Astrit Lulushi/

Mbretëria e Aleksandrit të Madh, e njohur edhe si Perandoria Maqedonase (përfshi Greqinë), ishte një forcë e frikshme që la gjurmë të pashlyeshme në histori. Kjo perandori e fuqishme, e krijuar nga udhëheqja vizionare e Aleksandrit të Madh, mbretëroi supreme për një periudhë relativisht të shkurtër, por arriti lartësi të pashembullta. Aleksandri i Madh u ngjit në pushtet në vitin 336 pes, pas vrasjes së babait të tij, mbretit Filipi II i Maqedonisë. Në vetëm 20 vjeç, ai filloi një mision ambicioz për të zgjeruar kufijtë e mbretërisë dhe për të përhapur kulturën që historianët e quajnë “helenistike”. Me një ushtri të disiplinuar mirë dhe shkëlqim strategjik, Aleksandri pushtoi me shpejtësi territore të gjera, duke krijuar një nga perandoritë më të mëdha të antikitetit.

Gjatë fushatave të tij ushtarake, të cilat shtriheshin nga viti 334 pes deri në vitin 323 pes, Aleksandri u fut në Azinë e Vogël (Turqia e sotme), Egjipt, Persi (Iran) dhe madje deri në lindje deri në Indi. Shkathtësia e tij ushtarake mahniti mikun dhe armikun njësoj, duke i dhënë atij titullin “Imathi” (si maqedonas që ishte), dhe duke forcuar vendin e tij në histori.

Mbretëria e Aleksandrit të Madh zgjati zyrtarisht deri në vdekjen e tij të parakohshme në vitin 323 pes në moshën 32 vjeçare. Pas vdekjes së tij, perandoria ra në një periudhë copëtimi dhe trazirash politike, të njohura si Luftërat e Diadoçëve. Këto konflikte u zhvilluan midis gjeneralëve të Aleksandrit, të njohur si Diadochi, të cilët luftuan për kontrollin mbi rajone të ndryshme të perandorisë.

Në fund të fundit, mbretëria e madhe e Aleksandrit u nda në tre shtete kryesore pasardhëse: Mbretëria Ptolemeike në Egjipt, Perandoria Seleukide në Persi dhe Mesopotami dhe Mbretëria Antigonide në Maqedoni dhe Greqi. Këto shtete pasardhëse do të vazhdonin të kishin një ndikim të rëndësishëm në rajon për shekujt në vijim.

Megjithëse sundimi i drejtpërdrejtë i Aleksandrit të Madh kishte përfunduar me vdekjen e tij, trashëgimia e tij vazhdoi. Kultura që futi gjatë pushtimeve të tij lanë gjurmë të pashlyeshme në tokat që pushtoi. Në Egjipt, për shembull, Mbretëria Ptolemaike do të vazhdonte të ndërtonte bibliotekën e njohur të Aleksandrisë dhe do të bëhej një qendër mësimi dhe intelektuale.

Përveç arritjeve kulturore dhe intelektuale, perandoria e Aleksandrit luajti një rol vendimtar në përhapjen e gjuhës, artit, arkitekturës dhe filozofisë në të gjithë Mesdheun lindor dhe më gjerë. Kjo përzierje kulturash, e njohur si ‘helenizim’, vazhdoi të formësonte rajonin shumë kohë pas sundimit të drejtpërdrejtë të Aleksandrit dhe pasardhësve të tij.

Në 100-vjetorin e lindjes

Nga Frank Shkreli

At Zef Pllumi, nga “Armik i Popullit” në “Nderi i Kombit”

Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe nepërmjet korrespondetit Pëllumb Sulo në Shkodër njoftoi se ditën e henë u mbajt në Lezhë edicioni i 8-të i çmimeve të konkursit mbarëkombëtar për letërsinë, “At Zef Pllumi”. VOA shqip transmetoi se këtë vit konkursi në Lezhë përkoi me 100 vjetorin e lindjes së françeskanit At Zef Pllumi, autorit të librit, kryevepra e tij, “Rrno vetëm për me tregue”, më e njohura ndër veprat dhe shkrimet e shumta të At Zefit. At Zef Pllumi lindi më 7 prill 1924 në Malin e Rencit në Shëngjin të Lezhë në një familje me origjinë nga Shkreli i Malësisë së Madhe Në konkurs u paraqitën veprat e 28 shkrimtarëve dhe intelektualëve në kategori të ndryshme, sipas Zërit të Amerikës.

Siç dihet, At Zef Pllumi – si edhe shumë bashkvëllezer ndët më të mirë e klerit katolikë shqiptar – ka kaluar një jetë shumë të dhimbshme, plot vuajtje dhe sakrifica. Prandaj, është shumë me vend që At Zef Pllumi kujtohet në këso rastesh e përvjetorësh. Ai ishte dhe mbetet ndërgjegja e Kombit që edhe sot – nepërmjet veprave dhe shkrimeve të tija lënë pas — flet dhe dëshmon për krimet e diktaturës sllavo-komuniste në Shqipëri kundër popullit të vet për pothuaj gjysëm shekulli. Ai gjithnjë flet me bindje e fakte, me kujtesë, largpamësi dhe këshilla për të tashmen dhe për të ardhmen e shqiptarëve.

I pyetur me një rast se çfarë këshillash i jepte popullit shqiptar, At Zef Pllumi është përgjigjur: E porosis për tri gjëra, është përgjigjur françeskani shqiptar: “Të kenë fé, kurr të mos e braktisin fenë; të kenë shpresë; e mbi të gjitha, të kenë dashuni…Kjo ashtë porosia e kjo ashtë përshndetja për të gjithë popullin shqiptar”, është shprehur frati shqiptar, para se të ndërronte jetë. Është kjo një thirrje aktuale e At Zef Pllumit për të gjitha kohërat dhe për të gjithë brezat e shqiptarëve – dashuria për njëri tjetrin! Është kjo një thirrje që At Zef Pllumi e bënte, vazhdimisht, sa ishte gjallë dhe një mesazh drejtuar bashk-kombasve të vet, e që ai e ka theksuar, vazhdimisht, pothuaj në të gjitha veprat, shkrimet, deklaratat dhe intervistat, që prej lirimit të tij nga burgjet dhe kampet e regjimit diktatorial komunist të Enver Hoxhës, me 4 Nëntor, 1989. Është ky një mesazh që ai e ka theksuar shpesh duke dëshmuar të kaluarën e hidhët, por gjithmonë duke shikuar nga e ardhmja e Kombit shqiptar – mesazhe e thirrje që ai u ka bërë shpesh, sidomos, intelektualëve shqiptarë – që pas periudhës së gjatë e të errët të komunizmit, të bashkojnë, më në fund, “Jo vetëm fuqitë e veta mendore, por edhe zemrat për atë idealin e përbashkët që, sot për sot, ashtë vetëm Progresi i Kombit”.

Pas shembjes së Murit të Berlinit, në muajin Maj të vitit 1993, është promovuar ribotimi i numrit të parë i revistës së famshme të para luftës të françeskanëve shqiptarë, “Hylli i Dritës”. Në një ceremoni të rastit në Kuvendin Françeskan ku merrnin pjesë një numër i madh bashkëpunëtorësh, të rinj e të vjetër, të kësaj reviste të famshme, përshfirë studiues të kulturës, artistë, gazetarë, intelektualë të fushave të ndryshme, botues dhe të tjerë, At Zef Pllumi, përshëndeti ribotimin e revistës së famshme shqiptare, Hylli i Dritës. Duke shikuar nga e ardhmja e Shqipërisë post-komuniste dhe e Kombit shqiptar — në traditën më të mirë patriotike dhe atdhetare të françeskanëve shqiptarë për dashurinë ndaj Kombit dhe kulturës shqiptare, At Zef Pllumi iu drejtua intelektualëve shqiptarë me këtë porosi për klasën intelektuale shqiptare, e cila fatkeqësisht mbetet edhe sot e kësaj dite pa u realizuar. Nuk e di nëse intelektualët nga e gjithë Shqipëria të mbledhur në Lezhë

Ditën e henë për të marrë pjesë në edicionin e 8-të të çmimeve të konkursit mbarëkombëtar për letërsinë, “At Zef Pllumi”, menduan fare për porosinë e At Zef Pllumit drejtuar intelektualëve të Kombit shqiptar, më 1993, që intelektualët shqiptarë të bashkojnë jo vetëm fuqitë e veta mendore, por edhe zemërat për atë ideal të përbashkët, që sot për sot, ashtë vetëm Progresi i Kombit, sipas porosisë së At Pllumit.

“Miq të nderuem, falë mëshirës së Zotit ia mbërritem kësaj dite. Nata që kaluem qe e gjatë dhe e vështirë. Liria që u fitue duhet të bije edhe dritën” filloi At Zef Pllumi fjalën drejtuar intelektualëve shqiptarë të mbledhur aty dhe vazhdoi: “Sot po jepet rasti, përsëri mbas sa vitesh që bashkëpuntorët e “Hyllit të Dritës” të japin kontributin e vet në kulturën shqiptare me aq dritë sa mund të lëshojë nji yllë. Por, ndërkaq urojmë që kultura shqiptare nesër të ndrisë si diell”, ka shtuar ai, duke nënvizuar optimizmin e tij për të ardhmen. “E ky diell jo vetëm do të ndrisë, por edhe do të ngrohë të gjithë popullin, në qoftë se intelektualët shqiptarë kanë me i

bashkue, jo vetëm fuqitë e veta mendore, por edhe zemërat për atë ideal të përbashkët, që sot për sot ashtë vetëm, “Progresi i Kombit”- është shprehur frati i Malësisë dhe i gjithë Shqipërisë. “Ky progres duhet të jetë i gjithanshëm, jo vetëm ekonomik – po ma tepër mendor, shoqënor dhe kulturor”, ndërkohë që At Zefi theksoi se, “Mendoj se duhet t’u kujtoj intelektualëve shqiptarë se sado shkencë që të kenë, sado dije dhe erudicion që të përhapin, kurrë nuk do të mbërijmë në atë nivel kulturor që na duhet – po nuk patëm dashninë për njani tjetrin. Në rast se mungon dashunia”, ka theksuar At Zefi. “Në atë rast, duhet të kemi mirëkuptim. Dhe në qoftë se edhe ky do të mungojë, atëherë do t’i referohemi virtytit të tolerancës. Po mungoi edhe ky virtyt, atëherë jemi xhahilë. Xhahillëku ashtë shkatërrimi i Kombit. Në qoftë se nuk respektohen mendimet e njani tjetrit, don me thanë se nuk respektohet njeriu. Po nuk u respektua njeriu, e drejta dhe liria e mendimit – praktikisht mbërrijmë në përfundimin se nuk duem as Kombin, as Atdheun”, është shprehur At Zef Pllumi. Ai ka përfunduar fjalën e tij të shkurtër me atë rast duke u bërë thirrje intelektualëve shqiptarë – që nga tubimi në Kuvendin e Françeskanëve, në maj të vitit 1993, një Kuvend që sipas tij përfaqëson shumë rryma të mendimit të lirë shqiptar të – “Marrin shembull konkret për atë bashkëpunim të inteligjencës shqiptare, që duhet t’i prijë këtij populli fatkeq, për me ecë përpara me ngulm në rrugën e vërtetë të Progresit Kombëtar.” (At Zef Pllumi, Hylli i Dritës 2-3, Tiranë, 1993).

Porosia e At Zef Pllumit në 100-vjetorin e lindjes së tij që i drejtohet edhe sot klasës intelektuale të shqiptarëve, për bashkpunim, mirëkuptim dhe tolerancë – është më aktuale se kurrë. Është një thirrje që intelektualët shqiptarë si grup – gjë që nuk ka ndodhur deri tani, për fat të keq – të bashkojnë fuqitë mendore e intelektuale, me mendje e zemër të punojnë dhe t[ veprojnë së bashku për të mirën e përbashkët, ashtuqë të jenë edhe shembull i politikës, duke lëshuar sadopak dritë në rrugën e vështirë tranzicionit politik drejtë përparimit të Kombit shqiptar. Konfliktet dhe grindjet në jetën politike, shoqërore dhe intelektuale ndër shqiptarët nuk durohen më. Ato po e çojnë Shqipërinë dhe shqiptarët drejtë një gremine të pafund, si shtet dhe si komb. “Shamjet dhe fyemjet nuk i përmban asnji kod njerëzor: janë arma e të mundurit, e atij që nuk ia del me anë të logjikës të përqafojë fitoren: shamja e fyemja janë dhunë!”, na porosit At Zef Pllumi në 100-vjetorin e lindjes.

Dr. Bledar Kurti/

Sot, në hemisferën perëndimore, ndodh eklipsi i plotë i diellit. Femomene të tilla janë vëzhguar gjithmonë gjatë historisë së njerëzimit, duke rezultuar në një përfundim të përbashkët, edhe pse në epoka të ndryshme, si arkaike ashtu edhe të zhvilluara, se eklipsi dëshmon përsosmëri. Kjo përsosmëri dallohet me sy të lirë për shkak se perimetri i hënës mbulon përsosmërisht perimetrin e diellit.

Ajo që e bën edhe më mahnitëse këtë fakt është se Hëna është rreth 400 herë më e vogël se Dielli, por Dielli është rreth 400 herë më larg nga Toka sesa Hëna. Pra, gjeometria e thjeshtë na tregon se disku i dukshëm i Hënës është pothuajse saktësisht sa madhësia e diskut të dukshëm të Diellit.

Vetë largësia e hënës nga Toka është një tjetër element përsosmërie. Nëse Hëna do të ishte më afër Tokës, graviteti i saj do të fillonte të tërhiqte bërthamën e Tokës. Jo vetëm që baticat do të ishin shumë herë më të larta dhe do të ngadalësonin rrotullimin e Tokës, por gjithashtu do të kishte më shumë aktivitet sizmik dhe shpërthime vullkanike.

Nëse Hëna do ishte pak metra më pranë apo më larg Tokës, jeta këtu do ishte e pamundur. E njëjta gjë me Diellin. Pak më afër Tokës do na digjte e pak më larg do na ngrinte. Ndaj, mjafton të shohësh lindjen e diellit gjatë ditës dhe ndriçimin e hënës gjatë natës, për t’u kujtuar se jeta është thjesht një mrekulli e privilegj i rrallë në univers.

Të gjitha kulturat e hershme të botës e kuptuan këtë përsosmëri dhe nuk tentuan asnjëherë ta quanin rastësi apo aksident kozmik, pasi të dhënë pas kuptimit, qysh në krye të herës, besonin në kuptimin dhe arsyen e ekzistencës së plotësisë (atë që ne e quajmë univers) kësisoj të gjitha kulturat pa përjashtim besonin në dorën hyjnore si shkakun e krijimit. Pasi pa shkak nuk ka pasojë. Pa qëllim nuk ka ekzistencë.

Në fillim të shekullit të 20-të, shekulli më modern i epokave, lindi idea e Big Bengut. Kjo ide befasuese u shfaq për herë të parë në formë shkencore në vitin 1931, në një punim nga Georges Lemaître, një kozmolog belg dhe prift katolik. Edhe Lemaître e shtroi këtë teori për të mbështetur Dorën Hyjnore në krijimin e universit. Por, gjatë dekadave të mëvonshme, qarqet laike liberale e fshinë elementin hyjnor dhe e zëvendësuan atë me fjalën “rastësi” apo “aksident” kozmik.

Ndaj sipas përkufizimit të 50 viteve të fundit, teoria e Big Bengut sugjeron që universi filloi nga një pikë jashtëzakonisht e nxehtë dhe e dendur, më e vogël se një grimcë nënatomike. Një forcë e paimagjinueshme shkaktoi shpërthimin intensiv të energjisë nga pika e vogël në një fraksion të sekondës duke shpërndarë të gjithë lëndën dhe energjinë në të gjitha drejtimet. E kështu u krijua Universi, bazuar mbi teorinë se po zgjerohet, e kësisoj duhet të jetë origjinuar nga një pikë e caktuar pas në kohë.

Megjithëse kjo teori ishte hipotetike, me plot hije dyshimi, e me elementë të pashpjegueshëm, e duke rrëzuar etalonin njerëzor, që është qëllimi, gjeti rrënjë në tekstet shkollore të cilat për shkak se u duhet kohë të përditësohen me gjetjet e reja, kanë mbetur prapa me teoritë e vjetra, e kështu Big Bengu u shndërrua në teori standarde që mësohet nga shkolla fillore e deri në universitete.

Por, kjo deri në vitin 2021 kur Teleskopi Hapsinor James Webb solli në tokë imazhet e fotografuara. Reagimi i parë i kozmologëve ishte se: E paskemi kuptuar gabim universin gjer më tani.

Teleskopi Webb dalloi galaktika që nuk duhet të ekzistonin, të cilat e rrëzonin automatikisht teorinë e Big Bengut dhe fenomenin e zgjerimit të universit. Ato galaktika rrëzuan konceptin e miliarda viteve të krijimit, pasi sipas matësve të deritanishëm të shkencës, janë krijuar brenda një kohe shumë të shkurtër.

Këto janë galaktika të mëdha, të ndritshme dhe shumē afër fillimit të kohës. Pikërisht, problemi është koha. “Atyre iu desh shumë, shumë, shumë pak kohë për t’u krijuar,” u habitën kozmologët.

Çfarë do të thotë kjo? Është njësoj sikur të shfletosh një album fotografik familjar dhe kupton se gjyshja jote u bë nga foshnje në plakë në vetëm dy muaj. Këto galaksi nuk duhet të ekzistonin sipas teorisë së Big Bengut dhe matësve kohor të teorive moderne.

Qeniet njerëzore janë “homo sapiens” që do të thotë “qenie inteligjente.” Edhe me inteligjencën tonë të kushtëzuar mbi kozmologjinë mund të arrijmë të kuptojmë përsosmërinë e universit, mrekullinë e jetës në tokë, rëndësinë e numrave, formulave të matematikës dhe ligjeve të fizikës, mbi të cilat funksionon jeta dhe universi. Por për të kuptuar përsosmërinë, përveç makrokozmosit, mjafton të shohim mikrokozmosin, vetë njeriun, krijesën biologjike, frymore e shpirtërore të përsosur, me aftësi krijuese e racionale. Krijesë e cila qysh prej fillimit ka shtruar pyetjen: Nga vimë? Kush jemi? Ku po shkojmë? Pyetje e cila bazohet mbi qëllimin dhe jo rastësinë, mbi misionin dhe jo aksidentin.

Njeriu ka jetuar gjithmonë si qenie e dëshiruar në këtë jetë, e jo si një fëmijë aksidental, i lindur rastësisht e padëshirueshëm. Nuk u hodhëm në tokë thjesht si pleh por na u ofrua privilegji më i madh në univers: privilegji i jetës, në të cilin përfshihet dashuria, lumturia, miqësia, puna, prindërimi, muzika, arti, sporti, letërsia, ushqimi, udhëtimi, ëndrrat e imagjinata, por edhe humbja, zemërthyerja, trishtimi, lodhja e zhgënjimi, të gjitha këto emocione të forta për të na kujtuar se jemi qenie që ndiejmë në një univers të krijuar me dashuri e jo një univers që nuk ndjen, pasi po të ishte kështu do na kish shfarosur ne të parët.

Ne nuk jemi skllevër të rrethanave rastësore por qenie të lira për shkak të kuptimit. Kuptim do të thotë “domethënie.” Pra, çfarë deshte të thoshte Krijuesi përmes kuptimit të ekzistencës sonë.

Ndaj, vazhdo me punët e hallet e tua, debato për politikë, ndiqe skuadrën e zemrës, shko në teatër apo në bilardo, kryej çdo aktivitet të përditshëm njerëzor sepse ndodhin vetëm këtu në Tokë e askund tjetër në univers. Por teksa i bën të gjitha këto, kujtohu vetëm për një sekond çdo mëngjes kur lind dielli, apo nē muzg kur del hëna, se mbi ty, rreth teje, e brenda teje, ka përsosmëri, jo aksidentale por të qëllimshme e hyjnore.

Ti je qëllimi i krijimit. Ndaj të takon të pyesësh veten në të gjitha ditët e jetës tënde se cili është qëllimi yt? E pasi ta zbulosh, jetoje atë qëllim e ndaje edhe me të tjerët. Kjo quhet dashuri, parimi hyjnor mbi të cilin u krijua universi dhe ti.

Nga NDUE BACAJ/

Sukseset e dy javëve të para të kryengritjes kundër turke-osmane të malësorëve e më gjërë, (24 mars-06 prill 1911) do të sillnin atë ditë të shenjtë , të enjtën e 6 prillit 1911 kur trimat kryengrites çuan në vend, amanetin e Gjergj Kastriotit dhe fjalen e prijesit legjendare Ded Gjon Luli, duke e ngritur flamurin kombetar me shqiponjen dy-krenore në majen Bratiles së Deçiqit, që u LA me gjakun e shtatë deshmorve Kojas : Dokë Preç Kercaj, Tomë Uc Ivanaj, Marash Lucë Gjokaj , Cak Uc Ivanaj, Gjeto Tomë Kolçaj, Kolë Dokë Marashaj, dhe Gjeto Gjekë Ivanaj, të cilet ranë heroikisht njeri pas tjetrit per flamurin kombetar shqiptare, dhe sot ata janë të perjetsuar në një memorial në Kojë . Ndersa Nikë Gjelosh Luli, Gjon Ujkë Miculi dhe Pjeter Zefi janë flamurtaret e paharrur të shqiptarisë.1. Ketë ditë historike luftoi e gjithë Malesia, që arriti të valvitë në driten e diellit , atë flamur që per shekuj kishte qendruar i “burgosur” nga pushtuesi turko-osman , por i strehuar mrekullisht në shtëpiat e malësorëve, që e ruanin si sytë e ballit, por larg syrit vigjilent të hafijeve turkoshake…Kjo dritë e Flamurit kishte filluar të rilindë së-bashku me kryengritjen, në Rapsh te Hotit, në Malesi të Madhe. Kjo epope-drite i ngjanë një meteori, që sa më shumë vite i afrohet qiellit, aq më shumë i bënë dritë tokës… Me 6 prill të vitit 1911, Malësia e Madhe “Etnike” nxorri nga katakombet turko-osmane në dritën e diellit Europian, Flamurin kombëtarë të Gjergj Kastriotit –Skenderbe.. Në këtë ditë të paharruar nga mali i DEÇIQIT valvitet flamuri jonë Kombetarë i larë me lot e gjak per 432 vite rrjesht. Deçiqi është “Oxhaku” nga i cili ka dalë “tymi i bardhë” i ngritjes së flamurit kombetarë, por është edhe “Oxhaku” që shperndau shkendijat që fluturuan nga Veriu në Jug, duke ndezur në të gjithë Shqiperinë idealet e flamurit dhe mvehtësisë… Ky “Oxhak” i shqiptarisë nuk u fikë kurr edhe pse mbi të u derdhen pa papushim ; rrebeshe, stuhi, gjakë, lotë e mundime. Tash mbi një shekull në trojet tona bëhet be ; pasha njatë flamur që u ngrit në Deçiq… Atë ditë (me 6 prill 1911) Lekët e Hotit, Grudes, Trieshit, Kojes, Orahoves, Fundnave, Kastratit, Kelmendit, Shkrelit, Dukagjinit etjerë, mbas fjales së Dedë Gjon Lulit :”Bini bini sokola, he në krajlni ju shkoft zani”. Rrugën flamurtaret ja hapen vehtes në mes të mitrolozave e mauzerreve të turkut, sikur të ishin badema derdhun mbi nuse e krushq ditën e dasmes, e jo plumba, që shkepusin jetë e shtrijnë burra për tokë.. Në pak orë u gjeten në maje të Deçiqit, dhe shpalosen në ajër të lirë të Malesisë Madhe at Rub të Kuqe me Shqipe të Zezë që tash 450 vjet kishte ndejë palua e diku edhe harrua, ndër skutat ma të fshehta të Shqipnisë robnueme..”.2. Kesaj dite fatlume, fetari, atdhetari dhe poeti i embel malsor, dom Aleksander Sirdani i kushtonte vargjet brilante :

“Nalt Flamuri perhillet,

Armikut s’i leshon cak,

Me besë Arbnori lidhet,

Me gjakë mbrojt Atdheun me gjakë,

Ngallnjyese kthen Malesia,

N’Deçiq Flamuri të valojnë,

Plot gjak e jetë i kushtojnë.

……………………………

Kuq e Zi Flamuri perhillet,

N’dor Ded Gjo’Lulit trim,

me Gurakuqin mblidhet,

Shqipnia me një kushtrim “.

Në atë ditë me 6 prill (1911) shqiptari i vertet mbushi mushkeritë me frymen e lirisë, e brohoriti në Zemer të vet :”Rrnoft Shqipnia”.3. Ndersa poeti kombetarë At Gjergj Fishta (te Mrizi i zanave) ketij Flamuri i kushton një poezi që e titullon ; “Hymni i Flamurit Kombëtar”, nga e cila citoj:

“….Mbi njatë Flamur Perendia

Me dorë t’vet Ai e ka shkrue:

“ Per shqiptarë do t’jet Shqipnia

Kush ua prekë, ai kjoftë mallkue !

……………………………………

Ma mirë dekë me u shue nën hije

T’Flamurit tonë në fushë t’mejdanit,

Se me rrnue nji jetë robnie

Per nën sukuj t’huejë t’Ballkanit…4.

Kjo krye-kryengritje dhe ky Flamur (në trojet tona) identifikohet shpesh me figuren madhore të Malësisë e Shqiptarisë, heroin e popullit Dedë Gjon Luli… Këto ditë heroike të Malësisë Madhe i përshkruan mrekullisht edhe poeti pogradecar, Lasgush Poradeci në Poemen me titull “MBI TA” që ia kushton kësaj kryengritje, ku pak vargje nuk po mendem të rri pa i cituar:

“…..Ku mposht halldupin turkoshak

Atdheu duke u dëshmuar.

Në Hot e Grudë e Traboin

Puth Ded Gjo`Lul viganin,

Mirditë e Shalë e Dukagjin

Puth Mehmet Shpend Luanin.

Dhe puth kuvendin heroik,

Ku ngrihet kombi peshë,

Ku mposht t’urryerin armik

Malsija burrereshë;

Malsija qe bën sulm ne zjarr

Po si dragoj me flete,

Siç bënte sulm ngadherimtar

Gjergj Kastrioti vete.…”.5.

Ndersa gazeta “Liri e Shqipnisë”, që botohej në Sofje nga Kristo Luarasi do të shkruante: “Nji punë e bukur ndër këta burra, që leshi i kresë të çohet përpjet prej gzimit, që këta fatosa luftojnë me flamur të kuq me shqiponjën e zezë me dy krena, due me thane me flamurin (bajrakun) e Skenderbeut”.6. Këtu nuk po mundem të lë pa kujtuar edhe aktin heroik të grudasit trim-dragua Nikë Pretash Leci – Sinishtaj, per të cilin Risto Siliqi (pjesmarres në kryengritje me pushkë e pendë) do të shkruante: Fatosi shqiptar, i flakti trim prej Grudet Nikë Pretashi në betejen per marrjen e fortesës të Shipshanikut, kur e pa se turqit ishin të fortë në ketë forsadë e mbasi …shqiptaret topa nuk kishin vetëm luftonin me plumba, i plasi zemra e u nis në pikë të vrapit kalasë perpjetë edhe pse si breshen pikojshin plumbet në të gjitha anet …mberriti tu bedeni , ku me një hov murin e shkaperceu, pos sa e kapi murin e derës të hymjes së kalasë perbrenda e priti batarja e plumbave të nizamit..e ra deshmor në kambët e armiqëve …!

Me hov të luanit, me guxim burrash,

Desht ta rendojnë kalanë me dorë;

Prej njiqind singinash, prej njiqind plumbash

Mbrenda bedenit u ba therorë….7.

Ndërsa trashigimia gojore thotë se Nikë Pretash Leci është hellur mbi gryken e Topit turk që qellonte malësorët kryengritës…

Për luftën e kryengritesve malësor në Deçiq shkruan edhe autori i librit “DUKAGJINI” (Zef Gjeta), nga i cili po citoj: “ Në luften e Deçiqit dhe në ngritjen e Flamurit Kombetar moren pjesë edhe vullnetarë nga Shala e Shoshi . Në luften per ngritjen e Flamurit, midis të tjerëve u vranë edhe Bal Gjoni nga Nicaj-Shalë dhe Bush Delia i Shoshit. Kur u ngritë Flamuri në Deçiq dhe më vonë, populli i Shkodres e Malesisë i kendoi kengen:

Vigmen tue i dhanë Shqipnisë, po anë e mbanë

Bini bre burra bini ksaj Turki

Dirgu moj djelmni, e bjer në tiran

Me nji Gurakuq, me nji Dedë Gjo’Lul

Me nji Mehmet Shpend, me nji Prel Tul

Me ne janë Lekët që u shkrinë per Shqipni…“ .8.

Dita e Flamurit tonë kombetar është një ditë e madhe, që deshmojë me zë të lartë, deri në kupë të qiellit, se shqiptaret e themelisht malsorët kanë ruajtur per shekuj fillin (shpesh të holluar) të perkatësisë sonë Europerendimore.. Ngritja e Flamurit në një ditë pranvere e bënë me domethënse ketë eveniment historik, pasi pranvera në kalendarët enciklopedik të popujve “ njihet “si : Pranvera e ringjalljes, pranvera e dashurisë, pranvera e luleve, ndërsa në kalendarin enciklopedit të memories sonë prej 6 prillit 1911 “kujtohet” si pranvera e Flamurit.

Prej asaj kohë e deri sot, në këto lendina, kodra e male, ( në çdo pranverë ) kanë lindur, rritur e lulezuar lule shumngjyreshe, të cilat perveçse mrekulluan natyren tonë, ato shperndanë edhe aromen e flamurit kombëtar të Gjergj Kastriotit në trojet e Shqipërisë Etnike. Por të mos harrojmë se deri në vitin 1991 Lulet e pranveres së flamurit në Deçiq etjerë, vyshkeshin para kohe nga acaret e Uraleve.. E ndersa sot flladi i Pranveres (Europerendimore ) ka filluar të fryjë edhe në trojet tona etnike të Malesisë Madhe e Shqiperisë, perseri lulet e flamurit të Gjergj Kastriotit ende kanë nevoje per më shumë dritë e diell, jo lokal (se atë tashma e kanë), por kombetar, duke i dhënë vendin që i takon ketij evenimenti historik per të cilin trojet shqiptare kishin pritur rreth 432 vite…

Vlen të kujtohet se ndonse Flamuri kombetar ishte i ndaluar nga hyqameti otoman, shumë shtepia malesore kishin ruajtur flamujë (të vegjel) të Gjergj Kastriotit, që i frymezonin në atdhedashurin e tyre të pakufishme. Ndersa për flamurin e ngritur në Deçiq (me 6 prill 1911) thuhet se ishte porositur që në vitin 1906 nga trimi i urtë i atdhetarisë Dedë Gjon Luli, ku këtë Flamur e prurë Aleandro Kastrioti me anë të Preloc Prekës, dhe ka qënë dy metra i gjatë me shirita anash…9. Ndërsa Profesor Petraq Pepo , në librin e tij ”Lufta për çlirim Kombëtar në vitet 1878-1912, fq.446-447, botua në Tiranë në vitin 1962, shkruan: “Palok Traboini me 1911 kishte kthye prej Austrisë e tre flamujt që kishte pru prej andej i kishte nda kështu: njënin Dedë Gjon Lulit, tjetrin Ujkës së Grudës e të tretin Prelë Lucës së Trieshit.10. Se cili nga këta Flamuj u ngritë në Deçiq për mua nuk ka rëndësi, se rëndësi ka ngritja e flamurit kombëtar në Deçiq, si dhe dhe dashuria dhe besnikëria e pafundme për këtë symbol të patjetërsueshm të identitetit tone kombëtar, për të cilin heroi i popullit Dedë Gjon Luli thoshte: “Flamuri i ka të gjitha, ai ka besën, ka pushkën, ai ka brenda gjithë Shqipërinë.. atij i falen, atë e ndjekin mbrapa të gjithë, çka është shqiptarë i vertet..”.

LAVDI PËR JETË TË JETËVE DËSHMORËVE DHE TRIMAVE ATDHETARË TË KËSAJ KRYENGRITJE TË MALËSISË, QË I LANË NDERË E LAVDI SHQIPTARISË.

REFERENCAT:

1.”Hylli i Drites” 1932/11, fq.575 , revista “Leka” 1937/6, fq.249-250, (Flamuri i kuq ne Deçiq), Kol Kamsi “Kronikë e Agimit te Lirise”, “Leka” 1937/VIII-XII, fq.371-372.

2.At marin Sirdani, Flamuri në Deçiq, revista “Leka”, nr.6 -1937, fq.249.

3.Klajd Kapinova, Në mes Kryqit dhe Atdheut, fq.63.

4.At Gjergj Fishta, Mrizi i Zanave, fq.15-17, botime Franceskne , Shkodër 2019.

5.Poemë për kryengritjen e Malësisë së Madhe – nga Lasgush Poradeci, Kujtimit te poetit Risto Siliqi.

6.“Liridashësi” gazeta “Liri e Shqipnisë”, (që botohej në Sofje nga Kristo Luarasi), nr.4, dt.13 prill 1911.

7.Risto Siliqi, “PASQYRA” e Diteve të pergjakshme nëtë pestin Shekull të Shqipnisë të Ronueme, fq.81-82, Trieste 1912.

8.Zef Gjeta “DUKAGJINI”, fq.412-413, Tiranë, Qershor 2008.

9.“Hylli i Drites”, 1937/12, fq.518.

10.Kolec Traboini: http://traboini1.blogspot.al/2015/11/prejardhja e hotit-dhe flamuri-i.html#!/tcmbc.

Ndriçim Kulla/

Krist Maloki një mendimtar brilant i viteve tridhjetë, sëmundjet tona shoqërore, shpirtin tonë të tallazitur, karakterin tonë të ashpër e të papërcaktuar e shikonte te filozofia që sollën pushtimet e huaja, sidomos dy perandoritë që qëndruan disa shekuj me radhë. Konkretisht Maloki, mendimtar i kësaj periudhe, problemin shqiptar e shihte te orientalizma e cila e kalbi në trup dhe në shpirt shqiptarin, duke ia shpërbërë fuqitë e tij fisnike dhe kombëtare. Ndryshe nga shumë të tjerë që orientalizmën shqiptare e shpjegonin vetëm si dhuratë të turqve K. Maloki këtë orientalizëm e gjeti 600 e ca vjetë më parë se turqit të pushtonin Shqipërinë. Orientalizma shqiptare – shprehet ky autor, – i ka rrënjët aty nga vitet 740 kur Shqipëria u bë pronë e Bizantit në Leonin e III-të të quajtur Isaurios. Është koha kur shqiptarët u detyruan nga Isaurios të dilnin nga kisha Romake (oksidentale) e të futeshin në labirinthet e errëta të Kishës Bizantine (orientale) të atëhershme. Për të nuk ishte aq e fortë dhe me peshë ndarja kishtare se sa ai shpirt skëterrë i administratës bizantine. Midis bizantizmës historike dhe orientalizmit shqiptar qëndron shenja e barazimit. Orientalizmi ynë është një dhuratë fatale e kristianizmit euro-aziatik. Me këtë origjinë ajo shkatërroi vetitë e larta ndërmjetësuese-kolektiviste, marrëdhëniet e shqiptarit me shqiptarin, dhe marrëdhëniet e shqiptarit me shtetin dhe eprorët e tij. Biznatizma historike si një epidemi rrënimtare e shkatërroi dhe e deformoi karakterin e drejtë të shqiptarit.