Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shoqata “Iliria” në Saint Louis organizoi festën e abetares dhe mbylljen e vitit shkollor

by

Besian Gjika/

Ditën e shtunë, në datë 3 qershor 2023, në zyrën e shoqatës Iliria në Saint Louis u zhvillua festa e abetares dhe mbyllja e vitit shkollor. Kjo festë është shumë e rëndësishme për fëmijët dhe vetëvetiu përmban emocion. Ishte shumë e lehtë ta dalloje atë tek secili prej tyre teksa pëshpërisnin si zogj të vegjël vjershat të cilat u kishte shpërndarë mësuesja për t’i mësuar.

Aktiviteti u drejtua me shumë elegancë e thjeshtësi nga anëtarja e shoqstës znj. Nexhi Sula. Për të pranishmit në fillim u luajt e këndua himni kombëtar shqiptar dhe pas tij fjalën e parë për të pranishmit e mbajti kryetari i shoqatës, z. Besian Gjika. Pasi bëri një përmbledhje të përgjithshme të mbarëvatjes së shkollës shqipe dhe projekteve të shoqatës në këto dy vite që prej fillimit të saj në gusht të vitit 2021, theksoi rëndësinë dhe seriozitetin që duhet të kenë të gjitha angazhimet që kanë të bëjnë me fëmijët. Pas hapjes së shkollës dhe krijimit të ekipeve sportive, bordi drejtues do të fokusohet të realizojë brenda këtij viti krijimin e një bibloteke me libra të ndryshëm mësimor dhe letrar duke u dhënë më tepër mundësi nxënësve të ekspozohen me leximin në gjuhën shqipe. Në fund të fjalës së tij falenderoi të katër trajnerët e futbollit që janë angazhuar me fëmijët që prej vitit të kaluar dhe në veçanti mësuesen e shkollës shqipe znjsh. Rafaela Hajdini e cila e vetme arriti këtë vit shkollor të përgatiste programin për klasën e parë dhe të dytë, sëbashku me mësimdhënien. Më tej fjalën e mori nënkryetari z. Xhevat Dullovi njëkohësisht edhe prind i një nxënëse. Ai bëri një rezyme të punës gjatë këtyre dy viteve ku ndër të tjera, theksoi edhe përfitimin që marrin të gjithë fëmijët nga mësimi i gjuhës shqipe në shkollë duke u bazuar në shëmbuj konkretë. Duke qenë vetë nga Kosova, ai tregoi edhe peripecitë e kaluara në mësimin e shqipes në kohën kur Kosova ishte nën sundimin serb dhe fjalë inkurajuese për të gjithë prindërit që të mbështesin këtë nismë sa të çmuar dhe po aq të rëndësishme për brezat në vazhdim. Një fjalë falenderuese dhe përshëndetëse për prindërit dhe të ftuarit beri në fund edhe mësuese Rafaela. Fjala saj u prit me shumë ngrohtësi dhe respekt nga të pranishmit duke marrë duartrokitje të shumta.

Aktiviteti vazhdoi me recitimet e nxënësve të përgatitura me shumë kujdes nga mësuesja. Në fillim u bënë recitime në grup dhe më pas në mënyrë individuale duke përfshirë të gjithë gërmat e alfabetit. Emocionet e recitimit ndiheshin në fillim tek nxënësit por me kalimin e kohës treguan siguri dhe pas përfundimit të programit në fytyrat e tyre të çiltërta dallohej qartësisht gëzimi.

Për nxënësit Pastiçeria Bello kishte përgatitur një tortë speciale me gërmat e alfabeti sëbashku me embëlsira të tjera e pije freskuese ndaj gjejmë rastin ta falenderojmë nga zemra pronarin e saj z. Arben Bello për të gjitha dhuratat që bën sa herë shoqata ka aktivitete.

Në fund bordi drejtues falenderon me shumë konsideratë të gjithë prindërit që i sjellin fëmijët në shkollë dhe mbështesin kauzat kombëtare sëbashku me të gjithë dhuruesit bashkëpatrotë prej të cilëve bëhet e mundur edhe funksionimi i shoqatës dhe programeve të tjera.

NAT0 deploys 700 additional troops in Kosovo after clashes in Serb-majority North

by

Secretary General Jens Stoltenberg told reporters in Oslo that the decision had been made to send 700 more troops to Kosova and to place an additional battalion on high alert in case it needs to be deployed. NATO has some 4,000 troops currently in Kosova.

The NATO-led peacekeeping force said on Monday that 25 of its troops were injured in clashes with ethnic Serbs in northern Kosovo as they tried to block the newly elected Albanian mayors from accessing the municipal offices. “Several soldiers of the Italian and Hungarian KFOR contingent were the subject of unprovoked attacks and sustained trauma wounds with fractures and burns due to the explosion of incendiary devices,” the NATO peacekeepers statement said.

The ethnic Serbs clashed with NATO troops and Kosovo police in the municipality of Zvecan, 45 kilometers (28 miles) north of the capital. The soldiers fired tear gas and stun grenades to protect the Kosovar officers and disperse protesters, according to witnesses. The Serb protestors responded by throwing rocks and other hard objects at them, AP news reported.

The United States and the European Union have stepped up efforts to mediate the Kosovo-Serbia dispute, fearing further instability in Europe as Russia’s war rages in Ukraine. Serbia has put its military on high alert. Russian Foreign Minister Sergei Lavrov wasted no time in laying blame on the US and NATO. EU foreign policy chief Josep Borrell urged the leaders of Kosovo and Serbia to immediately de-escalate tensions, saying the clashes were “absolutely unacceptable”. US Ambassador Jeff Hovenier met with Kosova President Vjosa Osmani. Together they held meetings with the ambassadors of the U.S., France, Italy, Germany and the UK.

On Monday, Kosovar police and the NATO-led Kosovo Force, (KFOR) were seen protecting the municipal buildings in Zvecan, Leposavic, Zubin Potok and Mitrovica, four municipalities in the north that held early elections last month, AP news reports. The votes were largely boycotted by ethnic Serbs, who form the majority in those areas. Only ethnic Albanian or other smaller minority representatives were elected to the mayoral posts and assemblies. The protests started on Friday, which was the first day of work for the newly elected mayors, when dozens of citizens and policemen were injured. Kosovo police fired tear gas to disperse the crowd and let the new officials into the offices, before the NATO-led peacekeepers intervened.

In the capital, Pristina, the new mayors of Zvecan, Ilir Peci, and of Zubin Potok, Izmir Zeqiri, met the EU Ambassador in Kosovo, Tomas Szunyog, and US Ambassador, Jeffrey Hovenier.

Reports say that journalists were targeted by Serbs in Northern Kosova and their vehicles were damaged and sprayed with Serb nationalist symbols. The Association of Journalists of Kosovo registered around 18 attacks on media crews on Friday, Monday and Tuesday.

Source: AP News, Reuters Reporting

Ta ruajmë, ta flasim dhe të na rrojë në jetë të jetëve gjuha jonë e bukur dhe hyjnore shqipe

by

Dritan Mashi/

Na i qëndis disa fjalë për “Dielli”-n, ” – kështu më tha Sokoli….E mendova paksa, por thashë jo, se është më mirë t’ia filloj me atë çka na tha një nxënës në shqip: “A nuk do vijmë përsëri pas pushimeve, si në shkollën e detyrueshme?”

A ka më kënaqësi kur fëmija, i lindur dhe rritur në dhè të huaj komunikon shqip dhe mbi të gjitha kur ke kontribuar që t’ia shtosh të nxënit? Jo, më shumë, është mrekulli.

Kështu u ndjemë edhe ne, mësues e prindër, të shkollës së gjuhës shqipe “Gjergj Fishta” në Levico Terme (TN) Itali, ditën e djeshme në mbylljen e vitit shkollor 2022-2023. Me fytyra të qeshura, me muzikë shqip, duke hedhur valle dhe kënduar, na dukej vetja si në shtëpitë tona, atje ku edhe cicërima e zogut të duket shqip. Kjo është kënaqësia e jetës së prindit, kjo është kënaqësia e mësuesit dhe duhet të jetë edhe kënaqësia e komunitetit, që fëmijët tanë, kudo që të ndodhen, të komunikojnë në gjuhën e të parëve, gjuhën shqipe.

Në këtë ceremoni të vogël, ashtu siç jemi një shkollë e vogël, në një qytet të vogël, me komunitet shqiptar të vogël, por me zemër shqiptarie të madhe, na nderoi edhe kryetari i komunës, ku cilësoi integrimin e komunitetit tonë dhe ruajtjen e identitetit tonë kombëtar dhe na ndihmoi të shpërndanin certifikatat për çdo nxënës që frekuentoi mësimin e gjuhës shqipe!

“A nuk do vijmë përsëri pas pushimeve, si në shkollën e detyrueshme?”

Kjo është fjali që duhet qëndisur dhe me shkronja të mëdhà. Duhet qëndisur dhe të ruhet si suvenir në të gjitha shtëpitë tona, nëpër të gjitha shoqatat, në të gjitha dyqanet dhe selitë diplomatike ku hyn dhe del shqiptaria. Ta ruajmë, ta flasim dhe të na rrojë në jetë të jetëve gjuha jonë e bukur dhe hyjnore shqipe!

Pesë vjet më parë u shua akademiku Kolec Topalli, i cili një jetë të tërë ia kushtoi shqipes

by

Bledi Filipi/

Gjuhëtar, profesor, Mësues i Popullit. Lindi në Shkodër, më 4 dhjetor 1938 dhe u shua në Tiranë më , 24 maj 2018. Në Shkodër kreu dhe shkollën e mesme dhe ndoqi studimet e larta në ILP të Shkodrës dhe i përfundoi në degën e gjuhës shqipe e të letërsisë në UT (1964). Ka punuar si mësues në rrethet Kukës, Lezhë, Gramsh e Krujë. Sekretar i përgjithshëm i Presidentit të Republikës (1992-1997), punonjës shkencor Institutin e Gjuhësisë e të Letërsisë (1997-2006), këshilltar në ambasadën e Shqipërisë në Romë (2006-2007). Gjatë viteve të shërbimit në arsim u mor me studime gjuhësore dhe përgatiti dy disertacione (1986, 1991). Ka trajtuar kryesisht probleme të fonetikës historike të shqipes. (FESh III, 2008)

Ka punuar rreth 45 vjet në fushën e historisë së gjuhës shqipe .
Që nga fillimet e viteve ’70 e deri në vitet e fundit të jetës nuk rreshti së shkruari për çështje të historisë së gjuhës shqipe dhe shqipes së sotme.

Titullar i lëndës, fonetikës historike në Universitetit e Tiranës. I numërohen më shumë se 180 tituj : monografi, kumtesa etj. Ndër veprat e tij më të rëndësishme përmendim:
“Theksi në gjuhën shqipe” (1995); “ Për historinë e hundorësisë së zanoreve shqipe“ (1996);
“ Zhvillimi historik i diftongjeve të shqipes” (1998); “ Bazat e fonetikës të gjuhës shqipe” (2005); “Fonetika historike e gjuhës shqipe” (2007); “ Gramatikë historike e gjuhës shqipe” (2011); “ Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe” (2017) etj.

Fjalori etimologjik i gjuhës shqipe është një vepër madhore për etimologjinë shqipe. Autori si pikë referimi ka pasur studimet e Çabejt, që i kanë shërbyer njëherazi edhe si pikëmbërritje dhe si pikënisje; si pikëmbërritje, meqenëse në hulumtimet e tij janë përmbledhur të gjitha studimet e mëparshme bashkë me kritika përkatëse; si pikënisje, meqenëse plotësimet, shtesat e zgjidhjet e reja i ka bërë nga ky dijetar, ashtu sikurse ai vetë në kohën e tij mori si pikë referimi studimet etimologjike të Gustav Mayerit. (FEGjSh, 2017-7, K.T)

Për këtë Fjalor autori ka pohuar se punën kërkimore e kishte nisur qysh në vitet ’70 të shekullit të kaluar dhe u kurorëzua në vitin 2017.
Fjalorët etimologjikë janë një pasqyrë e historisë së gjuhës dhe në një kuptim më të gjerë janë pasqyrë e historisë së vet popullit që e flet atë.

Me anë të tyre shkohet në thellësi deri te rrënjët e gjuhës, aty ku kanë gurët e themelit, e ruajtur në shekuj e mijëvjeçarë dhe e zhvilluar dhe e përpunuar në rrjedhat e kohës. ( FEGjSh,2017, K.T)

Fjalori u shërben të gjithëve. U shërben albanologëve, indoevropianistëve, ballkanologëve, helenistëve, romanistëve, sllavistëve etj.
Autori në Fajlor shtjellon nga ana etimologjike një pjesë të madhe të pasurisë leksikore të gjuhës shqipe, të cilën e ka vjelë nga fjalorë të botuar, materiale folklorike a dialektore dhe shkrimet e autorëve të vjetër dhe të rinj. Ai përmban fjalë të fondit të tashëguar indoevropian, krijime të brendshme të shqipes, huazime antike e mesjetare, ndërkombëtarizma etj.

Struktura e fjalorit është e tillë që mundëson, krahas analizës etimologjike, edhe analizën e të dhënave me karakter semantik, fonetik, gramatikor e fjalëformues, që janë të domosdoshme për të arritur te burimi i fjalës.

Por që nga dalja në dritë e veprës e deri më sot, janë shfaqur një sërë “gjuhëtarësh” që e sulmojnë duke thënë që duhet ndaluar. Ata që hedhin baltë mbi veprën e Topallit duhet të dinë një herë e mirë që etimologjia shkencore do fakte dhe jo fjalë.
Në mbyllje do të citoj prof. dr.Valter Memisha me kumtesën e mbajtur në Shkodër në paraqitjen e veprës në Universitetin “Luigj Gurakuqi”:
Fjalori etimologjik i gjuhës shqipe, i hartuar nga K. Topalli, i cili plotëson zbrazëtinë e së shkuarës, është i domosdoshëm për të tashmen dhe do të jetë po kaq i domosdoshëm dhe pikë referimi për të ardhmen. Një vepër e tillë, për vështirësitë e mëdha që ka kjo fushë dhe për mangësitë e tjera që paraqet studimi i shqipes, nuk mund të quhet asnjëherë e përfunduar, aq më pak e përkryer. Ajo përbën vetëm një piketë të re në udhën e gjatë të studimeve etimologjike për gjuhën shqipe.
( V. Memisha, 2018)

Jashar Erebara, mbrojtës i interesave kombëtare; në kuadër të 70-vjetorit të vdekjes

by

Nga Najada Velçani/

Jashar Erebara hyri në jetën politike shqiptare në fund të shekullit XIX dhe në gjysmën e e parë të shekullit XX. Lindi në qytetin e Podjevës, në LLap më 1872, ku kaloi vitet e para të fëmijërisë. Babai i tij quhej Sadik Fejzullahu, i cili punonte në ushtrinë turke si nëpunës i postë-telegrafit.

Pas vdekjes së të atit për të u kujdes e ëma. Në vitin 1877 zhvendosen në Mostar, ku Jashari ishte pesë vjeç. Babai i tij filloj punë në zyrën e Postë-Telegrafisë së Mostarit (sot në Bosnje-Hercegovinë), ku më vonë u emërua në postin e zëvëndësdrejtorit të postës. Pas Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (1878), Serbia fitoi pavarësinë dhe me këtë Mostari iu bashkua Serbisë. I gjendur në këtë situatë familja Fejzullahu shpërngulen në Dibër ku u strehuan fillimisht në xhaminë e Bajram Beut. Mësimet e para Jashar Erebara i mori në shkollën fillore turke të Dibrës ku ishte i detyruar të mësonte gjuhën turke. Gjithashtu ai mësoi dhe gjuhën shqipe që e dëshironte aq shumë. Mësuesi i parë që i mësoi gjuhën shqipe ishte Said Najdeni.

Babai i vdiq në mal si i përndjekur, mamaja dhe e motra i vdiqën nga turbekulozi, ndërsa i vëllai Zeneli emigroi dhe nuk dihet asgjë për atë. Me vdekjen e familjarëve ai u strehua te familja Erebara në Dibër. Më pas Erebara braktis Dibrën dhe vendoset në Manastir ku mbaroi gjimnazin. Në vitin 1892, ai u regjistrua në shkollën normale të Bukureshtit ku u përgatit për profesionin e mësuesit. Ai punoi në ngritjen e ndërgjegjes kombëtare dhe për realizimin e këtij qëllimi filloi si publicist në gazetat rumune “Avdenit”, “Dropetul” dhe “Lassa”’.

Në vitin 1899 ka nënshkruar një dokument “Në emër të kombit shqiptar” nga atdhetarët shqiptarë të Bukureshtit, të cilët bënin pjesë në rrethin e studentëve për gjendjen e shkollave dhe të arsimit.

Në vitet 1902-1906 ka udhëhequr gazetën “Albania” të Beogradit ku shquhet për shkrimet e tij analitike. Në këtë gazetë ai pasqyronte frymën demokratike dhe përparimtare të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Më pas ai vendoset në Kumanovë ku themeloi klubin e tij “Klubi shqiptar i Kumanovës”. Jashar Erebara, si njohës i mirë i arsmit dhe i gjuhës hapi shkollën e parë shqipe. Më 1911 hartoi abetaren e Kumanovës, të njohur me emrin Abece-ja e Jashar Erebarës, e cila u shpërnda edhe në Kosovë. Në vitet 1911-1912 Erebara nxorri gazetën “Shkupi” e cila ishte gazeta e parë në trevat e Kosovës dhe Maqedonisë.

Jashar Erebara pati shumë bashkëpunime me personalitetet e njohura të lëvizjes kombëtare shqiptare, si: Nikolla Naço, Mihal Grameno, Mit’hat Frashëri, Mitrush Kuteli, Hilë Mosi, Çerçiz Topulli etj.. Ai zhvilloi veprimtari të ndryshme atdhetare si me çështjen e shkollave dhe të arsimit, në hapjen e shumë shkollave në Maqedoni dhe në Kosovë.

Në vitin 1913 Jashar Erebara vendoset në Vlorë, në qeverinë e Ismail Qemalit ku dha një kontribut të madh në vendosjen e pushtetit demokratik në Shqipëri. Në 1914 Erebara vendoset në Durrës, në kohën e qeverisë së Durrësit. Më 1914-1915, ai së bashku me disa atdhetarë të tjerë shkuan në Vjenë për të penguar copëtimin e trojeve shqiptare. Më 1916 kthehet në Prishtinë në postin e Komisiariatit Qeveritar pranë Bashkisë së Prishtinës. Synimi i tij ishte hapja e shkollave shqipe dhe librarive në gjithë territorin e Kosovës. Organizoi disa kurse për mësimin e gjuhës shqipe. Për këto aktivitete që ai zhvilloi e internuan në Karllovc për 18 muaj.

Më 1918, pasi kreu internimin, u kthye përsëri në Kosovë ku u takua me Bajram Currin i cili ishte kryetar i “Komitetit të Kosovës”. Bajram Curri e vendosi Erebarën sekretar të këtij Komiteti. Mbas dy vitesh që qëndroi në Kosovë, në vitin 1920 u kthye në Shqipëri ku u angazhua në politikë dhe arsim. Në vitin 1921 ishte anëtar i Këshillit Bashkiak të Tiranës dhe anëtar i shoqatës “Djelmëria Dibrane” të muhaxhirëve të ardhur nga Dibra. Ai u përpoq shumë që t’i ndihmonte dibranët duke ju siguruar kushtet elementare të jetesës.

Jashar Erebara ishte një personalitet i shquar. Në vitin 1939 u bë deputet i Dibrës në Parlamentin Shqiptar. Ai ishte njohës i mirë i problemeve të ekonomisë gjë që ndihmoi në rimëkëmbjen e saj pasi Shqipëria ishte në një nivel të ulët ekonomik. Gjatë kohës që ishte deputet u përpoq shumë për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë. Në vitin 1940 Jashar Erebara doli në pension. Gjatë kësaj kohe u angazhua në shoqata të shumta.

Viti 1945 shënon një kthesë të errët për jetën e tij. Për 8 vjet, saktësisht përgjatë viteve 1945-1953, atij i bëhen padrejtësi duke e përndjekur politikisht dhe ekonomikisht. E gjithë pasuria iu sekuestrua dhe, duke qënë në këto rrethana, pasuria e tij e vetme që ishin librat dhe dokumentet me vlerë që ai i ruante me fanatizëm u detyrua t’i shiste. Kjo ishte humbja më kolosale që ai pati. Pas shumë kërkesash që ai bëri për të vendosur drejtësinë e tij, më 3 prill të vitit 1946 fitoi të drejtën e një shpërblimi patriotik mujor e cila zgjati vetëm një vit. Jashar Erebarën e akuzonin se ka qënë deputet në regjimin e Zogut dhe për këtë arsye e sulmonin. Pas shumë peripecirash që kaloi, që nga nxjerrja me dhumë nga shtëpia, shpërngulja në Berat, vendosja e një pesioni prej 11.13 lekësh e cila nuk i zgjati as një vit. Jashar Erebara u nda nga jeta më 24 qershor 1953.