Nga ANGELO PANEBIANCO – “Corriere della Sera”, 29 mars 2024 – Përktheu Eugjen Merlika/

Të çensurohet Shekspiri, të ndërpriten marredhëniet me universitetet izraeliane. A ka ndonjë lidhje? Çfarë I bashkon sulmin e përhapur ndaj kryeveprave të kulturës perëndimore që zhvillohet në shumë universitete amerikane dhe evropiane dhe antipatinë e shumë studentëve universitarë, dhe një numëri jo të vogël doçentësh, që shfaqin për Izraelin (të bashkuar me zemërbutësinë kundrejt tiranive, nga Rusia tek Kina tek Irani)? Lidhja është  dhënë nga qënia e pakicave përcjellëse të një kundërkulture të tejngopur me humore kundërperëndimore. Nuk është në zhvillim vetëm në Amerikë një luftë kulturore. Po luftohet edhe n’Evropë. Në këtë dramë universitetet janë një nyjëtim strategjik sepse qëndrojnë në majë të sistemit edukativ dhe kanë aftësinë për të ndikuar në të gjithë institucionet e tjera kulturore (qëndra kërkimesh, shkolla, shtëpi botuese, mjete komunikimi). Me pasoja të pashmangëshme mbi të gjithë jetën shoqërore, përfshirë politikën. Grupe të pakicës (doçentësh e studentësh), por shumë luftarakë e të vendosur, janë zotuar në orvatjen për të vënë në përplasje institucionet kulturore e qytetërimin liberal që i ka prodhuar. Si ka mundësi që shumë universitete (dukuria ka lindur n’ato anglo-saksone) kanë lejuar në brëndësinë e tyre formimin e “policive etike”, të rojeve të mendimit, çensorë xhandarë që vendosin se çfarë është e lejuar të lexohet e çfarë nuk duhet lexuar, kush duhet të lejohet të flasë e kush jo? Si shpjegohet lejueshmëria e përhapur për ata që në Universitet hymnizojnë Hamasin dhe shkatërrimin e Izraelit? Në Universitetet italiane  ajo trupë policie të mendimit, për fat, nuk është formuar ende por shumë mendojnë se është vetëm çështje kohe. Nuk është hartuar, tek neve, lista e librave dhe personazheve të ndaluar. Shkurt, për çastin Shekspiri është ende i shpëtuar. Megjithatë edhe tek ne, siç e dijmë, (kur bëhet fjalë për Universitete  apo festivale kulturore) dikush ka të drejtë të flasë lirisht e dikush jo. Me që ra fjala, ndërsa përbën lajm fakti që ndonjërit i është mohuar  fjala nga grupe të vogla ulëritëse, ndërsa kalon në heshtje vetëpërmbajtja parandaluese, fakti që shpesh, shmangen me kujdes disa gojtarë e disa argumente për të mos patur telashe. Dhe me që fjalët kanë humbur kuptimin fillestar ka ndonjë që e përcakton të gjithë atë si një shfaqje “pluralizmi”. Në vërtetim të faktit që historia është fuqimisht e kushtëzuar nga pakicat, të motivuara forcërisht – të paktit që, shpesh, arrijnë të mbizotërojnë mbi më të shumtit – ndodh që megjithëse të populluara nga shumica të një bindjeje tjetër, disa Universitete i palosen vullnetit të mujsharëve, bëhen syleshë, të paaftë të kundërshtojnë këtë kërkesë urdhëruese për t’u përgjunjur para diktatit të përfaqësuesve të kësaj kundërkulture të mësipërme. Ato pakica fitojnë deri sa udhëheqës të guximshëm e me autoritet (në këtë rast udhëheqës kulturorë) të vetëdijshëm se kanë një përgjegjësi kundrejt shoqërisë së cilës u përkasin, nuk arrijnë t’u presin rrugën.

Në kundërshtim me sa sistemi i komunikimeve shtyn njerëzit çdo ditë të mendojnë “fitimi i votave” është pafundësisht më pak i rëndësishëm se sa “pushtimi i zemrave”. Votat shkojnë e vijnë por paragjykimet, kur i ngjiten mëndjes së një qënieje njerëzore, bëhen të pashkatërrueshme, siç tregon gjallërimi në stil të madh i kundërsemitizmit në botën perëndimore. Në të vërtetë nuk kishte shkuar kurrë, por për shumë kohë ishte mbyllur me kyç në qilar. Prej disa vitesh kishte dalë – e prej mjaft kohe regjistrohen episode të kundërsemitizmit në Evropë – dhe është vërshues mbas 7 tetorit (më parë se sa, siç  e kanë dokumentuar disa hulumtime, të kryhej sulmi izraelian në Gazë, më parë se të ishin viktimat palestineze). Një ethe, siç është parë, tashmë shumë e përhapur ndërmjet studentëve universitarë që shkërbehen ndërmjet tyre (fuqia e rrjetit) nga një cep tek një tjetër i Perëndimit. Në vërtetim të faktit që fati i palestinezëve është mbi të gjitha një pretekst për të goditur Perëndimin janë heshtjet mbi poshtërsitë iraniane, ruse e kineze. Asnjëri prej tyre nuk ka vënë në diskutim marrëveshjet ndërmjet Universiteteve perëndimore dhe atyre të parajsave të sipërthëna në tokë. E tashmja dhe e ardhmja e Universiteteve , edhe se nuk është e qartë për të gjithë, do të ndikojë fatet e demokracive tona. Është e shpresueshme që shumë doçentë perëndimorë të kuptojnë  se sa i madh do të jetë rreziku nëse do të lejohet që ata të drejtohen nga Don Abondë. Ose më keq: si e patregueshmja ish rektore e Harvardit për të cilën është e lejueshme “në  rrethana të përcaktuara” të  kërkohet në fushat shfarosja e hebrejve. Në fakt ajo e kishte lejuar qetësisht. Me që ra fjala e sipërpërmendura nuk ishte përzënë për këtë arsye, por   sepse u zbulua se ishte një kopjuese e tezave shkencore të të tjerëve. Universiteteve i shërbejnë udhëheqës kulturorë energjikë, të vetëdijshëm  se çfarë rëndësie kanë pasur e kanë vënde kulture në historinë e Perëndimit të kushtuar lirisht – pa pësuar përfrikësime e detyrime – dijes, drejtues të ndërgjegjshëm  për lidhjen që ka ndërmjet lirisë së mësimit e të kërkimit e lirisë së të gjithëve.

“Corriere della Sera”, 29 mars 2024 – Përktheu Eugjen Merlika  

Agron Dalipaj/

Njeriu është gjithmonë në kërkim. Gjetja e origjinës së gjërave përbën thelbin e njohjes shkencore. Përpjekja për të arritur te njohja e origjinës së universit, specieve, dukurive natyrore, bakterieve, viruseve etj., ka lindur e zhvilluar shkencat përkatëse. Porse gjetja e origjinës së gjuhëve është ende e shtruar për zgjidhje edhe pse njihen disa disiplina të shkencave gjuhësore. Gjuha është fjalë. Shumë fjalë. Dhe ende të gjitha shkencat e gjuhës nuk kanë një përkufizim se ç’ka është fjala dhe deklarojnë se ende nuk dinë se si është krijuar ajo. Fjala (morfema), në gjuhësinë konvencionale, studiohet si një klishe apo si një atom gjuhësor i pandashëm në kuptime më minimale. Njeriu nuk dinte as se atomi mund të zbërthehej në lëndë të tjera e as se çka ai kishte brenda tij dhe sa energji do çlironte ndarja e tij. Nga fizika dimë se si është grimca është dhe e tëra dhe natyra përsërit veten. Ka dy qasje ndaj studimit të fjalës. E para është ajo që nuk e prek morfemën, sepse e pranon si të pandashme dhe vetëm sa e krahason atë me të tjera të ngjashme brenda e jashtgjuhësore dhe qasja e dytë është ajë që e ndan morfemën njësoj si atomi në pjesë më minimale e që i quajmë embriomorfema.
I pari që i dalloi një pjesë të embriomorfemave ishte Petro Zheji dhe i quante ato si simbole gjuhësore, por njihte vetëm një sasi të vogël të tyre dhe operoi vetëm me to. Njohja e gjithë tabelës së embriomorfemave ngjan me njohjen në kimi të të gjithë tabelës së elementëve kimikë të Mendelejevit dhe kjo njohje e plotë e kthen tabelën e embriomorfemave në një gjuhë miniature dhe bërthamë e të gjitha gjuhëve i.e. dhe këtu fillon Shkenca e Re e Etimologjisë.

Rezultatet për kërkimet në gjetjen e origjinës së fjalëve dhe gjuhëve në masën më të madhe varen nga shkenca e Etimologjisë së Re e sipas TEORISË së EMBRIOMORFEMAVE. Gjermanët thonë se: duke u ushtruar, bëhesh mjeshtër. Në përpjekjen time për zbulimin e misteri të krijimit të fjalës konstatova se gjuha emërton funksionin në veprim ose në mungesë të shfaqjes së një funksioni, gjuha emërton karakteristkën më të veçantë të realies që shfaq te emërtuesi. Mbështetur kryesisht te dy parimet etimologjike të mësipërme të zbuluara nga unë, arrita të hartoj e botoj tetë vëllime fjalorësh etimologjikë dhe disa mijëra fjalë të motivuara etimologjikisht dhe ku asnjë prej tyre nuk është rrëzuar prej kritikës.

Më duhet të pohoj se “teoria e embriomorfemave” është e vetmja teori, që sjell një metodë etimologjike ekstremisht efikase, aq sa disa akademikë të gjuhes shqipe jo pa pezëm, duke konstatuar se sa lehtësisht etimologohen fjalët, e quajnë turboetimologji.

Nëse një gjuhë është më e vjetra nga gjithë të tjerat të familjes së saj, apo edhe protogjuhë, ajo doemos do të ketë lënë shenjat e saj në historinë e toponiminë e paraantikitetit ose, siç mund ta themi ndryshe, në kohën para se njerëzimi filloi të përdorë shkrimin si dokument i vërtetësisë kronologjike. Nëse vërtetë ka patur një protogjuhë të përbashkët për gjithë popullin preindoeuropian dhe ajo ekziston ende, doemos ajo do të jetë e zonja edhe sot të etimologojë emrat e personazheve mitologjike dhe emrat e vendeve më të vjetra të asaj e kësaj bote. Njerëzimi njeh si “mitologji greke” gjithë trashëgimninë mitike të krijuar në brigjet e Mesdheut dhe të Detit të Zi, por greqishtja është krejt e paaftë të etimologojë qoftë edhe një fjalë të leksikut që ka në përdorim e jo më edhe të sfidojë veten për të dhënë etimologjinë e ndonjë personazhi mitik. Si për ta aprovuar këtë konstatim, gjuhëtari më i madh grek i të gjitha kohrave Jorgos Babinjiotis nuk pranon si greke asnjë mitologji në fjalorin e tij etimologjik “ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΙΣ ΓΛΟΣΣΑΣ”. At’her, a ekziston një gjuhë e vetme e cila mund të motivojë etimologjikisht mitet e paraantikitetit dhe gjuhët e antikitetit të njohur?! Nëse po, cila është dhe si e dëshmon ajo vetvehten si të tillë ? Ç’farë kushtet duhet të plotësojë një gjuhë që të quhet origjina e gjithë familjes së saj gjuhësore? Sigurisht se një gjuhë e pretenduar si origjina e familjes së saj gjuhësore duhet së pari të etimologojë me lehtësi leksikun e saj dhe po me të njëjtën lehtësi të motivojë leksikun e gjuhëve të tjera të familjes së saj të gjuhëve. A kemi dëshmi se një gjuhë e tillë ekziston? Sigurisht gjuha që përmbush kushtet për të qenë origjina e gjuhëve ekziston dhe tashmë ajo vetdëshmohet shkencërisht se është origjina e hamendësuar e familjes i.e. të gjuhëve dhe i tejkalon profetizimet për të të bëra nga personalitete të së shkuarës në historinë e shkencës, që nuk po zgjatemi këtu për t’i përmendur.
Filozofikisht e shkencërisht në vitet 70 të shekullit të shkuar, gjeniu kombëtar Petro Zheji vërtetoi se gjuha më e vjetër në botë e dokumentuar me shkrim, ajo sanskritishte, motivohej etimologjikisht nëpërmjet shqipes. Fillimisht vepra e tij e gatshme për t’u botuar në vitin 1975 u prit ngrohtë në KQ të PPSH-së,

por situata ndryshoi 180° dhe Zheji u përndoq si rrallë të tjerë në historinë e shkencës botërore dhe u kërcënua edhe me prerje koke nëse do vazhdonte të merrej edhe më me studime gjuhësore dhe kështu vepra e tij u botua pas rënies së komunizmit në Shqipëri. Çuditërisht edhe sot nuk gjendet në tregun e librit asnjë kopje nga tri veprat monumentale filologjike të Zhejit, si për të dëshmuar se absurdi ndaj tij vazhdon…Porse dokumentimi shkencor se shqipja është origjina e saktë dhe e vetme e familjes i.e. të gjuhëve kërkon dëshmi edhe më të shumta e të drejtpërdrejta. Ndaj, pas Zhejit duheshin fjalorë etimologjikë të mirfilltë e të pakundërshtueshëm shkencërisht se shqipja mund të motivonte gjuhët e tjera i.e. dhe në këtë vazhdë dolën dy vëllime të etimologjisë së latinishtes e italishtes nëpërmjet embriomorfemave të shqipes si dhe dy vëllime për etimologjinë e greqishtes nëpërmjet embriomorfemave të shqipes dhe të gjithë këta fjalorë etimologjikë presin oponencë shkencore në ASH të Tiranës. Por e vjetërsira sllavokomuniste nuk e konfirmon të renë shkencore në albanologji dhe as pritet që ASH e Tiranës të bëjë detyrën sipas ligjit e të konfirmojë shkencërisht nëse fjalorët, që presin oponencë, vlejnë ose nuk vlejnë…
Etimologjia e saktë e fjalëve, që kapërcen provën e pakundështueshmërisë shkencore, është prova më dominante e absolute se gjuha, që mund të etimologojë fjalët e saj dhe fjalët e gjuhëve të tjera është gjuha e qendrës dhe PROTOGJUHA.

Ajo, për të cilën jemi të sigurt se i përket paraantikitetit, është emërtimi i personazheve mitikë. Sprova, që duhej kaluar se në cilën gjuhë janë krijuar mitet, u kapërcye. Mitet tashmë tregojnë se referojnë te gjuha shqipe e janë krijuar në gjuhën e përbashkët e të përbotshme të paraantikitetit e që përkon të jetë shqipja. Shembujt në trajtë dëshmie shkencore janë pafud! Etimologjia është dëshmia më e fortë shkencore dhe për nga rëndësia e saktësia tejkalon edhe dokumentin e shkruar.

Për kënaqësinë e kësaj koference dhe për ata që na ndjekin, kam përzgjedhur të jap etimologjinë e ca personazheve mitologjikë. Shtoj këtu, se të gjithë emrat e miteve nuk kanë asnjë lidhje me ndonjë emër të lindjes së tyre. Asnjërit prej personazheve të mitologjisë nuk i njihet emri i tij i lindjes. Ata njihen nga emrat që burojnë nga bëmat e tyre dhe në emrat e tyre gjuha ka fiksuar karakteristikën më dalluese të tyre a bëmën e tyre më të madhe të emërtuar në formën më lakonike të mundshme.

MENELAU. Të gjithë e dimë se Lufta e Trojës nisi ngaqë princi trojan PARISI, rrëmbeu gruan MENELAUt mbretit të Spartës.
Troja ra pas 10 viteve luftë dhe mbreti i Spartës e LAU EMËRin e tij dhe e rimori ELENËN për ta shpënë në Spartë.
Ndaj te emri i mbretit të Spartës gjejmë shkakun e Luftës së Trojës: larjen e emrit nga turpi që i rrëmbeu gruan PARISI.
Kështu Menelau pozon etimologjikisht prej shqipes:
MENELAU =
EMEN’E’LAU =
EMËN E LAU =
EMËR E LAU = E LAU EMËR(in).

PARISI ishte rrëmbyesi i mbretëreshës së Spartës, ndaj me rotacionin e buzoreve p:m (si te “pas pune” : “mas pune”) kemi:
PARISI =
MARISI < MARRISI < MARRËSI
= RRËMBYESI.

KASANDRA ishte e motra e Parisit e cila ishte e adhuruara e Apollonit i cili i kishte dhënë asaj aftësinë të parashihte saktë fatet e njerëzve dhe të bëhej profete. Megjithatë Kasandra nuk iu dha Apollonit e ky u zemërua dhe vendosi t’i jepte një mallkim të përjetshëm. E luti vetëm për një puthje dhe nëpërmjet puthjes i transmentoi mallkimin që Kasandra edhe pse do të profetizonte saktë të ardhmen, nuk do besohej nga njerëzit. Dhe kështu ndodhi.
Kasandra, kur u lind Parisi, iu lut të atit, Priamit, që ta vriste foshnjën se ai kur të rritej do i shkaktonte gjëmën Trojës. Por i jati nuk i besoi. Edhe kur Parisi u nis për një lundrim qejfi me anije, Kasandra lajmëroi se ai lundrim do sillte shkatërrimin e Trojës, por askush nuk e besoi. Të gjithë mendonin se ajo shihte ëndrra. Ndaj emri i saj pozon etimologjikisht në shqip:
KASANDRA =
KASHANDRA = KA’SHe’ANDRrA
që sheh ëndrra.

AKILI. Në gr. e vjetër e gjejmë me emrin AHILEU. Ahileu kishte vendosur të largohej nga Lufta e Trojës, por vrasja e mikut të tij të shtrenjë, Patroklit, e ktheu sërisht në luftë për AH-marrje. Në shqip themi shpesh “ka [ah] për të marrë”. Edhe fjala HAK e shqipes vjen si anagramë KAH = KAAH = KA-AH e ku AH është dhimbja e padrejtë që i ka shkaktuar dikush dikujt tjetër.
Ndaj, AKILit, pas vrasjes së mikut tij të shtrenjtë, i lindi AH-marrja = [i LEU AH]marrja = AH i LEU > AHILEU > AKILEU =
AKILE =
AKILI.
Më shqip nuk mund të bëhet.

HEKTORI. Princi i Trojës që u vra prej Ahileut. Hektori, që në gr. e vjet. njihet si HEKTORAS, i kërkoi Ahileut para dyluftimit, që ai që do mbetej gjallë prej dyluftimit, të mos e shpërfytyronte trupin e të vrarit. Ahileu nuk pranoi dhe pasi e vrau princin HEKTORAS e lidhi pas karrocës dhe e tërhoqi zvarrë
dhe pamja më e dhimbëshme që mund të shihnin admironjësit e tij. Ndaj ajo ngjarje i dha atij emrin me të cilin e njohim në mitologji:
HEKTORAS = HEK TOR AS =
TOR HEK AS =
TORHEKAS =
TËRHEK’AS = asht i tërhekuni.

A mund të jetë motivimi etimologjik i personazheve mitikë të mësipërm një truk i autorit shqiptar për ta nxjerrë shqipen si gjuha e paraantikitetit?! Nëse po, cila është etimologjia tjetër më e saktë për emrat e këtyre personazheve mitologjikë?! Nëse po, a mundet një etimolog grek, italian a një tjetër etimolog i një kombësie tjetër të sjellë motivime etimologjike më bindëse e më të argumentuara se këto që jep shqipja nëpërmjet embriomorfeve të saj? Sigurisht JO! Autori i këtyre etimologjive nuk është as prestigjator e as pehlivan, sikurse e etiketojnë ca akademikë, që nuk kanë qullosur në jetën e tyre asnjë motivim etimologjik e asnjë prurje të shënuar shkencore.

Arritja e etimologjive të mësipërme është rezultante e metodës së drejtë në etimologim me anë të embriomorfeve. Kështu, etimologimi i emrave të personazheve mitikë me anë të shqipes e konfirmon këtë të fundit si origjinë e gjuhës përbashkët dhe të përbotshme të paraantikitetit në atë hapësirë, ku shumë autorë e quajnë PELLAZGJI.
Pamundësia e gjuhësisë krahasuese për të hedhur poshtë etimologjitë e miteve me anë të embriomorfemave, tregon se TEORIA E EMBRIOMORFEMAVE është e vetmja teori shkencore që arrin në rezultat etimologjik të pakundërshtueshëm.
Pas njohjes zyrtarisht të kësaj teorie, që një ditë do të ndodhë medoemos, gjuha shqipe e shqiptarët do të shihen shumë më ndryshe nga bota shkencore e nga gjithë njerëzimi.
“Lum kush të rrojë e ta shohë ZOJË!”.

foto: abc news

Prof. Milazim KRASNIQI/

Thënia se libri është miku më i mirë i njeriut, nuk flet domosdoshmërisht për përmbajtjen e librit po për një ndërgjegjësim të njeriut për paditurinë e vet. Karl Poperi thotë se “ne të gjithë jemi të barabartë përsa i përket paditurisë sonë të pafundme”. Libri na ndihmon që të ndërgjegjësohemi për këtë fakt, prandaj është miku ynë i mirë. Këtu nuk e kam fjalën për librin si produkt tipografik, sepse historia e transformimeve tipografike, që nga rrasat e argjilës në të cilën u shkruan librat sumere, babilonase, hitite e fenikase, nga papiruset ku u shkruan libra egjiptase, hebreje, greke e romake, nga pergamena ku u shkruan libra bizantine, europiane e arabe, nga letra ku u shkruan libra kineze, arabe, europiane e gjithëfare, është jashtë vlerës që ka mbetur konstante në natyrën ndërgjegjësuese të librit. Libri këtu vështrohet si vlerë e vetë natyrës dhe e misionit të njeriut, si pasqyrë ku sublimohet njohja e tij për veten e për botën, në të cilën ai ka mandatin e veçantë të kuptimdhënies. Libri është ndërgjegjësim për ta sistemuar përvojën, për ta freskuar kujtesën, për ta sfiduar të panjohurën, për ta korrigjuar veten. Librat sumere e babilonase, të zbuluara pas shtatë mijë vitesh, vërtetojnë natyrën unike të njeriut që nga fillesa, të njeriut të paditurisë së pafundme, por i cili kur ndjehet i pafuqishëm, i drejtohet instancës hyjnore, përmes shkrimit, përmes librit. Paçka se këta lloj librash, janë klithma e njeriut në përpjekjet e kota të tij për të gjetur ngushëllimin dhe shpëtimin. Pse ata popuj të lashtë dhe gjuhët e tyre që i dhanë një kuptim botës me anën e shkrimit, librit, nuk mbijetuan? Ndërsa, mbijetuan e u zhvilluan me dinamikë marramendëse popuj të pailuminuar e gjuhë të pashkruara. Po të shohim në rrethimin tonë, fjala vjen, duket si e pabesueshme që mbijetoi shqipja, ndërsa vdiq latinishtja. Në fakt, kjo përvojë dëshmon se ekziston një mekanizëm suprem që i lëvizë fatet e popujve, të shoqërive, të gjuhëve, të kulturave e të qytetërimeve. Këtë të vërtetë na e kujtojnë librat e shenjtë. Ata janë udhëzime si arrihet përkryerja e njeriut, si gjendet ngushëllimi dhe si arrihet shpëtimi. E bukura e gjithë kësaj është se edhe mësimet më të larta e më të dobishme, Zoti i ka emërtuar si libra. Kështu, libri rezulton të jetë forma ideale e komunikimit të njeriut me natyrën e vet por edhe me Krijuesin e vet. Por, jo të gjithë librat janë mbrujnë në vete atë formë ideale të komunikimit. Në ditët tona të lirisë ekstreme të shprehjes dhe të hiperproduksionit që e karakterizon industrinë e librit, kur nuk është e mundshme që të lexohen të gjithë librat që botohen, është e nevojshme të aftësohemi të përzgjedhim libra të mirë e të dobishëm, që do të na ndihmonin të orientohemi më mirë në jetën tonë. Pra, kërkohet aftësim i njeriut që të dijë të zgjedhë ndërmjet librit që është armik i barbarisë dhe librit që mund të jetë mik i barbarëve.

Pikërisht këtu shfaqet roli i rëndësishëm i shtëpive botuese, të cilat seleksionojnë, sistemojnë dhe prodhojnë librin. Pluraliteti i zgjedhjes së tyre është legjitim në kontekstin e tregut të lirë dhe lirisë së shprehjes, por ai prodhon konfuzion. Fjala që thotë se gjithçka që fluturon nuk hahet, vlen edhe për këtë fushë, pra gjithçka që ofrohet për botim, nuk do të thotë që ka edhe vlerë. Por, varet se kush e definon vlerën. Nëse e definojnë ata që vetë janë të mbrujtur me vlera morale, intelektuale e njerëzore, gjasat janë më të mëdha që oferta të jetë më e dobishme. Përzgjedhja e tyre e librave që ofrohen në treg ndjek rregullin që t’i shërbehet të vërtetës, duke e ndihmuar njeriun të aftësohet e të merr vendime të drejta në jetën e tij, ose së paku duke e kufizuar paditurinë e tij. Meqë librat janë vlerë e vetë natyrës dhe e misionit të njeriut, sikundër u tha më herët, përzgjedhja e duhur e tyre e rritë shansin për atë natyrë njerëzore që të jetë më e lartë, më fisnike.

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Nga marsi 1944 deri në gusht 1945 Shqipëria e Jugut u mbush me refugjatët çamë, të cilët u dyndën në brendësi të territorit të shtetit amë për t`i shpëtuar masakrave greke. Me mijëra banorë të të gjitha moshave mbi të cilët po ushtrohej një nga spastrimet etnike më të egra, me shpresën se do të gjenin mbështetje te shteti shqiptar, nuk kishin asnjë zgjidhje tjetër.

Por cili ishte qëndrimi i regjimit komunist dhe i Enver Hoxhës ndaj refugjatëve çamë ?

Propaganda komuniste ka trumbentuar dhe është mburrur gjoja me ndihmën që qeveria komuniste dhe drejtuesi i saj i ka dhënë çamëve. Në fakt, ndihma ka qenë tepër e kufizuar. Kjo, jo vetëm për shkak të mundësive ekonomike të atyre viteve. Por, për arsye se në qarqet drejtuese të lidershipit politik të PKSh-së, ekzistonte bindja se popullsia çame ishte nën ndikimin e reaksionit. Me këtë nënkuptonte ndjenjat patriotike dhe kontributin e nacionalistëve çamë, të cilët kishin mbajtur një qëndrim të distancuar ndaj lëvizjes komuniste.

Pjesa dërrmuese e popullsisë çame gjeti mbështetje te banorët e Konispolit, Shalësit dhe fshatrave përqark duke u përhapur më pas në të gjitha qytetet e Shqipërisë. Sipas dokumentacionit, 95% e tyre vuanin për strehim dhe kushtet më minimale të jetesës. Kjo për shkak të neglizhencës së administratës shtetërore, gjë, që pohohet nga Këshillat Antifashistë çamë. Ndërsa misioni britanik në Tiranë i raportonte eprorëve në Londër se refugjatët çamë ishin shpërndarë në pjesët më të varfëra dhe në zonat periferike të qyteteve shqiptare. Sipas britanikëve, administrata shqiptare ishte plotësisht e ndërgjegjshme për gjendjen e tyre, por ajo nuk kishte dëshirë që tu jepte ndihmën e nevojshme. Në raport theksohet se, shteti shqiptar kishte bërë shumë pak, për të mos thënë asgjë për refugjatët çamë.

Një ndihmë jashtzakonisht të madhe në këtë periudhë në mbështetje të kësaj popullsie që u largua me dhunë nga trojet e saj nga politika genocidale e shtetit grek dha UNRRA (Administrata e Kombeve të Bashkuara për Ndihmë dhe Rindërtim), e cila, akordoi 1.450.000 dollarë. Një shumë e konsiderueshme për kohën. Ndërsa nga shteti shqiptar vetëm një numri të kufizuar refugjatësh iu dha 250 gr bukë në ditë. Një sasi krejtësisht e pamjaftueshme.

Si pasojë e këtyre kushteve, mungesës së strehimit dhe urisë brenda pak muajve vdiqën 2755 persona, gati sa gjysma ose më tepër se numri i mbi 5000 çamëve që masakruan grekët.

Nuk mjaftuan këto, por regjimi komunist duke nisur nga viti 1947 krijoi një komision hetimor për krimet e kryera nga “bashkëpunëtorët” e okupatorëve italianë e gjermanë në Çamëri. Kjo fushatë kishte dy qëllime: të eleminonte elementët nacionalistë gjoja në emër të bashkëpunimit me pushtuesit nazifashistë dhe të ushtronte presion mbi ata persona që nuk i bindeshin instrumentalizimit politik nga regjimi komunist.

Organet shtetërore filluan të mbledhin deklarata nga një pjesë e emigrantëve çamë kundër pjesës tjetër, për të vërtetuar gjoja bashkëpunimin e tyre me gjermanët. Në bazë këtyre deponimeve, u goditën njerëz të pafajshëm dhe u zhvillua një proces diferencimi ideologjik, i cili mbolli përçarje.

Kjo politikë anikombëtare kishte një prapaskenë politike, e cila i kishte rrënjët në bashkëpunimin dhe bisedimet e fshehta të regjimit komunist dhe Enver Hoxhës me Partinë Komuniste Greke dhe palët e përfshira në konfliktin civil në Greqi. Sipas marrëveshjes së dakordësuar mes palëve të mësipërme, shteti shqiptar duhej të mobilizonte 3000-4000 refugjatë çamë.

Por megjith angazhimin e administratës dhe mekanizmave partiakë, çamët u treguan largpamës. Ata nuk pranuan të bëheshin palë në luftën civile, që kishte shpërthyer në Greqi. Sipas raporteve të Sigurimit të Shtetit, ata deklaronin se “ne nuk u besojmë grekëve”, “ne mund të luftojmë vetëm me flamurin e Ushtrisë Shqiptare” etj. Pas shumë përpjekjeve, u arrit të mobilizoheshin vetëm 130 persona. Ky dështim u shoqërua me persekutimin dhe propagandën antishqiptare kinse për “pabesinë e çamëve”. (Në fakt të pabesë u treguan komunistët, të cilët për 45 vite masakruan jo vetëm shqiptarët, por dhe njëri-tjetrin, duke përdorur metoda monstruoze, çnjerëzore dhe procese të montuara gjyqësore).

Një akt tjetër i paprecedentë ishte vendimi i qeverisë komuniste në pranverë të vitit 1953, për ndërrimin e shtetësisë së çamëve pa marrë parasysh pikëpamjet dhe dëshirat e tyre. Kjo u bë në mënyrë të fshehtë dhe pa u bërë e ditur zyrtarisht. Madje, në kundërshtim edhe me sugjerimet e Byrosë Juridike të Kuvendit Popullor, e cila i raportoi Këshillit të Ministrave se heqja e shtetësisë greke ishte në kundërshtim me të drejtën publike ndërkombëtare. Edhe sot ky vendim ka pasoja të rënda për perspektivën e zgjidhjes juridike të çështjes çame.

Përgjatë regjimit komunist çamët dhe kosovarët ishin dy kategoritë kryesore në fokus të organeve policore dhe Sigurimit të Shtetit, si persona të dyshuar kundër regjimit dhe për rrezikshmëri të lartë shoqërore. Asnjë ministër dhe drejtues i nivelit të lartë nuk u lejua të vinte nga këto krahina, për të cilat, shteti shqiptar për 45 vjet me radhë, nuk e ngriti zërin në asnjë forum ndërkombëtar. Fatkeqsisht, heshtja vazhdon!

(Në kujtim të 80-vjetorit të spastrimit etnik të popullsisë çame nga shteti grek dhe të gjyshes time, e cila në përpjekje për të ndihmuar refugjatët çamë, të strehuar në ullishtet e gjyshit tim Hasan Bello në Konispol, megjithëse ishte lehonë, u sëmur rëndë dhe vdiq!)

Asllan Bushati/

Masmedja izraelite (por jo vetëm) kohët e fundit, ka bërë me dije se një derivat i rrezikshëm i lëndës narkotike të grupit amfetaminë e quajtur “Captagon” është gjetur në formë tabletash tek autorët e sulmit të Hamasit të 7 tetorit 2023 kundër Izraelit. Kjo është konstatuar si tek të kapurit gjallë por edhe në gjakun e të vrarve.

“Ky narkotik njihet edhe me nofkën “kokaina e të varfërve ose edhe si kimikati i guximit të ISIS-it” sepse për disa vite rresht Captagoni ishte përhapur tek pjestarët e Shtetit Islamik kryesisht në Irak e Siri. Çmimin e ka të ulët ku llogaritet se kushton diku mes një dhe pesë dollarë dhe kostoja e ulët mund të shpjegojë konsumimin e gjerë që kjo substancë ka në mesin e të rinjve në Lindjen e Mesme,” thotë zonja Carmit Valensi nga Instituti për Studime të Sigurisë së Izraelit.

Arsyeja e përdorimit të kësaj droge të grupit lëndëve helmuese luftarake BZ (jo vrasëse) në veprimtarinë luftarake, është se ajo u jep përdoruesve përkohësisht fuqi mbinjerzore, aftësi të qëndrimit pa gjumë, qetësi e përqëndrim maksimal për disa ditë. Më pas vjen periudha e degradimit dhe e dëmeve serioze në shëndetin e përdoruesve si: ulje e presionit gjakut, marrje mendësh, përgjumje, humbje oreksi, ulje e shikimit etj. Captagoni është tregëtuar në të kaluarën si ilaç psiko-stimules, por është ndaluar në shumicën e vendeve të botës për efektet negative që ai jep në organizëm.

“E dimë që është gjetur Captagon. E dimë që është gjetur në sasi të mëdha. Dhe mund të supozojmë nga kjo se është përdorur gjerësisht nga terroristët e Hamasit për të dobësuar gjykimin e tyre moral, për të nxitur aktivitetin luftarak, për të nxitur eksitimin seksual, për të zvogëluar çfarëdo lloj kufizimi për të kryer krime,” thotë drejtori i Qendrës Mjekësore për Trajtimin Varësisë së Izraelit Shaul Levran.

Por shumë analistë ushtarakë (të Izraelit e perendimor), thonë se substanca “Captagon” nuk mund të përvecohet si faktor i vetëm për krimet që Hamasi ka kryer në Izrael. Ata thonë se përgjegjësia për brutalitetin është shumë më e madhe dhe rrjedh nga indoktrinimi dhe dehumanizimi shumëvjeçar që është bërë kundër popullit hebre.

Përdorimi i substancës Captagon thonë analistët, nuk është ceshtje vetëm në kontekstin e sulmit të Hamasit kundër Izraelit. Ai është kthyer tashmë në një produkt jashtëzakonisht fitimprurës, që prodhohet kryesisht në Siri dhe eksportohet në shtetet arabe të Lindjes së Mesme, shumë prej të cilave kanë shpallur përdorimin e tij si një urgjencë kombëtare e shëndetit publik. Luftrat e vazhdueshme duket se e kanë kthyer Lindjen e Mesme në një “parajsë” për trafikantët e drogës, të cilët po gjejnë një treg me kërkesë të lartë për të shitur “mallin” e tyre. Para disa kohësh edhe njësitë siriane te antidrogës haptas kanë njoftuar se kanë sekuestruar një sasi rekord prej 2.3 tonësh Captagon, të kësajn lende narkotike shumë të rrezikshme të familjes së amfetaminës, e ngjashme me kokainën por me cilësi më të ulët.

Ne fillim, prodhimi i kësaj droge ishte fokusuar në Liban, ku Shteti Islamik e shiste masivisht për të financuar aktivitetet e tij. Captagoni u pagëzua si “droga e Xhihadit” pasi u gjet në bazat e militantëve, përfshirë dhe atë të përdorur nga islamistët që vranë 90 vetë në teatrin Bataclan të Parisit, në vitin 2015.

Para dy vitesh edhe autoritetet italiane njoftuan se kishin kapur 14 tonë pilula amfetaminash që mbërrinin një vlerë tregu prej 1 miliardë dollarë e që vinin nga Siria. Ky u përshkrua atëherë si operacioni më i madh i këtij lloji në botë.

Detajet e më sipërme për përdorimin e Captagonit nga trupat e Hamazit, i ngarkon me përgjegjësi deri në krime lufte gjeneralët idiotë që planifikuan e udhëhoqën sulmin e 7 tetorit 2023. Sulm nga i cili u vranë 1200 e rrëmbyen 240 izraelitë, por nga ana tjetër ata i shkaktuan popullit palestinez edhe një tjerët plagosje të madhe me humbjen e mbi 34 mijë njerëzve të pafajshëm.

Po ashtu edhe Izraeli kreu jo pak veprime që janë krime lufte ku Gaza u këthye në rrënojë me spitale, shkolla, pallate e shtëpi private, rrugë, ura sheshe e objeke kulti etj.

Nga sa më sipër mund të arrijmë në përfundimin se: konfliktet e reja ushtarake janë shtuar shumë nga përplasjet gjeostrategjike duke shpërfillur marrveshjet e deri tanishme. Rreziqet që i kanosen globit si: mbi popullimi, burimet e ushqimit e të ujit, ndotja, rrezatimi, inteligjenca artificiale të marra vec e vec të gjitha prodhojnë luftë. Ndoshta ndonjë i cmendur do të provojë edhe përdorimin e armëve bërthamore se ato biologjike tashmë kanë filluar. Kjo na rikujton se vijmë nga egërsia e nuk largohemi dot prej saj.