Nga Adnan MehmetiPresident i Shoqatës së Shkrinmtarëve Shqiptaro-AmerikanëNju Jork, 9 dhjetor 2022/

Të nderuar familjarë të poetit Luigj Çekaj!Të nderuar anëtarë të Shoqatës, miq të poetit!
Sot përkujtojmë emrin e veprën e Luigj Çekaj në atë univers kujtimesh të famijarëve të tij, të afërmëve të tij, të mbresave që na dhe jeta e tij e vështirë, e bukur, e jashtëzakoshme, sfiduese.Çfarë largpamësie kishte poeti Luigj? Mbase kur të lexojmë atë do të shohim frymën e tij, ëndrrat e tij, dhimbjet e tij. Ishte pjesa e bukur e kombit në mërgimin e detyruar.
Do të vijnë prap mbrëmjet, por unë s’jam më atje!Dhe ti, si gjithmonë do të kujtoshDuraluminin e ftohtë të ikjes…——-Por do të vij edhe një mbrëmje tjetër…
Ç’të themi më parë për Luigjin? Do të donim ta kishim atë në tribunat me fjalët e mençura që i takonin jetës së tij të mbushur me kaq sakrifica, me kaq pasione të bukura. Me atdhetarizmin e papërshkruar para të cilit ne do jemi si një shkollë e dobishme. Luigj Çekaj ishte dhimbja e forca jonë.Një jetë gati e ndarë përgjysëm mes Shkodrës dhe Bronxit.Ah, mos harrojmë se 2 vitet e jetës së tij foshnjore ai i kaloi në Shkrelin e mbushur me kaq histori, legjenda, këngë në Malësinë e Madhe. Ishte një djep që do i jepte krenarinë e malësorit, urtinë e odave, forcën e zemrës së tij. E Shkodra do mençurohej edhe më shumë nga një bir malësori me atë konbtribut të madh që ai dha në gazetat që drejtonte.Ai që kërkonte shkallë jete po jeta e tij do të merrte tatëpjetën tragjike. Diktatura do ia vyshkte e priste filizët e ëndrrave të tij djaloshare.
Gjeti një mundësi të vazhdonte për inxhineri po shumë shpejt e përjashtojnë. Donte të merrej me letërsi po për shtetin e kohës ishte i papërshtatshëm.Jeta e tij do të merrte frymë vetëm në Amerikë, si emigrant politik. Vendoset në Bronx, ku gjatë viteve 1994-1998 punon në revistën “Trojet tona” ndërsa në vazhdim në revistën “Jeta katolike” organ i Kishës Katolike Shqiptare “Zonja e Shkodrës”. Në Nju Jork, ku jetoi mjaft vite familjarisht, ka botuar dy librat me poezi: “Vjeshta në aeroporte”, dhe “Nënë, hije e kaltër prej loti”, “Unë vij nga Shkodra” 2004, ku ka përmbledhur mbresat e kujtimet e tij nga jeta në Shqipëri dhe Amerikë, si dhe librin e fundit “Një shkrelas në Manhattan”.
***
Vetëm gati para një muaji në këtë qytet ne përkujtuam 20-vjetorin e Shoqatës sonë. Një përurim simbolik kur kujtuam ata që kanë kontribuar për Shoqatën e Shkrimtarëve. Midis tyre kujtuam dhe Luigjin për botimin e librave të tij që edhe sot lexohen me mjaft ëndje, respekt për artin që ato përcjellin.Ai ishte sekretari i parë i Shoqatës sonë atëherë kur ne kishim kaq shumë nevojë për përvojën e tij.
Përvoja jetësore dhe njohja e krijuesve të Amerikës nga ana e tij e bënë të domosdoshme atë për të marrë këtë detyrë, krejt vullnetare po dhe mjaft të dobishme. Edhe më vonë ai ishte dhe mbeti një aktivist i devotshëm.Mjaft natyrshëm ai ishte në çdo hap të Shoqatës.Jo vetëm në vitet kur ai ishte sekretar, por dhe në vitet e mëpasmë ai ishte shkrirë me jetën e saj. Ishte lidhur shpirtërisht me secilin aktivitet që bënim ne. Dhe nuk ishte fjala vetëm për Nju Jorkun, Stamfordin po dhe më larg.Ishte një nder i merituar për të dhe që ai na e dërgoi më larg emocionin tonë. Ai erdhi me autobus në Boston. Atë ditë shkrimtarët vizituan Kishën e Nolit në Boston. Akoma e kam para sysh emocionin që ai kishte. Vinte vazhdimisht në takime. Ishte në 10-vjetorin. Në 15-vjetorin e Shoqatës ne ndamë çmim për të. Në 20-vjetorin na mungoi fizikisht, por e patëm fatin ta kishim me 4 veprat e tij të botuara dhe anëtarët e familjes.
Në të gjithë botimet që ka bërë Shoqata jonë në vite në formën e antologjive ka qenë dhe krijimtaria e tij që mbetet shembull frymëzimi për poetët më të rinj. Kjo është bërë në të dy vëllimet “Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë”, në librin “Autorë dhe vepra” si dhe në numrat e revistës PENA.Edhe numri i fundit i Penes, që po prezantohet sot para lexuesve është me portetin e poetit shkodran.Nuk ishte rastësi që në aktivitetin e 20-vjetorit të Shoqatës për të ndahej dhe një Çmim “Luigj Çeka “. Katër veprat e tij gjenden në Bibliotekën e Shoqatës së Shkrimtarëve.
Një monografi do ta nderonte edhe më shumë figurën e tij. Dhe Shoqata jonë ka mjaft forca letrare për ta bërë një gjë të tillë. Do të ishte nder për Shkrelin e tij, për Shkodrën, e për mbarë komunitetin shqiptar të Amerikës. Gazetat e shqiptarëve si ajo “Dielli”, “Illyria” kanë botuar shkrime të gjata për vlerat jetësore pastriotike dhe letrare të Luigjit. Me majft pasion do të shkruanin itelektualët e rëndësishëm të Diasporës si Gjekë Marinaj, Mëhill Velaj, Dalip Greca, Frank Shkreli, Kolec Traboini, Agron Fico, Kozeta Zylo, Arjeta Ferlushkaj, etj.
Në këtë ditë përkujtimore kemi shumë ç’të themi për Luigjin tonë të mirë.Kanë shumë ç’të kujtojnë famljarët e tij që e patën mes tyre si një visar të rrallë të shpirtit njerëzor.
Kanë kaq shumë ç’të kujtojnë krijuesit shqiptarë që e kishin që në vitet e para të Shoqatës në krah një njeri të mençur, human dhe mjaft vizionar.
Kanë shumë ç’të tregojnë miqtë që patën fatin t’ia dëgjojnë zërin, të dëgjonin saktrificat e tij e së bashku ata dhe në të falenderojmë demokracinë amerikane që ia bëri të lehtë rrugën këtij njeriu.
Besoj se është bërë riti i përkujtimit dhe në një kishë diku në Shkrel, në Shkodër apo edhe në SHBA. E meriton një meshë ky njeri që e lidhi jetën me letërsinë, por edhe me besimin ndaj zotit.
Këtu nuk jemi ballë një këmbane po këmbana e kujtesës dhe e nderimit për të do të bjerë e do të bjerë në kohëra…E ne krenarë që e patëm në gjirin tonë e do të përulemi me nderim para tij.

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 9 Janar 2022

“Tempo” ka botuar, me 2 dhjetor 1973, në faqen n°85, një shkrim për piktorin e shquar shqiptar Ibrahim Kodrën, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : Kur Ibrahim Kodra mbërriti në Milano në vitin 1944 dhe organizoi atelienë e tij të parë, ai ishte 26 vjeç. Por tashmë një jetë për të treguar. Ashtu si ajo e përrallave me mbretër, mbretëresha, njerka, por edhe mundime, vuajtje, heqje dorë. Dhe si në të gjitha përrallat, një fund i lumtur. Sepse Kodra tani është një piktor i njohur.
I lindur në Shqipëri në vitin 1918, ai mbetet jetim. Njerka nuk e do atë. Ai largohet. Por tashmë ai fillon të pikturojë. Një portret i tij i shfaqur në një vitrinë vihet re nga një zyrtar i oborrit mbretëror, i cili flet për të me mbretëreshën. Ai shkon në oborrin mbretëror dhe ftohet të qëndrojë atje për të studiuar me nipin e mbretit Zog. Ndoqi një shkollë arti dhe fitoi një bursë për të studiuar në Itali. Fati i tij u vulos. Ai nuk do të lëvizë më nga Italia. “Në Shqipëri jam shumë i dashur dhe i njohur – thotë Kodra. – Shpresoj të kthehem.”Studio e tij është e zhveshur dhe modeste. Atij i pëlqen të presë këdo që shfaqet në derën e tij. Të rinjtë janë mbledhur rreth këmbalecit dhe diskutojnë: është puna e tij e fundit që po përfundon për ekspozitat që do të mbajë pranverën e ardhshme në Milano.Tani ai ka një ekspozitë në “Qendrën e arteve” në Saronno: të gjithë prodhimin (veprën) e tij më të fundit, 30 telajo që kanë si temë njeriun dhe lirinë. “Kodra është primitivi i një qytetërimi të ri”, shkruante Paul Eluard për të në vitin 1947. “Me pikturën time – thotë Kodra – përpiqem mbi të gjitha të realizoj masën (matjen) relative që ka të bëjë me perceptimin e njeriut në hapësirë, duke e vendosur, si në Rilindje, njeriun në qendër të Universit”.
Në foto: Kodra përfundon një “Homazh për Bertolt Brecht”.

Rini 
O riniTi je nje shakatore e embelTi fillon shume voneMe daljen e zemres jashte kuptimeveMe kthimin e aromes drejt natyres.(Cirkuitet e lodhshme abstrakeTerrori i dates se taksesSidomos gjoba e fundit e makines…) 
O riniTi fillon kur ecen rishtas njeriu ne kembe,me ne fund i iken sufokimit te qytetitnumeron qindarkat ne xhep pa friken per neser(Mishi rrudhet ndersa shpirti shtrihetne nje liri nudojashte rrobes socialeplakjes racionale…) 
O rini,ti je nje shakatore e çuditshme,na ben seriozë me ne fundkundrejt vetes…Sepse ti…Vjen shume vone.

Dallimi 
E gjithe levizja ndodhte ne ate dallimSe si ndihej vete,si e perceptonin… 
Ky dallim pa emer ishte nje misterNuk kishte shkence per të,Nuk kishte medicine. 
Ky dallim fshihejKur gjente dashurine. 
Gjente dashurine, merte arratine… 
Engjejt e mbroninZotat e sulmonin…Derisa te binte rishtas ne dallim… 
Te mos ndalej Pritja neper qarkullimHapsira mos dehej deri ne agim.. 
Zotat e sulmonin,Engjejt fort e donin…Vdisnin ApollonëtSepse nuk guxonin…
Perlat 
Ishte nje cante-kuti ne shtepiAte nuk e prekte njerikadife me rruaza, byzylyke mahnitesQe nena ime nuk i vinte ne trup… 
Sa here merzitesha dhe nuk kishte njeriShkoja te canta me arome kamfuriGjerdani me gure te kalter i qafesprizmonte bute me nje zemer konike..vathet si dy bula te medha qumshti ne veshSedef e argjend e ngjyre flori,nje grusht perlash per gushedashuri…sa e doja ate mbreteri!
Rruazat e shkruara ngjyre karameli,stampuar me ujra mediume qielliAto te zezat fondamentalete bardhat veshur me hije hëne…
Ato sende shfaqnin nje mrekulli…qe nuk guxonte ta  mbante njeri… 
Kishte qene me pare nje bote si ato?Kishte qene diku, dikur, apo jo?Po une vetem shkrija ne nje pranvere kenaqesie e fantazie…Dhe merja si e dehur erëDerisa mamaja te shfaqej ne derëMe nje prarje: Prape aty Ti…! 
Ishte nje thesar qe s’e dinte njeriNje thesar i fshehur thelle ne nje sirtar,I paperdorur nga epoka, I zhdukurnga vjedhja e madhe e kersherise se syrit…

Lasgush Poradeci

Nga Agim Xh. Dëshnica

Shumë vetëve, teksa zbresin nga Qafë Thana  e sodisin liqenin e Pogradecit, u shfaqet   si mirazh Lasgush Poradeci  në moshë të re, poeti  i dashurisë dhe i magjisë së yjeve,    buzë liqenit teksa sodit  liqenin. Mandej  në moshën e pleqërisë, duke ecur i menduar me shkop në dorë e barsolinën e vjetër, në kërkim të kohëve të humbura të rinisë,  kur në çaste frymëzimi krijonte vargje plot harmoni për muzgun e heshjen në liqen e në qytet, për fluturimin e shtërgut, për krojet, lundrat e zambakët mbi ujë, për shqiponjën, Malin e Thatë, Shën Naumin e Drinin e kaltërt. 

Emri Lasgush na sjell ndërmend hiret e lirikut romantik e simbolist, ndërsa caku Poradeci ka thyer një emërvend të huaj. Aso kohe i njohur si poet romantik kudo, dallohej jo vetëm për adhurimin ndaj natyrës, por edhe për   dashurinë ndaj njeriut, miqëve  e krijuesve të tjerë. të moshuar apo të rinj si  Fishta, Mjedja, Asdreni, Noli,  Kuteli,  Koliqi, Buharaja etj

Jeta dhe krijimtaria e poetit

Llazar Gusho,  u lind  më 27 dhjetor 1899 në Pogradec  në një familje atdhetarësh, por deri në mbarim të jetës, do të njihej në botën letrare vetëm me emrin Lasgush Poradeci. 

Qysh në moshën dhjetë vjeç, Lasgushit ndryshe nga çdo poet tjetër, hapësira përqark  e vendlindjes, i fali atij frymëzmin poetik. Aso kohe në brigjet rreth liqenit, nga Pogradeci  në Strugë, Ohër e Shën Naum, jetoninin thuajse vetëm shqiptarë, që flisnin toskërisht  në të njejtin dialekt.  Poeti i ardhshëm mësimet e para i mori në qytetin e lindjes. Shkollën e mesme e nisi në Manastir. Ishte një kohë me tronditje të brendëshme, me rebelimin e vitit 1914 kundër Qeverisë së Vlorës e me rrezikun  e Luftës së parë Botërore, kur pavarësia humbi paqen e qetësinë. Shkollat u mbyllën dhe Llazari u kthye në Pogradec. Pas mbarimit të luftës, i ati e nisi për në Athinë të mësonte në Liceun Francez arumun. Mësimet i mbaroi në vitin 1921 në Silistra, asokohe qytet bregdetar i Rumanisë e sot i Bullgarisë. Po atë vit vajti në Bukuresht për të ndjekur studimet e larta në Akademinë e arteve dhe të letërsisë. Gjatë asaj kohe iu desh të punonte dhe njëherazi të studionte. Në ato vite mori pjesë në lëvizjen atdhetare të Kolonisë Shqiptare, krahas me Asdrenin dhe atdhetarët e  tjerë dhe u zgjodh sekretar i përgjithshëm i saj. Në vitin 1924, me bursën e Qeverisë së Nolit kreu studimet në Grac-Austri në Fakultetin e Filologjisë Romano – Gjermane. Në mbarim, mbrojti temën: “Eminesku dhe poezia popullore rumune.” Me ndihmën bujare të Kutelit dhe bashkatdhetarëve në Rumani. u botuan në Bukuresht dy vëllimet poetike të Lasgushit “Vallja e yjeve” në 1933,  dhe “Ylli i zemrës” në 1937. Atëherë Lasgush Poradeci  shkruan  edhe një histori për lëvizjen kombëtare të shqiptarëve të Rumanisë dhe jetëshkrimin e veteranit të asaj  lëvizjeje, Nikolla  Naço.  Me këto vepra ai u bë i njohur në Shqipëri e jashtë saj. I kthyer në atdhe në 1934, dha mësim në Liceun e Korçës dhe në Gjimnazin e Tiranës.

Lasgush Poradeci jetoi në kohën e luftrave e kryengritjeve të mëdha për liri, ndaj në krijimtarinë e tij ndihet shqetësimi për kombin, sipas ideve të Rilindjes kombëtare, si edhe e  ëndrrave për përparimin e mëtejshëm demokratik. Ai ishte dhe mbeti një nga lirikët tanë më të mëdhej, i shquar për ndjeshmërinë dhe ëmbëlsinë e vargjeve si rrallëkush, Në vitet e para të jetës krijuese ai u këndoi luftëtarëve të lirisë e të pavarësisë, bukurive të vendlindjes me vargje të përkryer plot tinguj e ritme të larmishëm. Ja si shprehet Lasgushi për poezinë: “Pse shkruaj, pse parapëlqej të shkruaj vargje dhe jo prozë? Kur them vargje, kuptoj që duhet të jenë të përsosur nga arti. Vetëm vargjet e përsosur rrojnë (dhe mezi edhe këta).”  Më tej: “Nuk ka poezi të madhe ose të vogël, të mirë ose të keqe, por vetëm që i përshtatet plotësisht potencialit jetësor dhe poezi që s’i përshtatet. Ajo që i përshtatet, është POEZIJA…” 

Jemi në mbarim të vitit 2021 dhe vargjet  magjike të Lasgushit rrojnë, të freskëta, me një gjuhë të kulluar shqipe, me ritme e rima të përpikta, me simbole të kuptueshme. Janë poezi për të gjitha moshat, që i “përshtaten plotësisht potencialit jetësor”. Ja, tek na vijnë ndër mend vargje prej poezisë “Poradeci”: 

 “Në katund troket një portë, 

në liqen hesht një lopatë,

 një shqiponjë e arratisur 

fluturon në Mal të Thatë…

 Tërë fisi, tërë jeta, 

 ra…u dergj …e zuri gjumi…”. 

Dëgjojmë fërfërimën e flatrave të shqiponjës në kërkim të burimeve në Shën Naum, mbrëmjen e qetësinë e natës, shushurimën e valëve, që shtrohen buzë  liqenit. 

Gjatë viteve ’30 – ‘40, poezitë e Lasgushit u botuan në librat shkollore, në gazeta e revistat letrare.  Pas mbarimit të luftës, Lasgush Poradeci nuk iu nënshtrua kërkesave të letërsisë soc.realiste dhe pothuaj e theu penën. Arti i vargjeve të veta dhe mendimet e tij filozofike binin ndesh me ideologjinë e mohimit të vlerave demokratike, ndaj i mbyllur në vetmi, në gjendje të vështirë ekonomike, jetoi me punën e lodhshme të përkthimeve. Gjuha e bukur popullore e përdorur me mjeshtëri nga Lasgushi në poezi, u hijeshua me ngjyrime plot art.  Me vargjet e krijuar ai e pasuroi gjuhën shqipe dhe letërsinë me fjalë e frazeologji të reja. Duke trajtuar çështjen e gjuhës shqipe, ai shkruan: “Përsa i përket toskërishtes, kjo siç duket, njëherë mund të mënjanohet prej gjuhës “së mesme”, që s’është veçse një gegërishte e zbutur, nga influencimi armonioz i toskërishtes. Gegërishtja ka energji fizike, toskërishtja ëmbëlsi shpirtërore. Dyke bashkuar gegërishten me toskërishten, gegërishtja gjith dyke mos humbur forcën, energjinë, fiton dhe harmoni, e ëmbëlsi, si gjuhë e “mesme” me karakter geg. Lufton, pra, forca fizike me harmoninë  shpirtërore, trupi me shpirtin. Sa më e fortë, më e fuqishme, më e shumanëshme të jetë toskërishtja në harmoninë e saj, aq më shumë do të ndjehet fryma mirëbërëse që ajo ka në gegërishten e “mesme.”  Me këtë bindje ai mori pjesë në Kongresin e Drejtshkrimit – 1972. Në çastet fatale të vendimit, ai u largua nga mbledhja pa u ndjerë e pa e nënshkruar dokumentin e standartit të shqipes të diktuar nga lart. 

 Lasgushi jetoi i shqetsuar si gjithë njerëzit me kulturë  e të  përndjekur. Shihej tek ecte  ngadalë gjatë trotuarit bri sheshit Skënderbej dhe hipte me vështirësi në autobusin e Kombinatit, që ndalonte edhe pranë Shtëpisë Botuese Naim Frashëri,  i mbushur përplot me njerëz. Poeti i zbardhur dhe i dobësuar mezi mbahej  ndërmjet turmës, që shtyhej para e prapa. Herë-herë  ndonjë dashamirës i poetit  e merrte në mbrojtje. Edhe  burgu i librave të dënuar, Biblioteka Kombëtare shpalli një fletë rrufe qesharake kundër poetit  të  liqenit e yjeve me shpirt artisti.

 Në vetminë e studios së varfër, Lasgushi krijoi edhe poemat “Eskursioni teologjik i Sokratit”,”Mbi ta”, “Kamadeva”. Të gjitha u botuan, kur poeti ishte larguar nga jeta në 1989 dhe gjemia e zyrtarëve të lartë pa kulturë,  po fuste ujë e pak nga pak po fundosej.  Do të vinte një ditë dhe kumti i poetit në vargje do të jetonte: “Kur të mos jem në jetë vetë, do të jetë zemra ime.”

 Lasgush Poradeci dhe vlerësimi i veprës së tij

Lasgush Poradeci la një krijimtari nga më të këndëshmet të poezisë shqiptare.  Poezia e tij lexohet me ëndje brenda e jashtë Shqipërisë. Veprat e tij  u vlerësuan  nga njerëzit e shquar të kulturës, si Eqrem Çabej, Mitrush Kuteli, Skënder Luarasi, Sabri Hamiti, Rexhep Ismajli etj. Meqë  dikur Lasgush Poradeci renditej krahas Fishtës, Mjedës e Prennushit, Nolit e Konicës, Kutelit e Koliqit, ai u la në hije nga shtypi i mefshtë i kohës së mbrapshtë. Në librin Historia e Letërsisë Shqiptare – 1983, krijuesi i poezive mahnitëse “Poradeci”, “Dremit Liqeni”, “Zemra e Liqenit” “Mbarim Vjeshte” e të tjera si këto, trajtohet si poet i mbyllur në vetvete, herë popullor e herë kontradiktor, i ndikuar nga poezia dekadente… E kush se, përkthyesi mjeshtër i Gëtes e Hajnes, e Brehtit, Hygoit e Mysesë, Bajronit e Shellit, Bërnsit, Pushkinit e  Lermontovit! 

Dijetari i madh Çabej ndër të tjera shkruante:

”Lasgush Poradeci na hap portën e një jetë të re në poezinë shqiptare; një frisson neuf, siç pat thënë Victor Hugoi për vjershat e Baudelaireit, lind e rritet në lëmën e këngës shqiptare, një stil i ri, të cilin do ta kërkosh më kot ndër poetët e tjerë shqiptarë, po më kot dhe ndër shkrimtarët e huaj nga shkaku i origjinalitetit që e shquan këtë poet djalosh.

 Lasgush Poradeci deri në fund të jetës, sado në moshë të thyer, si një poet i zgjuar nga ëndrrat e rinisë, kthehej i përmalluar në Pogradec, te liqeni i tij, pranë lundrave, zambakëve e krojeve. 

Pas shembjes së diktaturës, Lasgushi në kohë demokracie,  kujtohet me nderim. Çmimet letrare, shkollat, rrugët në qytete të ndryshme, mbajnë emrin e tij. Librat me krijimet e tij poetike botohen e ribotohen me ngjyra nga më të larmishmet. Në vitin 2009, me financimin e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, u botuan veprat e tij. Një shtatore e poetit në Pogradec  duket sikur sodit liqenin e malet tona, shqiponjën, që kthehet nga Mali i Thatë.  Edhe ata që nuk e lanë të qetë, tani vrapojnë të shkruajnë për të, ndryshe për ndryshe. Me përkthimin e krijimeve  të Lasgushit në anglisht nga Robert Elsi, bota u njoh me artin e poezive të përkryera e një poeti shqiptar, të panjohur më parë. 

Kujtimet na kthejnë mbrapsht në kohë, kur diktatura ende s’kishte hyrë aq thellë në mjediset e kulturës. Në një rreth letrarësh të rinj në sallën e Bibliotekës së Vjetër Kombëtare, një poet me njohuri të cekta, teksa trajtonte poezinë shqipe, krahasoi disa poezi të paraluftës, epikën e Fishtës me lirikën e Lasgushit. Me ato njohuri  sigurisht ai s’mund të arrinte në përfundime të sakta,  se këta poetë në kohën e tyre i shërbenin një qëllimi, njëri këndonte për lirinë, tjetri me ëmbëlsinë e vargjeve u këndonte bukurive të atdheut. Të dy poetët Fishta e Lasgushi shpesh shkëmbenin përgëzime, duke çmuar krijimet e gjuhën e njeri – tjetrit. Dy foto të asaj kohe dëshmojnë për këtë të vërtetë.

Lasgush Poradeci, Ernest Koliqi, Gjergj Fishta, Asdreni.

Në këmbë- Kasëm Bajrami, Luigj Krasniqi,

 Kel Marubi, Gjergj Canco, Shuk Sheldia.        

Ulur-LasgushPoradeci, Gjergj Fishta, Asdreni, Ernest Koliqi

Shtatorja e Lasgushit në Pogradec.

Disa nga poezitë e përjetëshme

të Lasgush Poradecit

Zog i qiejve

Këng’ e lasht’ e vjershërisë më pëlqeu aq fare pak…

Do t’ja marr që sot e tutje si bilbill parëverak

Që nga fund’ i vetëvetes do këndoj një mall të ri:

Brenda tufës së junapit që mbleroj me kaq stoli,

Kur po shoh ndaj ryn bilbili e sakaq zë qan nër fletë,

Këng’ e ti më ngjan kulluar posi këng’ e Zotit Vetë.

E prandaj, dyke filluar, ay Lart  i shpije kryet 

Dh’ i ngreh sipër- e më-sipër, gjersa qafa ment i thyet.

Asoherë e ndjej si foli: Të jam falë, o Zoti im!

E pastaj i ulet gusha më përposh- e- më- përposh,

I venitet me-nga-dale syri-i qarë- e bukurosh.

Ay sheh që nëpër fletë me vështrimin e çuditur

Ndaj çkëlqen nër mijë ngjyra Vëndi’i ti ku pati zbritur,

E pra ja q’i mbylli sytë, e që gojëzën e hapi:

Tungjatjeta! tungjatjeta! Vënd, o Vënd, ku çel junapi!

Haj! Bilbil, se Vëndi jonë ka liqere – e anë detesh,

Nëpër bimëzat e tyre po vërej si qan e tretesh;

Po dëgjoj prej largësire, si nër male – e si nër fusha,

Si nër kopshte jargavanësh dhemshurisht të fryhet gusha;

E çdo lis që mban të gjelbër e çdo pemë e çdo rakitë,

E çdo bar i lulëzuar ças-për-ças t’i ndjen çuditë… 

 ______________  

Viti 1921

Poradeci

Perëndimi i vagëlluar mi Liqerin pa kufir

Po përhapet dal-nga-dalë një pluhurë si një hije.

Nëpër Mal e në Lëndina shkrumb’ i natës që po bie,

Dyke zbritur që nga qielli përmi Fshat po bëhet fir…

E kudo krahin’e gjerë më s’po qit as pipëtim:

Në katund kërcet një portë… në Liqer hesht një lopatë,

Një shqiponjë e arratisur fluturon në Mal të Thatë…

Futet zemra djaloshare mun në fund të shpirtit tim.

Tërë fisi, tërë jeta, ra…u dergj…e zuri gjumi…

Zotëroj më katër anët errësira…

                                                 Po tashi:

Dyke nisur udhëtimin mes për mes nër Shqipëri,

Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi.

Dremit liqeri

Mi zall të pyllit vjeshtarak

Dremit liqeri pa kufi,

Aty nga fundesh u përflak

Posi me zjarr e me flori.

Posi me flakë u ndez e kroj,

E vetëtit plot magji,

E yll’ i ditës perëndoj

Në qetësi dhe dashuri.

Tashi po shuhet nënë mal,

Qytet’ i ngrysur në të zi.

Pa ndizen yjtë  dal-nga-dal

Plot bukuri! Plot fshehtësi!

Në këtë ças perëndimor,

Ndaj po më dehen sytë e mi,

Kuptoj si shpirtin vjershëror

M’a frymëzon një mall i ri.

Vallja e yjeve

Yjtë e ndezur si fingjill,

Që vërtiten palë – palë,

Prej mosgjëje zunë fill

Plot me mall të valë.

Zunë fill me dashuri 

Që kur bota zu të ngjizet, 

Pa sikush për shok të ti

Përvëlohet edhe ndizet.

Ndizet ças edhe për ças

E si kurrë s’ka të shuar,

Pa pushim i vete pas

Me një sulm të llaftaruar.

E si kurrë nuku mund

Ylli yllin që t’a kapë,

Rrotull qiejve pa fund

Venë e vinë e venë prapë.

Mbarim vjeshte

Fluturoj dhe shtërg i  fundit, madhështor, 

                                       me shpirt të gjorë

Dyke shkuar që me-natë sipër malesh me dëborë…

Iku rëndë e i përmallshëm, dhe me sqep të ti të fortë 

Zotëriut q’i la folezën i trokiti mun në portë…

Pra, më s’duket shpes’ i fatit prapa bujqish edhe plorësh,

Prapa brazdës së rëxuar hap-me-hap prej qe malorësh;

Më s’dëgjohet nër ugare të kërcasë miu i  hirtë,

Vdiq nëpërka pikëlore ndaj blatish’ e shkretëtirë.

Dheri i mardhur prej thëllimi dirgjet heshtur nënë brymë

Fryn veriu në pyll të thatë me zembrim  e me fërtymë    

E si shtohet  cingërima…ja! se ku dinak  dh’i   voçër  

Nëpër gardhe- e nëpër ferra dërdëllet gazmor një çoçërr.  

                                                           ,                                                                                                                                                                                                                                                     

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            …   

O! sa hir që kishte shtërgu, aq fisnik me shtat të gjorë.

Kur bariste dal-nga-dale- posi dhëndër me kurorë.!…

E kur pranë vinte krilla, që shëndrij në kraharuar,

Me sy lart, me hap të matur – posi vashë e nusëruar.!…

Kroi i fshatit tonë

Kroi i fshatit tonë, ujë i kulluar,

Ç’na mburon nga mali dyke mërmëruar.

Venë mbushin ujë vashat an’e-mbanë

Cipëzën me hoja lidhur më-një-anë;

Cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,

Gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe.

E si mbushin ujë! bubu! ç’m’ju ka hije

Ndaj kthehen prapë me hap nusërije,

Ndezur yll’ i ballit si yll shëntërie.

                     II   

Kroi i fshatit tonë, – ngjyr’ ergjënd i lyer

Që nga rrëz’e malit ç’na mburon rrëmbyer.

Venë pijnë ujë trimat an’-e-mbanë,

Takijen me lule përmi sy më-nj’-anë.

Takijen e dlirë, takijen e nxirë,

Buzën më të qeshur…më të psherëtirë…

Mbrëmave kur uji mërmëron nga-dalë,

Vjen t’i thotë trimi vashës nj’a dy fjalë:

Vashëzën bujare që po vij në krua 

Seç e përshëndeta, seç’ m’u turpërua

Papo ula kryet e shkova si grua. 

                      III

Kroj i fshatit tonë, tetë sylynjarë,

Në tetë krahina qenke kroi i parë;

Qenke një në botë, s’paskërke të dytë

Ç’na shëroke plagët, ç’na shëroke sytë.

Kroi i fshatit tonë, n’atë mal me fletë,

Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë.

Posi malli i zemrës, mun në gjit të shkretë:

Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,

Posi mall’ i vashës, që djeg më të fshehtë .

Posi mall’ i trimit, që buçet përpjetë,

Obobo! Si malli, që nuk vdes përjetë. 

Lundra dhe flamuri

Që larg po vi.., që larg.

Më turren valët varg-e-varg,
Un´ ik dh´ hepohem mund si harg…
      
    E sipër tyre shkas,
    Valoj me sulmë-e gas,
    I le tallazet pas:
      
    …Kur val´ e egër ze më tund,
    E s´mund të mpruhem asgjëkund
    Prej gjeratoreve pa fund, —
      
    Dënimi im s´më tremb aspak!
    Dënimi im nis e m´i lak
    Fingjijtë-e shpirtit varfanjak:
      
    E si më mbyt i tmershmi det.
    Pushon ah! zemra që buçet,
    Mbaron ah! zjarri që më tret.
      
    E s´duket gjë kur humb,
    Veç pluhurës si shkrumb
    Lart mi katart si thumb:
      
    Flamur i pastër që m´u nxi
    Në sulm të lumtur për liri,
    Qëndron gazmor në lartësi!…
      
    Tashi katarti-u çduk në det
    Tashi flamuri-u ngrit përpjet,
    Valon lirisht si shpirt i let.

                       ——–

Poezi nga autori i shkrimit kushtuar  Lasgush Poradecit:

Përskuqen retë…

Përskuqen retë

 në atë vetull mali,

përmbi Qafë-Thanë,

përzihen e shkasin në liqen.

Qiell e ujë ndaluan pranë,

brigjet humbën e mbrëmja vjen.

 Kotet në lundër peshkatari,

 harroi koran, rrjetë e lopatë,

rreth  zambakësh nosit me pendë ari,

 Shqiponjë e arratisur në Mal të Thatë.

Sodit  i vetëm  në vagëllim,

yjet e ndritur numëron,

mbi valë dhe efirin pa mbarim.

Malli djeg e shpirtin zgjon.

Në Shën Naum burimet gjen,

lanë sytë e ballin e menduar,

me ujët e Drinit të bekuar

dhe pyet yjet, për ç’ka po vjen.

Pa shuan etjen ndër sylynjarë

 e me luleshtrydhe, thellë në pyll.

Fton zanën me sytë e shkruar pranë, 

t’i rrëfejë, për liqer e yll.

________________________               

Pogradec,  1989      

Liqeni          

Sa më pëlqen të eci qetë

  n’ajrin e pastër, lehtë e lehtë

me hapa, si të Lasgushit,

kur edhe s’ka mërguar gushti.

Të eci bregut  dal ngadalë

atje, ku psherëtijnë valët

 e shtërgu  niset në udhën e largët.

Ku zambaku pushon, dremit mbi fletë

 e dridhet lehtë në ujin blu 

teksa arratiset, te rrjedhë e Drinit,

këputur nga vargonj kufiri

U iki hijeve të ftohta, 

për te rrezet e  ngrohta

ranishteve  e ujrave  rreth e rreth

e kthehet kënaqësi e thellë.

Mbi shkëmb me myshk e gurë 

kur llokoçitej uji nën drurë 

e sillej qark ndër shtylla.

 si në ëndërr sytë mbylla.

Afrohet valë – valë 

dhe më fton liqeni i dlirë,

kur retë  digjen  sipër në mal,

mbulohem  i tëri me kaltërsirë. 

Pogradec 2021

Dr. Dorian Koçi

U doni Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue u kujtuom shumë herrë se gluha jonë nukë kish gj~ të ëndigluom ën së shkruomit shenjëtë, ën së dashunit së botësë s’anë, desha me u fëdigunë, për s~ mujta me ditunë, me zhdritunë pak mendetë e atyne qi të ëndiglonjinë, për-se ata të mundë mernë s~ i naltë e i mujtunë e i për-mishëriershim anshtë Zot’ynë atyne qi t’a duonë ëm gjithë zemërë. U lus ënbas sodi m~ shpesh të uni ëm klishë, për-se ju kini me gjegjunë ordhëninë e t’inë Zot; e ate në ënbarofshi, Zot’ynë të ketë mishërier ënb§ jã, e ata qi u monduonë dierje tash, m~ mos u mondonjënë. E ju t’ini të zgjiedhunitë e t’inë Zot, e për-herrë Zot’ynë k~ me klenë me jã, ju tue ëndiekunë të dërejtënë e tue lanë të shtrenbënënë. E këta ju tue b~m, Zot’ynë ka(a) me shtuom ëndër jã, se të korëtë t’aj të ënglatetë dierje ën së vielash e të vielëtë dierje ën së ënbiellash. E u m~ duo të ënbaronj vepërënë t’eme, t’inë Zot tue pëlqyem. Ëndë vietët M.D.L.IV. njëzet dit ëndë mars zuna ënfill, e ënbarova ëndë vietët një M.D.L.V., ëndë kallënduor V.dit. E se për fat në keshe kun ënbë ëndonjë vend fëjyem, u duo tuk të jetë fajtë, ai qi të jetë m~ i ditëshim se u, ata faj e lus t’a trajtonjë ënde e mirë; për-se nukë çuditem se në paça fëjyem, këjo tue klenë m~ e para vepërë e fort e fështirë për të vepëruom ënbë gluhët t’anë. Për-se ata qi shtanponjinë kishnë të madhe fëdigë, e aqë nukë mundë qëllonjinë se faj të mos banjinë, për-se për-herrë ëndaj ‘ta nukë mundë jeshe, u tueënbajtunë një klishë, ënbë të dí anët më duhee me sherbyem. E tash u jam ënfalë gjithëve, e lutëni t’enë Zonë ende për muo.”