Ismail Arsllani/

Çka i thoshin Mehmetriza Murtezanit-Gegës, inspektorët e UDB-së në Tetovë. -Kalvari i Gegës fillon në mars të vitit 1948, kur emërohet mësues në Nerasht të Tetovës, ku pas një muaji shpallet “informbyroist” dhe dërgohet për hetuesi në Beograd. -Si e zunë organet e Sigurimit Shtetëror “Mandelën tetovar”, me afishe në Shkup. -Gega ishte prijës dhe ideolog i rinisë tetovare për demonstratat e 1968-ës.

Tashmë kanë kaluar 55 vjet nga demonstratat e njohura të Tetovës të mbajtura më 22-23 dhjetor 1968, të parat në Maqedoni, në kohën e komunizmit më të egër, të ushtruar me shumë persekutime mbi popullin shqiptar në ish-Jugosllavi. Me këtë rast, me pietet të posaçëm kujtohet i pari i grupit, ideologu i këtyre demonstratave që tronditën regjimin komunist të atij shteti, i cili ishte i padrejtë me shqiptarët. Ishte ky Mehmetriza Murtezani – Gega nga Tetova, patrioti sypatrembur për çështjen kombëtare shqiptare, një atdhetar i madh, i cili sakrifikoi veten dhe familjen, për një të ardhme më të mirë të shqiptarëve.

Për kauzën shqiptare ishte angazhuar që në moshën më të re, duke shndërruar jetën e tij në një “skëterrë”, prapa grilave të burgut të Idrizovës në Shkup. Veprimtarinë e tij atdhetare e vazhdoi edhe pas paraqitjes së pluralizmit partiak (1990), kur iu vu në shërbim të popullit, duke marrë pjesë në shumë tubime, protesta, shënim-data, jubile, konferenca, tryeza etj., duke ndihmuar edhe punën e partive politike shqiptare, pa u përcaktuar për asnjë parti, me të vetmin qëllim që të sendërtoheshin synimet shekullore të shqiptarëve.

Mehmetriza Gega ishte i dashur, i mirëpritur dhe i respektuar kudo ku paraqitej mes popullit. Njerëzit e afronin me respekt të veçantë, sepse e nderonin si një veprimtar të dëshmuar me kohë, si një njeri me guxim deri në fanatizëm, njeri që kishte vuajtje në shpirt dhe zemër, të cilat i bartte nga burgjet ndëshkuese komuniste. Një kohë, Gegën e njihnin edhe si “Mandela i Tetovës”, sepse shumë vite kishte kaluar në burgje, për veprimtari ilegale politike e patriotike. Inspektorët e SPB të Tetovës e këshillonin që të mos merrej me politikë: “Politika është një lavire, së cilës ia sheh sherrin!”, i thoshin sa herë që para tyre s’pranonte se është marrë me politikë. Gjithçka që bëri, ishte për të mirën e popullit të vet dhe asnjëherë nuk u tremb nga pasojat.

Shtigjet jetësore të tij ishin përplot vuajtje, persekutime e dënime të rënda me burg. Duke kujtuar fillimet e veprimit të vet atdhetar, kishte thënë: “Në mars të vitit 1948, zura punë në shkollën fillore të fshatit Nerasht të Tetovës. Ishte kohë e Informbyrosë. Vetëm një muaj më pas, pa kurrfarë shpjegimesh, më arrestojnë dhe më dërgojnë në një burg të hetuesisë në Beograd, me pretekst se jam informbyroist. Kur panë se nuk jam as informbyroist dhe as komunist, pas një muaji më lëshuan nga burgu”, kishte shpaluar autorit të këtij punimi, këto kujtime përplot me vuajtje e përndjekje, që në vitin 2005, derisa Mehmetriza Gega ishte në jetë.

Nga burgu hetues i Beogradit sërish ishte kthyer në shkollën e Nerashtit, ku me angazhimin e tij dhe të kolegëve kishte shtuar numrin e nxënësve prej 60 në 240 sish, duke përfshirë edhe shtimin e numrit të vajzave. Pas katër vjet pune të suksesshme, e transferojnë në fshatin Grupçin, ku, pas një kohe të shkurtër, Inspektorati i Arsimit e kishte pezulluar nga puna.

“Nuk e di shkakun e largimit tim nga puna, por supozoja se ishim tepër të angazhuar në përfshirjen e nxënësve shqiptarë nëpër shkolla, përderisa pushteti punonte në një kurs tjetër, për hapjen e shkollave turke, në vitet 1950-1952”, ishte shprehur Gega.

Ishte kjo një kohë e zymtë për shqiptarët, të cilët, për shkak të presioneve të shumta të pushtetit të atëhershëm, detyroheshin të shpërnguleshin për në Turqi. Arsimtarët ishin ata që pengonin këtë proces të projektuar nga pushtetarët, ndaj dhe vazhdimisht ishin të përndjekur. Sistemi i egër komunist i asaj kohe nuk lejonte veprimtari legale, andaj ata vepronin në konspiracion dhe në ilegalitet të plotë, duke përgatitur dhe duke shpërndarë afishe me këto përmbajtje: “Mos shkoni në Turqi!”, “Vendi ynë është këtu!”, “Këtu do ta gjejmë lirinë!” etj.

Një ditë, nga ato të mes-viteve të 50-ta të shekullit të kaluar, organet e sigurimit shtetëror e kishin zënë në rrugë Gegën me afishe e parulla të shkruara, që duhej t’i shpërndante në rrethinën e Shkupit, ndaj dhe e kishin arrestuar. Pasojnë pesë muaj hetime të mundimshme në Tetovë, Gostivar dhe Shkup. Ndërkaq, aktakuza e ngarkonte për diçka krejt tjetër, “për shkëputje të këtyre viseve të Jugosllavisë dhe bashkimin e tyre me Shqipërinë”. Për këtë shkak, me kodin penal të legjislaturës së atëhershme, dënohet me 10 vjet heqje lirie në burgun e Idrizovës, prej të cilëve 5 vjet në izolim të plotë. Pas afër shtatë vjetësh vuajtje dënimi, me një amnisti të përgjithshme, lirohet nga burgu në mars të vitit 1962.

Pas gjashtë vjet jete jashtë grilave të burgut, menjëherë pas shpërthimit të demonstratave shqiptare në Tetovë, më 22 e 23 dhjetor të vitit 1968, organet e sigurimit shtetëror sërish e arrestojnë Mehmetriza Gegën, si ideolog kryesor.

“Kisha bërë disa vjet stazh pune në fabrikën e tekstilit “Teteks” të Tetovës, kur më 24 dhjetor, një ditë pas demonstratave në Tetovë, sërish më arrestojnë organet e sigurimit shtetëror dhe më mbyllin në Burgun e Tetovës. Pas dy javë keqtrajtimesh, ma dorëzojnë aktakuzën, në të cilën cilësohem si prijës i “demonstratave armiqësore” të vitit 1968 në Tetovë, ndërsa aty ishin radhitur edhe emrat e 14 personave të tjerë të “grupit”, në mesin e të cilëve kishte studentë, arsimtarë, punëtorë etj. Sipas aktakuzës, “kjo organizatë ka dashur që me dhunë ta bëjë shkëputjen e viseve perëndimore të Maqedonisë dhe bashkimin e tyre me Kosovën dhe Shqipërinë”.

Hetimet kishin zgjatur 5-6 muaj, deri në gjysmën e vitit 1969, kur në Gjykatën e Qarkut në Shkup kishte filluar procesi gjyqësor. “Prokurori më akuzonte për atë që kisha vënë në spikamë padrejtësitë që u bëheshin shqiptarëve në një shoqëri socialiste, ku të gjithë duhej të ishin të barabartë, pavarësisht nga përkatësia kombëtare”, shprehej me atë rast Gega, duke shtuar se kishte vërtetuar me argumente se ka shumë diskriminime që u bëhen shqiptarëve, përballë maqedonasve, të cilët kishin të gjitha të drejtat.

Sipas tij, gjykimi kishte qenë i inskenuar dhe kishte momente tragjike-komike, sepse dëshmitarët, të cilët ishin “përpunuar” nga policia, dilnin qesharakë gjatë seancave gjyqësore. “Ashtu siç mund të pritej nga organet e një sistemi totalitar, pas një procesi gjyqësor që zgjati një muaj, trupi gjykues më dënoi me shtatë vjet heqje lirie, të cilën e kam vuajtur në burgun e Idrizovës, prej nga, me një vit amnisti, lirohem më 24 dhjetor të vitit 1974, në përvjetorin e gjashtë të demonstratave të Tetovës”, kishte deklaruar asokohe, Mehmetriza Gega, në një bisedë me autorin e këtij shkrimi, të cilën pranoi ta bëjë, ndonëse ishte në moshë të shtyrë dhe në një gjendje të rëndë shëndetësore.

I djegur nga dashuria për shqipen

NT: Në Fjalorin Enciklopedik Shqiptar, 2008, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, thuhet se Bab Dudë Karbanura “mori pjesë si përfaqësues i popullit të Beratit në Kuvendin Kombëtar të Vlorës që shpalli pavarësinë e Shqipërisë, ku u zgjodh anëtar i Pleqësisë”.

Shkruan: Çelo HOXHA, Tiranë/

Në mbledhjen e dytë të Pleqësisë së Vlorës, më 3 dhjetor 1912, kryetari i Qeverisë së Përkohshme, Ismail Bej Vlora, paraqiti listën e anëtarëve të kabinetit të parë shqiptar. Si njohës i mirë i politikës dhe diplomacisë, i vetëdijshëm që puna më e madhe e qeverisë do të ishte në planin ndërkombëtar, kryeministri i parë i Shqipërisë kishte menduar si anëtarë të kabinetit “emra të njohur ndë Shqipëri dhe jashtë Shqipërisë”. Zgjedhjet e Ismail Beut s’kishin të sharë, askush nuk pati asnjë vërejtje për propozimet e tij, por Babë Dudë Karbunara, veteran i çështjes kombëtare dhe më i moshuar se Plaku i Vlorës, mori fjalën dhe ndryshoi rendin e gjërave. Ai shprehu keqardhjen që në listën e anëtarëve të kabinetit nuk ishte asnjë i krishterë. Shqetësimi i tij u mor aq shumë në konsideratë, saqë mbledhja mori fund me fjalën e tij dhe votimi i qeverisë u shty për të nesërmen.

Zgjedhja e qeverisë ishte e drejtë e Kryeministrit, i cili i paraqiste propozimet për votim Kuvendit. Mënyra si u soll Ismail Beu dhe qeveria që doli prej mbledhjes së 4 dhjetorit 1912 janë një shembull tolerance i pashfaqur më në historinë e politikës shqiptare. Kryeministri ia la në dorë Kuvendit që t’i bënte propozimet dhe t’i votonte ato. Ai bëri vetëm një specifikim: kërkoi që qeveria të kishte tetë ministra dhe jo shtatë ministra, siç e kishte menduar një ditë më parë. Arsyeja e shtimit të një ministri ishte që numri i anëtarëve të kabinetit të bëhej çift dhe postet të ndaheshin në mënyrë të barabartë: katër myslimanë dhe katër të krishterë. Dhe kështu u bë.

Shqiptarë janë krenuar gjithmonë me tolerancën e tyre fetare. Kjo është një cilësi e tyre e njohur historikisht dhe në arenën ndërkombëtare. Vetëm historianët vendas nuk i kanë kushtuar vëmendje mënyrës si u krijua kabineti i parë. Nëse do t’i kishin kushtuar vëmendje, ata nuk do të kishin bërë gabime trashanike si ai që të hiqnin nga lista e firmëtarëve të pavarësisë Babë Dudë Karbunarën.

Në disa botime të Akademisë së Shkencave në vend të tij është konsideruar firmëtar i pavarësisë një person tjetër me të njëjtin mbiemër. Në Fjalorin Enciklopedik Shqiptar, 2008, botim i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, thuhet se Bab Dudë Karbanura “mori pjesë si përfaqësues i popullit të Beratit në Kuvendin Kombëtar të Vlorës që shpalli pavarësinë e Shqipërisë, ku u zgjodh anëtar i Pleqësisë,” por nuk i përmendet fakti që ka firmosur certifikatën e lindjes së shtetit Shqiptar. Në një botim tjetër të Akademisë, albumi fotografik “Ismail Qemali, 2012, me autor Kristo Frashërin, është botuar lista e firmëtarëve të pavarësisë. Numri 4 në listë (në deklaratën origjinale firmat nuk kanë numër rendor, por e ka vënë autori i albumit), është shkruar shkronja e parë e emrit të Bab Dudës dhe mbiemri, por shpjegimi i mëtejshëm që jep Kristo Frashëri merret vesh që ai nuk e ka fjalën për patriotin veteran të Beratit. Në faqen 72 emri është shkruar në këtë formë “I(brahim). Karbunara”. Në deklaratën origjinale emri është shkruar kështu “I. Karbunara”. Në një kohë që alfabeti i shqipes nuk ishte njësuar ende, emrat shkruheshin në disa forma. Emri i Bab Dudës ishte Jorgji dhe në deklaratë është shkruar, nga vetë ai, me formën I(orgji). Ibrahim Karbunara, 1880-1947, i cili thirrej më shumë Sheh Karbunara, personi që historiani Kristo Frashëri e ka vendosur në deklaratën e pavarësisë në vend të Bab Dudës, ka qenë patriot i shquar, thuhet se ka qenë në Vlorë në 1912, por nuk e ka firmosur deklaratën e pavarësisë. Sheh Karbunara dhe i biri, Hyseni, u pushkatuan nga komunistët në 1947.

Më 1927 komisioni i Beratit për kremtimin e 25-vjetorit të qeverisjes shqiptare është treguar shumë i kujdesshëm në përpilimin e jetëshkrimit të Bab Dud Karbunarës. Ashtu ka bërë, në fakt, për të gjithë patriotët e tjerë të prefekturës së Beratit, të cilën po e sjellim të plotë, për përcjellë, veç informacionit, frymën që mbart gjuha dhe mënyra e ndërtimit të tekstit:

Bab Duda Karbunara ka lindur në lagjen Kala të Beratit në datën 3 maj 1842, ka vdekur në 19 dhetor 1917 dhe është varrosur në Kishën Shën Gjergji të lagjes në fjalë ku gjindet ende varri i tij. Ishte biri i Theodhor Karbunarës; mëma e tij quhej Aleksandra. U martua me të ndyerën Katrina e motre e Sotir Gjikës nga lagja Goricë e Beratit. I patën lindur tri vajza, të martuara, Athina, Maria, Tepsikori, nga të cilat kjo e fundit i ka vdekur.

Bab Duda kreu në vogjëli mësimet e tij në shkollën fillore të lagjes Kala të Beratit (asikohe në gjuhë greqishte), mandej shkoi në Korfus ku studioi për disa kohë dhe në fund mbaroi studimet e tij të mesme klasike në gjuhë italishte në Trieste, e mbasandej u kthye në gjirin e Atdheut të vet për të ushtruar deri në fund të jetës veprimtarinë e tij Kombëtare me një flagë të idealizmës dhe Atdhedashuris dhe kësaj idheollogjije të shenjtë i kushtoi të gjitha fuqit e tij morale, mendore e lëndore.

Bab Duda ka qenë në bashkpunim me Konstandin Kristoforidhin dhe Hoxha Tahsinin. I ndyeri veteran i frymëzuar nga ndjenjat e nxehta Kombëtare veprimtarinë e tij patriotike e kish zgjeruar edhe deri në Kishë, ku asikohe ishte mëkatë e madhe të flitej një fjalë Shqipe dhe përkundra kërcënimeve të metropolitëve të asaj kohe, shumë herë Ungjilli thehej Shqip dhe ai vetë psalte (këndonte hymne) në gjyhën Amtare. Ka qenë i persekutuar shumë herë. I ndyeri ka shërbyer edhe si mësues në shkollat e Beratit; në vjetët 1901-1902 në shkollën Rumune në lagjen Goricë për gjuhën Italishte. Në vitin 1908 pas shpalljes së konstitucionit Otoman ka dhënë mësime në gjuhën Shqipe në shkollën gjysëm gjimnazi Turqishte në Berat. Prap po në atë vjet ka qenë mësues i gjuhës Kombëtare në shkollën fillore qendrore afër xhamisë Mbret, e më pastaj në vitin 1910 në shkollën fillore të lagjes Murat Çelepi të Beratit. Pas konstitucionit Otoman në Qershor të vitit 1908 ka qenë një nga themeluesit e KLUBIT BASHKIMI në Berat. Pas çpalljes së mëvehtësis Shqiptare në datën 28 nëndor 1912 ka shkuar në Vlorë ku ishte dërguar i zgjedhur si pjestar i delegatëcies Beratase. Në vitet shkollore 1912-13-14 ka shërbyer si mësues i kursit Shqip për t’u mësuar nëpunësve të asaj kohe gjuhën Amtare. Pas turbullimeve të rebelizmës që filluan në Berat, Veterani plak Bab Duda u burgos bashkë me shumë nacionalista të tjerë Beratas”.

Profecia e Bab Dud Karbunarës: në 27 nëntor 1937, në Berat u përurua busti në mermer i tij, në një shesh që mban emrin “Babë Duda”. Busti u vendos me vendim të komisioni të Beratit për kremtimin e 25-vjetorit të pavarësisë.

Burimet historike për Bab Dudën nuk janë të shumta, por dhe në këto që kemi mundur të gjejmë ka disa mospërputhje që ia vlen t’i përmendim. Në një artikull të datës 27 qershor 2012, në gazetën Telegraf, autori Viktor Papa jep datëlindje të ndryshme nga komisioni i 37-ës dhe djegien e shtëpisë tij. Sipas këtij burimi, i cili i referohet shtypit të kohës (pa dhënë detaje të mëtejshme), shtëpia e Bab Dudës është djegur “duke u gdhirë 14 shtator 1894”, kurse komisioni, siç e kemi cituar më sipër, thotë kjo ngjarje ka ndodhur në 1895. Viktor Papa flet për një fotografi të Bab Dudës, në shpinën e së cilës ai vetë ka shënuar kushtimin për dy nipërit, kohën e daljes, tetor 1910, dhe ditëlindjen e tij, 22 prill 1942. Dhe, po aty, thotë Papa, është shkruar një fjali, e cila përcjell gjithë thelbin e jetës së Bab Dudës: “Ay që s’mëson gjuhën e vet, është i dënuar përjetë”.

Shënim: Emrin e personazhit e kam shkruar Bab Dudë dhe jo Babë Dudë, siç gjendet në botimet akademike, duke ruajtur formën si e përdornin bashkohësit e tij dhe komisioni i 25-vjetorit të qeverisjes së Shqipërisë. Për këtë artikull janë konsultuar disa burime. Në variantin origjinal të shkrimit janë specifikuar hollësisht referencat e sakta. Për natyrën eseistike të Shenjës nuk janë përfshirë në këtë botim. Burimet e konsultuara janë: AQSH, Fondi 170, Lef Nosi, Dokumente historike 1912-1918, Shtypshkronja Nënë Tereza, Tiranë; Nevila Nika, Përmbledhje dokumentesh mbi kryengritjet shqiptare, 1910-1912, botim i Institutit të Historisë-Prishtinë, 2003; Akademia e Shkencave e Shqipërisë, “Fjalor enciklopedik shqiptar”, tre vëllime, Tiranë, 2008; gazeta Telegraf, Tiranë. Kristo Frashëri, “Ismail Qemali”, album, Tiranë, 2012.

Foto: wikipedia.org

Ndriçim Kulla/

Për mua si autor u desh një punë e jashtëzakonshme studimore e analitike që kjo gjë të bëhej e mundur. Çdo histori, në një parim të përgjithshëm, që të shkruhet mirë dhe shkencërisht, duhet të kalojë nëpër tri faza: në fazën e parë të grumbullimit të të dhënave dhe burimeve, në fazën e dytë të hartimit të monografive për secilin prej burimeve të saj më përfaqësuese, dhe vetëm më pas të hartimit të një historie të përgjithshme ndërburimore, ndër-dimensionale dhe ndër-disiplinore.

“Një histori e shpirtit shqiptar”, ku shpirti, kodi i burimit etnik shqiptar dhe psikika e tij këndvështrohet në raport me letërsinë që ajo prodhoi nga shkrimi i parë shqip deri në epokën e letërsisë së realizmit socialist.

Nëse sprovën mbi poezinë dhe këngët popullore Kadareja e pat quajtur “Autobiografia e popullit tim në vargje”, një histori e poezisë shqiptare, që për një periudhë të gjatë kohe deri në fillimet e shekullit XX, do të përbënte bazën themelore të gjithë letërsisë sonë, mund të konsiderohet edhe si një histori e shpirtit shqiptar të shpalosur përgjatë historisë sonë. Për këtë arsye shinat nëpër të cilat do të shtrohet traseja e sprovave tona do të jetë sa vepra poetike aq edhe mjedisi historik që rrethoi dhe frymëzoi këto vepra. Po edhe në këtë “pasqyrë të veçantë” të shpirtit të kombit, mund të ravijëzonim disa trajektore rrugëtimi ose nëse do ta thonim poetikisht, përderisa një shpirt mund të shihet si një sinfoni zërash, një histori e tillë mund të shoqërizohet si një histori zerash të brendshëm, zërash të ndërgjegjes, të psikikës së kombit, që si një provani, kanë jehuar përbrenda shpirtit, zemrës dhe kreativitetit vetjak, nga autori në autor, për të vërshuar kështu “lumenjtë” e veprave të tyre, nëpërmjet të cilave arriti të krijohej “deti” i gjithë shpirtit të kulturës shqiptare.

Në këtë libër, zëri i përfaqësimit estetik të botës si një parathënie, do të niste me një poet shumë pak të njohur, tangjencial në letrat shqipe, siç është Mikel Maruli, përfaqësuesi i madh i estetizmit arbëror në Rilindjen europiane. Por jehona e tij do të ushtojë fort dhe fuqishëm, për t’u kthyer në një manifest të formimit estik të shpirtit shqiptar tek poeti ynë më i madh lirik, Lasgush Poradeci. Duke filluar nga Budi dhe duke u fuqizuar te Bogdani, shpirti barok arrin të krijojë një zë të fuqishëm në letërsinë tonë, ashtu siç humusi i poezisë popullore do të bëhet toka e pasur ku do ushqehen autorët tanë më përfaqësues të kësaj periudhe që po shqyrtojmë, që nga De Rada deri te Fishta. Shpirti i provanisë do të jetë një zë proverbial në qestën e arbëreshëve, duke i dhënë lartësi të papërsëritshme veprës së De Radës e Zef Skiroit, ashtu si binomi “për atme e fe” do të zenitohej në zërin e mrekullueshëm artistik të De Martinos dhe Fishtës.

Tiranë : Plejad, nëntor 2023.

396 faqe ; format i madh 16 x 23.5 cm.

Besim Ndregjoni/

Kan kaluar vetëm pak ditë nga vizita e një përfaqësie e të Përndjekurve Politikë shqiptar në Vatikan me Shenjtërinë e tij Papa Franceskun. Kjo vizitë historike e përfaqësisë tonë konsakron rëndësinë e të kaluemes tonë tragjike, dhe synon njëkohësisht , përkrahjen e Selisë së Shenjtë ndaj shqiptarve antikomunistë, që përballuan terrorin psikologjik, fizik, të diktaturës enveriste e cila gjatë gjithë sundimit të saj përdori në mënyrë ekstreme ideologjinë staliniste me reprezalje në shkatrimin e jetëve njerzore. Për të sunduar diktatori ma i egër e më kriminel Enver Hoxha përdori ndaj popullit të tij të gjitha aktet kriminale, si pushkatimin me dhe pa gjygj, burgosjen politike, pa njohur asnjë lloj moshe që nga adoleshenca, e deri në moshën madhore mbi 85vjeç. Internimet masive të familjeve veriore, shkatrimin e itenditetit kombëtar me vënjen e yllit bolshevik në flamurin kombëtar, që nga veshjet shqiptare shekullore, e deri tek besimin në Zot. Vëmendja e Atit të shejtë ndaj të mbijetuarve të diktaturës ishte përpjekja e tij në shërbim të shoqërisë shqiptare me ringjall një Shqipëri me Zotin e për njeriun! Sot, Shqipëria ende e pa shërueme nga plagët e murtajës komuniste, ende e trazueme nga mbeturinat helmuese të klasës politike aktuale në jetën e përditshme e në ndërgjegjen e secilit , mban gjallë një të kalueme monsturoze që refuzon me vdekë dhe nuk ka fuqi me ushqye të renë demokratike që duhet të jetoi. Përfaqësia jonë në Vatikan ishin dëshmitarët okular të epokës komuniste, ata ishin shqiponjat e lirisë që në mes plumbave, torturave dhe terrorizmit sadist enverist, ngritën flamurin pa yll në revoltën antikomuniste të Spaçit duke mbrojtur itenditentin kombëtar. Demir Pojani që nuk u e njohti frikën përpara torturave, por u qëndronte si shqiponjë sadistëve të Spaçit, mirditori Xhet Kadeli që me mençurinë e oroshianit deklamonte në at revoltë qëndresën përball xhelatëve, Piktori 88 vjeçar Gëzim Çela që pikturoi në liri, masakrën e burgjeve komuniste, dhe kampet e punës, që kaloi gjatë dhjetra viteve në burgjet politike. Nuri Stepa i urti, e i pamposhturi, dhe një ndër protogonistët e asaj revolte, por që nuk din të mburret vetëm përmend heroizmin e shokëve që u pushkatuan. Vlonjati Qemal Demiri që e kishte të shejtë flamurin e Ismail Bej Vlorës. Pavllo Popa qëndrestari që mbrojti heroin Pal Zefin nga policët kriminel të Spaçit. Lorenc Luka i lindur në internim, e një kontribuues i madh në drejtimin e Bashkisë Shkodër për ngritjen e muzeut të Kujtesës. Si dhe unë, ish i Përndjekur Politikë nga regjimi komunistë, Misionar i ngritjes së Murit të Kujtesës për 6000 të pushkatuarit politikë që ju kan humbur eshtrat, biri i një antifashisti, dhe humanistit që shpëtoi jetë hebrenjsh, dhe u dënuar për motive politike si agjent i anglo-amerikanëve me dhjetra vite burg, nipi i tre të pushkatuarve, dhe dy të mbyturve në hetusi nga torturat çnjerzore. Sëbashku me këtë përfaqësi fisnikësh e qëndrestarësh të mbijetuarve të komunizmit, ishte Kryeipeshkvi Shkodër –Pultit, Imzot Angelo Masafra , arbëreshi patriot, udhëheqësi shpirtnor i besimit katolik, mbrojtsi i zjarrtë i të Drejtave dhe Lirive të Njeriut për ish të përndjekurit politikë gjatë tre dekadave, dhe kleriku që mbrojti godinën e burgut të Spaçit pa u rrënua, kontribuesi i këtij takimi historik! Këta ishin dëshmitarët okular të epokës komuniste në takimin historik me Papa Franceskun. Ne i treguam shenjtërisë së tij vuajtjen e pamerituar dhe forcën e karakterit me i qëndrue besnik vetes, tu përfshi edhe atë të jetës. Ne i përsëritëm Papa Franceskut , se në katastrofën komuniste, ka pasë një element që ka mbajtur nji qëndrim frymëzues për ne e për breznitë e ardhshme. Ky element ka qënë popullsia me besimin katolik dhe udhëheqësit e saj shpirtnor kleri katolik. Dhe emocionet e veçanta ishte kur i dorzova letrën e At Patër Mëshkallës këtij gjikandi fetar e atdhetar, në kohën që diktatura po shembte kisha e xhamia, ai kishte guximin me i shkruar Kryeministrit sadist kriminelit Mehmet Shehu sepse ju komunistët, po e ktheni Shqipërinë, me tre besime fetare shekullore, në një vend atesit në rang botëror. Binomi “Fe e Atdhe”gjatë viteve të diktaturës së kuqe , u tregua një fortesë e pathyeshme, dhe e papërkulshme! Kjo ishte e vërteta që ja përsëritëm Shenjtërisë së tij që Shqipëria ishte një shtet burg ku akuzoheshin pa faj, arrestoheshin pa faj, torturoheshin pa faj, por ata i qëndruan besnik fesë që besonin dhe nuk e harruan asnjëherë “Nanën Shqipëri.” Para skuadrave të pushkatimit ata thirrnin: Rroftë Shqipnia, Rroftë Krishti Mbret, Rroftë Papa. Këta atdhetarë kan ra në heshtjen e përhershme, dhe kan lavdinë e përhershme të një populli me mirënjohje. Martirizimi i klerikëve shqiptarë dhe persekutimi i veçantë i klerikëve e besimtarve katolikë shqiptarë janë fakte që duhen studjuar si manifestime monsturoze të diskreminimit fetar dhe politik në Shqipëri. Shqipëria pret nji përgjigje! Shoqëria shqiptare nuk do të shërohet kurrë pa dal në pah e vërteta. Martirizimi i 35% të shqiptarve duhen studjuar, dhe jo të përdoret propaganda komuniste për të përjetsuar emrin e diktatorit nëper godina shtetnore e të heshtish përball këtij martirizmi. Prandaj duhet studimi sistematikisht që të kuptohet e mos të përsëritet. Pse ngjau kjo katastrofë për shqiptarët? Cilët janë faktorët që e prodhuan? Pse heshtet nga 32 vite pluralizëm ndaj të së vërtetës që ka ndodhur!

Madhështia shpirtnore e shqiptarve antikomunistë jehon çdo ditë!

Pak rëndësi ka pasë për xhelatët ekzekutues, se historia e popullit shqiptar, nuk njeh rast të vetëm kur të mbijetuarit e diktaturës kan qënë pjesëmarrës e në shumë raste udhëheqës në kalvarin shekullor të vendit tonë, e në luftra kundër armiqëve kërcënues e sidomos komuniteti katolik, dhe tani në pluralizmin e deformuar shqiptar, kontributi i të mbijetuarve të diktaturës me mesazhet e paqes në forcimin e një Shqipërie të lirë, që përpiqet me qënë europiane.

Dashuria dhe shërbimi ndaj atdheut rrjedhin nga detyrat e mirënjohjes, ndryshe nga klasa politike aktuale që gjatë tre dekadave manifeston urrejtje, dhe e ka kthyer shtetin në një çiflik të vetin, duke ndjekur rrugën e diktatorit.

Sot andrra e keqe ku duan të ja zgjasin jetën politikanet e indokrinueme pasardhs të komunizmit ka përfundue. Jo vetëm ata që janë përgjegjës direkt në krimet e kryeme , por dhe ata që margjinalisht ndjehen fajtorë sepse kan hesht gjatë këtij tranzicjoni duhet të ndihen fajtorë sepse kan hesht. Shoqëria duhet të kalojë nëpër procesin e rivlerësimit të përgjegjësisë së tyre dhe jo në qëndrimin imoral dhe amoral në ditët e vështira që po kalojmë. Papa Francesku çmoi lartë kauzën e të përndjekurve politikë shqiptar që kan përbuzur hakmarrjen, një fitore morale shqiptare me përpjesëtimet historike, që këputi zingjirin e hakmarrjes. Ai e bekoi këtë kauzë , sepse falja e fajit ka zanafillë hynjore , asht karakteristikë e shpirtmadhësisë së të përndjekurve politikë shqiptar, ky është një ogur i mirë, i këtyre shqiptarve të mirë , që kan vendos mospërsëritjen e tragjedisë së kalueme. Ne nuk gjykojmë! Krimin ta dënoi drejtësia.

Nga qelitë e errta të burgjeve komuniste , nga kampet e vdekjes të Shqipërisë së martirizueme një shoqëri e re po ngrihet, po rritet me i dhanë formë nji të ardhme ma të mirë për vete dhe për prindërit e tyre që vuajnë nga pesha e fajit të heshtjes. Sakrifikicat e të përndjekurve politikë shqiptar do të njohin vlersimin e tyre të plotë , dhe mirënjohjen e përhershme vetëm atëherë kur parimet që ata mbrojtën me çmimin e jetës së tyre do të pasurojnë mendimin tonë, dhe do të udhëheqin veprat e e bashkëatdhetarve të tyre në të ardhmen.

Indiferenca për të kaluemen tonë tragjike që ne të mbijetuarit e diktaturës dëshmojmë.

Burimi kryesor i heshtjes para krimit të kryer …. na frikson!

Vizita historike, bekimi dhe mbështetja e Shenjtërisë tuaj, Papa Francesku për ne të mbijetuarit e diktaturës, është këmbanë alearmi për politikanët e tranzicjonit shqiptar që kërkojnë përjetsimin e figurës së diktatorit.

Bekimi i Papa Franceskut me 25 tetor 2023 për kombin shqiptar është lumturia shpirtnore për demokracinë dhe paqen. Nuk ka paqe pa drejtsi, nuk mund të ketë drejtsi pa kërkuar t*falun, nuk mund të ketë falje pa të vërtetën. Kështu na mësonte Papa Wojtila në vitin e parë pluralizmit 1993.

Nga shpirtat e të mbijetuarve të diktaturës komuniste del Mirnjohja:

FALIMINDERIT SHENJTËRIA E JUAJ PAPA FRANCESKU!

VATRA TAMPA BAY FTON TË GJITHË SHQIPTARËT NË FESTËN E FLAMURIT KOMBËTAR.