Interviste – Page 68 – Dielli

Vaksina e Coronës për të gjithë

May 2, 2020 by dgreca

Von der Leyen për DW: Vaksina e Coronës për të gjithë/

Presidentja e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen, me profesion mjeke, synon të hënën në konferencën ndërkombëtare të donatorëve të mbledhë 7,5 miliardë euro që vaksina e Coronës të jetë e mundur për të gjithë.

Deutsche Welle: Zonja von der Leyen, të hënën Komisioni Europian në një konferencë donatorësh kërkon të mbledhë 7,5 miliardë euro për të zhvilluar një vaksinë kundër virusit Corona dhe të mbështesë terapitë kundër COVID-19. Çfarë doni të arrini ju?

Ursula von der Leyen: Për ne është e rëndësishme që të gjejmë një përgjigje të fortë kundër virusit Corona. Ai nuk njeh kufij, nuk njeh kombe. Virusin mund ta mundim vetëm me një vaksinë. Prandaj duhet të veprojmë në mënyrë globale dhe të koordinuar, sepse duam të pengojmë që të kenë qasje tek vaksina që do të zhvillohet dikur, vetëm ata që kanë para. Kemi filluar të veprojmë në mënyrë të koordinuar për virusin, por tani duhet të zgjerojmë kapacitetet për ta prodhuar kur ta kemi. Nevojiten vaksina në shifra të papërfytyrueshme të mëdha. E duhet të sigurojmë që ato të jenë shpërndara drejt dhe me çmim të arsyeshëm në çdo cep të botës. Për këtë po punojmë. E për këtë kemi nevojë për fonde. Kemi një rrjet global dhe të hënën duam të mbledhim në një konferencë donatorësh 7,5 miliardë euro. Ky është vetëm fillimi, më vonë do duhen më shumë.

Thatë se duhet një çmim i arsyeshëm. Sekretari i Përgjithshëm i OKB, Antonio Guterres, shkon më tej duke thënë, se vaksina duhet t’i përkasë të gjithë botës dhe jo shteteve të caktuara. A i përket kjo vaksinë njerëzimit?

Natyrisht duhet të ketë qasje çdokush në këtë vaksinë. Prandaj kemi ftuar shumë aktorë, si për shembull Organizatën Botërore të Shëndetësisë, Fondacionin “Melinda-und-Bill-Gates”, fondet „Welcome-Trust”, „United Global Funds”, për të përmendur disa prej tyre. Mbështetemi nga shumë shtete në botë. Këtë iniciativë e solla në takimin e G20-s. Kjo është e nevojshme që të ndjekim një strategji globale e të koordinuar.

Ndërkohë ekonomia europiane është goditur rëndë. Ka kritika, se BE ndërmerr shumë vonë diçka. Ju po përpiqeni për një fond rimëkëmbeje të ekonomisë në BE. Por nuk ka plan konkret. Sa urgjent është ky fond?

Fillimisht ne, BE dhe vendet anëtare kemi mobilizuar për krizën akute një shumë prej 3400 miliardë eurosh. Ndihmat shtetërore u organizuan të tilla që të jepen fleksibël, ashtu si edhe fondet aktuale europiane. Kemi krijuar një program për të ruajtur vendet e punës. Njerëzit paguhen për punën me orar të shkurtuar, që më vonë kur firmat rentabël të startojnë sërish të kthehen në orar të plotë. Por kemi nevojë për një instrument më të madh për rimëkëmbjen. Kemi propozuar, që të punojmë me buxhetin shtatëvjeçar të BE por ta zgjerojmë atë me një instrument, që afrohet me një plan Marshall. Ky është një instrument për investime dhe solidaritet që do të mbahet nga të 27 vendet anëtare. Kemi të bëjmë me një ndërmarrje të madhe, por jam plot besim, se do ta realizojmë.

Si do të jetë ky instrument. Ka shtete jugore si Italia e Spanja që kërkojnë borxhe të përbashkëta, coronabonds. Kundër kësaj janë Gjermania e Holanda. Çfarë do të përfshijë ky instrument?

Në të gjithë këtë instrument ne me siguri do të kemi një balancë të drejtë mes granteve dhe kredive. Në këtë procedurë duhet të negociojmë me të gjithë vendet anëtare, por e rëndësishme është, që vendet anëtare janë dakord t’i hyjmë kësaj rruge.

Një temë tjetër që luan rol është ajo e vlerave dhe parimeve europiane. A jeni e shqetësuar, se kriza mund të përdoret në BE për të kufizuar të drejtat demokratike, si në Hungari për shembull?

20 shtete të BE morën masa të pazakonta, që është në rregull në kohën e krizës, sepse duhej vepruar shpejt. Por këto masa duhet të jenë proporcionale dhe të kufizuara në kohë. Kjo është shumë e qartë. Dhe ato duhet të verifikohen nga ana demokratike. Ne e ndjekim me shumë vëmendje, si zbatohen këto masa, kur bëhet fjalë për lirinë e fjalës apo të medias. Jemi të gatshëm të ndërhyjmë menjëherë, nëse diçka nuk është e përshtatshme apo nuk është e kufizuar në kohë.

Kur Hungaria më 30 mars miratoi ligjin për gjendjen e jashtëzakonshme, ju thatë, se kriza e Coronës nuk duhet të keqpërdoret për të minuar demokracinë, por nuk përmendët Hungarinë. Për këtë kritikoheni. Ju vjen keq sot që nuk e përmendët me emër Hungarinë?

Për ne është e rëndësishme, që të vlerësojmë njësoj çdo vend anëtar. E drejtë, kemi pasur përvoja të vështira në lidhje me Hungarinë. Ne do ta shohim këtë me shumë vëmendje, por duhet të ketë edhe drejtësi mes vendeve anëtare. Pretendimi që ne i mbajmë lart të drejtat themelore në BE dhe jemi mbrojtës të marrëveshjeve funksionon vetëm nëse jemi tërësisht neutralë kundrejt të gjitha shteteve anëtare. Por duhet të jemi gati që të veprojmë, nëse ka zhvillime të shtrembëruara. Këtu jam e qartë: Ne do të ndërhyjmë, kur të shikojmë, që masat nuk janë në përpjesëtim.

Si e shikoni këtë situatë në botë dhe Europë si mjeke?

Kjo krizë e Coronës është paimagjinueshme, por ajo ka anë të tjera. Na tregon, se çfarë gjërash duhet të mësojmë. Kemi nevojë për një shkëmbim gjithnjë e më të mirë të të dhënave mjekësore në BE, por edhe në botë për të qenë të përgatitur më mirë. Shohim, se sa e rëndësishme është të kemi sisteme shëndetësore efektive, që dinë të përballojnë krizat dhe gjendjen e shokut. Duhet të zgjerojmë mundësitë që artikuj të rëndësishëm mjekësore si veshjet mbrojtëse apo aparate intubimi t’i prodhojmë në Europë, t’i magazinojmë aty e shpërndajmë. Por kemi parë edhe solidaritet javët e fundit. Mjekë rumunë e polakë që kanë shkuar në Itali. Italia ndan teste me vende të tjera. Franca ka dërguar pacientë në Gjermani e Austri. Franca ka dërguar maska në Spanjë e Itali. Ka shumë shembuj solidariteti. Të bën mirë të shohësh një gjë të tillë.

Bisedën e zhvilloiSarah Kelly.

Dr. Ursula von der Leyen (61) është presidente e Komisionit Europian nga dhjetori 2019. Më parë ajo ka qenë politikane e CDU-së. Mjekja e specializuar ka qenë edhe ministre e Mbrojtjes në kabinetin e Angela Merkelit.

ITALIA NË BETEJËN NDAJ COVID-19 DHE SITUATA E SHQIPTARËVE NË BARI

May 1, 2020 by dgreca

Intervistë ekskluzive për gazetën Dielli e Dritan Hila, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), dhënë gazetarit Sokol Paja./

Sipas Dritan Hilës, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), Italia po tregon hapa të rëndësishëm pozitiv në luftën ndaj covid-19. Ulja e numrit të infeksionit dhe e vdekshmërisë si dhe e ulja e numrit të pacientëve në Terapi Intensive ka bërë që shteti italian të fillojë në ditët në vazhdim rihapjen e ekonomisë dhe sektorëve jetik për zhvillimin e qendrueshmërinë e vendit. Sipas doktor Hilës, kjo pandemi dëmtoi edhe shumë shqiptarë të cilët nuk e fituan dot betejën ndaj covid-19. Rihapja ekonomike dhe leja për aktivitete të rëndësishme tregtie në fillim të muajit maj duket se do i japë një tjetër frymë Italisë. Sipas doktor Dritan Hilës, kujdesshmëria më e lartë në kontaktet inter-personale, mbajtja e mjeteve mbrojtëse (maskat) dhe ngrohja e motit do të bëjë që virusi të vijë drejt uljes së intensitetit të tij dhe bota do ta fitojë këtë betejë të tmerrshme.

SITUATA NË SHTETIN ITALIAN

Sipas Dritan Hilës, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), aktualisht situata në shtetin italian paraqitet nën kontroll, ku kemi ulje të numrit të infeksionit nga virusi Covid-19 dhe ulje të vdekshmërisë. Një lajm i rëndësishëm për sistemin shëndetësor në Itali ëshë dhe ulja e numrit të pacientëve në Terapi Intensive. Në kuadër të menaxhimit të situatës që ka krijuar pandemia botërore covid-19, masa më e rëndësishme sipas doktor Hilës ishte izolimi social. Nga data10 mars 2020 e deri më tani i gjithë vendi është i izoluar si e vetmja rrugë për mbajtjen nën kontroll të përhapjes së virusit. Njerëzit mund të shkojnë nga një vend në tjetrin për arësye shëndetësore ose për motive pune e shoqëruar nga një autocertifikatë. Aktivitetet që janë lejuar në këtë kohë izolimi janë supermarketet, dyqanet e ushqimit, dhe farmacitë.

SHQIPTARËT NË ITALI

Sipas Dritan Hilës, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), aktualisht situata në shtetin italian e bashkatdhetarëve shqiptarë ka qenë e rëndë. Si e gjithë popullata që jeton në Itali dhe shqiptarët janë infektuar nga virusi Covid-19 dhe për fat të keq një pjesë ka humbur dhe jetën. Aktualisht nuk kemi një numër të shqiptarëve të infektuar. Në raport me ditët e rënduara sipas doktor Hilës, fatmirësisht kurba e të infektuarve është në ulje. Në rajonin e Pulja-s (Puglia) ku unë jetoj ka një rënie të theksuar të rasteve të reja por duhet thënë që në përgjithësi jugu i Italisë ka qenë më pak i prekur nga virusi.

SI PARAQITET E ARDHMJA

Sipas Dritan Hilës, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), e ardhmja duket premtuese dhe se shkaqet e vdekshmërisë që lidhen me virusin covid-19 kanë qenë mbi të gjitha kryesisht pulmonare. Pacientët kanë humbur jetën kryesisht për insuficiencë respiratore dhe insuficiencë multi-organore. Pandemia është në rënie të vazhdueshme dhe ky përbën një lajm të mirë për popullatën. Parashikimet jane të vështira për tu bërë në kohë të gjatë, por mendoj që kujdesshmëria më e lartë në kontaktet inter-personale, mbajtja e mjeteve mbrojtëse (maskat) dhe mbase ngrohja e motit do të bëjë që virusi të vijë drejt uljes së intensitetit të tij. Siç dhe e thashë dhe më parë situata tashmë është nën kontroll dhe izolimi social ka dhënë rezultat të dukshëm në uljen e infeksionit nga virusi covid-19. Në Itali me datë 04/05/2020 do të rifillojë hapja graduale me përjashtim të disa kategorive si lokaleve, restoranteve, kinemave, palestrave etj që do të rihapen në një moment të dytë. Kjo fazë lirimi të masave shtrënguese do jetë e shoqëruar me vazhdim të masave personale si psh mbajtja e maskës e cila është kthyer e detyrueshme për çdo qytetar në ambiente të përbashkëta.

KËSHILLA PËR LEXUESIT E DIELLIT

Sipas Dritan Hilës, mjek kardiokirurg në Spitalin Anthea të grupit Villa Maria (GVM) Bari (Itali), në këtë moment të vështirë të përballjes me covid-19, këshilla kryesore është ajo e izolimit social, sidomos në moshat mbi 50 vjeç, dhe jo vetëm më të huajt por dhe me njerëzit e rrethit familjar pasi shpeshherë ky virus nuk tregon shenja të sëmundjes dhe kështu i heshtur mund të kalojë nëpër individë pa u kuptuar (rastet asimptomatike). Është e domosdoshme sipas doktor Hilës, në mënyrë që pandemia të kalojë pa pasoja, duhet të ruajmë largësinë nga njëri-tjetri (të pakten 1.5 m). Shumë me rëndësi është përdorimi i maskës në ambientet e përbashkëta pasi është vënë re që përdorimi i maskës e ulën ndjeshëm mundësinë e infeksionit nga ky virus vdekjeprurës. Po kaq rëndësi sipas doktor Hilës ka dhe larja e shpeshtë e duarve sidomos mbasi kemi prekur objekte që ndodhen në ambiente të përbashkëta me njerëz të cilët nuk janë rrethi ynë i ngushtë familjar. Duhet të evitohet prekja me duar e fytyrës e mbi të gjitha të pjeseve të mukozës (goje, sy) pa larë së pari duart.

Dr. Rifat Latifi tregon përballjen personale dhe profesionale me COVID-19

April 29, 2020 by dgreca

Dr. Rifat Latifi është kirurg në Qendrën Mjekësore, Westchester një nga pikat e hershme të nxehta të koronavirusit në Nju Jork. Para disa javësh, Dr. Latifi u bë një nga mjekët që u prek nga COVID-19, ashtu si edhe bashkëshortja dhe vajza e tij. Në një intervistë për Zërin e Amerikës, dr. Latifi tregon se si e përjetoi sëmundjen dhe sfidat që pandemia paraqet për gjithë botën. Dr. Latifi, krijues i programeve të telemjekësisë në Shqipëri dhe Kosovë, foli me kolegen Keida Kostreci përmes Zoom edhe mbi mundësitë që kjo formë mjekësie paraqet në realitetin e ri të krijuar.

Zëri i Amerikës: Dr. Latifi, fillimisht desha t’ju pyes se si jeni me shëndet, sepse juve, bashkëshortja dhe vajza kishin koronavirusin, kështuqë desha të dija se si jeni të tre?

Dr. Rifat Latifi: Ju faleminderit për këtë pyetje, është kujdes shumë i madh nga ana juaj. Ne jemi jashtëzakonisht mirë. Tani kemi kaluar fazën akute, unë jam në punë prej dy javësh. Dy javë kam punuar prej shtëpisë. Tash të gjithë jemi shëndoshë e mirë. S’kemi asnjë problem.

Zëri i Amerikës: Ma shpjegoni pak për publikun se si e përjetuat sëmundjen, cilat ishin ndjesitë, shenjat?

Dr. Rifat Latifi: Ky infeksion, kjo sëmundje, dy pacientë nuk i kanë shenjat e njëjta. Mund të kenë shenja të ndryshme prej atyre që janë shumë të rënda, ka nga ata që kanë insufiçencë të mushkërive dhe duhet të ndihmohen me respirator, deri tek ata që nuk kanë fare shenja. Unë kam qenë diku në mes. Ne kemi qenë me një kollitje të thatë, një kollitje

të mbrapshtë. Kam pasur kokëdhimbje, unë kurrë nuk kam kokëdhimbje, vetëm në anën e djathtë, rreth syrit, mbrapa syrit. Temperaturë nuk kam pasur kurrë, nuk kam pasur humbje të shijes, por nuk e ndjeja veten mirë 100 %, ndonëse edhe gjatë atyre ditëve këtu në oborrin tonë, ne dilnim për të bërë ushtrime, mundoheshim të jetonim sa më normalisht. Pas katër-pesë ditësh që simptomat nuk kalonin, u testova bashkë me shoqen dhe të dy rezultuam pozitivë. Vajza nuk u testua, por edhe ajo e ka pasur, 100 për qind e ka pasur, të paktën për nja dy ditë.

Zëri i Amerikës: Kjo që thoni ju tregon se jo të gjithë njerëzit e përjetojnë njëlloj këtë sëmundje pra…

Dr. Rifat Latifi: Absolutisht, ka pasur edhe dy elementë të tjerë që nuk i thashë. Kam pasur problem të flija për dy netë dhe një natë nuk mundesha të mbyllja sytë, sepse sa mbyllja sytë, mendoja se do më ndalej fryma, se do të harroja të merrja frymë. Dhe një natë tjetër kam pasur haluçinacione aq të tmerrshme, ëndrra aq të tmerrshme, që nuk më lanë as të flija. Kështuqë është shumë e qartë se ky virus po ndikon edhe

në sistemin nervor qendror, edhe në sistemin kardiak, edhe në mëlçi, edhe në veshka, edhe në organe të tjera.

Zëri i Amerikës: Ju mendoni se kjo është pasojë e shqetësimeve që kishit jo, ose që kanë njerëzit në përgjithësi, apo është një simptomë mjekësore apo një kombinim i të dyjave

Dr. Rifat Latifi: Mund të jetë një kombimin i të dyjave, unë absolutisht nuk kam pasur shqetësim nëse diçka e tmerrshme do të ngjajë me këtë, pasi unë jam në gjendje shumë të mirë fizike, siç është edhe shoqja dhe vajza ime, por unë kam përshtypjen se virusi po ndikon në sistemin nervor, qendror, edhe në sistemin epitelial të gjakut, siç është në zemër dhe në inde të tjera.

Zëri i Amerikës: Spitali ku jeni ju ishte në një nga pikat më të nxehta ku pati një numër të madh rastesh me COVID-19. Çfarë do të thotë kjo për mjekët e qendrës suaj, përfshirë juve. Si e përballoni ju këtë situatë?

Dr. Rifat Latifi: Unë po shkruaj një artikull për COVID-19 dhe në parathënie shkruaj se jemi bërë të gjithë “ekspertë” të COVID-19, sëmundje që para katër muajve nuk e dinim që ekzistonte, por me të

vërtetë është dashur të mësojmë një sëmundje të re, mekanizma të rinj dhe të adaptohemi për ta përballuar këtë sëmundje. Spitali ynë Westchester Health Center që është në Westechester, në pikun e tij, ka pasur 90 pacientë në respiratorë, pra gati çdo ditë kemi pasur 200-220 pacientë. Shumica e tyre kanë dalë nga spitali, por ka një numër ende të shtruar. Nuk është gjithmonë njeriu plak që vdes nga kjo sëmundje. Vdesin të rinj, vdesin edhe ata që nuk kanë pasur sëmundje përpara

Zëri i Amerikës: Po ta shihnim në shkallë globale si do ta përshkruanit krizën e koronavirusit?

Dr. Rifat Latifi: Ashtu siç e ka përshktuar organizata botërore e shëndetësisë: pandemi. Kjo është një katastrofë e madhe, është një gjendje e tmerrshme për njerëzimin. Por të mos harrojmë se në vitin 1918, 500 milionë e popullsisë së botës është infektuar nga gripi spanjoll, prej të cilëve 50 milionë kanë vdekur. Unë nuk besoj se do të shkojmë në atë gjendje, sepse kemi mundësi të tjera t’i mbajmë gjallë njerëzit, por megjithatë kjo është mjaft e rëndë.

Zëri i Amerikës: Cili është rreziku më i madh në fazën ku jemi për momentin?

Dr. Rifat Latifi: Rreziku i momentit është që ne të relaksohemi shumë shpejt, sepse tani meqë nuk po e shohim virusin para nesh, të hapemi shumë shpejt, të hapim shtetet, të hapim ekonominë dhe të kthehemi, siç ishim para 4-5 muajve. Ky ka për të qenë rreziku më i madh pasi është shumë e mundshme që të kemi edhe riinfektime, shkencëtarët janë të ndarë. Duhet t’u them shikuesve tuaj se unë nuk jam infektolog, jam kirurg. Fakti që ke antitrupa nuk do thotë që nuk e ke në qarkullim. Domethënë ne seriozisht duhet të kemi shumë kujdes që të përhapet sa më ngadalë dhe të mos t’i heqim maskat nga fytyra dhe dorezat.

Zëri i Amerikës: Ju po thoni se duhet të jemi shumë të kujdesshëm dhe të mos nxitojmë në rihapjen e shteteve. Si ekspert i mjekësisë, çfarë do t’u thonit atyre që thonë se në këtë vend kaq të madh si Shtetet e Bashkuara, jo të gjitha shtetet janë njëlloj. Nju Jorku vazhdon të jetë epiqendër, por për shembull një shtet si Arizona ku ju keni qenë më parë, mund të mos ketë aq shumë raste?

Dr. Rifat Latifi: Këto janë argumenta me rëndësi dhe vlerë të madhe. Unë megjithatë prapë e them se edhe në Arizona, edhe ne Georgia, edhe në Karolina, njerëzit duhet të jenë të kujdesshëm që të mos ketë hapje

masive, të mos shkojnë në stadium ose në bar, të mos rrinë shumë afër njëri-tjetrit. Nëse hapen shtetet, si po thuhet fazë e re, atëherë ne duhet prapë të jemi të kujdesshëm, mos ta riinfektojmë, ose infektojmë njëri-tjetrin. Ndonëse jeta duhet të vazhdojë, ne duhet të kemi shumë kujdes që të mos hapemi shumë shpejt.

Zëri i Amerikës: Dr. Latifi, ju jeni kreu i kirurgjisë në spitalin tuaj. Si ka ndikuar tek puna juaj koronavirusi?

Dr. Rifat Latifi: Puna veçanërisht e kirurgëve dhe kirurgjisë është prekur më së shumti prej të gjitha degëve të tjera të mjekësisë, për shkak se ne kemi rastet akute dhe tani në spitalin tonë bëhen vetëm rastet urgjente, por rastet elektive nuk po bëhen ende. Është edhe një viktimë tjetër që nuk po flitet shumë për të, ndonëse në qarqet shkencore po flitet mjaft: Janë ato që nuk janë prekur me domosdoshmëri nga virusi, janë sëmundjet e zemrës, të mushkërive, të mjekësisë së përgjithshme, ata që janë me tumor, që kanë nevojë për transplantim të organeve. Plot njerëz po vdesin në shtëpi. Njerëzit kanë frikë të shkojnë spital. Pra është problemi i Covid-it, por problemi edhe më i madh është se ne nuk po

bëjmë kirurgji normale. Unë besoj se kur të hapemi tani, rastet tona kanë për të qenë shumë më të larta se vitin e kaluar.

Zëri i Amerikës: Dr. Latifi, ju jeni krijuesi i programeve të telemjekësisë në Shqipëri dhe Kosovë. Në kushtet e sotme, telemjekësia po del si një nga mënyrat kryesore të trajtimit të pacientëve. Si ju bën kjo të ndjeheni?

Dr. Rifat Latifi: Nëse do ta mbaj mend Covid-in për diçka të mirë, kjo do të jetë sepse ka popullarizuar telemjekësinë jashtëzakonisht shumë në gjithë botën. Tashmë nuk është vetëm një luks i madh i dalë prej disa entuziastëve, sikurse unë dhe ekipi im i mjekëve në gjithë botën, por është bërë pjesë e realitetit. Çdo spital, gjithkund në botë po e përdor. Sidomos në Shtetet e Bashkuara. Ne duhet ta përdorim telemjekësinë për dy arsye: I ndihmojmë të sëmurët, pacientët, qytetarët tanë në shtëpitë e tyre derisa të kujdeset mjeku për ta. E dyta: I mbrojmë mjekët, i mbrojmë infermierët, i mbrojmë punonjësit e tjerë shëndetësorë në spital që të mos ekspozohen ndaj atyre që janë simptomatikë, por edhe atyre që janë asimptomatikë, sepse ka pasur raste nëpër botë, që punëtorë shëndetësorë, mjekët, përfshirë që shok timin shumë të ngushtë, që unë

kam kryer specializimin me të, që ka vdekur nga koronavirusi. Dhe së fundmi telemjekësia që ne e kemi bërë për 20 vjet në Kosovë dhe 10 vjet në Shqipëri, po aplikohet dhe do të aplikohet rreth e rreth botës. Kjo më bën të lumtur. Nëse ka një gjë pozitive është kjo. Dhe i ka ndërgjegjësuar edhe politikëbërësit se është shumë më e lehtë dhe shumë më lirë, shumë më mirë për pacientin që të shihet në distancë, sesa të vijë dhe të infektojë edhe 4-5 veta të tjerë, kur sillet pacienti në spital.

Zëri i Amerikës: A do të ishit të gatshëm të ofroni shërbimet që i keni ofruar përmes telemjekësisë, edhe tani në këtë kohë të vështirë?

Dr. Rifat Latifi: Absolutisht! Programi i telemjekësisë në Shqipëri dhe Kosovë, është i pavarur prej gjithkujt tjetër. Në qendrën e telemjekësisë në Tiranë dhe Prishtinë, të gjitha instrumentet, të gjitha elementet që duhet me i pasë në vende të ndryshme. Nuk ka asnjë arsye që dikush të vijë prej Korçe në Tiranë, që të vërtetojë a e ka Covid-in apo jo. Këto mundet të bëhen të gjitha nga distanca. Prandaj me kënaqësi të posaçme

unë i kisha ndihmuar, por tani është në Ministri të Shëndetësisë për të dyja shtetet.

Zëri i Amerikës: OBSH-ja thotë se koronavirusi mund të rigjallërohet në vjeshtë. Si e shihni në vazhdim ecurinë e kësaj krize globale?

Dr. Rifat Latifi: Unë kam të njëjtin mendim, sikurse autoritetet mjekësore të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe OBSH-së, se ne mund të përjetojmë edhe një valë të re dhe ndoshta edhe vitin e ardhshëm, edhe më tutje dhe ne duhet të mbrohemi, ta ndërtojmë infrastrukturën, një infrastrukturë të mençur, funksionale. Po që bota jonë ka ndryshuar 100 për qind, nuk ka asnjë dilemë. Prandaj ne do ta krijojmë një normalitet të ri. Nuk e di se çfarë normaliteti do të jetë: a do te jem me maskë gjithë kohën kur e bëj vizitën me pacientët. Unë natyrisht kam dy maska kur bëj operacion. Por a do të jetë ky një normalitet i ri? Këtë nuk e di, sepse nuk dimë gjithçka për këtë sëmundje. Ndoshta shkenca virale në muajt e ardhshëm, sa më së, mund të përgjigjet me vaksinë, por megjithatë besoj se do të kemi një rrugë të gjatë përpara.

Zëri i Amerikës: Dhe një pyetje të fundit: A ka arsye për optimizëm dhe ku qëndrojnë këto arsye për optimizëm?

Dr. Rifat Latifi: Unë gjithmonë e kam parë gotën gjysmë të mbushur. Unë besoj se do t’ia dalim për shkak se shkenca, niveli shkencor kurrë nuk ka qenë më i lartë në jetë. Tani ne na duhet bashkëpunim i teknologjisë me shkencën dhe unë besoj se shumë shpejt do t’ia dalim. Por kjo shumë shpejt në terma shkencore mund të zgjasë vite, nuk mund të jetë javën e ardhshme. Ndërkohë ne do duhet t’i ruajmë dhe t’i mbajmë gjithë organet e atyre që janë të infektuar dhe duhet të bëhemi qytetarë të mirë dhe të dëgjojmë ata që na japin urdhra, që nuk mund të jemi më afër se dy metra prej njëri-tjetrit, se nuk mund të shkojmë në dasëm, ose funerale. Jeta jonë ka ndryshuar jashtëzakonisht.

MODELI SUEDEZ NË LUFTËN NDAJ COVID-19 DHE SHQIPTARËT NË SUEDI

April 29, 2020 by dgreca

Intervistë ekskluzive për gazetën Dielli e Florenc Drizarit, gazetar në Stockholm, Suedi, dhënë gazetarit Sokol Paja. /

Suedia ishte i vetmi shtet europian që ndoqi një rrugë ndryshe nga shumë shtete të tjera në Evropë dhe në botë duke i thënë jo masave të forta shtrënguese për sa i përket kufizimit të lëvizjes së njerëzve, bllokimit të kufinjve, apo mbylljes së shumë bizneseve, shkollave, kopshteve etj. Ndër masat që shteti suedez mori për të menaxhuar problematikat e Covid-19 ishin: mbështetje të bizneseve dhe personave që humbën vendet e punës, u ndalua grumbullimi i më shumë se 50 persona në një vend të caktuar, u ndaluan vizitat në shtëpitë e të moshuarve, mediat u mbështetën me një paketë ekonomike të posaçme, higjienë personale e lartë, distancim fizik i detyruar, shmangie e udhëtimeve të panevojshme, mbështetje financiare ndaj komunave për sigurimin e rreth 20 mijë vende pune sezonale për të rinjtë etj. Shqiptarët në Suedi nuk janë në grupin e më të prekurve nga koronavirusi. Suedia është një vend që ofron informacion të detajuar rreth krizës në disa gjuhë të huaja, megjithëse shqipja ende nuk është një ndër to. Po ashtu Shqipëria nuk është në listën e vendeve që qeveria suedeze nuk rekomandon të udhëtosh, paçka se Shqipëria vetë i ka mbyllur kufinjtë e saj.

Z.Drizari si po trajtohet situata e koronavirusit në Suedi?

Situata është serioze por jo në atë nivel sa të ketë vend për panik. Ekspertët vazhdojnë të japin rekomandimet e tyre dhe nga ana tjetër qeveria i mbështet me vendimet e saj. Autoritetet këtu po menaxhojnë situatën duke u përpjekur të kufizojnë përhapjen e virusit COVID-19, duke mbrojtur grupet që janë në risk si të moshuarit, të sëmurët kronikë etj. Numri i testimeve në vend është rritur dhe aktualisht ndodhen më pak persona nën kujdes intensiv në spitale krahasuar me ditët e mëparshme. Në momentin që po flasim 2355 persona kanë humbur jetën si pasojë e prekjes nga koronavirusi. Pjesa më e madhe e tyre, pra rreth 65 për qind janë të moshës mbi 85 vjeç. Sipas epidemiologut të shtetit, Anders Tegnell, numri i vdekjeve nga koronavirusi ka ardhur në rënie. Ndërsa rajoni më i prekur në Suedi është Stockholmi. Mediat lokale raportojnë se rreth 30 për qind e banorëve të Stockholmit pritet të jenë prekur nga koronavirusi në fillim të muajit maj, ndërkohë që pjesa më e madhe e tyre mund ta kanë kaluar virusin pa pasur simptoma të dukshme. Kjo tregon se kryeqyteti pritet ta arrijë i pari të ashtuquajturin ”imunitet i tufës”. Por një gjë që duhet theksuar sipas ekspertëve është se ndryshe nga sa flitet dhe shkruhet sot në shumë media të ndryshme të botës,” imuniteti i tufës” nuk është qëllimi në vetvete i Suedisë, por është pasojë e përhapjes së virusit. Duhet thënë se Suedia ka një sistem të mirë shëndetësor dhe autoritetet kanë në kontroll përballimin e fluksit të të prekurve në spitale.

Çfarë masash ka marrë shteti suedez në betejën me Covid-19?

Ashtu siç dihet Suedia ndoqi një rrugë ndryshe nga shumë shtete të tjera në Evropë dhe në botë duke i thënë jo masave të forta shtrenguese për sa i përket kufizimit të lëvizjes së njerëzve, bllokimit të kufinjve, apo mbylljes së shumë bizneseve etj. Një nga vendimet e para këtu ishte informimi i popullsisë mbi rreziqet e pandemisë. Më pas ndoqën një sërë masazh në mbështetje të bizneseve dhe personave që humbën vendet e punës. U ndalua grumbullimi i më shumë se 50 persona në një vend të caktuar dhe në fillim të muajit prill, u ndaluan vizitat në shtëpitë e të moshuarve, universitetet dhe gjimnazet vazhduan mësimin on linë, ndërsa kopshtet dhe çerdhet ishin të hapura çdo ditë. Përveç masave të marra për ruajtjen e shëndetit publik dhe mbështetjen e ekonomisë, është miratuar edhe një paketë që mbështet mediat. Gjithashtu është bërë thirrje vazhdimisht që të ndiqen rekomandimet e ekspertëve të Insitutit të Shëndetit Publik për rregullat e higjenës, distancimit fizik dhe shmangien e udhëtimeve të panevojshme. Një ndër masat e fundit që është marrë nga qeveria është rritja e mbështetjes financiare ndaj komunave për sigurimin e rreth 20 mijë vende pune sezonale për të rinjtë.

Si paraqitet situata e shtetasve shqiptarë në Suedi?

Është vështirë të flasës për të dhëna zyrtare tani se sa shqiptarë janë prekur me COVID-19 dhe sigurisht që ato do të vijnë në kohën e duhur. Por shqiptarët duket se nuk janë në grupin e më të prekurve nga koronavirusi. Suedia është një vend që ofron informacion të detajuar rreth krizës në disa gjuhë të huaja, megjithëse shqipja ende nuk është një ndër to. Po ashtu Shqipëria nuk është në listën e vendeve që qeveria suedeze nuk rekomandon të udhëtosh, paçka se Shqipëria vetë i ka mbyllur kufinjtë e saj. Nga kontaktet që kam këtu dhe nga rrethi shoqëror asnjë nuk e ka humbur vendin e punës si pasojë e gjendjes së krijuar nga koronavirusi. Disa prej të njohurve kanë zgjedhur të punojnë nga shtëpitë e tyre dhe pjesa më e madhe vazhdon punën normalisht. Gjithashtu ka raste të personave që kanë ardhur për të vizituar të afërmit të tyre në Suedi dhe janë bllokuar nga anullimi i fluturimeve dhe mbyllja e kufinjve në shumë vende të Evropës. Por nga një marrëveshje midis dy vendeve në muajin mars qeveria suedeze u ka dhënë mundësinë atyre shqiptarëve që janë prekur nga kjo situatë të zgjasin afatet e tyre të qëndrimit duke aplikuar para skadimit të afatit 90 ditor. Por dua të theksoj se kjo është një situatë që nuk ka prekur vetëm shqiptarët. Një koleg suedez para disa ditësh më tregoi se anuloi pronotimin e tij për të vizituar Shqipërinë për shkak të gjendjes së krijuar nga COVID-19. Pra, në kohën që ende nuk kemi shifra zyrtare se sa është numri i këtyre anulimeve ndërkohë që numri i turistëve thuhet se ka ardhur në rritje nga viti në vit, vetëm mund të hamendësojnë për pasojat ekonomike në Shqipëri në muajt e ardhshëm, sepse dihet që turizmi është një degë shumë e rëndësishme e ekonomisë atje.

Çfarë mesazhi keni për bashkatdhetarët dhe lexuesit e Diellit në SHBA?

Situata është e ndryshme në vende të ndryshme dhe për këtë nuk jam i sigurt nëse aty do të shkonte më mirë modeli suedez apo jo, kjo edhe për faktin se çdo shtet përpiqet të bëjë më të mirën për qytetarët e tij dhe nga një vend në tjetrin ndryshojnë shumë gjëra. Por të ndjekin këshillat e autoriteteve lokale, të dëgjojnë ekspertët. Të tregohen të përgjegjshëm duke parandaluar përhapjen e virusit tek të afërm dhe persona të tjerë dhe të besojnë se kjo pandemi do të kalojë shpejt.

Luftëtari i Nju Jorkut që mundi Coronavirusin kinez

April 28, 2020 by dgreca

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

IMER LAÇAJ: Diten e pestë rreth orës 1:00 të natës fillova të perjetoj vështirësi në frymëmarrje dhe mungesë të pamjaftueshme oksigjeni. Arritja e ambulancës më shqetësoi shumë. Në atë moment mendova se mbarova, dhe nuk do kishja mundësi të shikoja më familjarët e mi.)

Z. Imer Laçaj, Ju jeni në ditën e tretë që keni mundur plotësisht Corona Virusin Kinez, ku ju vuajtët me dhimbje i shtrirë në shtrat nga pasojat e tij. Mund të na i përshkruani këto ditë të vështira?

Faleminderit znj. Kozeta! Unë fitova mbi këtë përbindësh të rrezikshëm që nuk njeh moshë dhe është i pamëshireshem ndaj njerëzimit. Përfitoj nga rasti të shpreh falënderime të sinqerta gjithë familjes sime, të afërmëve, dhe të gjithë shoqerisë për mbështetjen, mesazhet inspiruese, apo këshillat e tyre të pandërprera. Ju u shqetësuat duke menduar rreth shëndetit dhe fatit tim, më dhatë forcë dhe kurajo për të luftuar dhe fituar, për të qenë përsëri në gjirin tuaj dhe gëzimet e ardhshme të familjes dhe të shoqërisë sonë.

Ditët e para fillova të ndieja shenja dobësie në trup. Ndihesha i lodhur dhe fillova të kem dhimbje të lehta koke. Kjo më krijoi edhe lëvizje tensioni. I preokupuar, thërrita departamentin e shëndetit të spitalit ku unë punoj, dhe më rekomanduan të bëja testin. Brenda 48 orëve mora përgjigjen që isha pozitiv me virusin Covid-19. Kam pasur shumë dhimble, sidomos 4-5 ditët e para. Ishte nje luftë shëndetësore për jetë a vdekje. Isha i këshilluar që duhet të lëvizja sa më shumë, aty ku isha, në dhomën time të izolimit. Nganjëherë unë ulesha në katin e parë të shtëpisë për lëvizje, por kur kthehesha për në dhomë, më duhej të zvarritesha nëpër shkallë dhe të hidhesha në krevat pa pikë force, biles nganjëherë dhe me vështirësi frymëmarrje. Kisha dhimbje shumë të mëdha në të gjithë trupin. Më dukej sikur mijëra forca të padukshme më çukisnin në trup, sikur po më bënin tatuazh dhe trupi më pickonte pandërprerje. Kokën e kisha tepër të rënduar, sa më dukej se ma kishin futur midis dy morsetave dhe vetëm e shtërngonin atë pa mëshirë, e unë nuk e lëvizja dot. Përdorja Tylenol për dhimbje koke, vitamin C, Zinc 50mg, Vitamin D3, baby aspirin si edhe Losartan për tesionin gjaku. Nuk më rekomanduan asnjë ilaç, për këtë virus, dhe ky fakt më shqetësonte. Gjatë gjithë këtyre ditëve bashkëshortja ime ishte në rolin e një infermireje shumë të kujdeseshme, më maste tensionin dhe temperaturë 3-4 herë në ditë. Me shumë vështirësi mundohej të më ushqente, pasi mua më kishte lënë oreksi dhe ndryshuar shija. Arrita të haja gjysmë avocado në ditë dhe e ndieja që familja dhe shoqëia gëzohej, se merrja energji për të luftuar sëmundjen. Sigurisht që humba peshë rreth 12 Lb për një kohë tepër të shkurtër. Unë djersitesha shumë gjate natës. Arrita të ndërohesha tre ose katër here. Diten e pestë rreth orës 1:00 të natës fillova të perjetoj vështirësi në frymëmarrje dhe mungesë të pamjaftueshme oksigjeni. Arritja e ambulancës më shqetësoi shumë. Në atë moment mendova se mbarova, dhe nuk do kishja mundësi të shikoja më familjarët e mi. Fillimisht i thashë paramedikëve se “nuk vij” dua të vdes në shtëpi” por pastaj mendova pak më thellë e i thashë vehtes duhet të zbatosh rregullat. Në spital shërbimi ishte shumë i shpejtë dhe mjaft cilësor. Parametrat u normalizuan në dalje të ditës dhe ata vendosën të më dërgojnë për kujdes të mëtejshëm në shtëpi. Po atë ditë fillova edhe një antibiotic “Azithromicyn”. Ditët që vijuan ishin edhe më të lehta. Pas ditës së gjashtë fillova të kisha ndryshime të dukshme si në ecje ashtu edhe në perdorimin e ushqimit. Mendova se e kisha fituar betejën me virusin kinez.

Si ishte trajtimi mjekësor dhe a u bë testimi në kohën e duhur?

Departamenti i Shëndetit të Spitalit ku unë punoj, më rekomandoi të lidhem me qendrën e testimit. Më bënë disa pyetje rreth shëndetit tim aktual, për të më kualifikuar që të bëja testin. Unë nuk kisha as temperaturë mbi 100 (F) or (38 C) as vështirësi në frymëmarrje. Megjithatë nga dhimbja e kokës dhe trupit që kisha më kualifikuan për test, për të nesërmen në mëngjes në ora 10 paradite. Bashkëshortja ime më shoqëroi tek klinika “GoHealth-Urgent Care” në lagjen time, që përfshihet në sistemin e spitalit ku unë punoj Northwell Health. Për fat EKG dhe X-Ray më dolën mire. Pra virusi nuk kishte arritur të prekte mushkëritë, gjë që doktori e vlerësoi shumë pozitivisht. Të nesermen mbasdite më telefonuan dhe me dhanë rezultatin se se jam “Positiv” me virus Covid-19, dhe më dhanë urdhër të vetë izolohesha për 7 ditë.

Tani ju ndiheni i shëruar, kur do filloni punë? Si janë procedurat për një pacient të infektuar që të rifillojë punë përsëri? Keni frikë?

Une do të kethehem në pune me lejen e Departamentit të shëndetit të spitalit ku punoj.Ata do të më caktojne datën, që besoj do të jetë javën tjetër.Por ne qoftëse unë nuk dëshiroj të shkoj në punë ata nuk më detyrojnë,dhe më dërgojnë në programet që quhet :”Disability”. Por unë do të filloj punë menjehere sa të më kualifikojnë. Jeta ushtarake na ka mësuar mos me u shmang detyrimeve shoqërore dhe vështirësive e përgjegjësive të punës. Në spital i kemi të gjithë paisjet e nevojeshme të mbrojtjes dhe do të zbatojmë rregullat e distancës dhe të tjera orientime që vihen nga komanda qendrore e spitalit, që drjton të gjithë operacionet dhe aktivitetet e spitalit, për këtë periudhë të Covid-19.

Ju punoni në spital, a mendonit se do të infektoheshit?

Derisa jemi te “fronti i luftës” edhe të shkon ndërmend se “mund të vritesh”. Spitali ku unë punoj, është spitali më i madh në Staten Island, që është një nga lagjet e NYC, dhe ka një popullsi prej rreth 500 mijë banorë. Është formuar 150 vjet përpara si infermieri dhe tani ka rreth 668 shtretër. Është i përfshirë ne kuadrin e sistemit shëndetësor “Northwell Health”, me shërbimet më moderne bashkëkohore dhe kryen të gjitha procedurat, deri te Open Heart Surgery. Në spital unë punoj prej 12 vitesh, tek departamenti i informacionit. Nuk kam direkt lidhje me pacientët.

Por në zyrën tonë vijnë shumë doktorë, infermierë, administrator dhe manager që kërkojnë dokumenta dhe informacione të ndryshme. Këta doktorë u shërbejnë pacientëve në pavionet e ndryshme me Virus, Covid-19. Nuk mendoja se do të infektohesha, pasi dhe masat mbrojtëse në spital u morën në kohën e përshtatshme. Ne punonim me maska dhe doreza,dhe mundoheshim të ruanim distancën sociale. Nuk e di si e ku e kam marrë virusin.

A mund të punoni nga shtëpia, për të evituar konktaktet me të tjerët?

Jo. Vetë Natyra e punës time nuk më lejon që programet dhe aplikacionet kompjuterike t’i perdorim nga shtëpia. Spitali ka investuar shumë para për t’i blerë dhe përqëndruar brenda sistemit të tyre. Unë përdor disa password dhe user name, që të kem acces për informacionin që kërkohet, është shumë konfident e duhen zbatuar me rigorizitet ligjet e shtetit amerikan dhe HIPAA.

Ju jeni zgjedhur n/kryetar i Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej Inc., Cili është vizioni juaj për të ardhmen?

Shoqata Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc., është formuar, më 10 dhjetor të vitit 2017, në Queesn të NYC ku kryetar u zgjodh z.Bashkim Shehu dhe n/kryetar z.Mark Qehaja.

Në bazë të statusit të saj ne zhvillojmë zgjedhje të reja çdo dy vjet, një anëtar një votë.

Në Dhjetor të vitit 2019, organizuam zgjedhjet e reja, ku Z. Mark Qehaja u zgjodh kryetar i shoqatës dhe unë n/kryetar i saj. Shoqata jonë është e mbështetur në principet më patriotike të shqiptarizmit, të bashkimit të të gjithë shqiptarëve dhe të komunitetit shqiptar në diasporë për t’u ndihmuar dhe gëzuar me njeri tjetrin në harmoni, mirëkuptim dhe dashamiersi të plotë dhe me respekt reciprok për të gjithë shqiptarët, kudo që jane. Vitin që kaloi ne organizuam shumë aktivitete si patriotike ashtu dhe festive. Edhe këtë vit ne kishim në programin tonë shumë aktivitete, por virusi kinez na ndryshoi pjesë të jetës tonë e po ashtu dhe veprimtarine e shoqatës. Por edhe gjatë kësaj periudhe të vështirë të virusit, shoqata ka dhënë këshilla dhe informacione në faqen e saj në F/B për mbrojtjen e shëndetit të anëtarëve të saj. Por sa të kthehemi në jetën normale, që shpresoj së shpejti, do të organizojmë më shumë takime me antarë të shoqatës, dhe aktivitete të larmishme me kuptimin që njeriu fiton mbi çdo të keqe,mbi çdo virus, ngado që vjen nga Kina apo planet tjetër. Ne duhet të duam e respektojmë më shumë njeri tjetrin, të kuptojmë më mirë se e vetmja gjë me rëndësi ku ne duhet të përdorim energjitë tona është thjesht jeta me gëzimet e ndodhitë e saj të pashmangshme.

Cila është familja juaj?

Unë jetoj me bashkëshorten time Adelinën prej 30 vitesh. Jemi të parët shqiptarë që kemi ardhur me llotarinë amerikane si rezident te rregullt në këtë vend të bekuar. Vitet e para kanë qenë shumë të vështira. Kam pasur mbështetjen e motrës sime të dashur Zamira. U ingranuam në jetën dhe shoqërinë amerikane me punë dhe sakrifica. Investuam në shkolla si unë dhe bashkëshortja ime. Une mbarova CUNY college në Staten Island, fillimisht me Associate në Accounting, pastaj me Bachelor në economi dhe financë. Kurse bashkëshortja ime mbaroi Master ne Edukim, dhe punon si mësuese në Boardin e edukimit të NYC. Kemi 2 djem.

I madhi ka hapur biznesin e vet në Manhattan në finance (Hedge Fund). Kurse i vogli po përfundon studimet në një nga Universitet në Manhattan dhe duhej te gradohej këtë vit, por Coronavirus ndryshoi shumë plane.

Faleminderit!

Bisedoi Kozeta Zylo, gazetare, shkrimtare

27 Prill, 2020

Staten Island, New York