Albanian – American Muslim Community & Cultural Center – Waterbury CT/

What an unforgettable two-day celebration! We came together as a community, full of joy, pride, and love for our culture. The festival was filled with laughter, music, and moments that touched our hearts.

We welcomed so many wonderful guests, and the delicious traditional food—thanks to our amazing volunteers—was truly a highlight.

The air echoed with the sounds of Albanian music as we danced our beautiful traditional valle with pride and unity.

Special moments were the kids performances, showcasing dances from different Albanian regions—a true celebration of our diversity and shared heritage.

Thank you to everyone who joined us, helped organize, and made these two days so special. Together, we honored our roots and passed the flame of culture to the next generation.

Gëzuar, Shqipëri!

Rafaela Prifti/

The 2025 Albanian Film Festival Fan Noli is showing high-quality movies and other genres at the historic seat of the Albanian Orthodox Church in America, Saint George Cathedral, Boston, this weekend Fan Noli Cultural Center&Library.

Studio 90 productions of Bujar Alimani and the Fan Noli Cultural Center&Library team have been refining every detail for months starting with the movie selections, updating the website to accommodating guests who are flying in from across the ocean and everything in between.

The 2025 Albanian Film Festival Fan Noli honors the 50th anniversary of Albania’s Film Animation. Thursday night, after the opening ceremony, the very first short animation Zana dhe Miri and the full length animation Pika e Ujit (Water Droplet) are the groundbreaking productions that paved the way for future generations. A classic animation like Ujku dhe Kau (The Wolf and The Ox) will take you back to your childhood days while also present an opportunity to appreciate its message and artistry once more. Why not bring your family and kids for a brief stop at the auditorium on Saturday? For showtimes and the lineup please click the link https://fannoliculturalcenter.org/albanian-film-festival-4

A lot more is in store for filmmakers, movie aficionados and audience members. The movies produced in Albania, Kosova and North Macedonia are all presented under the Festival’s banner: Three nights – Many Visions, One Language, One Nation, One Mission.

CELEBRATIONS AND RECOGNITIONS, TALKS AND MORE

The 2025 Albanian Film Festival Fan Noli celebrates and honors the stars that left us this year: Pirro Milkani (1939-2025) a major figure in Albanian cinema, film director and mentor, Margarita Xhepa (1932-2025), one of the greatest ladies of albanian cinema and theater.

Celebrities of the Albanian cinema on and off the screen at the Festival include but are not limited to: Lisa Xhuvani, successful actress with an illustrious career in theater and film, Luan Rama, a notable Albanian author, screenwriter, editor and researcher. Come to talk to them and mingle for the duration of the festival, or attend talks and side events that are happening throughout the weekend.

For those of us with a penchant for history, there is a US documentary premiere on Friday Ode to Unforgotten Temples in memory of the Cham community victims and survivors of the genocide perpetrated by Greek nationalists (spanning several months in 1944 – 1945), watch the feature film Dancing with Shadows inspired by a true story that occurred in communist Albania or come Saturday for the screening of the documentary Kept Promise that brings a fresh perspective of the Albanian rescue of Jewish population during WW2.

After hours you can join the artists for conversations and exchanges of ideas that could perhaps result into film projects that could be shown in the next edition of the Festival. That’s the magic of the movies!

Let your voice be heard by casting your vote as a member of the audience in the People’s CHOICE AWARD, or as a representative of your organization by voting your pick from 19 to 22 of June.

Why it matters? The Festival is about us! Whether in Albania or America, the movies you grew up with have shaped who you are today in more ways than one. We experienced compassion, love, heartbreak and even learned movie lines and language from the movies. By the way, all movies are in Albanian and have English subtitles.

Yes, Albanian Film Festival Fan Noli is more about you and how we show we are present as a community in the country where we live, bring up our children and build our future together.

What is the impact? Albanians Fighting Cancer USA (AFC), Laberia, Gocat e Bostonit, Albanian American Bar Association, Vatra Boston, Albanian American Women Organization Motrat Qiriazi Florida Chapter, Çunat e Bostonit, St. Mary’s Church, Harvard’s Albanians, the Waterbury Mosque, Vatra Adult Day Care (the list to be updated in the coming days) are helping out by sponsoring, coordinating, advertising, purchasing tables or presenting awards at the Gala Night on Saturday at Leo’s restaurant in Braintree.

Where do the proceeds go? Towards Fan Noli Cultural Center & Library https://www.facebook.com/profile.php?id=61576212391077&__tn__=%3C%3C*F to help preserve and promote Albanian culture, language and identity in the Greater Boston area and beyond. And Albanians Fighting Cancer USA (AFC) https://albaniansfightingcancer.org/ the leading advocate of the community for cancer prevention and treatment, to help deliver medical equipment to hospitals back home as well as support life-saving research.

Come experience the power of a Festival that puts you at the center of it!

Nga Ramazan Çeka/

Një oaz kulturor dhe artistik në zemër të Vlorës.

Në qytetin ku flamuri i pavarësisë u ngrit për herë të parë, sërish ngrihen flamuj mes duarve të artit ndërkombëtar, kulturës dhe mikpritjes, një altar ku bota festoi pa kufij tingujt e një dashurie të përbashkët për trashëgiminë shpirtërore. Vlora nuk është më thjesht një qytet bregdetar apo një destinacion turistik, ajo është bërë tempulli i kulturës, një altar i gjallë i artit shqiptar dhe ndërkombëtar, zemra rrahëse e një mozaiku që nuk hesht kurrë. Rrugët e saj ndizen nga ritmet e daulleve instrumenteve të tjera muzikore nga ngjyrat vezulluese të kostumeve popullore që vijnë nga viset e Ballkanit dhe Europës, duke e shndërruar këtë qytet në një skenë të hapur, ku çdo hap është një valle dhe çdo zë – një këngë që flet gjuhën e shpirtit.

Atmosfera e Aulona Inter Folk Festival ka pushtuar gjithçka me gjallërinë e brezave që trashëgojnë dhe përcjellin historinë përmes artit. Në mes të kësaj pasurie shpirtërore, doli në pah thesari ynë lab: “Thesaret Labe”. Një magji që nuk flet vetëm për kostume apo valle, por për identitetin tonë të thellë, të gdhendur në shekuj. Një simfoni ngjyrash tradicionale, një mozaik emocionesh që festojnë trashëgiminë dhe rrënjët tona të përbashkëta, në këtë atmosferë të paharrueshme! Vlora festoi kulturën, traditën dhe muzikën nën një qiell që kumboi me tinguj nga e gjithë bota!

Në qendër të Vlorës historike, aty ku Sahati sheh kohët të kalojnë, me disa nga grupet pjesëmarrëse nisën performancat e Aulona Folk Festival, edicioni i 17-të. Tingujt e traditës pushtuan natën, sahati rrihte në ritmin e valles dhe folklori ndizej si flakë e gjallë nëpër rrugët e qytetit. Kur ritmi i botës flet me gjuhën e këngës dhe valles, Vlora shndërrohet në një tempull të shenjtë të artit ndërkombëtar. Në këtë edicion hapja e festivalit do të bëhej ndryshe, në një mjedis krejt të transformuar e të kuruar hijshëm, në Sheshin e madh përpara godinës historike të Bashkisë së Vlorës.

Në mjediset e Bashkisë u bë edhe pritja zyrtare e përfaqësuesve të shteteve pjesëmarrëse nga kryetari i Bashkisë së Vlorës. Dhe kur mikpritja merr shpirt dhe jo vetëm formë institucionale, bëhet dhuratë – siç ndodhi kur Kryetari i Bashkisë së Vlorës, z. Ermal Dredha, mirëpriti këtë mozaik kulturash me një ceremoni dinjitoze, ku secili simbol u bë urë miqësie dhe çdo buzëqeshje u kthye në premtim për të ardhmen, duke u bërë pjesë e shpirtit të festivalit, që ngritën Vlorën lart në skenën ndërkombëtare të kulturës.

Në shesh vallja pushtoi çdo cep të hapësirës nga ku Ansambli “Dropulli” me vallet dhe kostumet e tyre tërë dritë feksin mes grupeve e kostumeve të shumëllojshme, ardhur nga vende të ndryshme të Europës. E më pas vallja rrathë-rrathë ja le vendin forografisë së përbashkët të të gjithë festivalistëve. Me nderimin që Festivali u bëri burrave të Kombit në Sheshin Historik të Flamurit me paradën e kostumeve me ngjyra të larmishme, në Bulevardin “Ismail Qemali”, me performancat në miediset e hapura e kudo në rrugë e trotuare, duke e mbushur qytetin me ritme vallesh, që i dhanë Vlorës një atmosferë festive, si dhe duke i shtuar edhe më shumë bukurinë dhe magjinë që natyra i ka dhënë me shumë dashuri, pasi folku mbart dhe sjell kudo që shkon bukurinë e artit bio, artistët e mjeshtrat e papërsërtshëm popullorë me talentin, energjinë, emocionet dhe vlerat e mëdha.

Në këtë mrekulli, një emër qëndroi si simbol frymëzimi: Sejmen Gjokoli, “Mjeshtër i Madh”, shpirt i gjallë i festivalit që nuk kishte kombësi – vetëm ritëm, dashuri dhe shpirt artistik. Në mbrëmjen e parë, folklori mori jetë mes dritash e ritmesh që shpërthenin nga zemra e publikut, dhe zërash që u ngjitën lart si flutura të gjalla nën qiellin e Vlorës së lashtë. Brigjet e Jonit nuk i lagte vetëm deti, por edhe tingujt, vallet dhe ngjyrat e shpirtit njerëzor, të sjella nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Italia, Polonia, Sllovakia, Gjeorgjia e Ukraina. Në Resortin “Bojo”, aty ku deti puth horizontin dhe era flet në gjuhën e verës, “Alona Festival” shpërtheu si një ylber emocionesh mbi bregdetin magjik të Vlorës.

Mes tingujve që vallëzojnë mbi valë dhe shpirtit që digjet nga pasioni, festivalistët tanë të zjarrtë u bënë njësh me ritmin, dritën dhe dashurinë që shkruhet në rërë e nuk harrohet kurrë, në çdo zemër ku drita dhe muzika flasin të njëjtën gjuhë. Ky ishte më shumë se një event – ishte një jehonë emocionesh që u përhap në sheshe dhe u ruajt në kujtesën e zemrave. Ishte një përulje e hijshme ndaj historisë, një përqafim i gjallë i të tashmes dhe një dritë e ndezur për të nesërmen. Në çdo hap – trashëgimia që nuk shuhet, por rritet. Kjo është Vlora – aty ku kultura nuk njeh kufij, ku festa flet në çdo gjuhë, dhe ku arti bëhet frymë që bashkon botën. Nga rrugët plot jetë e sheshet magjepsëse të qytetit, deri në sheshin përpara Stadiumit “Flamurtari”, Vlora u bë sërish kryeqyteti i folklorit ndërkombëtar.

Një maratonë katërditore, ku kultura, historia dhe krenaria shqiptare vallëzuan bashkë – përtej kufijve dhe kohës. Në një qytet ku muzika duket se buron vetë nga gurët dhe era, ky festival u bë një poezi që nuk shkruhet me fjalë, por me hapa vallesh, me tinguj që s’mund të përkufizohen, veç të ndihen, me trupat që bëheshin urë mes kombeve, duke treguar histori që asnjë fjalor s’i përkthen dot. Me këtë shkëlqim kulturor, me zemrën në valle dhe shpirtin në këngë, festa vazhdoi përpara Stadiumit – aty ku emocionet shpërthyen si fishekzjarrë folklorikë! Ky ishte një dialog mes popujve, një shfaqje e ngrohtësisë njerëzore në gjuhën më universale që kemi: artin.

“Aulona Inter Folk Festival” – në kuadër të sezonit turistik “Vlora 2025”, erdhi nën kujdesin e Bashkisë Vlorë, me mbështetjen e Ministrisë së Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, pasqyrimin mediatik të RTSH-së, kamera e Televizionit “Kultura Shqiptare”, ACTV nga Amerika, për të ndjerë dhe përçuar jo vetëm pamjet, por edhe melodinë e shpirtit të këtij festivali, drejt çdo ekrani ku malli për atdheun frymon.
Katër netë magjike, të mbushura me këngë, valle dhe traditë u fokusuan edhe nga syri magjik i artistit Shpejtim Krasniqi, që kishte ardhur enkas nga Zvicra për të kapur e përcjellë shpirtin e këtij festivali.
Në çdo hap, në çdo tingull, në çdo ngjyrë – Vlora u vesh me petkun e festës dhe shkëlqeu.
Nga rrugët që pulsonin me ritmin e këngëve e valleve, deri te Bashkia që u kthye në një tempull të mikpritjes dhe kulturës, qyteti përqafoi botën me zemër të hapur.
Nga Shqipëria në Ukrainë, nga Kosova në Gjeorgji, përfaqësues të vendeve mike sollën në Vlorë thesaret shpirtërore të popujve të tyre – një mozaik shumëngjyrësh që i këndoi paqes, bashkimit dhe dashurisë për traditën.
“Aulona Interfolk Festival” është një ngjarje e rëndësishme në kalendarin kulturor të Shqipërisë dhe një shembull i mirë për krijimin e një marke të fortë të turizmit kulturor shqiptar.
Në natën finale, ku yjet zbritën mbi skenë dhe ritmi u shndërrua në një gjuhë universale, qyteti i Vlorës u kthye në një altar të shenjtë të artit. Aty, çdo hap vallëzimi, çdo tingull, çdo kostum – një mozaik shpirti i thurur nga duart e së kaluarës dhe i lartësuar nga drita e trashëgimisë sonë – u bë urë mes popujve dhe zemrave.
Vlora nuk ishte thjesht pritëse për turistë – ajo ishte skena, aktorja dhe spektatorja, një qytet që të fton të bëhesh bashkëkrijues i magjisë.
Një qytet ku kultura është identitet, jo zbukurim sezonal. Ku arti është një festë që nuk mbaron kurrë.
Kur dritat ndizen e zemrat rrahin në ritmin e shpirtit shqiptar, “Hëna Flori” zbret nga qielli për të ndriçuar skenën me magjinë e saj. Dy zëra që shkëlqejnë si yje, Rovena Ibrahimi dhe Lina Rrustemi, na dhuruan një premierë që përjetohet me çdo frymëmarrje.
Të shoqëruara nga hapat fluturues të Ansamblit “Krahu i Shqiponjës – Taip Madani” Vlorë, kënga u bë vallëzim, u bë emocion, u bë festë.
Në dritën e mbrëmjes vlonjate, nën tingujt që burojnë nga rrënjët më të thella të shpirtit shqiptar, u ngjit në skenën e “Aulona Festival” një bashkim që tejkalon kufijtë: “Kënga që bashkon”, një thirrje e përmallshme dhe krenare që na rikthen te rrënjët, ku çdo tingull mban në vete kujtimin dhe përqafimin e vendlindjes.
Me zërin e ngrohtë dhe plot shpirt të këngëtares së mrekullueshme Ludmilla Baballeku, fuqinë rrënjësore të rapsodit të shquar Viktor Paloka,”Mjeshtër i Madh” dhe me elegancën e gjallë të Ansamblit “Prishtina” nga Kosova, kjo këngë u shndërrua në një urë zemrash, gjuhësh dhe kujtimesh.
Magjia e folklorit të mrekullueshëm që shpalosi Ansambli “Kolkhida” nga Gjeorgjia, shkëlqeu në skenën e “Aulona Inter Folk Festival” dhe rrëmbeu Kupën e edicionit të XVII-të, duke mahnitur publikun me energjinë, elegancën dhe shpirtin artistik.
Trofeu iu dorëzua mes duartrokitjesh nga vetë Kryetari i Bashkisë së Vlorës, z. Ermal Dredha.
Fitorja e grupit gjeorgjian ishte më shumë se një çmim – ishte një shpërthim i bukurisë universale, ishte një bekim për kulturën, një vulë krenarie dhe mirënjohjeje për një qytet që frymon me artin.
Ishte çasti kur një qytet tha: “Arti është jeta jonë”. Një çast që flet më shumë se fjalët, që ndizet si një flakadan shprese dhe bukurie në historinë kulturore të qytetit të Vlorës.
Skena nuk u ndriçua vetëm nga dritat, por nga një emocion i pastër, që përshkoi të gjithë auditorin si një valë.
Prapa skenës gjigande, para Stadiumit “Flamurtari” binin në sy “ethet e bukura” të organizimit, angazhimi i stafit të palodhur të “Aulona Inter Folk Festival”, si dhe përkushtimi i regjisorit të qindra veprimtarive artistike z. Llesh Nikolla “Mjeshtër i Madh”, me një eksperiencë të jashtëzakonshme në RTSH.
Moderatorja me hijeshi, Afërdita Krasniqi nuk ishte thjesht prezantuese, ajo u shndërrua në dritë, në emocion, në fjalë që prekin shpirtin.
Nisur nga natyra dhe përmasat e Festivalit, ai mbetet krejt i veçantë, mbasi për të 17-in vit radhazi, jo vetëm për qytetin e Vlorës, por edhe për trojet shqiptare, mbahet një aktivitet kaq i rëndësishëm i folklorit në nivel evropian dhe botëror.
Sigurisht që mbështetja e donatorëvë meriton një falenderim të veçantë.
Aulona Inter Folk Festival është tashmë më shumë se një festival – është një premtim që do të rikthehet çdo maj, si një stinë dashurie dhe arti që nuk shuhet kurrë.
“Regina Garden” u kthye në një altar nderimi për trashëgiminë kulturore dhe shpirtërore, si dëshmi e përkushtimit ndaj identitetit dhe traditave tona.
Në këtë mbrëmje post-festivali, emocionet shpërthyen si fishekzjarrë që ndezën atmosferën!
Vlerësimet e ndërsjella, fjalët e ngrohta dhe surprizat e ndjera u shndërruan në vargje poetike të një mozaiku të rrallë ndërkulturor.
Por kulmi i kësaj nate ishte mirënjohja dhe respekti për një emër që ka shkruar me pasion historinë e këtij festivali: “Mjeshtri i Madh” Sejmen Gjokoli – njeriu që mbolli farën e kësaj ëndrre dhe e ktheu në një lis të fuqishëm që bashkon botën përmes valles dhe këngës.
Për të 17-in vit, “Aulona Inter Folk Festival” nuk ishte një event – ishte një besëlidhje shpirtërore, një vallëzim kujtimesh që do të jetojë gjatë në melodinë e zemrave tona, me urimin mirupafshim, deri në takimin tjetër, ku ritmet e lashta do të zgjojnë sërish qytetin e Vlorës.
Gëzuar të gjithë atyre që vallëzojnë për paqe, për identitet dhe për dashuri njerëzore.
Gëzuar artin që bashkon Botën!

Nga ROLAND QAFOKU/

Edhe pse ka disa shkrime, apo studime sporadike, duke përfshirë kujtimet e vetë tij, shumw njihet jeta e aktorit të madh Aleksadër Moisiu. Për ta nxjerrë më të plotë profilin e tij nevojiten studime të thelluara që për fat të keq deri më sot nuk janë realizuar. Kjo shkresë që po botoj është një vendim i qeverisë së kryeministtit Pandeli Evangeli që mban datën 26 shkurt 1934. Në të vendoset që Aleksandër Moisiut ti jepej nënshtetësia shqiptare. Madje edhe bashkëshortes së tij gjermane. Theksojmë se ka qenë kërkesa e vetë Aleksandër Moisiut për ta marrë këtë shtetësi dhe jo një iniciativë e shtetit shqiptar.

Pra, gjigandi i skenave botërore kishte paraqitur kërkesën te autoritetet shqiptare që të merrte nënshtetësinë shqiptare. Dhe shteti shqiptar ia plotësoi menjëherë këtë kërkesë. Mes të tjerave argumentet për dhënien e saj jepen me këto fjalë:

“Ministria e Brendshme dhe e Jashtme, tue tregue se Aleksandër Moissi, tash shtetas gjerman, me banim në Zvicëer e lindun në Trieste më 2.IV.1880, përveç qi është me orgjinë shqiptare, e qi e që nuk e ka mohue kurrë Kombësin e tij Shqiptare, por tue marre parasysh edhe shërbimet e shumta qi i ka bnërë vendit t’onë në Shtete më të mëdhaja të botës me profesionin e tij si dramatist me famë, mbi kërkesën e bame prej tij, propozojmë qi në bazë t’ Art 9 të Kodit Civil t’i akordohet shtetësija shqiptare bashkë me zonjën e tij Giovanna Moissi Terëin me orgjinë gjermane dhe lehun në Munchen më 18.III.1884 edhe kjo artiste”.

Më pas ky vendim qeverie u dekretua nga Mbreti Ahmet Zogu.

KRISTAQ BALLI/

“Për Gjon Milin ka aq shumë mënyra fotografimi sa edhe njerëz. Ai e konsideron çdo foto një provë, një eksperiment”   – (Jean  Paul  Sartre, 1946). 

Fotografi shqiptaro-amerikan me famë botërore  Gjon Mili (1904-1984) me një karierë 45 vjeçare artistike në lëmin e fotografisë, i cili ka shërbyer për revistën shumë popullore amerikane “Life” në rubrikat sociale, kulturore, artistike e sportive, ka në galerinë e vet mijra foto  dhe ka provuar  e praktikuar me sukses  dhjetra eksperimentime e   sprova tekniko-teknologjike e artistike pamore, të cilat e përfshijnë atë në elitën e fotografëve që i dhuruan botës transformime radikale e  evolucioniste në aspektin e zgjerimit, përmirësimit dhe lehtësimit të aplikimit masiv dhe komercial të fotografimit dhe në veçanti të fotogazetarisë artistike. Nuk mund të ketë fushë të veprimtarisë sociale, kulturore, artistike, shkencore, sportive, mediatike, ekspozuese, madje edhe politike, ku fotografi shqiptar, i cilësuar me opinionet dhe epitetet e goditura të kritikës pozitive dhe të personaliteteve të shquara të botës artistike si promotor e protagonist i përparimeve dhe hopeve  të fotografisë disa dekada përpara, që ai të mos ketë dhënë përvojën e tij krijuese.

Pjesa më e madhe e kontributeve të tij madhore si “drita stroboskopike”, “ngrirja e kohës”, “fotografia në lëvizje” (ku ai, sipas një reference,  zbuloi mekanikën e kinetikës humane të shoqërisë së  pas Luftës II Botërore,  eksperiencat e tij me figura të famshme – kryesisht nga  bota e artit, ose edhe vetë librat e tij të mrekullueshëm mbi artin e artistët janë bërë pak a shumë të ditura edhe për publikun shqiptar, por, akoma Gjon Mili mbetet një det i thellë enigmash e  eksplorimi, pasi jo gjithçka është bërë e njohur nga krijimtaria, sidomos nga eksperimentimet e pafundme në studion e tij, në  23th Street, Manhatan, New York,  ndoshta edhe nga një pjesë e veprimtarisë së tij krijuese kur, më 1966 studioja e tij e madhe u dogj e, bashkë me të edhe një e treta e  materialeve që nuk mbijetuan nga ajo fatkeqësi.

Në optikën krijuese vizionare të Gjon Milit ndoshta qëndron edhe eksperimentimi origjinal  i autoportretit fotografik, që atëhere, në mënyrë popullore e shakaje do të quhej “duck – face” (fytyrë-rose), ndërsa  sot, rretth 75 vjet pas aplikimit novator nga Mili e të tjerë,  do të konfirmohej  me emrin “selfie”, për të  krijuar një perandori me shtrirje në të gjithë sistemin tonë planetar. Sidoqoftë detaji i veçantë, i cili e bën specifik, origjinal  dhe  identifikues parashikimin e “selfieve” është pikërisht çelësi i vogël elektrik i përshtatur për aparatin, që Gjon Mili i ka dhënë personazhit që vetëfotografohet  dhe që inkuadrohet në mënyrë të dukshme e demonstrative në kuadratin e fotos. 

Këtë detaj fotografimi  e  gjejmë shumë, shumë rrallë dhe jo me qëllime  eksperimentimi tek fotografët e tjerë. Andaj, atëhere, të shkon mendja mos,vallë,  Gjon Mili, në këtë kontekst eksperimental ka parashikuar me ndjesinë  e  një artisti nuhatës  të ardhmen e “selfies”. 

Sot fjala “Selfie” nënkupton një foto  autoportret, të bërë  me një aparat digjital ose me kamerën e një telefoni, apo webcam për të shfaqur situatën  rastësore dhe probabilisht  për ta shpërndarë atë në shërbimet e rrjeteve sociale.  

Por fotot autoportret, në të vërtetë na kthejnë në vitin 1839, pra  rreth 175 vjet më parë, kur Robert Cornelius, një prej fotografëve pionierë amerikanë realizoi një autoportret të vetin,  i cili konsiderohet, gjithshtu,  fotoja e e parë  e një personi. Aparatet ishin aq të ngadalshëm, sa që fotografi të kishte mundësi të kryente të gjitha proceset e pozimit dhe të ekspozimit ndaj pllakës negative fotografike  në kohën e duhur.

Nga vitet 1900, aparatet Kodak Brownie mundësonin foton autoportret dhe u bënë një teknikë e përhapur. Metoda bazohej tek pasqyra kundrejt së cilës vendosej aparati mbi trekëmbësh afër objektit  dhe inkuadrohej pamja në pasqyrë. Dukésha e madhe,  Anastasia Nikolajevna  e Rusisë, në moshën 13 vjeçare ishte një nga personazhet që realizoi foton e saj duke përdorur pasqyrën dhe ia dërgoi atë një mikeshe, më 1914 duke i shpjeguar në letër: “E bëra këtë foto duke vështruar në pasqyrë. Ishte shumë e vështirë pasi më dridheshin duart.”

    Fotoportretet përparuan aty nga vitet 1970 kur aparatet e çastit mundësonin një medium të vetëshprehjes. Më pas kjo praktikë tranzitive u kapërxye nëpërmjet aparateve digjitale që i zëvendësuan filmat me qarqe të  teknologjisë elektronike.

Përdorimi i  fjalës selfie është shfaqur së pari  në një  artikull apo një mjedis elektronik australian më 13 Shtator 2002, në një postim të Nathan Hope. Në vitin 2012, revista “The Time” e konsideroi fjalën ‘selfie’ “një nga 10 Top fjalët e rejatë vitit”. Ndërkaq më 2013  kjo fjalë u bë aq e zakonshme, sa u sugjerua të futej në versionin online të Oxford English Dictionary (Fjalori Anglisht i Oksfordit). Në Nëntor 2013 fjala “selfie” u shpall si “fjala e  vitit” po nga ky fjalor, i cili i konfirmoi asaj origjinën australiane. 

Përdorimi i teknikave, aparaturave dhe programeve të sofistikuara dixhitale në masë të gjerë dhe lehtësisht të komercializuara në kohët e  sotme i kanë dhënë kësaj fjale një kuptim universal, pasi në kontekstin e vet ajo përfshin gjithë hapësirën tokësore e spaciale të sistemit tonë planetar.

Nga pikëpamja sociale, krahas mundësive të mëdha të shkëmbimit dhe  shoqërizimit e shpejtësisë së informacionit imazherik  reciprok për qëllime pune, shkencore, kulturore, shoqërore, individuale, hobi, apo preferenca të karakterit e  personalitetit të brendshëm etik e estetik, në shumë raste studiuesit kanë konstatuar rrezikun e një “patologjie” humane, siç është simptoma e “narcizmit”, pra ndjesia e të ekspozuarit, e shfaqjes,  vetëkënaqësisë, apo  vetëpëlqimit aparent që të zapton kur  vetëfotografohesh dhe poston pa limite në rrjetet sociale e internet, fenomen  ndaj të cilit janë të prirura më shumë femrat për të paraqitur  format e tyre sensuale, erotike, apo edhe nudo. Sidoqoftë, le të kthehemi sërish 7 dekada më parë. Kur Gjon Mili ftonte në studion e tij njerëz të famshëm për një seancë fotoportretesh, fjala “selfie” do të duhej të priste edhe 70 vjet që të fitonte të drejtën e qytetarisë gjuhësore në  fjalorin formal të gjuhës angleze. 

Gjon Mili në veprimtarinë e tij fotografike ka qenë shumë kreativ, aq sa  nuk ka gjini e teknikë fotografimi që të mos e ketë provuar dhe aplikuar qoftë për qëllime profesionale, artistike, apo thjesht si eksperimentim inspirimi, larmi  e pasurim vlerash mjeshtërore. Janë 10 foto të panjohura të tij, ku ai, eksperimentin e autoportretit “selfie” e aplikon si një teknikë, që nuk e ka shpikur vetë (siç ka bërë psh me fotot me dritë stroboskopike), por, megjithatë, ai e ka realizuar me synimin që, pasi të ketë kuruar paraprakisht  “mizansenën”, vendosjen e pozicionit të personazhit, përputhjen e pamjes dhe personalitetit të tij psikologjik, këndin e fotografimit, ndriçimin, sfondin dhe elementët e tjerë kompozicionalë,   duke qëndruar larg kamerës, pra duke mos vështruar në momentin deçiziv të shkrepjes vetëm me syrin e  kufizuar të lentes me diafragmë parciale, ta observojë situatën e fotografimit i distancuar  nga fragmentarizmi dhe të krijojë në lenten e mendjes së tij një pamje më të plotë dhe më objektive. Për këtë arsye, ai i ka ofruar personazhit butonin “magjik” të  shkrepjes në distancë, me qëllim që vetë subjekti ta kryejë këtë autoportret i çliruar nga ”sikleti” i emocionit dhe shtangjes së  imponuar prej pranisë prapa aparatit të fotografit, që, në një farë mënyre, të ngurtëson, të hipnotizon e të bën të ndjehesh jo dinamik, jo vetvetja.

Dhe kjo, jo për koincidencë, por me paramendim   ka ndodhur në serinë e “selfie-ve” të Gjon Milit,  jo me persona të rëndomtë e  rastësore, por me artistë të njohur të skenës, si aktorët Geraldine Fitzgerald, Joyce Reynolds, Lauritz Melchior,  Larraine Day, Michael Kurtiz, Peter Lorre, Van Johnson,  S.Z. Sakall, Robert Alda, etj,.  pasi ata kanë prirjen, intuitën, reflekset por edhe aftësinë e komportimit me inskenimin, si dhe zotërimin e gjestikulacionit facial për t’i lënë “të lirë” të shfaqin vetveten. Andaj edhe këto foto kanë nota të shumta personalizimi,  lirike, larushanie, humori spontan dhe atmosferë shumë optimiste e intime. 

Kjo, mbase, ka qenë edhe arsyeja që në të gjitha  këto autoportrete “selfie”, çelsi i hapjes së diafragmës së aparatit është qëllimisht i dukshëm në dorën e personazhit dhe, ndoshta kjo përbën në këtë set fotografik risinë e pjellorisë mjeshtërore,  diversitetin e madh stilistik e teknologjik të Gjon Milit si fotograf i dimensioneve të paparashikueshme. Këto foto tregojnë se megjithëse teknologjia që ne përdorim sot ka avancuar me ritme eksponenciale, shprehja humane ka ndryshuar shumë pak gjatë kohrave.