin pedagog të letërsisë, Bekim Harxhin, kurse si miq e shokë të botës shkrimore përmend Spiro Deden, Abdulla Kënaçin, Skënder Korkutin, Izmini Kutrën (Pesha) ,Themistokli Ndreun e të tjerë.Nuk i lashë pasdore dhuntitë e tjera, sidomos vizatimin; madje pata arritje edhe në muzikë, aq sa kjo më shërbeu tepërisht kur dola në jetë në punën me nxënësit e me rininë e fshatrave ku punoja. Megjithëse mundësitë fizike për t’u marrë cilësisht me sport nuk i kisha, veprimtarive sportive me shoqërinë time nuk i shqitesha asnjë çast të mundshëm. Kështu kam lojtur futboll me bashkënxënësit e të tjerë gjer në moshën 47 vjeçare, kur sëmundja më shkëputi si me buton duke më privuar nga çdo argëtim sportive e veprimtari fizike.

– Kini mbaruar, siç na thatë shkollën e mesme pedagogjike.Ç’ju shtyu të studionit në këtë degë?
Pas tetëvjeçares vijova këtë shkollë në Gjirokastër, duke gjykuar si familje, se do ishte profesioni më i përshtatshëm për mua, meqë kisha disa probleme shëndetësore që më pengonin të merresha me profesione që kërkonin shkathtësi dhe energji fizike të plota. Mandej dihet që i pari nëpunës shteti me të cilin kontakton fëmija në jetë përgjatë arsimimit të vet është mësuesi dhe kërkon që atë të imitojë së pari…
Pas pedagogjikes vijova Institutin e lartë Pedagogjik”Aleksandër Xhuvani” në Tiranë në degën “Gjuhë – letërsi – histori” me programe të ngjeshura intensive (kështu ishte asokohe, pra në vitet 1963 – 1965, ku u pajisa me diplomën e mësuesisë.)
Kujtim nga martesa e JORGO S. TELO
Fill pasë arsimimit fillova veprimtarinë si dijedhënës e më pas edhe drejtues shkolle në Erind të Gjirokastrës e më pas në krahinën time e në shkollat tetëvjeçare Hoshtevë, Sheper, Ndëran edhe në shkollën e mesme të Nivanit. Studimi i përhershëm autodidakt i literaturës bashkëkohore profesionale dhe letrare ka qenë prirja e motivuar dhe përkushtimi im parësor vit pas viti…Njëkohshëm për shkak të prirjeve, jam marrë dhe me veprimtaritë kulturore-artistike ne shkollë dhe jashtë sa, dersa në vitin 1978 m’u ngarkua detyra e përgjegjësit të kulturës për krahinën
Si në të mesmen dhe në të lartën kam botuar edhe në organet periodike të vendit. Pas emrimit tim në punë u shtua intensiteti dhe cilësia e krijimtarisë, porse mundësia e botimit ishte e vështirë, mbasi edhe kohën e kisha të mbushur me veprimtari arsimore e kulturore – artistike , që i kryeja brenda e jashtë mureve të shkollave ku kam punuar edhe për shkak të largësisë nga Tirana, ku ishin përqëndruar institucionet botuese.
Asokohe mund të çaje “shtigje”për të botuar më së shumti nëpërmjet njohjeve personale me redaktorë, apo përmes ndërmjetësisë së “Vitaminës “M” (mikut).Në vitin 1973, sapo arriti të mbarohej procedura për botimin e një libri me tregime humoristike dhe një tjetri me poezi për fëmijë, u pezullua gjithçka nga moshedhja e firmës prej një Kryeredaktori, i cili bënte ca vërejtje të përgjithshme, duke orientuar temat për të cilat duhet të shkruaja…!
U desh të përjetonim transformimet rrënjësore në vend që të shkëputeshim dhe nga qëndrimet burokratike monstruoze…njeëri thoshte duhet të shtosh motive nga lufta kundër shfaqjeve liberale, tjetri ngulte këmbë të mos rendja pas dukurive negative , por të evidentoja arritjet e mjaftoheshin me vërejtje të përgjithshme, sa dekurajimi merrte përmassa serooze… dekurajuese… e megjithatë unë nuk hoqa dorë, por shtoja gjithçka të mundshme në fletoret e mia që i ruaj ende dhe sot, kur sundon tejet epoka e kompjuterit dhe internetit.
– Ç’kuptim ka për Ju, fjala “MËSUES”
Bëhet fjalë për profesionin më të dashur e të dëshiruar për natyrën time fiziko – shpirtërore, si të ishte i krijuar posaçërisht për mua… Ku ka më bukur, se sa kur arrin të përgatisësh breza të tërë njerëzish, duke i paisur ata me dijet e kulturën më të domosdoshme për jetën… Pas shkollimit të mesmë e të lartë profesional dy përqendrimet e mia më të motivuara kanë qenë arsimi dhe kultura. Në të dy këto fusha të rëndësishme veprimtarie kam ecur paralel, gati njëkohshëm dhe me përkushtim të plotë tok me ndjenjën e përgjegjësisë shtetërore e shoqërore… Porse instancat, çuditërisht, kanë harruar apo bëjnë sikur s’të njohin jo rrallë, kur organizohen veprimtari përkujtimore të shkollës. Ndoshta do kujtohen kur të kaloj jo me këmbët e mia në amshim… 
– Dëshiroj që bashkëkombasit tanë lexues t’ju njihnin më mirë . Do doja t’ju pyesja mbi c’ka keni shkruar ndër vite . Cila është gjinia e Juaj , më e preferuar? 
Kam merak, se mos, në përgjigje të disa pyetje rutinë, merzisim lexuesit e nderuar dhe dashamrësit…Shkurt po i bie: Ruaj me fanatizëm ende disa fletore që nga vitet, kur isha nxënës në shtatëvjeçare, ku me skrimin e atëhershëm, të pastërvitur e jo të shkathët, janë të hedhura me penë apo stilograf poezitë e mia të hershme që i takojnë periudhës kur isha pionier. As letër për të shkruar nuk kishim , sa na nevojitej. Nëpër ëndrra shihja vetëm sikur më dhuronin stilografë e kur zgjohesha e kërkoja nëpër dyshek apo ndën nënkresë…Ssprovë të pare ruaj ende një vjershë të rëndomtë për Një Majin, që merrte shkas nga ato cka na thoshnin në klasë ose para shkollës dijedhënësit tanë…Në të mesmen fletoret e vogla u pasuan me fletore më të mëdha e mandej më të bollshme ato në periudhën studentore. Të gjitha dorëshkrimet individuale (gati muzeale), mbeten të paharrueshme për mua, edhe pse nuk dallohen për nivel cilësor, parë me optikën e mëvonshme. Në fillim të viteve ’70, pasi isha stabilizuar me punë në vendlindjen time, në Zagori, isha i rrekur për një makinë shkrimi dhe nuk iu ndava, sa e shtiva në dorë. Prej atëherë e më pas të gjitha dorëshkrimet i daktilografoja me merak, duke krijuar shumë dosje me to. Ato u bënë bazë e përmbledhjes me përzgjedhje në vëllimet e mia të para poetike e të mëtejshme, duke veçuar vlerat nga antivlerat , me synimin e jetëgjatësaisë së çdo shkrimi veçmas e brenda të së tërës…
Prej një kohe të gjatë, ju jeni autor i disa punimeve monografike, studimeve shkencore e historike, i vëllimeve me poezi, i artikujve të shumtë teoriko-sociologjikë të botuar në shtypin shqiptar dhe në vende të tjera. A ndiheni ju sot i vlerësuar për gjithë këtë punë të mundimshme që keni bërë dhe cili është mesazhi që ju transmetoni nëpërmjet tyre?
Punimet e shumta të këtij soji, që po pyesni, janë kumtuar nëpër konferenca e simpoziume e meqë ishin voluminoze dhe pa logjistikën e duhur, i shkruaja vetëm në një kopje.eDomosdo as vetë s’di ku gjendet një pjesë e konsiderueshme e tyre. Një pjesë e kam dhe e mbaj të sistemuar në kompjuter tok me krijesat e ndryshme letrare që presin ditën fatbardhë të konvertimit në libra…Realisht më tepër krijimtarinë e kam të përqendruar në 14 titujt e librave të botuar, se sa në shtypin periodik që del në Shqipëri. Ka treva si Gjirokastra, ku nuk dalin organe shtypi. Shumica janë përqendruar në Kryeqytet, ku ne që banojmë larg tij , nuk mundemi të krijojmë lidhje të tilla, për të publikuar krijimet tona… (këtë e theksoj më tepër per vete, se ka dhe asish të shkathët që ia dalin, të shprehen ku të mundin.) Vetë kuptohet që më tepër veten e kam gjetur te poezia, përderisa dhe me poezi e kam hedhur hapin e parë krijues në jetë, ytjetër se hartimet ishin në prozë dhe unë në to ndihesha shumë mirë dhe i vlerësuar. Më fartlume ishte dhe është poezia lirike edhe e mirëfilltë edhe ajo me ngjyrim popullor… E ndiej veten të përhapur pothuajse në krejt gjinitë e llojet e letrave shqip, rast pas rasti sipas gjendjes emocionale, kushteve te të shkruarit… Teksa shoh që interesi për librin kë rënë ndjeshënm e dukshëm, u detyrova në moshë pleqërie t’i falesha internetit, mundësive të pamasa që ai jep për cilindo që lidh e forcon miqësinë me të…Kam hedhur vetë me durim shumëçkakam pare të arsyeshme nëpër shumicen e forumeve te mirënjohur shqip; madje kam dhe dy Ëebsaite të miat. Të shumtë kanë qene lexuesit e mi në të gjithë kontinenet e këte e kam arëme komentet e sidomos tregues statistikorë që më kanë ardhur me e-mail periodikisht çdo fundjavë… Vetëkuptohet që permes kesaj mënyre të reklamimit te krijimtarisë, më kanë trokitur dhe me dhjetra miq e mikesha internetike, aq sa lidhjet kanë kaluar dhe më miqësi familjare brenda interesave të ndërsjellta, apo jahtë çdo interesi. 
– . Kur një poet apo profesionist shkruan bukur, kur është i dashuruar apo kjo nuk varet nga dashuria? 
Po qe se e keni fjalët për shkrimet që kanë si temë dashurinë, atëherë mund të them me bindje, se çdo krijues me një ndjeshmëri normale e shpirt të pasur e fisnik, nuk e ka si kusht të domosdoshëm përjetimin e dashurisë në funksion të krijimtarisë, mbasi atij/asaj edhe kur u mungon dashuria reale, e imagjinojne atë gati parajsore, ndoshta dhe më bukur se realiteti… Përvoja ka treguar se pena të shquara botërore i kanë kënduar dashurisë edhe kur s’kanë mundur ta provojnë atë natyrshëm, apo kur kanë qenë jo në moshën e kulmeve jetësore, por në moshën e bardhë, si i madhi Lazgush Poradeci, Ali Asllani etj. Lëre pastaj të permend poetët e Risorxhimentos” italiane, apo “Strum und drangut” gjerman…!Po Leopardi, Saadiu, Omar Khajami e shumë të tjerë a nuk kanë rrëfyer pëerms lirikave të veta, se ç’fuqi të natyrshe e të mbinatyrshmë ka Kryendjenja njerëzore e dashurisë?
– Po citoj titulllin e një libri, ku ju jeni bashkëautor me Z.Eduart Dilo, poemë- baladën:”Diloiada” Çfarë keni bërë Ju për të marrë kaq shumë dashuri nga jeta? Ju keni shkruar një kryevepër, për një familje të vlerësuar kombëtarisht nga historia dhe deri te lexuesi më i thjeshtë? Ç’mund të na thoni për këtë?Si ju lindi ideja për ta shkruar?
Libri që sapo përmendët, nuk mund të pranoj që është kryevepër, por është diçka. Është konstruktuar në dy pjesë Pjesa e parë është poema – baladë e ndarë në 12 akte me prolog dhe epilog dhe pjesa e dytë, ku më së shumti jepet informacion më i shtjelluar për Familjen e Ilia Dilo Sheperit… Ka një histori të lezeçme fillimi, përkushtimi dhe realizimi i këtij libri: Unë për vlerat e Ilia Dilos nga fillorja gjer me mbarimin e studimeve të larta nuk kisha dëgjuar e lexuar, pothuajse asgjë. Edhe pjesëtarë nga kjo familje që i njihja, nuk dija se kishin për baba e gjysh këtë persoonalitet të gjuhës e të shkollës shqipe. Vetëm Andon Zako Çajupnin njihnim dhe ia mësonim vjershat përmendësh. Për herë të parë jam kontaktuar me emrin e Ilia Dilos në shkollën tetëvjeçare të Erindit (Lunxhëri) nëpërmjet gojës së kolegut Mitro Qendri, i cili kish mbaruar Normalen e Elbasanit dhe Ilia Dilon e kishte pedagog. Mitroja fliste me respekt e dashuri për Ilian në gjysmën e dytë të viteve ’60, edhe pse emri i tij nuk figuronte askund gjer asokohe, së paku për kufinjtë e njohjes sime. “Ishte i qetë, i përkushtuar dhe mjaft bindës dhe kërkues në dhënien e njohurive…”- më thoshte kolegu për tëparin e familjes së madhe sheperiote, Dilo… Ma zuri syri në vitet e mepastajme këtë emër në njërin nga librat e Enver Hoxhës me kujtime për Gjirokastrës, por gjithçka sipërfaqshëm. U deshën ndryshimet e ndjeshme të domosdoshme rrënjësore në Shqipër që të ringjalleshin një pas një vlerat e supervlerat e mohuara apo të lëna në mjegull fare padrejtësisht e mizorisht… Mund të ketë qenë mbarimi i vitit 2008 kur vlerësova një shkrim të z. Eduard M. Dilo në një temë të hapur enkas për Zagorinë tonë. Nipi shkruante me mall e dashuri pëgjyshin e tij, Ilia Dilo Sheperin. Dhe une që tashmë kisha goxha njhuri për mësuesin e gramatikanin e shquar democrat, nuk kish se sit ë qëndroja indifferent ndaj shkrimit te “Forumi shqiptar”. Mendimet e mia i kapi Eduardi me banim në New York. Ndërkohë në dy nga botimet e mia poetke ë mëparshme kisha nga një dedikim për gjuhëtarin. Nuk vonoi dhe me Edin biseduam me shkoqur permes messengerit e ramë që njëri nga përtej oqeanit e tjetri nga Ballkani të ndertonim diçka më dinjitoze për erudition Ilia Dilo e për familjen e madhe të Tij, që perjetoi skajshëm persekucionin komunist…Kisha nevojë pë me tepër material jetësor nga ç’kisha fjetur vetë dhe Eduardi nuk m’u kursye. E kështu Brenda tre katër muajsh poema hodhi shtat, si produkt in ë bashkepunimi të ngushtë nëpërmjet internetit, deri sa pa dritën e botimit. 
– Fjala dashuri është aq e bukur aq edhe e përgjithshme . Ku qëndron forca e dashurisë që ju frymëzon më shumë, të jetoni apo të shkruani?
Jam i mendimit se kam jetuar e jetoj për të qenë dikush në jetë, duke respektuar jetën, duke e mbrojtur atë në emër të njerëzores së vërtetë, për mirësinë e përgjithshme, për dashurinë e përjetuar e të fantazuar,për gjithçka që përmban të bukurën në çdo pikëmamje… Tshmë jetoj për të kujtuar, për të medituar e për të shkruar brenda devizës sime: “Dua shpirtit t’i bëj qefin, të mos thotë: ‘Eja, të vdesim!”
– Duket sikur gjinia e Juaj e preferuar është poezia, proza, tregimi. A keni shkruar, roman, reportazhe, publicistikë?
Një pjesë të mirë të poezive, si për të rritur edhe për fëmijë, i kam të botuara. Ka shumë ende të pabotuara. Kam shkruar në prozë mjaft tregime, kryesisht humoristike, por s’i kam permbledhur ende. I vetmi roman që kam botuar titullohet “HEDHJA E ZAREVE”i cili ka brenda vete edhe një dozë jo të paktë autobiografie të letrarizuar. Fati (përcaktues ose jo i jetës sonë përshkon tej per tej subjektin e ketij romani gati 300 faqesh. Publicistikën e kam ende të pabotuar. Brenda një fantareportazhi të titulluar “Mysafirët e rinj të Çajupit”, kam synuar të mëshoj te figura e Poetit shpirtlirë kombëtar, A. Z. Çajupit, ku publicistika gjen shprehjen e vet e ngjizur me reportazhin, porse përmes një fantazie që përbën katalizatorin e të dyjave: tokësores e qiellores…
Publicistikëm e gjejmë jo pak edhe te “DILOIADA”. Tregime, novela e skica kam dhe në librin më të ri, dalë nga shtypshkronja në janar të këtij viti, me titull “FIKSIMET E PAQME TË MOSHËS”.
-Si ju duket kritika letrare sot? A ka kritikë të mirëfilltë letrare? A mund të na thoni dicka për këtë temë që shqetëson njerëzit e letrave shqipe?
E mbisunduar nga interest e çastit vetiake të ndërsljellta dhe jo nga intresat e masës së lexuesve… Atë që komplimenton njëri e nxin tjetri e kështu ngrihet kështjella prej rëre e kritikës. Duhet të merret më sëriozisht e jo me njëanshmëri; as nën frymën e nihilizmit klasik…
-Kanë thënë për Jorgo Telon…
Janë shprehur të njohur e të panjohur, por them se nuk para merrem me statistika.
– A ka ndonjë ngjarje në jetën tënde që ja sheh gjurmët edhe sot?
Dhimbjet shpirtërore nuk shërohen kollaj. Ato gjejnë më lehtë rrugën e pasqyrimit në krijimtari… Edhe privimet fizike i krijojnë mjaft dhimbje shpirtit i rrekur për të qenë shpirt i lirë me kuptimësinë më të vërtetë e më direkte të kësaj fjale.

– Cili autor ju inspiron më shumë?
I kam çikur diku më lart:thesaret e popullit,Lasgushi, Migjeni,Ali Asllani e mjaft zëmëdhenj të botës së madhe letrare…

– Cilat janë marrdhëniet me fëmijët Tuaj? Sa ju mbështet bashkëshortja dhe fëmijët në aktivitetin Tuaj , krijues letraro-artistik?
Tepër të ngrohta brenda mirëkuptimit të ndërsjelltë e mjaft inkurajuese e kuruese për mua… një terapi e dëshiruar familjare,q ë buron prej një investimi të parapëlqyer prindëror…
– Jetoni në Gjirokaster, c’ju lidh me Sheperin?
Me fshatin tim të lindjes, Konckën, Sheperin e krejt Zagorinë më lidh fëmijëria, rinia dhe burrëria, gëzimet dhe trishtimet, humbjet dhe arritjet…
– Dicka që doni të shtoni, për krijimet Tuaja në të ardhmen?
Mund të kem dorëshkrime te mbaruara ose që presin të mbarohen pothuaj edhe kaq sa kam mundur të botoj gjer tani.

Cili është mesazhi që ju keni për talentet e reja?
Të jenë vetvetja e sa më larg sajesave të sforcuara letrare

-Zotëroni ndonjë gjuhë të huaj? Sa ka ndikuar në krijimtarinë dhe jetën Tuaj?
Fatkeqësisht u mora me njëgjuhë që mbeti mënjanë (rusishten)Dhe dihet, po e le, të lë dhe ajo. Shumë dëshira kasha në rini, por dëshirat me venitshin për mungesë tyë litera\tures që nuk asrrinte gjer te dora ime edhe pse isha i abonuar te “Libri Ndërkombëtar”Autodidakt eca goxha te italishtja e greqishtja. Në rusisht arritja të jepja dhe mësim në shkollën e mesme të krahinës e gjith\ka mw pas e ndwrpreu disi shpejt swmundja , duke mw 

– Keni vizituar vende me një demokraci të mirëfilltë. Cfarë do të dëshironit të kishte Shqipëria jonë nga këto vënde demokratike?

– Si një historian, si ju duket termi:”Shqiperi e madhe”?
Kam shkruar dhe tekste këngësh me këtë temë qe është e dëshiruar për gjithë shqiptarët…
<!–[endif]–>
Ju faleminderit! Suksese dhe jete te gjate!
Mirënjohje për mundësinë që më dhatë! Urime! Qofshi e nderuar!
Intervistoi : Raimonda MOISIU

INTERVISTA me Jorgo TELO: KAM HYRË DHE ECUR NATYRSHËM ATY KU JAM GJENDUR MË MIRË-Bisedoi Raimonda MOISIU

(INTERVISTË ME SHKRIMTARIN NGA GJIROKASTRA, JORGO S. TELO)
Djepi i vendlindjes së tij është Gjirokastra. Aty në qytetin e gurtë të trimërisë, diturisë, urtësisë, kulturës do të kishte fatin të lindte, tw rritej dhe tw edukohej , aty ”hodhi zaret” e thurrjes të ëndrrave të tij, prej shkrimtari e poeti. Shumë nga shkrimet studimore, shkencore dhe historike, punimeve monografike, vëllime me poezi, artikuj të shumtë të disa punimeve teoriko-sociologjikë, vepra kushtuar erdutitit Ilia Dilo Sheperi, do të mbajnë firmën e tij. I gjithë ky aktivitet krijues në gjini të ndryshme kanë realizuar katalogun interesant, profesional, të promovimit të vlerave letrare, artistike e historike, të cilat përbëjnë një domosdoshmëri për t’i rijetëzuar dhe për t’ua lënë brezave të ardhshme. Në këtë intervistë do të zbulojmë një retrospektivë të krijimtarisë së shkrimtarit të mirënjohur nga Gjirokastra, Jorgo Telo. Nëpërmjet saj, ai do të na përcjellë momente, personazhe, protagonistë, vende që ai me penën e tij i ka përjetësuar në libra, pra në krijimtarinë e tij mbresëlënëse.
Bisedoi: Raimonda Moisiu
Nje kënaqësi e vecantë të bëj këtë intervistë me Ju. Kush është Jorgo Telo dhe diçka nga fëmijëria Juaj?
Nuk jam marrë shumë me intervista. Kam preferuar t’i jap inervistuesit sasinë e duhur të rrushit, që verën e rakinë t’i nxjerrë vetë…
Jam bir i një fshatari të mesmë, që merrej edhe me punë artizane e tregti në qytet edhe me punë bujqësore në fshat. E kalova fëmijërinë deri në mbarimin e shtatëvjeçares në fshat e krahinën time, Zagori. Një fëmijëri me etje për dije, për të përthithur sa më etshëm nga kultura shpirtërore e popullit. Një fëmijëri e kaluar edhe me shqetësime ekonomike e shëndetësore.Natyrshëm kam pasur fatin të isha i pajisur me disa dhunti që i përkisnin sferës artistike në gjininë e pikturës e të muzikës, po ashtu edhe të krijimtarisë letrare, më së shumti në fushën e vargëzimit poetik, fillimisht brenda qerthullit të botës fëminore, më pas asaj rinore e… me një rendje të ndjeshme drejt pjekurisë së dëshiruar prej shumëkujt në jetë. Nuk mund të bëhet fjalë për një fëmijëri të pekulepsur, që të arrihej të më plotësoheshin krejt tekat e asaj moshe; përkundër u mësova dhe u përshtatata herët me skamjen, pse jo dhe me urinë, pse jo dhe me veshjen e rëndomtë, aq sa për herë të parë këmishë me jakë e këpucë pata veshur, kur zbrita në qytetin e Gjirokastrës, për të filluar arsimimin tim të mesmë profesional, pedagogjiken; kësisoj po hidheshin hapat e para në viset e arta të rinisë, ku shumëçka do pësonte zhvillim cilësor e sasior brenda kornizës së qenies sime shpirtërore dhe fizike. Në shkollën e mesme morën hov dhuntitë dhe hobitë më të spikatura, veçanërisht në fushën e kriijimtarisë letrare, individualisht dhe në gjirin e rrethit letrar të shkollës, ku për drejtues kishim të talentuarin pedagog të letërsisë, Bekim Harxhin, kurse si miq e shokë të botës shkrimore përmend Spiro Deden, Abdulla Kënaçin, Skënder Korkutin, Izmini Kutrën (Pesha) ,Themistokli Ndreun e të tjerë.Nuk i lashë pasdore dhuntitë e tjera, sidomos vizatimin; madje pata arritje edhe në muzikë, aq sa kjo më shërbeu tepërisht kur dola në jetë në punën me nxënësit e me rininë e fshatrave ku punoja. Megjithëse mundësitë fizike për t’u marrë cilësisht me sport nuk i kisha, veprimtarive sportive me shoqërinë time nuk i shqitesha asnjë çast të mundshëm. Kështu kam lojtur futboll me bashkënxënësit e të tjerë gjer në moshën 47 vjeçare, kur sëmundja më shkëputi si me buton duke më privuar nga çdo argëtim sportive e veprimtari fizike.

– Kini mbaruar, siç na thatë shkollën e mesme pedagogjike.Ç’ju shtyu të studionit në këtë degë?
Pas tetëvjeçares vijova këtë shkollë në Gjirokastër, duke gjykuar si familje, se do ishte profesioni më i përshtatshëm për mua, meqë kisha disa probleme shëndetësore që më pengonin të merresha me profesione që kërkonin shkathtësi dhe energji fizike të plota. Mandej dihet që i pari nëpunës shteti me të cilin kontakton fëmija në jetë përgjatë arsimimit të vet është mësuesi dhe kërkon që atë të imitojë së pari…
Pas pedagogjikes vijova Institutin e lartë Pedagogjik”Aleksandër Xhuvani” në Tiranë në degën “Gjuhë – letërsi – histori” me programe të ngjeshura intensive (kështu ishte asokohe, pra në vitet 1963 – 1965, ku u pajisa me diplomën e mësuesisë.)
Kujtim nga martesa e JORGO S. TELO
Fill pasë arsimimit fillova veprimtarinë si dijedhënës e më pas edhe drejtues shkolle në Erind të Gjirokastrës e më pas në krahinën time e në shkollat tetëvjeçare Hoshtevë, Sheper, Ndëran edhe në shkollën e mesme të Nivanit. Studimi i përhershëm autodidakt i literaturës bashkëkohore profesionale dhe letrare ka qenë prirja e motivuar dhe përkushtimi im parësor vit pas viti…Njëkohshëm për shkak të prirjeve, jam marrë dhe me veprimtaritë kulturore-artistike ne shkollë dhe jashtë sa, dersa në vitin 1978 m’u ngarkua detyra e përgjegjësit të kulturës për krahinën
Si në të mesmen dhe në të lartën kam botuar edhe në organet periodike të vendit. Pas emrimit tim në punë u shtua intensiteti dhe cilësia e krijimtarisë, porse mundësia e botimit ishte e vështirë, mbasi edhe kohën e kisha të mbushur me veprimtari arsimore e kulturore – artistike , që i kryeja brenda e jashtë mureve të shkollave ku kam punuar edhe për shkak të largësisë nga Tirana, ku ishin përqëndruar institucionet botuese.
Asokohe mund të çaje “shtigje”për të botuar më së shumti nëpërmjet njohjeve personale me redaktorë, apo përmes ndërmjetësisë së “Vitaminës “M” (mikut).Në vitin 1973, sapo arriti të mbarohej procedura për botimin e një libri me tregime humoristike dhe një tjetri me poezi për fëmijë, u pezullua gjithçka nga moshedhja e firmës prej një Kryeredaktori, i cili bënte ca vërejtje të përgjithshme, duke orientuar temat për të cilat duhet të shkruaja…!
U desh të përjetonim transformimet rrënjësore në vend që të shkëputeshim dhe nga qëndrimet burokratike monstruoze…njeëri thoshte duhet të shtosh motive nga lufta kundër shfaqjeve liberale, tjetri ngulte këmbë të mos rendja pas dukurive negative , por të evidentoja arritjet e mjaftoheshin me vërejtje të përgjithshme, sa dekurajimi merrte përmassa serooze… dekurajuese… e megjithatë unë nuk hoqa dorë, por shtoja gjithçka të mundshme në fletoret e mia që i ruaj ende dhe sot, kur sundon tejet epoka e kompjuterit dhe internetit.
– Ç’kuptim ka për Ju, fjala “MËSUES”
Bëhet fjalë për profesionin më të dashur e të dëshiruar për natyrën time fiziko – shpirtërore, si të ishte i krijuar posaçërisht për mua… Ku ka më bukur, se sa kur arrin të përgatisësh breza të tërë njerëzish, duke i paisur ata me dijet e kulturën më të domosdoshme për jetën… Pas shkollimit të mesmë e të lartë profesional dy përqendrimet e mia më të motivuara kanë qenë arsimi dhe kultura. Në të dy këto fusha të rëndësishme veprimtarie kam ecur paralel, gati njëkohshëm dhe me përkushtim të plotë tok me ndjenjën e përgjegjësisë shtetërore e shoqërore… Porse instancat, çuditërisht, kanë harruar apo bëjnë sikur s’të njohin jo rrallë, kur organizohen veprimtari përkujtimore të shkollës. Ndoshta do kujtohen kur të kaloj jo me këmbët e mia në amshim… 
– Dëshiroj që bashkëkombasit tanë lexues t’ju njihnin më mirë . Do doja t’ju pyesja mbi c’ka keni shkruar ndër vite . Cila është gjinia e Juaj , më e preferuar? 
Kam merak, se mos, në përgjigje të disa pyetje rutinë, merzisim lexuesit e nderuar dhe dashamrësit…Shkurt po i bie: Ruaj me fanatizëm ende disa fletore që nga vitet, kur isha nxënës në shtatëvjeçare, ku me skrimin e atëhershëm, të pastërvitur e jo të shkathët, janë të hedhura me penë apo stilograf poezitë e mia të hershme që i takojnë periudhës kur isha pionier. As letër për të shkruar nuk kishim , sa na nevojitej. Nëpër ëndrra shihja vetëm sikur më dhuronin stilografë e kur zgjohesha e kërkoja nëpër dyshek apo ndën nënkresë…Ssprovë të pare ruaj ende një vjershë të rëndomtë për Një Majin, që merrte shkas nga ato cka na thoshnin në klasë ose para shkollës dijedhënësit tanë…Në të mesmen fletoret e vogla u pasuan me fletore më të mëdha e mandej më të bollshme ato në periudhën studentore. Të gjitha dorëshkrimet individuale (gati muzeale), mbeten të paharrueshme për mua, edhe pse nuk dallohen për nivel cilësor, parë me optikën e mëvonshme. Në fillim të viteve ’70, pasi isha stabilizuar me punë në vendlindjen time, në Zagori, isha i rrekur për një makinë shkrimi dhe nuk iu ndava, sa e shtiva në dorë. Prej atëherë e më pas të gjitha dorëshkrimet i daktilografoja me merak, duke krijuar shumë dosje me to. Ato u bënë bazë e përmbledhjes me përzgjedhje në vëllimet e mia të para poetike e të mëtejshme, duke veçuar vlerat nga antivlerat , me synimin e jetëgjatësaisë së çdo shkrimi veçmas e brenda të së tërës…
Prej një kohe të gjatë, ju jeni autor i disa punimeve monografike, studimeve shkencore e historike, i vëllimeve me poezi, i artikujve të shumtë teoriko-sociologjikë të botuar në shtypin shqiptar dhe në vende të tjera. A ndiheni ju sot i vlerësuar për gjithë këtë punë të mundimshme që keni bërë dhe cili është mesazhi që ju transmetoni nëpërmjet tyre?
Punimet e shumta të këtij soji, që po pyesni, janë kumtuar nëpër konferenca e simpoziume e meqë ishin voluminoze dhe pa logjistikën e duhur, i shkruaja vetëm në një kopje.eDomosdo as vetë s’di ku gjendet një pjesë e konsiderueshme e tyre. Një pjesë e kam dhe e mbaj të sistemuar në kompjuter tok me krijesat e ndryshme letrare që presin ditën fatbardhë të konvertimit në libra…Realisht më tepër krijimtarinë e kam të përqendruar në 14 titujt e librave të botuar, se sa në shtypin periodik që del në Shqipëri. Ka treva si Gjirokastra, ku nuk dalin organe shtypi. Shumica janë përqendruar në Kryeqytet, ku ne që banojmë larg tij , nuk mundemi të krijojmë lidhje të tilla, për të publikuar krijimet tona… (këtë e theksoj më tepër per vete, se ka dhe asish të shkathët që ia dalin, të shprehen ku të mundin.) Vetë kuptohet që më tepër veten e kam gjetur te poezia, përderisa dhe me poezi e kam hedhur hapin e parë krijues në jetë, ytjetër se hartimet ishin në prozë dhe unë në to ndihesha shumë mirë dhe i vlerësuar. Më fartlume ishte dhe është poezia lirike edhe e mirëfilltë edhe ajo me ngjyrim popullor… E ndiej veten të përhapur pothuajse në krejt gjinitë e llojet e letrave shqip, rast pas rasti sipas gjendjes emocionale, kushteve te të shkruarit… Teksa shoh që interesi për librin kë rënë ndjeshënm e dukshëm, u detyrova në moshë pleqërie t’i falesha internetit, mundësive të pamasa që ai jep për cilindo që lidh e forcon miqësinë me të…Kam hedhur vetë me durim shumëçkakam pare të arsyeshme nëpër shumicen e forumeve te mirënjohur shqip; madje kam dhe dy Ëebsaite të miat. Të shumtë kanë qene lexuesit e mi në të gjithë kontinenet e këte e kam arëme komentet e sidomos tregues statistikorë që më kanë ardhur me e-mail periodikisht çdo fundjavë… Vetëkuptohet që permes kesaj mënyre të reklamimit te krijimtarisë, më kanë trokitur dhe me dhjetra miq e mikesha internetike, aq sa lidhjet kanë kaluar dhe më miqësi familjare brenda interesave të ndërsjellta, apo jahtë çdo interesi. 
– . Kur një poet apo profesionist shkruan bukur, kur është i dashuruar apo kjo nuk varet nga dashuria? 
Po qe se e keni fjalët për shkrimet që kanë si temë dashurinë, atëherë mund të them me bindje, se çdo krijues me një ndjeshmëri normale e shpirt të pasur e fisnik, nuk e ka si kusht të domosdoshëm përjetimin e dashurisë në funksion të krijimtarisë, mbasi atij/asaj edhe kur u mungon dashuria reale, e imagjinojne atë gati parajsore, ndoshta dhe më bukur se realiteti… Përvoja ka treguar se pena të shquara botërore i kanë kënduar dashurisë edhe kur s’kanë mundur ta provojnë atë natyrshëm, apo kur kanë qenë jo në moshën e kulmeve jetësore, por në moshën e bardhë, si i madhi Lazgush Poradeci, Ali Asllani etj. Lëre pastaj të permend poetët e Risorxhimentos” italiane, apo “Strum und drangut” gjerman…!Po Leopardi, Saadiu, Omar Khajami e shumë të tjerë a nuk kanë rrëfyer pëerms lirikave të veta, se ç’fuqi të natyrshe e të mbinatyrshmë ka Kryendjenja njerëzore e dashurisë?
– Po citoj titulllin e një libri, ku ju jeni bashkëautor me Z.Eduart Dilo, poemë- baladën:”Diloiada” Çfarë keni bërë Ju për të marrë kaq shumë dashuri nga jeta? Ju keni shkruar një kryevepër, për një familje të vlerësuar kombëtarisht nga historia dhe deri te lexuesi më i thjeshtë? Ç’mund të na thoni për këtë?Si ju lindi ideja për ta shkruar?
Libri që sapo përmendët, nuk mund të pranoj që është kryevepër, por është diçka. Është konstruktuar në dy pjesë Pjesa e parë është poema – baladë e ndarë në 12 akte me prolog dhe epilog dhe pjesa e dytë, ku më së shumti jepet informacion më i shtjelluar për Familjen e Ilia Dilo Sheperit… Ka një histori të lezeçme fillimi, përkushtimi dhe realizimi i këtij libri: Unë për vlerat e Ilia Dilos nga fillorja gjer me mbarimin e studimeve të larta nuk kisha dëgjuar e lexuar, pothuajse asgjë. Edhe pjesëtarë nga kjo familje që i njihja, nuk dija se kishin për baba e gjysh këtë persoonalitet të gjuhës e të shkollës shqipe. Vetëm Andon Zako Çajupnin njihnim dhe ia mësonim vjershat përmendësh. Për herë të parë jam kontaktuar me emrin e Ilia Dilos në shkollën tetëvjeçare të Erindit (Lunxhëri) nëpërmjet gojës së kolegut Mitro Qendri, i cili kish mbaruar Normalen e Elbasanit dhe Ilia Dilon e kishte pedagog. Mitroja fliste me respekt e dashuri për Ilian në gjysmën e dytë të viteve ’60, edhe pse emri i tij nuk figuronte askund gjer asokohe, së paku për kufinjtë e njohjes sime. “Ishte i qetë, i përkushtuar dhe mjaft bindës dhe kërkues në dhënien e njohurive…”- më thoshte kolegu për tëparin e familjes së madhe sheperiote, Dilo… Ma zuri syri në vitet e mepastajme këtë emër në njërin nga librat e Enver Hoxhës me kujtime për Gjirokastrës, por gjithçka sipërfaqshëm. U deshën ndryshimet e ndjeshme të domosdoshme rrënjësore në Shqipër që të ringjalleshin një pas një vlerat e supervlerat e mohuara apo të lëna në mjegull fare padrejtësisht e mizorisht… Mund të ketë qenë mbarimi i vitit 2008 kur vlerësova një shkrim të z. Eduard M. Dilo në një temë të hapur enkas për Zagorinë tonë. Nipi shkruante me mall e dashuri pëgjyshin e tij, Ilia Dilo Sheperin. Dhe une që tashmë kisha goxha njhuri për mësuesin e gramatikanin e shquar democrat, nuk kish se sit ë qëndroja indifferent ndaj shkrimit te “Forumi shqiptar”. Mendimet e mia i kapi Eduardi me banim në New York. Ndërkohë në dy nga botimet e mia poetke ë mëparshme kisha nga një dedikim për gjuhëtarin. Nuk vonoi dhe me Edin biseduam me shkoqur permes messengerit e ramë që njëri nga përtej oqeanit e tjetri nga Ballkani të ndertonim diçka më dinjitoze për erudition Ilia Dilo e për familjen e madhe të Tij, që perjetoi skajshëm persekucionin komunist…Kisha nevojë pë me tepër material jetësor nga ç’kisha fjetur vetë dhe Eduardi nuk m’u kursye. E kështu Brenda tre katër muajsh poema hodhi shtat, si produkt in ë bashkepunimi të ngushtë nëpërmjet internetit, deri sa pa dritën e botimit. 
– Fjala dashuri është aq e bukur aq edhe e përgjithshme . Ku qëndron forca e dashurisë që ju frymëzon më shumë, të jetoni apo të shkruani?
Jam i mendimit se kam jetuar e jetoj për të qenë dikush në jetë, duke respektuar jetën, duke e mbrojtur atë në emër të njerëzores së vërtetë, për mirësinë e përgjithshme, për dashurinë e përjetuar e të fantazuar,për gjithçka që përmban të bukurën në çdo pikëmamje… Tshmë jetoj për të kujtuar, për të medituar e për të shkruar brenda devizës sime: “Dua shpirtit t’i bëj qefin, të mos thotë: ‘Eja, të vdesim!”
– Duket sikur gjinia e Juaj e preferuar është poezia, proza, tregimi. A keni shkruar, roman, reportazhe, publicistikë?
Një pjesë të mirë të poezive, si për të rritur edhe për fëmijë, i kam të botuara. Ka shumë ende të pabotuara. Kam shkruar në prozë mjaft tregime, kryesisht humoristike, por s’i kam permbledhur ende. I vetmi roman që kam botuar titullohet “HEDHJA E ZAREVE”i cili ka brenda vete edhe një dozë jo të paktë autobiografie të letrarizuar. Fati (përcaktues ose jo i jetës sonë përshkon tej per tej subjektin e ketij romani gati 300 faqesh. Publicistikën e kam ende të pabotuar. Brenda një fantareportazhi të titulluar “Mysafirët e rinj të Çajupit”, kam synuar të mëshoj te figura e Poetit shpirtlirë kombëtar, A. Z. Çajupit, ku publicistika gjen shprehjen e vet e ngjizur me reportazhin, porse përmes një fantazie që përbën katalizatorin e të dyjave: tokësores e qiellores…
Publicistikëm e gjejmë jo pak edhe te “DILOIADA”. Tregime, novela e skica kam dhe në librin më të ri, dalë nga shtypshkronja në janar të këtij viti, me titull “FIKSIMET E PAQME TË MOSHËS”.
-Si ju duket kritika letrare sot? A ka kritikë të mirëfilltë letrare? A mund të na thoni dicka për këtë temë që shqetëson njerëzit e letrave shqipe?
E mbisunduar nga interest e çastit vetiake të ndërsljellta dhe jo nga intresat e masës së lexuesve… Atë që komplimenton njëri e nxin tjetri e kështu ngrihet kështjella prej rëre e kritikës. Duhet të merret më sëriozisht e jo me njëanshmëri; as nën frymën e nihilizmit klasik…
-Kanë thënë për Jorgo Telon…
Janë shprehur të njohur e të panjohur, por them se nuk para merrem me statistika.
– A ka ndonjë ngjarje në jetën tënde që ja sheh gjurmët edhe sot?
Dhimbjet shpirtërore nuk shërohen kollaj. Ato gjejnë më lehtë rrugën e pasqyrimit në krijimtari… Edhe privimet fizike i krijojnë mjaft dhimbje shpirtit i rrekur për të qenë shpirt i lirë me kuptimësinë më të vërtetë e më direkte të kësaj fjale.

– Cili autor ju inspiron më shumë?
I kam çikur diku më lart:thesaret e popullit,Lasgushi, Migjeni,Ali Asllani e mjaft zëmëdhenj të botës së madhe letrare…

– Cilat janë marrdhëniet me fëmijët Tuaj? Sa ju mbështet bashkëshortja dhe fëmijët në aktivitetin Tuaj , krijues letraro-artistik?
Tepër të ngrohta brenda mirëkuptimit të ndërsjelltë e mjaft inkurajuese e kuruese për mua… një terapi e dëshiruar familjare,q ë buron prej një investimi të parapëlqyer prindëror…
– Jetoni në Gjirokaster, c’ju lidh me Sheperin?
Me fshatin tim të lindjes, Konckën, Sheperin e krejt Zagorinë më lidh fëmijëria, rinia dhe burrëria, gëzimet dhe trishtimet, humbjet dhe arritjet…
– Dicka që doni të shtoni, për krijimet Tuaja në të ardhmen?
Mund të kem dorëshkrime te mbaruara ose që presin të mbarohen pothuaj edhe kaq sa kam mundur të botoj gjer tani.

Cili është mesazhi që ju keni për talentet e reja?
Të jenë vetvetja e sa më larg sajesave të sforcuara letrare

-Zotëroni ndonjë gjuhë të huaj? Sa ka ndikuar në krijimtarinë dhe jetën Tuaj?
Fatkeqësisht u mora me njëgjuhë që mbeti mënjanë (rusishten)Dhe dihet, po e le, të lë dhe ajo. Shumë dëshira kasha në rini, por dëshirat me venitshin për mungesë tyë litera\tures që nuk asrrinte gjer te dora ime edhe pse isha i abonuar te “Libri Ndërkombëtar”Autodidakt eca goxha te italishtja e greqishtja. Në rusisht arritja të jepja dhe mësim në shkollën e mesme të krahinës e gjith\ka mw pas e ndwrpreu disi shpejt swmundja , duke mw 

– Keni vizituar vende me një demokraci të mirëfilltë. Cfarë do të dëshironit të kishte Shqipëria jonë nga këto vënde demokratike?

– Si një historian, si ju duket termi:”Shqiperi e madhe”?
Kam shkruar dhe tekste këngësh me këtë temë qe është e dëshiruar për gjithë shqiptarët…

 

Exclusive interview with the creators of Roughtown

by

Interview for The Sun (Gazeta Dielli) with the creators of  Roughtown, producer/fight choreographer/director Eskindir Tesfay, producer/writer/lead Katja Wagner and director Gabriele Heberling./
By Ermira Babamusta, Ph.D./
Political Scientist, Foreign Affairs Expert & Author/

What is the story behind the new movie “Roughtown”?

Producer Eskindir Tesfay: Katja Wagner and I immediately agreed, that “Roughtown” was perfect for Movie-Do’s  (www.movie-do.com) first dramatic project. We were able to combine everything that was important to us in one project – wholeheartedness, humor, a positive message, irony and some fight action. “Roughtown” is not a martial arts movie. It is entertainment for the entire family and its stylized and exaggerated fight scenes rap the bad boy’s knuckles – without seriously harming them! No blood, no broken bones, no deaths – but hopefully some good chuckles. These decisions aid the moral of the film, which is: oppose your bullies, defend yourself or others if you have to and live and let live.

Director Gabriele Heberling: Roughtown is the story of a young woman, Sabrina, who gains more self conscious by using “action film” as a vehicle to survive the real action of her life and act gutsier for herself and others. A story of real people with real problems, who free themselves through fiction. “Those who have no courage to dream, have to power to fight.” A story that conveys courage and women power.

What was the process of making the film like?

Producer Katja Wagner: Producing our first 30-minutes film was quiet an adventure. Totally different from what we had tackled in the past. I had written the first version of the script in 2011 and until the first shooting day had to change it about 12 times – due to financial, organizational or location requirements. The road to May 11, 2013, which marks the first shooting day, was quiet bumpy and ranged from bad weather conditions to short term personnel or technical drop-outs.

But we were extremely lucky and unduly happy with our choice of cast and crew who’ve managed to exceed our expectations!

Director Gabriele Heberling: Executing the script we constantly had to be on our toes. Like every other film project we were at the mercy of weather, nights were short and shooting locations broke away. But because the producers, especially Katja and Eskindir, had put their shoulders to the wheel to make this film possible, in the end those odds were peanuts.

Our motto was: Form follows function. Meaning, stylistically following the function of the scenes. To be able to direct the glitzy characters in the beautifully choreographed fight scenes, we had to adjust the script during production every now and then.

Describe your favorite moments from the movie, characters or special scenes.

-Producer Eskindir Tesfay: My favorite was the moment on set when the Roughtown characters became reality. For two years they had only been written on a piece paper and existed as ideas in our heads. And at these moments again we realized how great our cast was.

Producer Katja Wagner: Two of my favorite moments, sorry I can’t narrow it down to just one, was when I first saw the dimension of our staff on set. In the beginning I had hoped for 10, and expected 5 maybe 6 people, which is normal for a short film. But in the end we had round about 25 crew- and 20 cast members. It was absolutely overwhelming!

The other one was watching two characters come to live: “Larissa”, portrayed by Barbara Sotelsek, and “Frankie the Fish”, portrayed by Sven Gerhardt. Because of their intended fulsomeness, most of the characters were challenging, but these two I was especially curious about. Sven and Barbara just nailed it!

How does the lead character Sabrina fit with your vision of the movie?

Director Gabriele Heberling: During production it was important to me that the audience feels a deep empathy for the main character Sabrina and is able to transfer it to the dream character of Cassidy Knight. That was very easy with Sabrina, since she is a quiet, loveable, kind wallflower who is being mobbed and hereby reaches to the viewer’s hearts. She eventually fights back, what the viewer wishes for, as her alter ego Cassidy Knight. She hereby backs the empathy for this character who never acts out of self purpose or the pure joy of action.

Sabrina’s hero is Detective Rob Nelson, a fictional TV series character who is very complex as a role. And because he is fiction, he has a big scope which allows him to do even forbidden things. Sabrina dives into this fiction and, in a sense, vaults herself into reality, where slowly but steady the wallflower transforms into a confident woman. For the action in “Roughtown” isn’t real – it is film in film or dream sequence – the genre “action film” steps aside to go hand in hand with Sabrina’s story. The fiction in the fictional film, the mixture of cinematic layers allowed us to play with the characters, Sabrina leading the way, and to portrait a varied selection of glitzy characters to act as Rob Nelson’s opponents and give Sabrina’s alter ego, Cassidy Knight, the finishing touch.

What type of audience did you have in mind when making Roughtown?

Producer Eskindir Tesfay: We made this movie by combining everything that was important to us – a good story, wholeheartedness, humor, a positive message, irony and some fight action. Roughtown is a film for the entire family and a broader audience than just martial arts fans.

Producer Katja Wagner:  We chose to film the fights with actors only in the style of 80’s/90’s Bud Spencer movies – as primary self-ironic, straightforward and humorous family entertainment.

What kind of debate do you hope the movie will generate after being watched?

-Producer Eskindir Tesfay: First of all I hope that it will inspire the audience and make them smile. Second I hope bigger film productions – especially in Germany – will be more open to a multicultural and less stereotyped cast. Third we hope that film funding in Germany will become more open to action film formats.

Producer Katja Wagner: Hopefully the audience will enjoy “Roughtown” altogether; the story, the humor, the message, the action. And hopefully they’ll ask for more, because we’re planning to make it a feature film some time in the future…

Any plans whether you will be submitting the film to festivals?

“Roughtown“ is definitely going to festivals; that is what it’s designed for. We hope to show it all over the globe within all kinds of fora. We look forward to the feedback after the audience views the film. (www.faceboo.com/roughtown)

DY BETEJAT E FITUARA TË AIDA (LUMI) BEJTE

by

Historia e shqiptares me karakter të fortë në Toronto,që fillimisht i ofruan pozicionin e një pastruseje në një Institucion financiar, por që me vullnet dhe pasion shkollimi ajo i gjeti “çelsat” për të hapur kështjellën e mbyllur kanadeze. Pozicioni më i fundit i vajzës nga Peqini:Drejtoreshë e Financës për Amerikën e Veriut në një kompani me buxhet rreth 200 milion dollarë./

 Nga Ruki Konda & Dalip Greca/

 Aida Bejte (Lumi), vajza nga Peqini, që jeton në Toronto(Kanada) është një grua me karakter të fortë, që nuk di të tërhiqet në përballje me jetën, edhe kur ajo, jeta, përpiqet ta sfidojë. Fillimi i saj në Toronto ishte paksa ironik, asaj, ish studentes së shkëlqyer të Ekonomikut, i duhej që të bënte punët e pastruses në një institucion financiar, ku paguhej sa për bukën e gojës. Kërkesave për një punë më afër profesionit, i përgjigjeshin”Je e mbikualifikuar”, ose ”Nuk keni eksperiencë kanadeze”! Po ku ta merrte eksperiencën kanadeze Aida, në Shqipëri? Por ajo nuk u tërhoq, krahas punës së rëndomtë, fillimisht ndoqi kurse shkollimi dhe kualifikimi për konvertimin e diplomës, që të njihej e barabartë në nivelin e  “Bachelor of Commerce” me universitetet Kanadeze. Pastaj ndoqi studimet e mëtejshme dhe fitoi titullin/ licensën për kontabilist i pavarur në fushën e Kontabilititetit Drejtues (CMA-Certified Management Accountant designation). Beteja për shkollim nuk mbaroi aty. Ajo nuk ndjehej e plotësuar në profesion pasi që kur ishte në Tiranë e kishte ëndërr të kryente një Master në një Universitet prestigjoz. Dhe kështu aplikoi dhe pati fatin mes shumë konkuruesve të pranohet dhe të kryejë studimet për Master Ekzekutiv (Executive MBA – Master of Business Administration) në një nga shkollat më te mira te bisnesit ne Kanada, tek “Ivey School of Business”. Dhe ajo, vajza me shumë ëndrra, që iu afrua pozicioni i pastruses në një institucion financiar, falë zotësisë, vullnetit dhe pasionit për shkollim,e gjeti celësin si ta “pushtonte” kështjellën kanadeze. Pozicioni më i fundit që ajo ka kapur është ai i Drejtoreshës se Financës për Amerikën e Veriut për një kompani me buxhet rreth 200 milion dollarë.

Beteja tjetër me të cilën u përball Aida ishte përballja me sëmundjen. Ishte pothuajse 35 vjec kur në një ditë të bukur Gushti, një ditë para se djali t’i bëhej 4 vjeç, shkëputet nga puna për një takim te zakontë tek mjeku gjenekolog. Dhe aty mësoi se në trupin e saj kishte kancer, po, po, kishte atë sëmundjen e tmerrshme, por sërish nuk u dorëzua. Ndiqni intervistën që i morëm Aidës:

Pyetje: Aida, si do ta prisje intervistimin nga gazeta më e vjetër në botim e botës Shqiptare”Dielli” që botohet Amerikë prej 104 vitesh?

Aida Lumi Bejte– Thellësisht e nderuar dhe njëkohësisht ndjehem shumë e vogël krahasuar me dritën e Diellit dhe ngrohtësinë e Vatrës.

– Cfarë e lidh Aidën me Vatrën? Keni pasë dikë që ka pasë aktivitet në organizatën më jetëgjatë shqiptare”Vatra”?

Aida– Më lidh emri i tim ati, Hamit Lumi. Gyshi im i mëncur, ndjesë pastë, Kadri Lumi, në kujtim dhe nder të xhaxhait të tij, patriotit Hamit (Çela) Lumi ia vuri këtë emër babait tim. Hamit (Çela) Lumi, i lindur në Vermik të Vlorës në vitin 1869, dhe më pas diplomuar në Janinë, pasi u kap dhe u burgos nga perandoria Osmane për shkak se jipte mësim shqip ku të mundej, ne fshatra të Vlorës, në qytet, madje dhe në burg (me abetaret që ia sillte miku i tij Hasan Prishtina), më 1912 u largua për në Boston ku deri në fund të jetës së tij u bë pjesë e pandarë e Diellit dhe Vatrës duke lëvruar çështjen shqiptare.

 – Kush është Aida?- ju lutem një prezantim për lexuesit e Diellit(Te plotë do ta lexoni në Diellin e printuar)  

Bisedë me publicisten e veprimtaren e njohur në Sh.B.A., znj. Mimoza Dajçi

by

Themeluesja dhe drejtoresha e Organizatës së Gruas Shpresë  & Paqe, znj. Mimoza Dajçi, bashkë me antarë të organizatës për 3 vite përpiqen të fuqizojnë gratë shqiptare në diasporë duke i mbështetur në mbrojtjen e të drejtave të tyre. Nëpër aktivitetet e shumta në New York dhe Washington DC znj. Mimoza Dajçi dhe organizata e saj kanë mbështetur gratë shqiptare dhe amerikane duke kërkuar barazi gjinore, mundësi ekonomike, shkollimi dhe kontribojnë vazhdimisht në këtë fushë.Organizata e Gruas Shpresë  & Paqe (The Women’s Organization Hope& Peace) u themeleua në muajin prill të vitit 2011 në Bronx, New York në drejtim të Mimoza Dajçi. Organizata është një grupim i pavarur jo fitimpurës, që përkrah vajza e gra shqiptare dhe amerikane për mbrojtjen e të drejtave të tyre në edukim, tolerancë fetare, etj. “Duke jetuar prej mëse 10 vitesh në këtë lagje të madhe të populluar me shqiptarë së bashku me disa vajza e gra shqiptare e pamë të udhës të themelonim një grupim të tillë. Zëri dhe lëvizja feministe shqiptare në këtë zonë nuk ndihej pasi nuk ekzistonte një organizatë gruaje,” shprehet znj. Mimoza Dajçi.  Në intervistën e mëposhtme dhënë për gazetën Dielli znj. Dajçi flet për rolin dhe aktivitetet e organizatës që ajo drejton.

Intervista me znj. Mimoza Dajçi: Të drejtat e femrës shqiptare

Bisedoi: Ermira Babamusta, New York

 Cili është misioni i organizatës dhe objektivat e saj?

Mimoza Dajçi: Misioni ynë është i bazuar në të drejtat e femrës shqiptare. Fakti që fenomeni i dhunës ka shoqëruar mentalitetin e ulët të disa meshkujve shqiptarë edhe përtej oqeanit, dhuna është prezente çdo ditë edhe këtu nëpër familjet tona, prandaj na del për detyrë të punojmë e të manifestojmë materiale propagandistike kundër dhunës. Dhuna mund të ushtrohet në familje, shoqëri, institucione pune apo ambjente publike. Ngritja dhe kualifikimi i jetës së femrës në këtë lagje të New York-ut si dhe shkëmbimi i eksperiencave pozitive mes njëra tjetrës  në fusha të ndryshme të jetës sjell përparim e mirëqënie. Gjithashtu ne mbështesim gruan e persekutuar politike në Shqipëri që përjetoi kalvarin më të egër të diktaturës komuniste, femrën e dhunuar në Kosovë nga makineria serbe, plagë lufte këto që më së shumti kanë dëmtuar femrën në Kosovë, e akoma kanë pasoja të rënda për jetën e fëmijët e tyre. Përkrahim vajzat e gratë në Mal të Zi, femrën Çame dhe të drejtat e tyre të mohura e të pazgjidhura akoma. Pra femrën shqiptare në tërësi në të gjitha trojet shqiptare, pse jo edhe atë amerikane në rast të ndonjë abuzimi apo shkelje flagrante.

Përshkruani ju lutem disa nga aktivitetet kryesore të organizatës që ju drejtoni.

Mimoza Dajçi: Ne kemi kryer një sërë aktivitetesh, por më të rëndësishmet do të quaja festimin e Ditës së Nënave Amerikane që mbahet çdo vit të dielën e dytë të muajit maj, ku në një nga këto festime ne i kemi dërguar një ftesë për pjesëmarrje edhe Gruas së Parë të SHBA Znj. Michele Obama, por sigurisht ajo duke qenë shumë e ngarkuar nuk mund të marë pjesë në çdo gëzim apo ftesë që mund ti paraqitet.

Vlen për tu theksuar në një nga këto festime të Ditës së Nënave Amerikane që ne e mbajtëm në Lokalin e një bisnesmeni shqiptar në Bronx, ku na nderuan me pjesëmarrjen e tyre Senatorët Ruth Hasell Thompson, Jeff Klain, një përfaqësi e Zyrës së Antarit të Bashkisë në New York James Vacca, avokati i njohur amerikan e miku i ngushtë i shqiptarëve Stiven Kaufman, Drejtori i përgjithshëm i Bisneseve në Bronx Joseph Thompson, përfaqësues nga Organizata Shqiptare Vatra, gazetarë të medias shqiptare dhe asaj amerikane, veprimtari Mark Gjonaj i cili sot gëzon postin e lartë si Asablyman për Distriktin Nr.80 në Bronx, Fondacioni Shqiptaro – Amerikan me president Z. Esad Rizai, Trupi Diplomatik i Republikës së Kosovës u përfaqësua nga Konsullja Znj. Arta Rama dhe Zv, Ambasadorja në Washington, DC Znj. Gjeneza Budima, etj. Në një nga këto festa poetja e humanistja e njohur shqiptare Znj. Rita Saliu shpalosi fotoekspozitën e saj personale me pamje nga krimet e luftës në Kosovë, pasi ajo ka hyrë tri herë atje me forcat e NATO-s gjatë periudhës së luftës.

Ndarja e ndihmave ushqimore për gratë me të ardhura të pakta financiare e veçanerisht ndaj atyre që ka në përjetuar dhunë fizike nga bashkëshorti si dhe ndihmesa që u kemi dhënë disave prej tyre në lidhje me dokumentat ekonomike, sociale nga institucionet amerikane.

Kemi marë pjesë në një konferencë për gruan në Tampa, Florida organizuar nga disa shoqata amerikane ku përparësi kishte lëvizja feministe dhe parandalimi i luftës nëpër vende të ndryshme të botës, ku shumë bijë e bija të këtij vendi po vriten. Çdo vit fesojmë Ditën Ndërkombëtare të Familjes së bashku me organizata të tjera në Godinën e Kombeve të Bashkura, si dhe Ditën Ndërkombëtare të Prindërve me Federatën Universale të Paqes. Kemi qenë të ftuara në Samitin Botëror të Paqes në Seul, Kore. Pas disa ditësh do të udhëtojmë për në Washington, D.C per te marre pjese ne veprimtarite e perkujtim te 50 vjetorit te fjalimit historik “I have a Dream”… te Liderit dhe aktivistit per te drejtat civile dhe per ti dhene fund racizmit ne SHBA – Dr.Martin Luther King Jr. mbajtur ne Shkallet e Monumentit te Lincolnit ne WAshinton, DC. Fjalim  ky qe eshte vleresuar si fjalimi me i mire amerikan i shekullit XX  nga nje sondazh akademistesh qe u mbajt ne vitin 1999 mbi fjalimet publike. . Me këtë rast kush ka mundësi dhe dëshirë pjesëmarrje mund të na kontakojë për ti siguruar vajtje ardhjen me autobus, siç i është rezervuar edhe organizatës tonë.

 

Çfarë përfaqëson organizata?

Mimoza Dajçi: Organizata është një grupim i pavarur jo fitimpurës, jo qeveritar (NGO ose OJQ) që mbledh rreth saj vajza e gra shqiptare dhe amerikane që aspirojnë të drejtat e plota të tyre, ngritje e përparim, shpërndarjen e tolerancës fetare në familje, shkollimin e tyre e të fëmijëve, gjë në Shqipëri shtresa ish e persekutuar e kishte të ndalur rreptësisht, pasi nëse rridhje nga një familje me biografi jo të mirë, dmth nëse kishe një pjesëtar të familjes të burgosur, pushkatur me apo pa gjyj ose të internuar detyrimisht ishe i/ e përjashtuar nga e drejta e lartë e studimit. Ndërsa në këtë vend të lirë e demokratik cilido zgjedh drejtimin e duhur për shkollimin e lartë.

 

A mund të njohim lexuesin tonë mbi jetën tuaj, kush jeni, me çfarë mereni tjetër konkretisht në SHBA, si dhe aspiratat tuaja në të ardhmen?

Mimoza Dajçi: Kam ardhur në SHBA në fund të vitit 2000 dhe pas pak muajsh për arsye persekutimi në familjen time dhe në bazë të një veprimtarie të ngjeshur politike e shoqërore që kam patur në Shqipëri ku shpesh më është rrezikuar edhe jeta nga  ekstremistët e majtë e dashakeqës të demokracisë, Zyrat e Emigracionit Amerikan më kanë njohur Statusin e Azilantes Politike. Një Dokument shumë i rëndësishëm ky e me vlerë jo vetëm për mua por edhe për familjen time. Im atë Enver Dajçi ka vuajtur dënimin si i burgosur i ndërgjegjes në burgjet e diktaturës komuniste, ndërsa xhaxhain Rasim Dajçi akademist i lartë, ushtarak e ka pushkatur pa gjyq Shefqet Peçi në vitin 1943 në Prizren.  Unë në Shqipëri kam qenë edhe anëtare e Këshillit Kombetar të  të Partisë Demokratike. Me këtë rast shpreh falenderimet e mija të sinqerta për këtë Institucion si dhe Qeverinë Amerikane që mirëpret e pais me të gjitha dokumentat e qëndrimit edhe shqiptarët që kanë një të kalur të hidhur e me plot aktivitet për demokracinë e përmbysjen e komunizmit në Shqipëri. Përveç këtyre angazhimeve të mija shoqërore e familjare pasi kujdesem edhe për prindët e mi tashmë të moshuar e të sëmurë,  punoj si ndihmës teknike në një spital në Bronx.

 

Si arritët të integroheni në jetën amerikane?

Mimoza Dajçi: Për këdo që largohet nga vendi e familja emigracioni është i rëndë, aq më tepër kur kushtet ekonomike  janë të vështira, kështu ka ndodhur edhe me mua, pasi vonë u stabilizova me një punë fikse, kisha fituar të drejtën e qëndrimit politik si dhe ndihmën ekonomike nga shteti amerikan, por gjithësesi puna është ajo që të mban gjallë e të siguron mundësinë për një mbijetesë më të mirë e më komode. Në atë kohë vajza ime Merlini ishte studente në Romë për shkenca politike, me një bursë nga Këshilli i Europës, të cilën e fitoi me mundin e djersën e saj, pasi jo vetëm që mori pikët maksimale gjatë intervistës që pati pranë Amasadës Italiane në Trianë, por edhe në fakultet në Romë ku zhvilloi testin e pranimit fitoi të drejtën për studim me rezultate të larta. Gjuhën italiane e mësoi nga im atë, ajo e fliste italishten pa filluar klasën e parë fillore. Më pas pasi dokumentat për bashkim familjar me vajzën përfunduan ajo erdhi këtu. Unë vërtetë kam persekucion politik në famijen time, ku më është mohuar e drejta e studimit etj, të cilën e përfundova vetëm pasi në fuqi erdhi qeveria demokratike, por kjo nuk do të thotë që unë kam qenë më e persekutuara në atë vend, vujatjet e mija e të familjes sime do ti quaja sot pas këtyre viteve si një pikë e vogël uji në oqeanin e madh të dhimbjes shqiptare që ka përjetuar populli ynë nga diktatura më e egër në Europë. Nga torturat në burg e nga Komisioni Shtetëror Tri palësh im atë renditet në Grupin A1, ndërsa për xhaxhanë akoma nuk dimë se ku ndodhen eshtrat e tij. Në Amerikë sapo erdha aplikova për Azil Politik, të cilin e fitova shumë shpejt e kështu ditë pas dite fillova të lidhem e të jem në kontakt me komunitetin tonë. Para ardhjes këtu punoja si inspektore e arsim kulturës në Bashkinë e Tiranës, ku Kryetar në atë kohë ishte Z. Albert Brojka për të cilin ruaj një respekt e konsideratë të veçantë, si dhe bashkëpunoja me shtypin e ish të persekutuarve politik të Shqipërisë. Gjithashtu dua të shtoj se jam krenare për vajzën time Merlinin, e cila si rezultat i notave të saj të shkëlqyera në kolegj ka qenë e ftuar në Ceremoninë e Inagurimit të Presidentit Barack Obama në Washington, D.C.

Cili është fokusimi juaj përsa i përket temës së femrës dhe rolit të organizatës?

Mimoza Dajçi: Roli i organizatës sonë është paqësor, i ndjeshëm e dashamirës. Prapagandojmë materiale për parandalimin e dhunës, kryesisht në familje. Kemi kontatke të drejtëpërdrejta me rajonet e policisë, Qendrën për Drejtësi Familjare që varet direkt nga Zyra e Michael Bloomberg, që trajton fenomene të kësaj kategorie. Si dhe mbështesim çdo lloj inisiative që i shërben mirëqënies e ngritjes së vlerave humane, kulturore e artistike të çdo njerës. Ne dënojmë krimin e dhunën, marim në brojtje viktimën e individin e lënduar.

 

Mund të flasim pak më gjerë për rolin e femrës në Kosovë? Si ka ndryshuar ky rol në vite dhe si e shikoni sot?

Mimoza Dajçi: Kosova si për çdo shqiptar edhe për mua ka qenë një ëndërr ta shikonim të lirë, të pavarur e të bashkuar me tokën mëmë, por dashur pa dashur është edhe një nga prioritet e mija, pasi në gjakun tim rrjedh gjak nga familja e Boletinëve, kështu që kurrë nuk kam qëndruar e nuk kam për të heshtur për atë krahinë të vendit tonë që u martirizua padrejtësisht nga zaptuesit e çdo kohe. Sot ne si organizatë ndihemi pranë femrave shqiptare në Kosovë, kemi kontakte të drejtë përdrjeta me ato. Vazhdimisht ngremë zërin për të drejtat e vuajtjet e tyre një pjesë e të cilave janë përbuzur dhe larguar nga familja për shkak të përdhunimit që i është bërë gjatë periudhës së luftës. Faktet janë tragjike. Ajo është një plagë e madhe e shoqërisë shqiptare. Qeveria e Kosovës duhet ti kthejë më shumë sytë nga kjo pjesë e shoqërisë që akoma po lëngon nga traumat e luftës, ku edhe një pjesë e fëmijëve të tyre po rriten pa familje, të braktisur nga babai e nëna me probleme të rënda psiqike. Disa nga këto gra kanë dëshmuar edhe në Tribunalin e Hagës. Kemi qenë në kontakt me disa organizata që kanë marë në mbikqyrje këtë kategori viktimash, situata e tyre është për të dëshëruar, kanë akoma nevojë për ndihma ekonomike, veshmathje etj. Në rastin më të parë që do të kemi mundësi të fitojmë ndonjë projekt humanitar për femrën e dhunuar në Kosovë do të angazhohemi me të gjitha forcat e kapacitetet tona intelektuale që ndihmat të shkojnë në destinacion e duhur e ti shërbejnë motrave e nënave tona që si shkak i luftës jeta e tyre u është rënduar.

Sigurisht që Kosova si Shteti më i ri në botë ka ecur e ka shënuar përparime të dukshme, nëpër kuvende e institucione të larta të shtetit janë zgjedhur apo drejtohen nga gra e vajza të dipllomuara në Kosovë, Shqipëri, SHA apo diku tjetër, këto tregues pozitiv shënojnë se aty ka zhvillim, ka progres e shpresë për më të mirë në të ardhmen. Por ligji i përfshirjes së gruas në politikë mendoj se nuk ka barazinë e duhur midis meshkujve e femrave, e këtu duhet të punohet që peshorja të anojë njësoj nga të dy anët, situata gjinore të barazpeshohet siç duhet.

Cili ka qenë bashkëpunimi juaj i mëparshëm në Shqipëri apo edhe këtu mes organizatave të ndryshme jo qeveritare?

Mimoza Dajçi: Përsa i përket Shqipërisë unë kam bashkëpunuar me Shoqatën e ish të persekutuarve politikë të Shqipërisë, Tiranës, ku kam qenë e zgjedhur nga elektorati i saj Sekretare e Përgjithshme për Degën e Tiranës, kam qenë themeluese e Shoqatës së Gruas ish të persekutuar politike të Shqipërisë dhe sekretare e përgjithshme e saj ku kemi bashkëpunuar në disa projekte me organizatat e huaja për refugjatet nga Kosova, siç është IRC, Oxfami. Kam përsëri raporte të mira me këto grupime si dhe me Qendrën për mbrojtjen e viktimave, etj.

Ndërsa këtu kemi raporte të mira me shtypin shqiptaro – amerikan, Federatën Universale për Paqen UFP, Qendrën për Drejtësi Familjare, Senatoret Ruth Hasell Thompson, Jeff Klain, Asamblyman Z. Mark Gjonaj, avokatin Stiven Kaufman, organizatat e ndryshme shqiptaro – amerikane etj.

Cili është një moment historik për gruan kosovare?

Mimoza Dajçi: Pjesëmarrja e gruas në politikë e vendimarrje në Kosovë është pjesërisht e kënaqshme, por përsëri ka vend për përmirësime. Kuota e ligjiit për perfshirjen e saj në politikë kap shifrën 30 % , kjo shifër duhet të rritet pasi pa një pjesëmarrje të barabartë dhe emancipim të plotë të gruas në jetën politike, sociale e ekonomike të vendit nuk ka zhvillim.

Planet e së ardhmes për organizatën tuaj?

Mimoza Dajçi: Planet tona në të ardhmen, ne si objektiv tani për tani kemi hapjen e një qendre informative për gruan në një zonë të Bron-xit, ku ajo të jetë e hapur 24/7 për marje dhënie informacione mbi situatën e femrës në këtë lagje të New York-ut. P.sh të orientojmë të sapo ardhuarat se ku është zyra e ndihmës ekonomike, ku janë spitalet, policia, stacionet e transportit, apo edhe femrën e dhunuar ta drejtojmë atje ku asaj i lypet ndihma e parë që kërkon.

Si ka ndikuar komuniteti shqiptar dhe Amerikan në përgjithësi në misionin e organizatës tuaj, dhe përkrhajen e femrës në Kosovë?

Mimoza Dajçi: Ne kemi patur mbështetje të gjerë jo vetëm nga komuniteti ynë, por edhe nga politika dhe institucionet amerikane e ky është një avantazh që na shërben për ecjen tonë në rrugë të mbarë drejt synimeve dhe prespektivës tonë, çfarë shton edhe më shumë interesin për të gjetur përkrahjen ndoshta edhe të ndonjë projekti që ti dedikohet drejtë përsëdrejti gruas së dhunuar nga paramilitarët e militarët serbe në Kosovë. Ne mendojmë se zhvillimi dhe emancipimi i plotë i gruas në Kosovë sjell edhe përparimin e vendit. Në të gjitha takimet që kemi patur me senatorët apo kryebashkiakun në Bronx Ruben Dias. Jr ne kemi paraqitur situatën e femrës shqiptare në Kosovë, veçanersiht asaj të dhunuar e traumatizuar nga lufta atje. Kemi paraqitur fakte e foto të ndryshme nga lufta e krimet në Kosovë. Ndërgjegjësimi i tyre për këtë situatë ka qenë i plotë, e ne i kemi kërkuar edhe një vizitë të mundshme të tyre në këtë shtet të ri. Reagimet kanë qenë poztive premtuese, pro do tja lemë kohës. Me këtë rast unë dua të ndalem edhe tek Gruaja e Parë e vendit Znj, Michele Obama, e cila ka një aktivitet të ngjeshur human, shoqëror e paqësor. Eshtë një femër aktive, me një kapacitet të lartë intelektual e patriotik që frymëzon çdo nënë, vajzë apo grua për të gjetur veten në jetën e përditshme. Ajo është si një pikë pozitive referimi për gratë e reja se si duhet të sillen në familje, shoqëri e punë. Siç dihet ajo renditet këtë vit tek 100 femrat më të fuqishme në botë nga revista periodike amerikane “Forbes”. Për organizatën tonë është ëndërr takimi me Zonjën e Parë në Shtëpinë e Bardhë edhe shkëmbimi i eksperiencave të saj me anëtaret tona. Realizimi i kësaj ëndrre do të shënohet edhe si një nga arritjet e aspiratave tona.

Faleminderit për intervistën znj. Dajçi. Mesazhi juaj.

Mimoza Dajçi: Ti themi Stop dhunës e krimit. Të flasim sa më shumë për paqen e jo për luftën. Të jemi mirënjohëse ndaj mirësisë që na ofron dikush. Të mos braktisen prindët nga fëmijët që ndodhen jashtë vendit në emigracion. Të japim e të marim respektin e duhur. Të  edukohemi të themi më fal e faleminderit. Të kemi tolerancë fetare, e mirëkuptim brezash.  I bëj thirrje qeverisë shqiptare dhe asaj të Kosovës që të gjitha ato gra që u martirizuan nga diktatura komuniste në Shqipëri tu jepet titulli Heroina të kombit. Si dhe të vlerësohen e të trajtohen me status të veçantë gratë dhe vajzat në Kosovë që kanë përjetuar dhunë nga makineria serbe, disa prej tyre që kanë veprimtari të lartë patriotike të marin tituj e vlerësime si Heroina të kombit.  Ashtu si dhe Bosnja qe u ka njohur grave të dhunuara nga lufta status me përfitim pensioni.

Faleminderit edhe juve Ermira.

NË MINISTRINË E KULTURËS PËRBALLË FOTOS SË POETIT HAVZI NELA – FOTOT E ATYRE QË E VARËN POETIN

by

*Të kujtosh është e lehtë për ata që kanë memorie, të harrosh është e vështirë, për ata që kanë një zemër./
*Intervistë me z. BESIM NDREGJONI, President i Unionit Mbarëkombëtar të Integrimit të Burgosurve dhe të Përndjekurve Politikë nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Pyetje: Zoti Ndregjoni sot ju kujtuat 25 vjetorin e varjes nga diktatura të poetit Havzi Nela, ky aktivitet ishte organizuar nga Ministria e Kulturës?
BESIM NDREGJONI: Pyetja e juaj me kujton thenien: …! |Gabriel Garcìa Màrquez| Të kujtosh është e lehtë për ata që kanë memorie, të harrosh është e vështirë, për ata që kanë një zemër.
Sot mbushen 25 vite qe ne qytetin e Kukesit diktatura komuniste do te ekzekutonte ne nje denim mesjetar, varje ne litar, Poetin disident, trimin zemerzjarrte, paqedashesin, martirin e lirise Havzi Nela… Nje denim qe kontinenti yne Europa e kishte hequr qe ne vitet 30… por diktatori i fundit komunist Ramiz Alia do ta vinte ne zbatim ne nje kohe kur sistemet komuniste po binin nje nga nje mbas shembjes se murit te Berlinit.
Ky akt i përbindshëm, i pashoq në llojin e tij, ndodhte në Shqipërinë e martirizuar vetëm një vit para përmbysjes së komunizmit në Evropën Lindore! Kujtimi ndaj Poetit disident per mua dhe shtresen qe perfaqesoj eshte obligim dhe detyrim moral per te kryer ndaj vepres heroike te tij, nderim dhe homazh.
Fatkeqesisht Ministria e Kultures vetem ka qene pjesëmarrëse dhe aspak kontribuese ne kete ceremoni… Ky aktivitet eshte bere nga une personalisht pa ndihmen e askujt!
Pyetje: Zoti Ndregjoni, pra shteti demokratik nuk organizoi asnjë lloj aktiviteti me rastin e 25 vjetorit të varjes së poetit?
BESIM NDREGJONI: Jo, shtetit demokratik shqiptar ne kete 25 vjetor nuk beri asnjë aktivitet ne kujtim te Havzi Neles. Por dhe kur i kam kremtuar 20 vjetorin e varjes ne litar, ne 10 gushtin e vitit 2008, qe ishin te ftuar Presidenti, Kryeparlamentarja, Kryeministri dhe ish Ministri Xhaferi, ata nuk muaren pjese dhe nuk dhane asnje kontribut ne kujtim te ketij heroi te fjales se lire… Vetem Kadareja dergoi nje mesazh shumë domethënës, dhe në mbyllje kujtonte: “Poeti i varun eshte i qete ne boten e amshuar, por shoqeria a e ka qetësinë e duhur!”
Gjate 23 viteve shteti dhe pushteti, te ashtuquajtur demokratik e kanë permendur Havzi Nelen vetem kur iu ka interesuar per lufte politike dhe aspak per vepren madhore qe kreu ndaj shoqerise duke sfiduar diktaturen.
Pyetje: Zoti Ndregjoni, në aktivitet merrnin pjesë edhe bashkëshortja e poetit, Lavdie Nela dhe i vëllai. Si familje e një martiri, a kanë përfituar të paktën mbështetjen e shtetit demokratik?
BESIM NDREGJONI: Regjimi diktatorial ka kryer denim makaber, siç është varja ne litar e poetit Havzi Nela e qindra krime monstruoze ndaj familjeve qe e kundershtuan ate regjim… Sigurisht qe kjo pjese e shoqerise nuk e kundershtoi diktaturen qe nje dite te demshperbleheshin per kundershtite e tyre, por per idealet e lirise dhe vuajtjet e sakrificat.Bashkeshortja e Havzi Neles, qe ka vuajtur vetë burg politik bashkë me poetin qe ne moshen 18 vjeçare, apo vellai i tij, apo nipi i tij nuk kanë perfituar asgje nga pushteti “demokratik”. Në ceremonine e 25 vjetorit me thjeshtesine qe e karakterizon bashkeshorten e poetit, Lavdie Nelen, ne fjalen e saj protestoi ndaj shtetit, ndaj politikes, duke iu drejtuar drejtuesve te ketij shteti e duke deklaruar se keta shtetare gjate 23 viteve e lanë pa pune, pa strehe, dhe bustin e Havzi Neles akoma dhe sot mbas 23 vitesh nuk e kanë vendosur në Kukes… Revolta e saj ishte e natyrshme, demshperblimin e burgut nuk e perfiton se ligjevenesi Ilir Rusmali dhe banda e tij e PD pretendonin se poeti Hero Havzi Nela është dënuar për vepër terroriste, dhe ne baze te ketij ligji ata nuk perfitojne as demshperblimin e te burgosurve politike, me gjithe kerkesat dhe protestat e vazhdueshme tonat ndaj ketij ligji diskriminues klasor qe behet gjoja ne emer te demokracise ne vendin tone. Kam njoftime se keto dite ne ikje e kanë kaluar dhe kete ngerç per demshperblimin. Lavdia foli me pasion ndaj padrejtësive qe i kanë bere te ashtuquajturit demokratë te cilëve ajo iu jepte voten. Ky eshte realiteti i mbeshtetjes se shtetit te ashtuquajtur demokratike ndaj familjes se martirit!
Pyetje: Ndoqa kronikën e aktivitetit tuaj në televizor, dhe pashë se si shkrimtari Agim Musta, i cili ka qenë i burgosur politik për 13 vite gjatë diktaturës shprehu indinjatën e tij se takimi për poetin e varur nga diktatura bëhej në Ministrinë e Kulturës, në muret e të cilës qëndrojnë të varur fotografitë e ekzekutorëve të regjimit komunist, kupola e diktaturës, si Ramiz Alia e Manush Myftiu, të them të drejtën, ky fakt m’u duk shumë rrënqethës, çfarë mendimi keni?
BESIM NDREGJONI: Po eshte e vertete, zoti Musta eshte jo vetëm nje figure e shquar e të përndjekurve politike, por dhe nje studjues i mirfillte ndaj krimeve te komunizmit, nje mik dhe nje historian qe gezon respektin e shumices se shqiptareve qe u perndoqen nga diktatura.
Foton e Havzi Neles e kisha vene ne krye te auditorit te akademise perkujtimores. Ne fund te salles të Ministrisë të Kulturës, ne nje stende te madhe ishin te gjithe ministrat e diktatures qe kishin drejtuar kulturen komuniste si Bedri Spahiu, diktatori Ramiz Alia, Kryetari i komision internimeve xhelati Manush Myftiu… dhe perballja ne salle e fotove ishte kriminelet qe varen poetin dhe heroi i lirise me bukurine tij e pamjen fisnike qe erresonte figurat e krimineleve komuniste.
Perballe fotos se poetit Hero qendronte fotoja e krimineleve vrases, ç’ kontraste hipokrizie te politikes postkomuniste e ashtuquajtur demokratike ne Shqiperi… Kjo tregon se e ashtuquajtura politike postkomuniste eshte vazhdimesi e pushteti diktatorial.
Pyetje: Zoti Ndregjoni, a jeni dakord me Ministrin e Kulturës, i cili është edhe vetë një ish-i burgosur politik, që shteti demokratik të tregojë humanizëm ndaj diktatorëve dhe kriminelëve, të cilët kanë persekutuar elitën e kulturës shqiptare ?
BESIM NDREGJONI: Realisht nuk eshte faji i Ministrit 2 mujor te Kultures ish i denuar politike poeti dhe shkrimtari Visar Zhiti… Jo se Zhiti eshte dakort me ato foto, por nuk kishte fuqine qe t’i hiqte ata foto. Ai u be Minister per te fituar votat e te perndjekurve per PD, se ishin zgjedhjet paralamentare te 23 qershorit. Po te mos ishin zgjedhjet ai do te ishte nje nepunes i dobet i lene mbasdore ne Ministrine e Jashtme, siç e paten lene per 23 vite. Perkundrazi dua te shtoj se zoti Zhiti ka dhene nje kontribut te madh ne letersine shqiptare me veprat e tij, duke sfiduar letersine e realizmit socialiste. Ai dhe dje tha ne i sfidojme kriminelet jo me foto te vena por me moralin tone ndaj krimeve te tyre. Por fotografite e Ministrave kriminele komuniste jane ne çdo Ministri. Paskal Milo kur ishte Minister deshi te vinte edhe fotografine e diktatorit ne Ministrine e Jashtme. Por protestat tona e detyruan qe ta hiqte. Duhet te kuptojme dhe te jemi te vetedijtshem se kjo klase politike nuk eshte antikomuniste por vazhdimesi e diktatures dhe ka 23 vite qe e ruan statukone komuniste te padenuar..
Pyetje: Zoti Ndregjoni, ju jeni President i Unionit Mbarëkombetar të Integrimit të Burgosurve dhe Përndjekurve Politikë të Shqipërisë, si ndihen të përndjekurit sot 23 vite pas rrëzimit të diktaturës?
BESIM NDREGJONI: Me lejoni t’iu jap bilancin tragjik te diktatures komuniste ne Shqiperi per 45 vite:
Te pushkatuar me dhe pa gjyqe 5577 burra dhe 450 gra
Te burgosur politike 26.000 burra e 7367 gra
Kanë vdekur ne burgje 1065 burra e gra
Kanë humbur aftesite mendore nga torturat 408 burra e gra
Internuar per motive politke 50.000 familje qe nga mosha 1 vjeç e deri ne moshen 90 vjeçare
Kanë vdekur ne internim 7022 qe nga femija nje mujorëshe sepse e jëma nuk kishe gji ua ushqente e deri tek plaku 90 vjeçar. E perserita kete bilanc tragjik ne intervisten me ju se dhe ju jeni pjese e ketij persekutimi. Po si ndihen te perndjekurit mbas 23 vitesh mbas rrezimit te diktatures do ta percaktoj me tri fjale: Trishtim, zhgenjim, shprese… Trishtim, se ne te perndjekurit politike shqiptare i besuam ne vitet 90 partise të parë opozitare PD dhe lidershipit te saje zotit Berisha e cila mori persiper te kryente misionin antikomunist. Kjo parti dhe ky lidership jo vetem qe nuk e kreu por e sabotoi ate ne menyre permanente, duke perdorur lojen e Kim Filbit, shaje komunizmin çdo dite, dhe pasuroje ne menyre marramendëse ate. Kjo PD shkatërroi te djathten, dhe forcoi ekonomikisht te majten. Nuk i denoi krimet e komunizmit, perkundrazi sot kriminelet dhe pinjollët e tyre krenohen me krimet qe kanë bere, dhe perbuzet viktima. Sot diktatori qe vari Havzi Nelen nderohet si President jo si diktator vrases, kurse Lavdia, bashkeshortja e Havziut, perbuzet nga keta politikanë qe e quajne veten antikomuniste. Ish superstruktura e komunizmit sot njihet si pronare qe u pasurua nga pushteti i Berishes, kurse pronaret e vertete quhen ish pronare. Nuk hapi dosjet, perdori ne menyre te ligë heshtjen ndaj viktimave te komunizmit. Po te ishte realizuar misioni antikomunist sot shoqeria shqiptare do te ishte e qete, pa konflikte, pa krime dhe do te ecte e sigurte drejt vendeve te demokracive europiane.
Zhgenjim. Kur beson dhe ajo force politike që t’i beson te tradheton. E voton per 23 vite rrjesht dhe ai te merr voten dhe qeveris me te majtet. Si mos me te kapë zhgenjimi kur shikon se si “antikomunisti” Berisha e filloi pluralizmin politike me studentet e dhjetorit dhe antikomunistet ish te perndjekur politike nga regjimi dhe gjate gjithë qeverisjeve te tij e ai qeverisi me Skender Gjimushin, Lufter Xhuvelin, djemte e bllokut me LSI dhe mbylli karieren e tij politike me Kastriot Islamin. Pra asnje dite qeverisje ai nuk i beri me antikomunistet, por vetem me ata qe i promovoi diktatori Ramiz Alia.. Shpresa.
Ne te perndjekurve politike shpresa na ka mbajtur gjalle gjate 45 viteve te diktatures, dhe i mbijetuam asaj diktaturës. Moren persiper trashgimtaret e diktatures qe te na sfidonin ne kohe paqje me pushtet dhe prape po deshtojne.. pra shpresa jone nuk mund te mposhtet nga horrat komunista qe jane shperndare neper partitë politike. Ne do te fitojme se ndjekim rrugen e drites se lirise, ata do te humbin se ndjekin rrugen e errësires komuniste.
Pyetje: Zoti Ndregjoni, politika ju ka lënë në mëshirë të fatit. Vjeshtën që shkoi një grup të përndjekurisht organizuan një grevë urie, e cila u nëpërkëmb nga institucionet, tani çfarë planesh keni?
BESIM NDREGJONI: Plani i Katovices qe e ndertoi Gorbaçovi me shume se Shqiperi nuk u zbatua kerkund ne vendet e Europes Juglindore, pra komunistet qe muaren persiper kete mision sot mbas 23 vitesh ata e shkatërruan pluralizmin politik duke e bere monopol te tyre..Kjo u pa dhe ne greven e urise qe bënë nje grup te perndjekurish politike per te drejtat e tyre. PD dhe zoti Berisha çdo dite hidhni mllefe ndaj te drejtes se tyre, kurse PS tregonte se po i ndihmonte. Kjo ishte aventura politike e ketyre dy forcave politike qe ndryshojne vetem nga emri se ideologjine e kanë te perbashket.. Edhe sot mbas nje viti nuk e kuptoi se perse Berisha luftonte nje grup njerzish te cilët nuk donin t’ja rrezonin qeverine, perkundrazi kerkonin te dialogonin me te. Dhe pergjigja e tij ishte: ata jane instrumente te PS. Shtronja pyetjen: po ne cilin vend demokratik opozita nuk ndihmon shtresa te caktuara sociale kundra qeverisjes. Megjithëse hipokrizia e PS u duk ne parlament kur u kerkua te mbahej nje minute heshtje per Lirak Bejkon dhe ajo veproi si PD duke mos e mbajtur heshtjen per BEJKON qe u dogj per te drejtat e tij e te shtreses qe perfaqesonte… Vetem Deputetet e PD duartrokitnin vdekjen e Bejkos se per djalin e Bilbil Klosit, Ardianin mbajtën zi. Kjo ishte urrejtja klasore e kesaj klase politike ndaj ish te perndjekurve politike kundershtare te regjimit komunist.
Plani i jone eshte te detyrojme këta qe kanë marre pergjegjesine e qeverisjes dhe jane trashgimtare te partisë komuniste te denojne krime e komunizmit. Kete jua kerkojme ligjerisht ne baze te Kushtetus se vendit dhe konventave nderkombetare. Denimi i krimeve te komunizmit eshte imperativ i kohes dhe nuk bëjme më leshime. Te hapen dosjet pa perjashtim. Te kthehen pronat pronareve, te integrohen familjet e perndjekura nga regjimi komunist si ne administrate shterore edhe ne institucionet e tjera kushtetuese të shtetit shqiptar. Asnjë të drejte ligjore të te perndjekurve politike nuk do ta lejojmë më qe te çohet ne kalendat greke por të zbatohen menjëhere, qe nga demshperblimi e deri tek trajtim social per ate qe jane ne nevoje e nuk kanë patur mundesi të krijojnë as familje. Do t’i kerkojme qeverise, shtetit shqiptar krijimin e institucioneve ne sherbim te rehabilitimit te perndjekurve dhe jo institucione ne sherbim te politikave!
Pyetje: Zoti Ndregjoni, të përndjekurit e Shqipërisë janë të ndarë e përçarë. Janë disa organizata, ku krerët fitojnë privilegje nga politika duke i tradhëtuar idealet dhe vuajtjet e të përndjekurve, çfarë planesh keni ?
BESIM NDREGJONI: Fatkeqësisht Misioni Antikomunist qe u sabotua nga Berisha ishte qe e djathta, e ne veçanti te perndjekurit te ishin ne shume organizata te perçara. Kjo ndodhte, pa u lodhur shume për t’u kuptuar, se ishte nje shtresë e lodhur dhe e rraskapitur nga diktatura, të cilën i ashtuquajturi pushteti demokratik, përdori edhe urine ndaj tyre duke i lene pa pune. Jo me larg se nje muaj, para zgjedhjeve te 23 qershorit, ata i hoqen nga puna te gjithe femijët tane qe kishin fituar statusin me konkurs per te punuar ne administrate. Dhe ne mes atyre dhjetëra ish te perndjekur qe u hoqen nga puna nga PD ishte dhe vajza ime, që e kishte fituar vendin e punes ne Ministrine e Brendshme me konkurs, e cila gezon disa trajtime europiane dhe eshte me dy fakultete. E gjithe kjo reprezalje ndaj nesh ishte urrejtja qe kishte lidershipi i PD ndaj atyre qe e kritikonin per problemet e te perndjekurve. Ne PD eshte futur fryma e urrejtjes ndaj atyre antikomunisteve qe nuk i shkonin mbas avazit te Bersishes.
Planet jane te shumta, por ne do t’i detyrojme keta politikanë, se ka marrë fund koha e heshtjes dhe shurdhememecerisë së tyre ndaj shtresës të goditur nga diktatura komuniste dhe se ata nuk mund te mposhtin klasen antikomuniste. Nga goja e viktimave bota mbare do te mesojë gjithçka qe ngjau ne Shqiperi per gjysem shekulli  diktaturë dhe per 23 vite heshtjeje në postdiktaturë ndaj nesh.
Pyetje: Zoti Ndregjoni, organizata që drejtoni ju, vjet mori një nismë shumë interesante, duke organizuar një ekspozitë me fotot e martirëve të vrarë nga diktatura, mbetur pa varr. Ekspozitën a e vizitoi ndonjë politikan ?
BESIM NDREGJONI: Ekspozita, të cilën e organizova me rastin e 100 vjetorit të pavaresise kushtuar 4500 te pushkatuarve me gjyqe dhe pa gjyqe ishte nje mesazh per shoqerine dhe ne veçanti per politiken..qe te kene idene e sakte te lartësisë morale te viktimes.. dhe degradimit te plote shnjerzor te xhelatit, e cila shkon paralele me indiferencën e tyre.. Ata sot nuk kanë një varr.. Kjo fotoekspozite tregonte se ndaj atyre njerëzve diktatura komuniste kishte kryer genocid dhe ato fotografi të atyre burrave dhe grave që sot nuk e kanë një varr ku të afërmit dhe populli t’u çojë nga një tufë lule ua hiqnin maskën politikës të ditës të këtyre 23 vite tranzicion. Do të vijë një ditë që shqiptaret e vertete do ta kuptojne rolin qendror te rezistences anti-komuniste, kur të shkruhet historia nga historianë, që bëjnë punën si shkencëtarë dhe që nuk janë shërbëtorë të politikës. Cili politikan do ta vizitonte ? Ajo fotoekspozite ishte 10 metra larg Kuvendit te Shqiperise dhe selise se Qeverise. Por nqs ndonje deputet apo zyrtar i lartë i shtetit do ta vizitonte, do te ndeshkohej nga udheheqesi i partisë. Shkrimtari i shquar Ismail kadare dërgoi telegram sepse nuk kishte mundësi të vinte. Adem Demaçi, Mandela i Kosovës erdhi dhe e vizitoi, edhe mijra shqiptarë, por politika jo.
Unë gjate këtyre 23 viteve kam punuar dhe ne gjetjen e eshtrave me familjaret e viktimave te komunizmit, dhe nje pjese i kemi gjetur… Te tjerat jo…
Pyetje: Zoti Ndregjoni, Shqipëria vendi që ka përjetuar një nga diktaturat më të egra staliniste, nuk ka asnjë muzeum të krimeve. Kush e ka fajin për këtë, dhe si do t’ja bëni, jemi komb pa kujtesë?
BESIM NDREGJONI: Kjo ka qene strategjia e PD dhe e Berishes qe krimet komuniste te futen ne harresë. Berisha krimet e komunizmit i permendte vetem kur donte te luftonte PS me retorikë. Por nuk lejoi as nuk dha asnje lloj ndihme per t’i memorizuar keto krime. Diskutohet ne letra te behet nje muze ne Spaç, dhe ate nuk e bejne e kanë vetem ne letra. Por une kam qene disa here ne Berlin ne konferencat qe organizonin gjermanet per të kujtuar krimet e komunizmit.. Ata kishin bere Ministrine e Brendshme muze te krimeve te komunizmit, m’u ne mes te Berlinit… Kurse ne Shqiperi dhe nje pllake qe vura ne sheshin Skenderbej, e hoqi Lul Basha se i prishte imazhin qendres… Ne kemi vene vetëm pllaka perkujtomore ne shume vende te Shqiperise, por keta jane bere vetem me financat tona familjare aspak nga shteti… Tirana, kryeqyteti i vendit me te persekutuar stalinist ne Europe nuk ka nje muze, por eshte luftuar qe te zhduken ato vende ku jane bere dhe gjyqe kundra antikomunisteve. Keshtu u prish ish kinemaja 17 Nentori ku u denuan ajka e elites shqiptare nga diktatura komuniste. Ne qe kemi bilancin me te madh te krimit komunist stalinist ne Europe per fryme, sot nuk kemi asnje muze per ta pasqyruar por perkundrazi harresa perdoret per ta fshire krimet e komunizmit… Te harrosh te kaluaren do te thote mos ndertosh dot te ardhmen. Nje nder pikat kryesore te organizates sone eshte dhe ngritja urgjente e nje muzeu ne Tirane te krimit komunist. Per kete do t’iu drejtohemi te gjithe bashkatdhetareve tane ne te gjithe boten qe te japin ndihmen e tyre! Komb pa kujtese nuk ka.
Pyetje: Zoti Ndregjoni, po të ishte gjallë sot Havzi Nela, si i burgosur politik, si mendoni se do të reagonte ndaj kësaj indiference kriminale të shtetit ?
BESIM NDREGJONI: Ja si i drejtohet poeti Hero Havzi Nela trupit gjykues ne sallen e gjygjit:
“Une i kam vu vetes per detyre te ruej nderin dhe dinjitetin tim si njeri, te ruej pastertine e shpirtit dhe te zemres dhe fytyren te paperlyeme, ashtu si dje jasht, edhe sot ketu mbrenda, te rroj dhe te vdes si njeri.”
Besoi se me dekleraten e tij ne sallen e gjyqit tregon se çfarë reagimi do te kishte heroi i fjales se lire kunder indiferences kriminale te ketij shteti!
Pyetje: Zoti Ndregjoni, ju ndërmorët inisiativën për dekorimin e martirit Havzi Nela nga Presidenti i Republikës.
BESIM NDREGJONI: Ishte viti 2008, viti i 20 vjetorit te varjes ne litar te Havzi Neles. Mora te dhena se çfarë dekorimi kishte poeti hero, dhe ai kishte nje medalje dhene nga ish Presidenti Berisha “Martir i Demokracise”ne vitin 1992… I bera kerkese Presidentit Bamir Topi për dekorimin e kater personaliteteve te vrare nga diktatura dhe kërkova që ky dekorim te behej me 10 maj Dita Kombetare e Drejtësise Shqiptare… Këto personalitete ishin:
1. Havzi Nela, poet i varur nga diktatura ne gusht te 1988 ne Kukes
2.Vilson Blloshmi, poet i pushkatuar nga diktatura ne korrik 1977 ne Librazhd.
3. Genc Leka, poet i pushkatuar nga diktatura ne korrik 1977 ne Librazhd.
4. Myzafer Pipa, publicist dhe Avokati i Pater Anton Harapit e elites kombetare, i vrare ne hetusi me tortura ne Shkoder ne vitin 1946.
Dhe Presidenti i dekoroi të katërt me medaljen e larte ”NDERI I KOMBIT”. Dhe sot ndihem krenar qe këto personalitete te letrave shqipte por dhe te qendreses antikomuniste morën nderimin qe iu takonte.
Faleminderit.
Elida Buçpapaj: Faleminderit ju i nderuari Besim Ndregjoni për këtë intervistë kaq të fortë.