Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

BOTIMET MË TË HERSHME PËR PAVARËSINË E SHQIPËRISË

by

nga Albert HABAZAJ/* studiues/

               Historia me racionalitetin e saj koherent dhe folklori me emocionin karakteristik e vlerësojnë meritueshëm aktin e madh të Pavarësisë. Me bulëzimin e Demokracisë, sidomos gjatë viteve 1995 – ’97, pati një vërshim botimesh folklorike apo të ashtuquajtura folklorike, por që nuk e morën statusin e korpusit “Trashëgimi kulturor i popullit shqiptar” për të plotësuar tre vëllimet e serisë së “Epikës historike”. Cikli i këngëve historike, që ka të bëjë me përgatitjen e shpalljes së Pavarësisë, me të cilin përfundon periudha e këngëve të pushtimit osman, është jo shumë  pasur. Ka vlera njohëse, edukative e artistike; por mbi të gjitha, ngjizja e ndjenjës kombëtare, si dukuri e re që  lindi me Lidhjen e Prizrenit e kthjelloi më tej ndërgjegjësimin atdhetar- kombëtar. Njohja e kombit u bë si njohja e vatrës ndër shqiptarë. Shtëpia e vogël  e familjes në Kurvelesh, në Dibër, në Himarë, në Tepelenë, në Gramsh… u barazua me shtëpinë e madhe kombëtare; u bë dëshirë e kërkesë e secilit njohja e kombit – këtë na tregon kënga. Veçse, edhe për këngët epike të Pavarësisë bazë është kriteri kronologjik dhe ato, “duke patur si mision kryesor pasqyrimin emocional të ngjarjeve të ndodhura realisht, kanë përmbajtje të angazhuar historike”(Dibra) 1), duke iu përgjigjur flakë për flakë ngjarjes madhore të Pavarësisë dhe rolit të saj vendimtar për jetën shqiptare. Në këtë kumtesë do të trajtojmë pikërisht ravën folklorike të çelur nga Qemal Haxhihasani e Zihni Sako, qysh më 1956 me  “Këngë popullore historike”.  Mendojmë se ravijëzimi kronologjik na çon në gjurmët e arketipit dhe se krijimet foklorike, parë nga ne në konteks, jetojnë e qarkullojnë vetëm brenda atij komuniteti të caktuar që i pëlqen, që i dëshiron natyrshëm, jo teatrisht, nëpër skena folklorizante.

Pavarësia e kombit shqiptar është tempulli ku shqiptarët i falen Flamurit dhe Plakut të Bardhë, që së bashku me Bacën Isë, me Luigj Gurakuqin, me Rasih Dinon (nga treva e Çamërisë), me tërë ata burra të lartë e me fisnike si Marigo Posio e trimëreshat e tjera shqiptare, i zbardhën faqen Atdheut tonë të lashtë, larë me diell, qëlluar me furtunë. “Luftrat ballkanike do ta përshkonin rajonin si një nëmë biblike”(Salleo) 9) Nga literatura historiografike mësojmë se ai fillimshekull i XX qe i stuhishëm, se në atë kohë lëvizja kombëtare për liri shtrihej anë e kand Shqipërisë, se ishin mbledhur shqiptarët e Rumanisë të kryesuar prej Ismail Qemalit e vendosën “mprojtjen e të drejtavet kombtare e shpëtimin e Atdheut prej lakmimeve sllave e greke, dhe në Vlonë me 28 Nanduer 1912 i u gjegj mbledhja e përgjithëshme e përfaqsivet të të gjitha visevet shqiptare qi shpalli mvehtësín e Kombit. Kronisti i asaj dite historike, kështu shkruen: Më 3 ½ hapet mbledhja… Në krye të sofrës rrin Ismail Qemali…Afër tij âsht Don Kaçorri… Aty pranë gjindet edhe Luigj Gurakuqi, i cili, në ketë çashtje âsht, me të vertetë dora e djathtë e Plakut” (Kamsi) 5)

Pavarësia mbart sakrificat e shumë brezave, duke u kthyer në një vepër popullore, në themelet e së cilës kishte vënë gurë gjithë Shqipëria. Akti historik për shpalljen e Pavarësisë pati qëllim shpëtimin e vendit nga copëtimi i huaj, ruajtjen e tërësisë tokësore dhe fatin e kombit (FESH, 2009:2560) 4), por  shteti i ri shqiptar, në vijimësi, pati një sërë problemesh e vështirësish, “për ngjarje të ndryshme, akte uzurpimi të tokave shqiptare nga fuqitë ndërluftuese të kohës, si austrohungarezët, francezët e italianët, bukur na e sjellin një situatë të tillë edhe vargje popullore të shkëputura nga një tekst kënge i kohës: “Shqipëri, o shkëmb e gur,/ Vrite, prite për Flamur,/ Bota hiq e ti – në vur”. Këngët e kësaj periudhe të re historike për Shqipërinë dhe për shqiptarët bashkëudhëtojnë përgjithësisht me vetë historinë, brenda specifikës së folklorit, që në tërësinë e vet nuk është fotografim i realitetit, por pasqyrim artistik” (Xhagolli) 11) i asaj ngjarjeje reale, me personazhe konkretë, zhvilluar në kohë të caktuar dhe në hapësirë përkatëse.

Në gjurmë të botimeve të para folklorike

Nga botimet më të vjetra folklorike, Qemal Haxhihasani e Zihni Zako, më vitin 1956 na japin tri këngë, që janë nga lulet e para të ciklit të periudhës së Pavarësisë. E para, regjistruar në Kabash-Gramsh, me 9 vargje të ngjeshura, lakonike, të thjeshta por domethënëse, na vjen me këtë variant: “Medet, shokë, na mori malli,/ Ku gjindet Smail Qemali?/ Në Paris, brend te krali,/ hyn e del si zog sorkadhi:/” Shqipërinë dua t’ma ndani,/ Kanë zbritë komitat nga mali,”/ “ Fol, o Smail Be me gojë!/ Merre Flamurin në dorë,/ Ngule në Sazan e Vlorë.” (Këngë popullore historike, 1956:248) 6). Një tjetër këngë simbolike e Pavarësisë, shumë e përhapur dhe në treva të tjera, që qarkullon me variantet e komuniteteve përkatëse, edhe në Himarë, në Vranisht, në Tërbaç, në Dukat, më gjerë në Labërinë e Gjirokastrës, Tepelenës, në Mallakastër e më tutje hapësirave polifonike, herë si këngë, herë si valle, diku duke shtuar një varg apo duke hequr një tjetër, por gjithsesi thotë artistikisht bukur profilin historik të Uratës së Flamurit Kombëtar, e regjistruar në Radhimë-Vlorë: “O Qemal kur të përzunë,/ Kur desh të të zij’ Turqia/ Dhe një çikë prá të zunë;/ Erdh e të mori gjemia,/ Brënda në Paris të shpunë,/ Atje ku ish katimia./ Seç u ngrit krali në gjunjë,/ Mbretëresha dhe e bia./”Cili je ti, more burrë,/ Që kërkon vulat e mia?”/ “Unë jam Smail Qemali,/ Prapa më vjen historia.”/ Të shtatë vulat ja dhanë,/ Po do mos dojë Turqia./ “ Do dojë, se s’është punë,/ Është e jona Shqipëria!/ Sazan e Karaburun/ Janë vatanet e mia,/ Nëpër mes i ndan një lumë,/ Nga juga është Greqia”. (Këngë popullore historike, 1956:248)  6.1) Në 20 vargje memoria sociale e popullit na sjell një epos të tërë, me  hartën e duhur gjeografike, në konteks, me udhëtimin historik, atlasin moral dhe etnopsikologjik të një kombi dhe nga ku kuptojmë sesi një njeri me emër të përveçëm shndërrohet, nga bëmat e tij, në një idhull, në një shenjt, në një Emër të Përgjithshëm, me të cilin kuptohen gjithë shqiptarët, sepse ai bëhet simbol i shqiptarit të lirë, të pavarur e demokrat në ballafaqimet ndërkombëtare, në mejdanet diplomatike për civilitetin e vendit të të parëve të tij.

Me 10 vargje na vjen kënga e regjistruar në Kuç- Kurvelesh: “Më njëzet e tet’ nëntorë/ Më këmbë u ngre Shqipëria;/ Smail Qemali në Vlorë,/ Me gjithë shokët e tia,/ Çi tha popullit me gojë: “Posht’ o shokë, robëria! Evropa le ta dëgjojnë:/ Nuk ka vënt këtu Turqia!/ Ja të vdesim, ja të rrojmë,/ Është e jona Shqipëria! ”. (Këngë popullore historike, 1956:249) 6.2 )  Kënga flet vetë; ajo bëhet zëdhënëse e historisë, kronikë e ngjarjes sipas mendësisë popullore, i cili derdh artin e shpirtit të tij nëpërmjet këngës. Më 28 nëntor Shqipëria u bë shtet i pavarur. Kryengritjet dhe gjaku i derdhur për pesë shekuj me radhë sollën frytin e dëshiruar: Populli shqiptar theu prangat e robërisë dhe fitoi pavarësinë e tij kombëtare duke u njohur si shtet më vehte. “Ku ngrihet Flamuri, ngrihet Kombi! Kur rrëzohet Flamuri, rrëzohet Kombi” (Luarasi) 7)

Krijimet folklorike të Selim Hasanit, nw vijim kronologjik të botimeve, që kanë lënë gjurmë në formimin atdhetar të komunitetit dhe në zbukurimin e botës ndjesore, duke i përmirësuar njerëzit jo vetëm estetikisht, i boton më 1966 Instituti i Folklorit, ku krahas kontributit të prof. Zihni Sakos e Arsen Mustaqit, është e tejdukshme puna e “profesorit të pashpallur”, të bardhit Qemal Haxhihasani, që “në fushën e botimeve të folklorit shqiptar është më i shquari” (Xhagolli) 12). Ja si këndon xha Selimi i Brate, në shtratin e folklorit tradicional të krahinës së tij. Tre këngë të botuara, marrë nga hejbeja me këngë labe e xha Selimit  po i citoj, sipas kërkesave fonetike, edhe për kujtim e mirënjohje ndaj folklorit të tij sinkretik: Kënga e parë- me 16 vargje:” Më dymbëdhiet’ senè/ flamuri në Vlor’ u ngre,/ me zhëgabë Skënderbe./Pesëqint vjetë ku qe?/- I kishnë vënë perdè./(e kishin lënë në errësirë)-Kush e qirti shiqarè?/ – Ai plaku halleve./ patërjoti Smail Be;/ me gazeta nënë dhe,/me shokë nja dy a tre./ Mëretit vajte i the? Dua sha përmi ylqe,/ do të hap një mod’ të re;/ do vë lule një bahçe!- unë të sho’ se ç’mëndje ke,/ po, sa të mund, do të çkre”. Xha Selimi është lindur rreth vitit 1886 në një familje të varfër, kështu që mund të justifikohen turqizmat në vargjet e kënduara apo të hequra valle aty për aty nga ai, si t’i vinte situata, ç’i kërkonin e ç’ pëlqenin njerëzit që e rrethonin në atë kohë në lagje, në mëhallë, në fshat, në miqësi, në luftë.  Kënga e dytë është me 19 vargje: “Smail Beu i varfëri/ s’desh çifliqe, pasuri,/gjezdis me libra në gji,/lufton kundraj me Turqi:/- Ku jam, se dua të di,/shqipëtar a turçelli?/ E dua, se kam të drejtë,/ nga Parizi pse më çkretë?-/ Gjezdisi det e steretë/ me ca libra të mëshetë,/ nga Skënderbeu kish gjetë./ Nëntëqintedymbëdhjetë/ flamurë në Vlor’ e ngretë./ Foli Smail Beu vetë:/-Ka qën’ i bllokuar gjetkë,/ ky është flamuri ynë!/ bëjnë ca sikur s’e njinë/ Esat Pasha me Myftinë,/ Kosovën në bot’ e shinë.-  Më tej, vetëm me 10 vargje, përsëri xha Selimi këndon, duke i mëshuar dëshirës madhore të Plakut të Bardhë: përparimin e shqiptarëve nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe, me shkollim e diturim për ta bërë Shqipërinë “ lule mes shoqeve: “Shqipëri, lule burbuqe,/ ke qënë në mes të ujqe,/ në mbëretërinë turke,/ pesëqint e ca vjet mbushe,/ tinë shqip e ata turçe./ Qysh u ndave, u çkëpute?/ Kërkon Qemali hudute./ Libra, propagandë fute,/ nëpër shkolla, nëpër burqe,/ qirte Flamurin në dukje”. (Rapsodë popullorë. Selim Hasani: 1966) 8 )

Ciklin e këngëve të të periudhës së shtetit të pavarur shqiptar e pasuron më tej botimi “Epika Historike, vëllimi 3”, realizuar nga Akademia e Shkencave, Instituti i Kulturës Popullore, Tiranë. Vepra e Ismail Qemalit për bashkimin një nga një të viseve të ndryshme të vendit regjistrohet dhe jepet në 13 këngë të tjera, të sistemuara sipas kriterit kronologjik. Shpallja e Pavarësisë, figura të veçanta si Ismail Qemali e Isa Boletini kanë prirjen të këndohen në përmasa gjithëkombëtare dhe fillojnë të futen me një perspektivë gjithmonë e më të gjerë në fondet poetike gjithëkombëtare, për shkak të peshës specifike të ngjarjes dhe gjesteve të heronjve, për rolin e veçantë në forcimin e ndërgjegjes kombëtare popullore etj., të cilat natyrshëm rrisin dhe potencialin artistik të këtyre krijimeve folklorike të karakterit epik. Kronika poetike e ngjarjes ja si vjen në një variant të Smokthinës – Vlorë: “Shqipëri, moj, shkëmb e gurë,/ Shqipëri, moj, Shqipëri! (përsëritet pas çdo vargu)/ Vrite, prite për flamur,/ Bota hiq e tinë vur,/ Evropa lësho e zur!” vetëm në 5 vargje shprehet vendosmëria e popullit tonë në luftrat shekullore për çlirimin e tij kombëtar. Ja si i këndohet nga treva e Dukatit Simbolit tonë: “O Flamur i Shqipërisë,/ O Flamuri kuq e zi,/ Rrugës tënde legjendare,/ Seç shkrove një histori./ Pesë shekuj ti qëndrove/ I fshehur brenda në gji,/ Të ngriti Smail Qemali,/ Bashkë me shokët e tij. Me Shpalljen e Pavarësisë mbyllet epoka e sundimit të huaj, epoka e errësirrës mesjetare dhe e robërisë së urryer, me kurorëzimin e luftës heroike të të parëve tanë, me shkëlqimin legjendar të Gjergj Kastriot- Skënderbeut, me “treqind kryengritje në katërqind vjet” për liri e pavarësi. Mozaiku i këngës zbukurohet me një variant nga Bregdeti, pikërisht nga Qeparoi i kapedanëve: U ngre Flamuri në Vlorë,/ Fol, Ismail Vlora, folë!/ Gjithë Evropa ta dëgjojë,/ Se shqiptarët u mbëlodhë,/ Karar dhanë në një gojë,/ Që më vete të qëndrojnë,/ Gjithë ç’janë shqipëtarë,/Jan’ vëllezër të pandarë,/ Siç ishin me Skënderbenë,/ Kur e tundën gjithë dhenë. Me një gdhendje  mjeshtërore na e sjell portetin e Plakut të Flamurit kënga e Tërbaçit: “Ç’të them për Smail Qemalë,/ Trimin me shokët e rrallë,/ si mali me bor’ të bardhë,/ në at’ luftën me Ballkan,/ bashkë me shokët asllan’,/ E ndau Shqipen mënjanë./ O Malo ballëkurorë,/ të mbeti shkaba në dorë,/ Që kur e ngrite në Vlorë./ O Malo, o diplomat,/ Shkrove histori të artë!” Pa shumë  shkollë ishin krijuesit popullorë në atë kohë kur ka lindur e është përhapur kënga, por intuita, zgjuarsia popullore diti  t’i nuhasë zhvillimet e kohës dhe personazhet historikë, t’i përpunonte shpejtësisht në “laborator” dhe ta qepte këngën në vend, e cila ngjitej e qarkullonte, se pëlqehej. Ja një tjetër këngë nga Vërmiku: “Smail Qemali me halle,/ O Smail, o trim,/ Trim, o more trim (v.2-3 përsëriten pas çdo vargu si refren)./ Bëre punën më të madhe,/ Me flamurin kuqe alle,/ Që ngrite male më male,/ Shqipërinë na e ngjalle”. Nga Velça-Vlorë na vjen ky variant që pëlqehet dhe në trevat përqark: “Tundu, tundu, o Flamur,/ Marshalla, ç’lëshoke nur, /Përmbi shkëmb e përmbi gur! /Smaili të vuri vulë! /Aferim, o Smail Be,/ Evropës rrotull i rè,/ Flamurin në Vlor’ ngulè/ Smail Be, o diplomat/ Na e ngrite kokën lart!” Një njësi folklorike shumë interesante na e dhuron treva e Dibrës: “ Nëpër fusha, nëpër male,/ Vrapon poplli tuj kcye valle;/ Nalt e ngritëm njat Flamur,/ Mi çdo shkam e mi çdo gur;/ Njat Flamur me shqipe mali,/ Na e kish çu Smail Qemali./ Kur Flamurin nalt e ngritëm/ Krisën pushkët, të gjith’ britën:/ Rroft’ Flamuri, rroft’ Shqipnia,/ Anekan sod shndrit Liria! Bën aluzion kjo këngë për vendimin e Kuvendit Kombëtar për Shpalljen e Pavarësisë (28 nëntor 1912). I. Qemali si kryetar i Kuvendit Kombëtar, shpalljen  e pavarësisë ua njoftoi gjithë krahinave të atdheut. Kjo këngë shpreh edhe entuziazmin e përgjithshëm me të cilin e priti populli i Dibrës, vendimin e Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare. Mund të kumtonin shumë se këngët e popullit për Pavarësinë rrjedhin si lumë, por dëshirojmë ta finalizojmë me një këngë të veçantë nga Vranishti i Vlorës, mbledhur e regjistruar në vitin 1960. Kënga është ngritur nga Qerim Tartari (dhe këtë e kemi verifikuar nga tre burime) më 1913, kur Konferenca e  Ambasadorëve, duke caktuar kufijtë e Atdheut tonë padrejtësisht, la jashtë tyre Kosovën : “Ç’ësht’këjo që na ka ngjarë/ Nënë Shqipëri? (përsëritet pas çdo vargu)/ Dhe malet në hall kan’rarë,/ Se u prem’ e se u vramë,/ Për liri, për trojet tanë./ Të mëdhenjt’ (e ka fjalën për Fuqitë e Mëdha) paçin belanë,/ Që e trazuan dynjanë,/ Mëmëdhen’ më dysh na ndanë,/ Kosovën jasht’ na e lanë./ Po ne jemi shqipëtarë,/ Nga një nënë e nga një babë./ Kemi një Flamur e Shkabë,/ Jemi betuar ta mbamë!” (Epika historike, 3:1990) 2)

PËRFUNDIME

Qëllimi kryesor i këtij punimi ishte të nxirrte në pah botimet serioze nga krijimi folklorik për Pavarësinë e Shqipërisë, që daton më herët, që ka një vendlindje e një datëlindje si fillesë krijuese individuale (apo dhe kur lundron nëpër anonimat), sepse plotëson kriteret e sigurimit të statusit që ka folklori si një lloj i veçantë e specifik artistik; që  shndërrohet në krijimtari folklorike, sepse ka hyrë në qarkullimin folklorik të bashkësive të caktuara, të cilat dhe i cituam.

Njohja me këto fillesa folklorike të botuara mendojmë se përbën një tregues të mirë për të ditur se kush janë vërtetësisht botimet emblematike nga institucioni kompetent për Pavarësinë në peridhën e parë të mundshme kohore, që kemi gjetur nga veprimtaria botuese e institutit tonë.

Edhe pse janë këngë të epikës historike, nga kërkimet dhe vëzhgimet e bëra në terren, kemi vërejtur se ato bëjnë jetë aktive (kuptohet që nuk mund të jenë sot në krye të listimit të këngëve) natyrshëm, se pëlqehen e qarkullojnë, sidomos në Vlorë, ku u realizua dhe vepra e madhe kombëtare, apo në krahinën etnografike të Labërisë, ku kemi bërë ekspedita vetiake e studime.

REKOMANDIME

Stihia e botimeve folklorizante na kushtëzon që të qartësojmë veten së pari, miqtë studiues e komunitetin që këngët e atdheut janë ilaç dhe shërim, siç thotë Mjeshtri i Madh Lefter Çipa për këtë fakt: Këto janë botimet e para të mundshme, që gjetëm deri më sot dhe po i evidentojmë. Janë të besueshme si të tilla, sepse librat e botuar shënojnë vendin e vitin e botimit, folkloristët që janë marrë me përgatitjen për botim dhe botimin e njësive foklorike në libër, sipas kritereve përkatëse shkencore, si dhe institucionin që i ka miratuar këto botime. Ky fakt është i verifikueshëm me paraqitjen konkrete të librave që cituam më lart dhe mbyll shtegun e abuzimeve të botimeve pirateske dhe pamundësisht të verifikueshme, që, si rrjedhojë e “folkorit totalitar” (THIESE) 10), thatësira vargëzuese “kërryer” në vitin 1989, psh., na i paraqesin sikur janë botuar më 1923.

Këngë të tjera shumë të bukura për “Plakun e Pavdekshëm të Pavarësisë Shqipëtare” (Fetiu) 3) janë krijuar në rrjedhat e kohës dhe janë botuar nëpër almanakë folklorikë etj.; po ashu janë botuar më vonë edhe studime e monografi, por objekt i kësaj kumtese ishin  vetëm fillimet e këtyre botimeve folkorike.

Gjithashtu, kjo temë në të ardhmen mund të përfshihet në një studim më të gjerë, më gjithëpërfshirës, me shtrirje gjeografike në  gjithë trevat ndërshqiptare, me më shumë gjetje origjinale, larg sforcimeve e deformimeve folklorizante, të cilat vdesin akoma palindur.

BIBLIOGRAFIA

1-DIBRA, Miaser: Metafora në këngët popullore shqiptare; Tiranë: Akademia e Shencave, 2007, f.266

2- EPIKA HISTORIKE, 3; Përg. nga Qemal Haxhihasani dhe Miranda Dule (Botim i Akademisë së Shkencave të RPSSH, Instituti i Kulturës Popullore), Tiranë, 1990, f. 33-46

3- FETIU, Sadri: Folkloristikë; Prishtinë: Instituti Albanologjik, 2009, f.63

4- FJALOR ENCIKLOPEDIK SHQIPTAR: Tiranë; Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2009, f.2560

5- KAMSI, Gjon (“Ora e Maleve”, vj.1, nr.32, me 10 Nanduer 1923); shih: Shkrimtarët Shqiptarë, pjesa II. Prej Lidhjes së Prizrenit deri më sot. Punue nën kujdesin e Ernest Koliqit nga Karl Gurakuqi: Tiranë: Gurakuqi, 1941-xix, f.261-262

6, 6.1, 6.2- KËNGË POPULLORE HISTORIKE, zgjedhur e pajisur me shënime nga Qemal Haxhihasani nën kujdesin e Zihni Sakos. Tiranë, Instituti i Shkencave, 1956, f.248-249

7- LUARASI, Skënder: Fjala shqipe; Tiranë, Naim Frashëri, 1961, f.55

8- RAPSODË POPULLORË. SELIM HASANI; Tiranë: Instituti i Folklorit, 1966, f.11-12

9- SALLEO, Ferdinando: Shqipëria: gjashtë muaj mbretëri; Përkth. Virgjil Muçi; Tiranë: Shtëpia e Librit dhe e Komunikimit, 2001, f.40

10- THIESSE, Anne- Marie: Krijimi i identiteteve  kombëtare: Europa e shekujve XVIII-XX: Përkth. nga frëngjishja Etleva Shiroka; pejë: Dukagjini, 2004, f.332

11- XHAGOLLI, Agron: Etnologjia dhe folklori shqiptar; Vlorë: Triptik, 2007, f.247

12- XHAGOLLI, Agron: Përkushtimi ndaj botimit të vlerave folklorike; shih: Qemal Haxhihasani folklorist dhe mësues i rrallë (përmbledhje artikujsh të kolegëve) [Tiranë]; [2010], f.141

*) drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”

Universiteti “Ismail Qemali”

Vlorë, ALBANIA

Kanal Televiziv në Gjuhën Shqipe në Skandinavi- ”TV Dituria”

by

Organ i QKSH ”Migjeni” në Borås/

Shkruan: Sokol Demaku/

QKSH ”Migjeni” në Borås është një ndër shoqatat kulturore me aktive ne diasporë për ruajtjen, kultivim e Gjuhës, kulturës dhe traditës shipe.

Përmes këtij Kanali TV ne synojmë të kultivojmë tek fëmijët shqiptarë në Skandinavi dhe më gjerë kulturën, traditën shqipe, synojmë të sjellim të arriturat më të mira në fushën e letërsisë për fëmijë nga të gjitha trojet shqiptare dhe mërgata jonë, te mundësojmë fjalën shqipe në shtëpitë e mergimtarëve tanë, që është shtylla kryesore për krijimin e një identiteti të shëndoshë e modern. Përmes përmbajtjeve të përshtatshme për moshën e fëmijëve dhe për rrethanat e tyre jetësore , Kanali ”TV Dituria”  do të jetë një lidhje e natyrshme e botës fëmijërore me Atdheun dhe me vendin mikpritës.

Do të bëhen marrëveshje për kontakte të përhershme me shtëpit Televizive nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Lugina e Preshevës, të cilët do ta ushqejnë këtë kanal me përmbajtje të përshtatshme për botën fëmijërore dhe mërgatës në përgjithësi.

Në programet e këtij kanali një vend i veçantë do t’i kushtohet edhe botës prindërore. Prindërit shqiptarë kanë nevojë imediate për tu informuar mbi shumë çështje që kanë të bëjnë me shkollimin e fëmijëve të tyre, duke filluar me informacionet mbi sistemin shkollor aty ku ata jetojnë e deri tek temat e veçanta mbi vështirësitë konkrete që ata i mundojnë.

Me porogram ne baze te nje plani te periluar do te fillohet me 7 qershor nga ora 18;00 ku cdo javë në kete kohe mund te percilelt program dikrekt ne Gjuhen  shqipe, ndersa per cdo dite do te emitohen dokumentar si dhe filma shqip.

Fushat transmismetimit

TV Kanali i hapur transmeton programin në Transmetuesit analog tërë ditën në paketën bazë Com Hem në kanalin S11 dhe rrjetet dixhitale Telia në kanalin 500. Ne kemi arritë të mbulojmë me program rreth 245 000 familjeve në Göteborg, Molndal, Kungälv dhe Kungsbacka dhe 8. 000 dhoma hotelesh në këtë qytet dhe të gjithë strehimit studentore në Gothenburg, dhe bëjmë tranmetim të hapur Web Channel TV që mund të gjeni në ketë adresë interneti dhe ta përcillni programin tonë në cdo pjesët ë rruzullit tokësor

http://www.dituria.se/

GAZETA DIELLI, SI ZËDHËNËSE E FUQISHME E FEDERATËS PANSHQIPTARE TË AMERIKËS”VATRA”

by

NGA DALIP GRECA/*

Është kënaqësi që t’ju raportoj sot në Kuvendin e riëprtëritjes dhe rigjallërimit të Vatrës si editor i Diellit. Është e fundmja e gazetave të Rilindjes Kombëtare, që vazhdon të jetë në botim. Ndërsa Vatra jonë nesër (28 prill)  ka ditëlindjen e 101, me 15 shkurt 2013, zëdhënësi dhe avokati i saj,  Dielli festoi 104 vjetorin e lindjes. Një ditëlindje që ia vlen ta festosh, ta kujtosh dhe të krenohesh, edhe pse ne nuk e festuam, thjeshtë e përkujtuam përmes vetë gazetës, ose thënë shkurt-gazeta uroi vetëveten.

Që t’ju raportoj se çfarë ka bërë Dielli, nuk mund ta nis nga sot,sepse Dielli i sotëm nuk ka kuptim pa atë të djeshmin, aq më shumë që ne kemi një masë të madhe vatranësh të rinj, që pak janë të njohur me historinë e Diellit dhe të vetë Vatrës. Pra më duhet të eci ca kohë pas, jo shumë, 104 vite të shkuara, me 15 shkurt 1909, kur Dielli nisi udhëtimin si organ i shoqërisë “Besa-Besën”, një nga shtyllat mbi të cilën u mbajt Vatra, kur u themelua me 28 prill 1912. Nuk dua t’ju shpenzoj kohë duke bërë histori, por publikimi i programit Kombëtar në numrin e parë të gazetës, dëshmon frymën dhe shpirtin rilindas të Diellit dhe kthjelltësinë e atyre që e drejtuan. Gjatë kohës që Dielli ishte gazetë e Besa-Besën kishte për editor burra fort të mençur të Kombit, si Fan Noli, Faik Konica, Efthim Natsi e Kristo Floqi. Imzot Noli editoi 69 numra të Diellit të Besa-Besës, Kristo Floqi, editori I fundit persa kohe ishte I Besa-Besën, editoi 59 numra dhe ustai I letrave shqipe,  Faik Konica 47 numra. Dielli i atyre viteve mbart gjurmët e drejtuesëve të vet dhe mbjelljes së farës kombëtare për bashkimin e shqiptarëve të Amerikës.

Gazeta u bë pronë e Vatrës pasi Besa-Besën u shkri në Federatën Vatra. DIELLI frymëzoi vatranët me frymën Kombëtare, aq sa ishin gati të jepnin edhe rrobat e trupit për çështjen kombëtare. Gazeta u priu fushatave Kombëtare të Vatrës duke kuvenduar  përzemërsisht me shqiptarët e Amerikës.

Ashtu si edhe vetë Vatra, Dielli nuk i shpëtoi mentalitetit dhe psikologjisë shqiptare, polemikave, deri në ekstrem. Kështu psh në kohën e çarjes së parë  të Vatrës, kur u shkëput fraksioni i Kristo Dakos, plasën polemikat e fuqishme mes “Diellit” dhe “Albanisë” të K. Dako, pa kursyer edhe Atin e Pvarësisë Ismail Bej Qemali. Kjo polemikë pati kundër edhe gazeta të tjera siç ishte “Koha” e Mihal Gramenos, I cili edhe ishte sponsorizuar nga Vatar, siç qe sponsorizuar edhe Atë Gjergj Fishta, Midhat Bej Frasheri e te tjerë atdhetarë.

“Dielli” e aso kohe u drejtuanga: Konica, Paskal Aleksi, Dennis Kambury, Kostandin Çekrezi (i takon atij merita e botimit të përditshëm të Diellit), Noli, Bahri Omari, Loni Kristo. Nëse do t’u drejtoheshim statistikave, kemi këtë tablo ; Bahri Omari , kunati i Enver Hoxhës, i pushkatuar nga ai vetë, editoi më shumë numra nga të gjithë,1074, Kostë  Çekrezi 241 dhe Fan Noli 137.

Dielli i është përmbajtur fryëmës Kombëtare, ç’ka ka karakterizuar vetë Vatrën.Në vitet 1920-24, gazeta mbështeti përpjekjet e Fan Nolit për zhvillimet demokratike, madje edhe Lëvizjen e Qeshorit dhe qeverinë e kryesuar nga Peshkop Noli. Dielli e mbështetur edhe nga  “Shqiptari i Amerikës”, që pat nisë botimin në Korçë më 1922, nën drejtimin e Loni Kristos si editor, ishin opozita e shtypit të kohës kundër qeverisë së Ahmet Zogu. Madje Dielli u ndalua që të hynte në Shqipëri, ndërsa Shqiptari i Amerikës u padit në Gjykatë, derisa u ndalua.

Drejtues të Diellit për atë kohë ishin: Andon Frashëri e Faik Konica, i cili krahas drejtimit të “Vatrës”, u zgjodh kryeeditor në Kuvendin e vitit 1923,duke patur si ndihmës /editor Andon Frashërin dhe Aqile Tasi. Kur  Partia Liberale e Nolit humbi zgjedhjet, lufta politike mori flakë. Megjithëse “Vatra” e përkrahu qeverinë e Nolit, “Dielli” i pat të ashpra kritikat ndaj saj. Me atë rast, Konica shkroi një perlë për kohën :“Komedia e partive, dhe rreziku që qëndron në derë të theatrës”, ku ndër të tjera shkruante: “Në qoftë se anarkia, e cila mbretëron që katër vjet e tëhu në Shqipëri, vazhdon dhe ca kohë, ahere optimisma s’ka vënt dhe trembem se diç do të ngjasë. Le të kemi shpresë se të vet-qojturve ‘udhëheqës’ do t’u vijnë menttë dhe punët do të shtrohen. Po në qoftë se e papritura ngjet, në qoftë se Shqipëria – fjalë fatale – vdes, ahere munt pa çpifje të shkruajmë këto fjalë në gur të varrit të saj: “U-ngjall nga idealistët, U- ruajt nga rastet, U-vra nga politikanët”.

Dielli si zëdhënëse e Vatrës, në vitet 1925-39,ashtu si Vatra vetë, përkrahu  politikën e mbretit Zog, duke lënë mënjanë liberalizmin demokrat të Nolit dhe përqafoi qëndrimin e krahut të djathtë të Konicës. Siç ka analizuar editori para meje, poeti dhe studiuesi Anton Çefa:” Ideologjia dhe politika e gazetës kaloi në anën e qëndrës së djathtë, gjë që u pasqyrua në qëndrimet promonarkiste, profashiste për një kohë të shkurtër, dhe antikomuniste.”

Humbja e Nolit në Shqipëri, ikja  e tij në mërgim, ndërkohë që kundërshtari i tij Ahmet Zogu e dënoi me vdekje në mungesë, krijoi probleme mes vatranëve dhe e ndau federatën në dy kampe. Vatra zyrtare i ktheu kurrizin Nolit dhe çdo gjë u përqëndrua në duart e Konicës nga viti 1926, ku ai u bë Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Amerikë, Dielli ashtu si Vatra kishin një komandant, Faikun. Gazeta filloi ta godiste dhe krijuesin e saj Nolin, madje me artileri të rëndë. Fryma polemike u nxeh.Noli i përgjigjej me armë të të njëjtit kalibër përmes në gazetës“Emigranti”, që drejtohej nga editori i ardhshëm i Diellit, Qerim Panariti dhe botohej në Worchester, Mass., si dhe në “Liria Kombëtare” që botohej në Vjenë, e më pas në “Republika”, në Boston. Polemikat zgjatën deri në vitin 1937. Në ato vite Diellin e editonte “nxënësi i bindur” Konicës, Nelo Drizari, që kishte kryer studimet për gazetari dhe kishte botuar Gramatikën dhe Fjalorin shqip-anglisht. Drizari e bëri fakt të kryer pajtimin e Diellit dhe të Vatrës me Kryepeshkopin përmes artikulli “Ungjillori i shqiptarëve”.

Ashtu si Vatra nuk shpëtoi dot nga përçarjet, edhe zëdhënësi dhe avokati i saj , Dielli, nuk pati imunitet nga sherret. Ashtu siç ishte përça në gusht të vitit 1917, kur ish kryetari dhe editori i Diellit Kristo Dako,që i shkëputi Vatrës nja grup vatranësh të degës Westchester, e njëjta gjë ndodhi 19 vjet më pas, më 1936, kur Vatra u ca keqazi. U krijuan dy Vatra, një Boston, një në Detroit. Po ashtu u krijuan edhe dy gazeta Dielli, ajo e vjetra e Bostonit dhe e reja e Detroitit me kryetar Fazlli Panariti. Dielli i Detroitit u editua nga dishepulli i Konicës, Refat Gurrazezi. Dielli i Detroitit kritikonte rëndë Fan Nolin. Ky dualizëm vazhdoi për tre vjet, derisa vatranët gjetën forca dhe u ribashkuan në kohën e pushtimit fashist të Shqipërisë. Po ashtu edhe Dielli i Detroitit  pushoi së botuari.Editorët të kësaj kohe për Diellin shërbyen: Konica, Andrea D. Elia, Refat Gurrazezi dhe Nelo Drizari. Gjatë pushtimit italo-Gjerman, Dielli kritikoi ashpër pushtuesit dhe nuk i kurseu kritikat për Mbretin Zog, por ndërkohë, në Dielli u pasqyruan edhe përpjekjet e Fan S. Nolit e të Faik Konicës për formimin e një qeverie shqiptare në mërgim në kryesimin e Ahmet Zogu, si një platformë politike e domosdoshme për shpëtimin e atdheut, sigurimin e pavarësisë dhe integritetit tokësor të Shqipërisë.

Në vitin 1941 u shkaktua një çarje tjetër, e treta, ku pasojat ranë kryesisht mbi Vatrën. Kostë Çekrezi formon “Shqipërinë e lirë” dhe nisi botimin e Shemrës së Diellit- gazetën “Liria”. Një pjesë e vatranëve kaluan me Çekrezin, i cili iu kundërvu platformës politike të Nolit e Konicës për krijimin e qeverisë shqiptare në mergim. Ai propozonte një Komitet, përmes të cilit të krijohej një Front i Përbashkët për Shpëtimin e Atdheut.Fryma polemike u ashpërsua shumë.

Editorë të kësaj periudhe kanë qenë Petër Tiko dhe Qerim Panariti për të cilin kishte akuza se anonte nga qeveria e Enver Hoxhës, por në fillim të viteve ’60 Panariti shpërtheu plot inat kur gazeta Bashkimi e etiketoi si imperialist.

Vijmë tani tek periudha 1945-1990. Vatra, e lodhur nga lufta e gjatë politike, shpreson tek demokratizimi i Shqipërisë, nga frika se Greqia vazhdonte të pretendonte Shqipërinë e Jugut,u jep mbështetje udhëheqësve komunist, madje i prêt dhe përcjell emisarët e Enver Hoxhës, duke filluar nga Noli vetë që vjen në Nju Jork dhe takohet me delegacionin e Enver Hoxhës shumë herë. Po ashtu dhe Dielli mbështet Vatrën. Që në faqet e para lexohen me shkronja të mëdha lajme për qeverinë komuniste . Duket se Dielli dhe Liria e Bostonit ishin në garë kush e kush të shkruante më mirë për qeverinë e Enver Hoxhës. Po të marrim hua një shprehje nga Peter Ktona, broshura e tij”Misioni i federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra-dje dhe sot”; ajo periudhë mund të përshkruhet kështu”Pas vendosjes së Qeverisë Komuniste në Tiranë, të dy organizatat, me anë të organeve të tyre, Dielli dhe Liria, duallën hapur duke përkrahur regjimin komunist shqiptar. Editori i gazetës Dielli, Qerim Panariti, tregohesh më i flakët pro Enverit se sa gazeta Liria. Megjithëkëto Tirana nuk kishte besim tek Vatra, siç duket për të kaluarën e saj patriotike dhe e hodhi peshën e përkrahjes ndaj organizatës Shqipëria e Lirë. Një pjesë e vatranëve , shkruan Ktona, dezertuan, shkuan tek Shqipëria e Lirë që kishte përkrahjen e Qeverisë komuniste. Tek VATRA qëndruan nacionalistët dhe atyre iu shtuan në fund të viteve ’50 dhe fillim i viteve ’60 e në vijim antikomunistët nacionalistë. Edhe Dielli i forcoi pozitat nacionaliste. Në Liria botoheshin repotrazhe e intervista që lanin e lyenin Shqipërinë si Kështjellë e Socializmit, që shkruheshin nga  ata që vizitonin shqipërinë sepse kishin bekimin e Qeverisë Komunsite. Në këtë kohë, Dielli nuk i kursente kritikat.

Megjithatë nga mesi i viteve ’50 Panariti, që e drejtoi Diellin për 19 vjet, ndërgjegjësohet dhe nis kritikat.Kritikon qeverinë komuniste për izolimin e vendit nga bota perëndimore dhe për moslejimin e shqiptarëve të Amerikës për të vizituar atdheun,-kritikohet gjendja e rëndë ekonomike, kritikohet refuzimi i ndihmave amerikane dhe falënderohet Presidentin Amerikan Eisenhower për to, etj.Panariti e editoi Diellin nga 1944 – 1963. Ai mbetet editori më jetëgjatë në historinë e gazetës, dhe i vetmi që ka koleksionuar edhe një çmim amerikan të Diellit në një konkurs ku morën pjesë 1000 gazeta që botoheshin në Amerikë. Në vitet 58-60, Panariti pati si ndihmës edhe Petër R. Prifti, që kreu edhe detyrën e sekretarit të “Vatrës”. Pas Panaritit, editor i Diellit vjen Athanas Gegaj, i cili risjell frymën e monarkistëve në gazetën e Vatrës, i mëshon nacionalizmit, ashpërson kritikat ndaj sistemit komunist. Edhe Xhevat Kallajxhiu , solli një frymë të re të gazetës, duke rrahur shpesh temën e bashkimit të shqiptarëve të Amerikës. Editorialet e Kallajxhiut përcjellin frymë rilindasish. Pas tij gazetën e editoi Eduard Liço.

Tashmë vimë tek vitet 1990-2006. Nga viti 1990 – 94, gazeta nuk pati stabilitet dhe kaloi dorë në dorë, ajo u botua tepër rrallë dhe kishte më shumë vlera kronikale .Pas largimit të Eduard Liços në vitin ‘90, një numër e botoi Din Derti. Në vitet 1991 dhe 92, Arshi Pipa, njëkohësisht edhe kryetar i “Vatrës” dhe editor, botoi me ndërprerje 8 numra të gazetës, në këtë periudhë , ’91, një numër u editua nga Gjon Buçaj, Agim Karagjozi, Agim Rexhaj me asistencën e Tahir Deskut e Muhamet Mjekut; në vitin 1992, një numër është edituar nga Agim Karagjozi, kryetar i “Vatrës”, dhe Gj. Buçaj, nënkryetar; në vitin 1993, Agim Karagjozi botoi 3 numra, në vitin ’94, u botua një numër nën editimin e Agim Karagjozit dhe Anton Çefës. Nga tetor-dhjetori i këtij viti deri në vitin 2006 u botuan 45 numra nën editimin e Anton Çefës dhe me Agim Karagjozin si managing editor. Gjatë editimit të Anton Çefës Dielli u ngrit nga ana cilësore dhe kontribuoi në përcjelljen e vlerave studimore, historike dhe letrare.

Tashmë kemi mbërritur tek Dielli i sotëm. Ritheksoj se  është një ditë e shënuar për Vatrën kjo e sotmja sepse me këtë Kuvend ajo kërkon që të hapë një faqe të re në historinë e saj 101 vjeçare. 101 vitet e saj nuk tregojnë shenja pleqërie, përkundrazi, në këtë dekadë të fundit të shekullit të ri, Vatra e ka përmirësuar mjaft profilin e saj kombëtar dhe së fundi po arrin atë që nuk është bërë dot në 20- 30 vitet e fundit.

Ardhja ime në Vatër si editor i Diellit, i takon 100 vjetorit të Gazetës Dielli, ku referova kumtesën: ” Gazeta “Dielli”- shkollë e shtypit të lirë për gazetarinë shqiptare”.  Vatranët më pritën me zemër të ngrohtë. Jam emocionuar nga njoftimi publik që publikoi Vatra me 1 gusht 2009, botuar në numrin e parë të edituar nga unë , shtator  2009, nënshkruar nga kryetari Agim Karagjozi. Në të thuhej:” Në mbledhjen e mbajtur  me  1 gusht 2009, Këshilli i Vatrës miratoi unanimisht dhe me entuziazëm emërimin nga Kryesia të z. Dalip Greca editor i Diellit.” Në njoftim përcillet edhe informacioni për botimin një herë në muaj të Diellit pas një ndërprerje më shumë se dy vjeçare. Për këtë qëllim lajmërohej edhe hapja e fushatës për ndihma financiare që të mos ndërpritej Dielli, fushatë që nuk u kurorëzua plotësisht, për shkak se jo të gjithë i mbajtën premtimet,por  gjithësesi ata që i mbajtën premtimet janë përjetësuar në faqet e Diellit, ku është publikuar çdo dollar që kanë dhënë vatranët.

Jam përpjekur që ta justifikoj besimin që më dha Vatra duke punuar me të gjithë fuqitë e mia. Se sa ia kam arritur vlerësimin duhet ta thonë vatarnët. Mendoj se më e mira ende nuk është bërë. Natyrisht që ka edhe të meta, që duhen korrigjuar. I falenderoj të gjithë ata që  më kanë mbështetur , ndërkohë që  ftoj për bashkëpunim edhe ndonjë që diku i ka mbetur qejfi.

Duke iu drejtuar statistikave, ashtu si paraardhësit e mi, gjatë kohës që e kam edituar Diellin, me numrin e prillit 2013 bëhen 44 numra të edituar nga unë dhe asnjëherë nuk e kam vënë në dyshim vendimin e Këshillit për ta botuar Diellin një herë në muaj. Madje edhe kur kam pasë problem me shëndetin, Dielli nuk është penguar. Jam përpjekur që Gazeta të ruaj fizionominë e saj, të sjellë në faqet e veta problematikën që ka trajtuar Vatra, frymën e saj Kombëtare, shqetësimin e saj për zhvillimet demokratike në Shqipëri, jo rrallë ka pasë dhe frymë polemike për t’u dhënë përgjigje atyre që hedhin gurë kundër Vatrës, etj. Por duke qenë se gazeta ka qenë edhe para dy ngjarjeve të mëdha, 100 vjetorit të themelimit të Vatrës dhe 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, i ka mëshuar fort edhe historisë Kombëtare dhe historisë së Vatrës. Qëllimi ka qenë që të evokojmë tek brezat e sotëm krenarinë e punëve të mëdha që ka bërë Vatra për Kombin. Krahas temave të rrahura edhe më parë nga editorët paraardhës, jam përpjekur që të gjurmoj edhe figura pak të trajtuara të vetë Vatrës, të sjell histori për të parën herë etj. Falenderoj publikisht edhe median tjetër që na ka mbështetur. Veçoj TV Kultura Shqiptare me Adem Belliun, me të cilin për një vit kemi realizuar shumë emisione për historinë dhe rrugën 100 vjeçare të Vatrës. Edhe Zëri i Amerikës e ka ndjekur nga afër ringritjen e  Diellit dhe na ka mbështetur.Po ashtu edhe TV 21, TV Alb, Bota Sot dhe Illyria etj.

Me krijimin e degëve të reja Dielli u ka dhënë hapësirë edhe informacioneve që vijnë nga aktivitetet e tyre, por kjo kërkon përsosje të mëtejshme dhe degët duhet të tregojnë më shumë kujdes, që kur zhvillojnë takimet të caktojnë reporterin e cdo mbledhje dhe ai ta përcjellë informacionin dhe fotogarfitë në gazetë. Kjo ka qenë traditë e Vatrës gjatë 100 viteve. Ju lutem kryetarëve të kthehen tek tradita dhe të ndihmojnën Dillin jo vetëm nga ana financiare, por edhe me informacione dhe me shkrime. Jo vetëm kaq, por degët duhet të sjellin në gazetën e Vatrës çdo njoftim, që ka të bëjë me anëtarët e vet, i gëzuar apo i hidhëruar, edhe një ditëlindje, fejesë a dasëm, edhe një dalje nga spitali i një vatarni, apo një ditëlindje, nje kremtim,  një dasëm, përbëjnë lajm.Vatranët duhet ta konsiderojnë veten si pjesë e një familje të madhe ku lajmet përjetohen bashkë.

Nëse do të rendisja arritjet e Diellit gjatë këtyre tre viteve dhe 9 muaj që editoj do të përmendja edhe rritjen e numrit të faqe . Siç njoftonte editori i mëparshëm, Anton Çefa: Gjatë jetës së tij të gjatë, “Dielli” është botuar në shqip dhe pjesërisht në anglisht, me 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14 dhe 16 faqe, me formate të ndryshme. Ne nisëm rritjen e faqeve të gazetës, me 24, 28, 32, 36 dhe 40.

Një risi tjetër ishte edhe ajo që nisi në vitin 2009 me rastin e Ditës së Flamurit ,ku ne nisëm botimin e edicionit special të gazetës me shumë faqe, ç’ka nuk ishte bërë asnjëherë më parë. Fillimisht edicioni i numrit special të Ditës së Flamurit nisi me 60 Faqe,në  vitin  2010 dhe 2011 me 84 Faqe, në vitin 2012 me 108 faqe. Po ashtu u botua një numër special edhe me rastin e 100 vjetorit të themelimit të Vatrës. Në atë numër Dielli u botua me 104 faqe. Editori i Diellit në bashkëpunim me vatranët përgatiti dhe editoi në 100 vjetorin e Vatrës edhe një botim special të ilustruar me 95 faqe, me histori e urime, në traditën e botimeve të mëparshën në përvjetore të atilla. I falenderoj të gjithë kontribuesit, pa lënë mënjanë dhe z. Ismer Mjeku që dha një kontribut të veçantë në 100 vjetorin e Vatrës.

Në ndryshimet e sjella në gazetën Dielli është edhe kthimi i saj me ngjyra që nga numri i qershorit 2010.

Dua të falenderoj të gjithë ata që na kanë mbështetur dhe na kanë qëndruar afër. Mendoj që për të ardhmen Dielli ka më shumë nevojë për bashkëpunim dhe natyrisht për një staf të plotësuar, mundësisht edhe një editor për gjuhën angleze.

Kjo i takon udhëheqjes së re që do të dalë nga ky Kuvend. Drejtuesit e rinj duhet që ta mbështesin Diellin edhe me artikuj, ç’ka nuk është bërë mirë nga kryesia e deritanishme, për të mos thënë se ka munguar deri tani.Veç kryetari Buçaj, gazetarit Idriz Lamaj, firmat e tjera nga kryesia apo Këshilli kanë munguar në faqet e Diellit.

Gazeta e Vatrës ka nevojë edhe për ndihmë financiare, ka nevojë për bujarinë e vatranëve, mirëpo shumë pak nga ata që kanë biznese reklamojnë  në gazetën e tyre, Dielli, madje ka nga ata qe kane reklamuar dhe nuk kane paguar. Ndoshta Dielli nuk të shton klientelën, por  ti biznesmen vatran ia shton jetëgjatësinë gazetës dhe me bujarinë tënde nxit të tjerët që të reklamojnë në gazeten e Vatrës. Nuk ua mohojmë ndihmën që i kanë dhënë Diellit shumë nga biznesmenët vatarnë me rastin e Ditës së Flamurit apo me rastin e 100 vjetorit të themelimit të Vatrës, por me kaq nuk mjafton.Prandaj i ftoj publikisht biznesmenët vatranë:Reklamoni në DIELLI se ia rrisni nderin vetes.

Falenderoj z.Sejdi Bitiçin që ka kontribuar në mënyrë të veçantë edhe në përmirësimin grafik të gazetës duke sponsorizuar dizajnimin e saj. Po ashtu falenderoj Danny Blloshmin që kohën e lirë, gjithëmon në orët e vona të natës punon vullnetarisht për dizajnimin e Diellit. Po të mos ishte pasioni i tij, vështirë do ta kishim në stabilizimin e Diellit në botimin e përmujshëm. Tash ka ardhur koha që Dielli të hedhë hapin tjetër, të nisë botimin e përdyjavshëm, duke synuar një botim të përjavshëm shumë shpejt. Por kjo nuk mund të bëhet nëse nuk ka mbështetje dhe nëse nuk niset një fushatë me frymën e vatranëve të vjetër për të siguruar të ardhura dhe nëse biznesmenët vatranë nuk reklamojnë në të.

Jasht këtij raporti nuk mund të lë edhe gazetën në on Line. Mendoj se kjo e ka bërë më publike gazetën dhe vete Vatren, ka shtuar bashkëpunëtorët, madje jo vetëm nga Amerika e Kanadaja, por edhe në Evropë, Australi, Zelanda e Re, edhe nga Kosova, Maqedonia e Shqipëria. Me lajmet e Vatërs që nga viti 2011, po jetojnë shqiptarët kudo ku banojnë. Po ju them vetëm një shifër nga analiza googl-it: Diellin e vizitojnë më shumë se 25 mijë vizitorë. Dielli në on line po na bashkon virtualisht kudo ku ndodhemi.Ju lutem shtojeni bashkëpunimin me qëllim që ta bëjmë më interesant atë.

Përfundimisht: Unë e fus e veten tek optimistët. Përherë kam besuar tek fryma e vatranëve, tek dëshira e tyre për ringjalljen e gazetës dhe i kam dhënë asaj shpirtin tim. Ndoshta kjo nuk u bie në sy atyre që janë mësuar ta shohin nga larg Diellin. Vatrën dhe gazetën e saj Dielli e kanë sulmuar për shumë kohë, madje kjo ka ndodhë edhe pas 100 vjetorit, i cili qe një manifestim  madhështor, për ata që e shihnin me syze të errëta Vatrën dhe Diellin shanin e mallkonin nëpër kafene dhe gazeta se Vatra po mbaron se Dielli po shuhet, Vatra merret me politikë, Vatra është e izoluar etj.Këtë e thonë edhe tani ku Vatra po ngre degë anë e kënd Amerikës. Po kur nuk i hodhën gurë Vatrës dhe Diellit? Dhe që të dy këto instituticione kombëtare i kanë sfiduar shpifësit dhe ndjellakeqët. Jetëgjatësinë e Diellit 104 vjeçar dhe të Vatrës 101 vjeçare nuk mund ta kuptojë një njeri që e sheh Vatrën nga jashtë, dhe mban ndaj saj pozicionin e policit kur shkelen vijat e bardha.

Mendoj se spjegimi i të ndjerit Peter R Prifti, editor i Dielli  tetor 1958-16 shtator 1959,për jetëgjatësinë e Diellit dhe të Vatrës, është më i argumentuari:  “Jetëgjatësia e Vatrës dhe e Diellit, sado e çuditshme që duket në sipërfaqe, nuk është mister i pazgjidhshëm.Vatra dhe Dielli kanë rrojtur dhe rrojnë mbasi janë të lidhura ngushtë qoftë me jetën e jashtme, kolektive të shqiptarëve (është fjala për punët e mëdha që kanë bërë nëpërmjet Vatrës), qoftë me jetën e tyre të brendshme, me ndjenjat shpirtërore dhe emocionale, me krenarinë dhe nostalgjinë për të shkuarën, me gjithë historinë e tyre në Amerikë.”.

Po e mbyll këtë raport me besimin e patundur se Vatra dhe Dielli, do të jenë të përjetshëm.

* (Raport i editorit të Diellit, DALIP GRECA, përgatitur për në Kuvendin e Vatrës, 27 prill 2013.Për mungesë kohe, raporti nuk u lexua në Kuvend. Editori përshëndeti për 4 minuta)

FONDI I VATRES PER STUDENTET

by

Raport i Presidentit të “Vatra’s Educational Foundation” në Kuvendin e Vatrës

NGA MITHAT GASHI*/

Fondi i studentëve të Vatrës, i krijuem nga vatranët largpamës para 60 vjetëve në si Trust Fund, ka valuten $155,000 dhe manexhohet nga US Trust Bank of America.Ky fond nuk preket, përdoren interesta për bursat që akordon Vatra për studentët. Për vitin shkollor 2011-2012, nga ky fond kanë përfitue bursa 5 studentë shqiptaro-amerikanë nga $1100, dhe për vitin shkollor 2012-2013, 6 studentë kanë përfitue nga $950.  Për vitin e ardhshëm shuma totale e bursave do të jetë $5,857.

Këto ndihma janë diçka por nuk janë të majftueshme. Para 50 vjetëve, pagesa mesatare njivjetore e universiteteve publike në Amerikë ka qenë rreth 300 dollarë. Sot çmimet janë shumë ma të nalta, sa që nji bursë prej $1000 në vit, në shumë raste, nuk përmbushë as koston pagesës së librave.

Për këtë arsye, kur kam pranue detyrën si drejtues i Vatra’s Educational Foundation, kam shpreh se qëllimi i im asht që fondi ekzistues të rritetet në nji milion dollarë. Komuniteti shqiptar asht nji ndër të vetmit me nji pupullatë të madhe në SHBA që nuk ka nji fond të shëndoshë për bursa. Nevoja për t’u ardhë në ndihmë studentëve shqiptarë asht e madhe.  Numri i studentëve me origjinë shqiptare nëpër universistetet e Amerikës nuk dihet saktësisht, por padyshim asht ma shum se 10 mijë. Ka fonde qeveritare për të cilat mund të aplikojmë, por këto kanë kufizime. Nuk mund të kërkohen fonde vetëm për shqiptarë, sepse bahen dallime raciale dhe etnike. Edhe fondacionet private kanë kritere të tilla. Por kjo nuk do të thotë se nuk duhet të kërkojmë.

Që të rritet fondi ekzistues në 1 million dollarë duhet nji strategji për nji fushatë të vazhdueshme. Unë parashikoj që kjo fushatë të fillojë në shtator të këtij viti. Kërkoj ndihmën dhe përkrahjen e të gjithëve.  Do të jem në kontakt me shumë nga ju, sidomos me kryetarët e degëve. Dhe kam shpresë se do të jemi të suksesshëm për t’u ardhë në ndihmë shtresës së re intelektuale shqiptaro-amerikane.

Unë kam shpreh mendime se Vatra për këtë viti duhet te perqendrohet ne kater pika:

1-Ristrukturimi Organizativ

2-Rritja e Anëtarësisë

3-Financat për Arritjen e Aktiviteteve Vjetore

4-Rritja e Fondit të Vatra’s Educational Foundation

Reorganizimi i strukturës organizative asht i nevojshëm. Për të mbërri këtë qëllim duhet ripërpunue kanunorja. Duhen konsultime me avokatë.  Duhet caktue nji grup të merret me studimin e organizatave të tjera të ngjashme me Vatrën, financat e të cilave mbështeten tek pagesa vjetore e anëtarëve.

Duhet të caktojmë nji objektiv se sa mund ta rritim anëtarësinë e Vatrës brenda nji viti. Arritja e këtij qëllimi kërkon strategji dhe punë të vazhdueshme. Duhet përpilue edhe nji tekst i thjeshtë (jo ma shumë se nji faqe) ku artikulohen arsyet për anëtarësim. Në këte tekst duhen përfshi misioni dhe vizioni i Vatrës për Shekullin 21.  Duhet mendue motivi që shtyn shqiptaro-amerikanin me u anëtarësue në Vatër.

Financimi i aktiviteteve vjetore të Vatrës asht objektiv në veti megjithse lidhet me dy të parat.  Por po të punohet drejt rritjes së anëtarësisë, dhe po të parashikojmë që mbas nji viti Vatra do të ketë 2000 anëtarë, kjo do të thotë se buxheti i Vatrës nga anëtarësitë mund të mbërrijë në $200,000.

Rritja e fondit Vatra’s Educational Foundation për të cilin fola paradite ndihmon në formimin e nji shtrese të re intelektuale në SHBA. Fondi ekzistues jep interes prej 5 mijë deri në 6 mijë dollarë në vit. Kjo sasi nuk asht e mjaftueshme as edhe për nji bursë të plotë me pague “tuition” në nji shkollë shtetnore.Përveç organizimeve festive dhe takimeve me politikanë shqiptarë dhe amerikanë, nga Maj 2013 – Maj 2014, Vatra ka punë të madhe po u përqëndrue në arritjen e sukseshme të këtyne qëllimeve.

  • Raport i Presidentit të Vatra’s Educational Foundation, z. Mithat Gashi në Kuvendin e Vatrës

 

ZANI I VATRËS, ZANI I NDËRGJEGJES SË KOMBIT

by

Raporti i Kryetarit dorëheqës, Dr. Gjon Buçaj në Kuvendin e Vatrës – 27 prill 2013 *?

Mysafirë të nderuem, delegatë, zonja dhe zotnij,/

Asht nder i veçantë dhe kënaqsi për mue t’ju paraqes nji raport të permbledhtë për punën e Vatrës gjatë nji kohe ma tepër se dy dekadash. Shumica e këtij grupi vatranësh që e kanë sjellë Vatrën në Kuvendin e sotëm, kanë qenë aktivë për 30-40 vjet pa ndërpremje, disa edhe ma gjatë; atyne u dedikohet, kryesisht, mbijetesa e kësaj organizate kombtare në periudhën kritike, përpara dhe pas ramjes së komunizmit. Kur në Boston nuk kishte ma kush interesohej për mbajtjen e saj, kryetari i atëhershëm, z. Peter Lukas, i sygjeroi degës së New York-ut, e cila ishte shtylla kryesore, t’a sjellnin Vatrën në New York, dhe ashtu u ba. Qendra e saj sot asht në Bronx, në nji shtëpi që u ble me fonde të mbledhuna nga vatranët gjatë shumë vitesh, ku janë të vendosuna arkivi dhe biblioteka dhe ku përgatitet gazeta “Dielli” për shtyp.

Ndryshimet e mëdha n’arenën botnore që erdhën me ramjen e komunizmit, ndikuen edhe në Shqipni, ngadalë por në mënyrë të paevitueshme.  Mërgata shqiptare bante thirrje për ndryshime të pavonueme dhe paqsore, ndërsa elita komuniste me në krye Ramiz Alinë, ishin të gatshëm edhe me derdhë gjak të pafajshëm, për të mos i lëshue frenat e pushtetit, siç e dëshmuen me 2 prillit 1991, me vrasjen e katër studentavet në Shkodër.

Në këtë atmosferë u mbajt Kuvendi i 20 prillit 1991. Nji grup i sapo këthyem nga Shqipnia pasë vizitash me Ramiz Aline dhe me Nexhmije Hoxhën, tentoi të  merrte në dorë Vatrën dhe “Diellin”, sollën papritmas 40-50 antarë të rij, nga të cilët disa u caktuen delegatë, edhe pse kanunorja parashifte që delegati duhej të ishte se paku 2 vjet antar i rregullt. Këtë konflikt me kanunoren e kaluen delegatët e rregulltë në fillim të kuvendit, me aprovimin e delegatëve të rij.  Megjithë përpjekjet jashtë rregullit  dhe me ndonji mbështetje të randësishme si rrjedhim i mashtrimit se Ramiz Alia do të bante reforma demokratike, grupi në fjalë nuk pati sukses;  me shumicë votash të meshefta, u zgjodh kryetar profesor Arshi Pipa, pasi pranoi kandidaturën e propozueme nga ana e jonë, për të marrë kryesinë e Vatrës dhe gazetën “Dielli” për nji vjetë.

Në kuvendin e qershorit 1992 u zgjodh z. Agim Karagjozi, i cili ishte në thelbin e të gjitha aktiviteteve të Vatrës prej shumë vitesh. Në aktivitetet  që Vatra zhvilloi nën drejtimin e tij, mbështetja e përpjekjeve të Kosovës për liri mbetej prioritet, krahas me përkrahjen e proceseve të demokratizimit në Shqipni.

Në prill të vitit 1995, në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës, Vatra përcolli eshnat e Konicës në Tiranë me nji delegacion të kryesuem nga Agim Karagjozi, bashkë me përfaqesues tjerë të diaspores shqiptare të Amerikës, ku dalloheshin krah për krah i ndjemi Imam Isa Hoxha dhe Dom Pjeter Popaj. Para përcjelljes u organizue nji seminar shkencor  në Fordham University në New York, ku morën pjesë ligjërues nga treva të ndryshme shqiptare dhe nga diaspora.

Të gjitha këto aktivitete u pasqyruen në faqet e “Diellit” që tashma redaktohej nga letrari i talentuem Anton Çefa, i cili e mbajti gazetën për disa vjet, në nji nivel kualiteti të denjë për traditën dhe emnin e saj.

Në vitet 90-a Vatra zhvillonte aktivitete të denduna por radhët e saj nuk po shtoheshin, kështu antarëvet u binte barrë e randë, të cilën ata e mbajshin me përkushtim e bujari. Kushtet nuk ishin të favorshme për mbajtjen e kuvendeve të rregullta, por megjithatë vatranët u mblodhën në kuvend me 2 nandor 1996; për arsye të rrethanave, delegatët vendosën të mos e ndryshonin udhëheqsinë, keshtuqë aktivitetet vazhduen me intensitet të pandërpremë.

Vatra ka organizue seminarë të suksesshem, për 90 vjetorin pastaj edhe për 100 vjetorin e gazetës “Dielli”, për 90 vjetorin e pavarësisë, si dhe nji seminar për Skenderbeun, ku gjithmonë asht kujdesë të ketë ligjërues nga Kosova, megjithë vështirësitë financiare; të shumtën e rasteve shpenzimet për udhtimet e ligjëruesve nga Kosova ose nga Shqipnia i kanë përballue individët pa publikim emnash, por vetëm në emën të Vatrës.

Përveç seminareve, Vatra ka sponsorizue ose promovue botime me vlerë kulturore e historike kombëtare, si historinë e Vatrës (1912-1920) dhe ate të marrëdhanjevet shqiptaro-greke të prof. Beqir Metës, Mendimi Shqiptar i viteve 30 të Ndrçim Kullës (në bashkëpunim me Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë), përmbledhjen e dokumantacionit të veprimtarisë së Rinisë Kosovare në Botën e Lirë, me autor Sejdi Bitiçin, dhe tash së voni, librin e dokumetuem me forografi mbi masakrat serbe nga prof. Nusret Pllana, si dhe librin tre vellimesh mbi historinë e Kosovës të historianit Jusuf Buxhovi. Sot nji javë, në këtë hotel, do të bahet paraqitja e botimit tre vëllimesh të studiuesit dhe publicistit të njoftun Mal Berisha, mbi humanistin amerikan Charles T. Erickson, mik dhe përkrahës i jashtëzakonshëm i shqiptarëvet.

Aktivitetet kulturore që Vatra ka zhvillue ose përkrahë, janë në vi me traditën e saj për vlerën e tyne kulturore kombëtare. Aktivitetet tjera dhe qendrimet, në dukje me ngjyrë politike, gjithashtu,  janë në vi me traditën e saj, për frymën e parimeve demokratike dhe të motivueme nga interesat jetike të kombit.

Përsa i përket Shqipnisë, Vatra ka ba thirrje për kalimin nga diktatura në demokraci pa dhunë dhe ka përkrahë ato forca që janë vu në opozitë me Partinë e Punës, që kishte ndërrue emnin në Parti Socialiste por kishte  “ndërrue qimen, jo vesin”. Në takimet që kemi pasë, që prej fillimit, si dhe me deklarata për shtyp, kemi përkrahë zhvillimin e proceseve demokratike dhe kemi shprehë qëndrime dhe mendime mbi ecuninë e atyne  proceseve dhe të integrimeve euroatlantike. Ka qenë gjithmonë mendimi dhe dëshira e jonë që shtresa e ish të përsekutuemëvet të integrohej efektivisht në sistemin politik, për të ndimue shkëputjen nga e kaluemja e diktaturës dhe për të ecë përpara drejt konsolidimit të demokracisë, si dhe për çmimin e randë që ajo shtresë ka pague për qëndresën kundër dominimit komunist. E kemi konsiderue si detyrë morale dhe nevojë kombëtare dënimin e krimeve të komunizmit dhe të kriminelëve, hapjen dosjeve dhe zbatimin e ligjit të lustracionit, këthimin e pronave të grabituna me forcë nga regjimi komunist, ose shpërblimin në mënyrë të arsyeshme kur këthimi ishte i pamundun. Me shtresën e ish të burgosunvet e të perndjekunve, jemi ndie solidarë dhe kemi dëshirue e porositë ruejtjen e  kohezionit të saj si forcë e madhe morale, për të luejtë nji rol të randësishëm pozitiv në jetën e vendit. Mjerisht, ajo shtresë u përça dhe u dobësue, kryesisht për mungesa të vetat, por edhe për “merita” të dy krahëve të politikës.

Tragjedija e vitit 1997 na shqetsoi thellësisht dhe Vatra mori qëndrim të ashpër kundër forcavet politike që ndoqën rrugën e rrenimit të vendit për të ardhë në pushtet. Në nji vizitë në Shqipni, për të përkrahë koalicionin demokratik kundër qeverisë së ardhun në pushtet me dhunë, kryetari Karagjozi deklaroi se ajo qeveri nuk e kishte “të drejtën ligjore dhe as morale të ketë në duar frenat e shtetit shqiptar dhe qeverisjen. Ajo e mori pushtetin me dhunë e dame të mëdha materiale, kulturore dhe në njerëz të pafajshëm.” “Qëndrimi i vëndosur i Vatrës kundër diktaturës dhe ideologjisë komuniste nuk është qëndrim politik, por thjeshtë kombëtar.”

Si shqiptarët e çdo kohe larg atdheut, kemi nda gëzimin dhe idhnimin me popullin në vendlindje. Vrasja e Arben Brocit me shokë asht plagë e hapun, me ministrin e mbrendshëm që dha urdhnin e masakrës, ende në sfera të larta të politikës, pa dhanë kurrëfarë përgjegjësije ai as dora vrastare. Vrasjet e shumëta në vitin e mbrapshtë 1997, djegëja e objekteve kulturore dhe shkatrrimi i institucionit ushtarak, tragjeditë e shpërthimeve në Gërdec, të vërshimeve në Shkodër e në zona tjera, na kanë zgjue ndjenjën e dhimës, jemi përpjekë të gjindemi pranë dhe të tregojmë solidaritetin tonë, sado modest. Kemi çue zanin kundër ngritjes së memorialeve për ushtarët grekë të ramë në tokën shqiptare si okupatorë, si dhe kundër mbajtjes peng të parlamentit dhe të funksionimit të shtetit ligjor, tue mos u njoftë rezultatet zgjedhore të vitit 2009, për interesa të ngushta partijake e përsonale, për të mos humbë pozitën.

Kemi nda edhe gëzimet e arritjeve të cilat jemi përpjekë t’i shijojmë për së afërmi. Kanë qenë momente gëzimi e krenarije inaugurimi i “Rrugës së Kombit” dhe nënshkrimi i pranimit të Shqipnisë në NATO nga Presidenti George W. Bush në Shpinë e Bardhë, raste këto ku Vatra ka qenë prezent.

Për çashtjen e Kosovës, angazhimi i Vatrës ka qenë gjithmonë i vazhdueshëm, por prej demonstratave studentore të vitit 1981, intensiteti i aktivitetevet në komunitet asht rritë vazhdimisht, tue nisë me demonstrata të mëdha në New York, fillimisht me inisjativën e pjesës nacionaliste. Ma vonë ndërhynë edhe elementa të porositun nga Sigurim dhe nga UDB-a në të njajtën kohë, tue përdorë flamurin me yllin e kuq, me qëllim që botës perëndimore dhe sidomos Amerikës, t’i krijohej bindja se Kosovarët po përpiqeshin të ndryshonin kufijt për t’u bashkue me Shqipninë, tue krijue kështu, nji shtet marksist-leninist të fortë në Ballkan. Kjo taktikë e ka vështirësue, por nuk ka mujtë me e ndalë informimin korrekt të opinionit vendimmarrës.

Dalja në skenë e elitës kosovare me në krye dr. Ibrahim Rugovën dhe themelimi i Ligës Qytetare Shqiptare Amerikane nga Kongresmeni i palodhshëm Joseph DioGuardi me origjinë arbëreshe, luejtën nji rrol të jashtëzakonshëm për internacionalizimin  e çashtjes së Kosovës.

Përjetuem ankthin e luftës dhe dhimën e thellë për viktimat e terrorit serb, ndimuem në çdo mënyrë të mundshme, bashkuem zanin me atë të të gjithë diasporës në thirrje Amerikës për intervenim.

Në vitin 1998 udhëtuem në Bajram Curr për të vizitue të plagosunit e UÇK-së në spital ku sollëm dhe nji sasi ilaçesh, dorëzuem nji çek Ministrit të atëhershëm të Financave në Zyrën e Përfaqësisë së Kosovës në Tiranë. Kaluem edhe në Maqedoni, jo pa probleme në kufi,  vizituem fgamiljen e te burgosunit Rufi Osmani, Universitetin e Tetovës; takuem udhëheqës dhe aktivista shqiptarë, për të dëshmue solidaritetin tonë me përpjekjet e tyne.

Mbas çlirimit Vatra shkoi në Kosovë në vitin 1999, për të nda gëzimin e lirsë dhe mirënjohjen për ata që lirisë ia falën jetën.

Jemi përpjekë gjithnji të gjindemi aktivisht me popullin dhe elitën kosovare gjatë përpjekjeve për pavarësi, kemi dënue vrasjet politike që ende presin zbardhje e drejtësi, atentatin kundër Presidentit Rugova, dhunën ndaj individëve dhe objektevet fetarë, si dhe akte të tjera me synim për të destabilizue dhe pengue Kosovën në rrugën drejt pavarësisë.

Bashkë me popullin e Kosovës nderuem me dhimbje Prijsin larpamës, arkitektin e Pavarësisë, dr. Ibrahim Rugovën, në përcjelljen e fundit me 21 janar 2006.

Në aktivitetet e kësaj periudhe që nuk mund të rreshtohen të gjitha në këtë raport, Këshillin Drejtues e ka udhëheqë zoti Agim Karagjozi, me përkushtim të rrallë dhe me matuninë karakteristike që e cilësoi gjatë eksperiencës së tij shumë vjeçare në shërbim të Vatrës.

Viti 2009 ishte me randësi të veçantë për Vatrën, pse shenonte 100 vjetorin e gazetës “Dielli” që, kryesisht për mungesë fondesh, ishte ndërpre prej afër dy vjetësh. Përkujtimi i këtij jubileu të gazetës me nji konferencë shkencore të suksesshme, ku ligjëruen shkencëtarë e studjues nga diaspora, nga  Shqipnia dhe nga Kosova, shënoi nji këthesë për “Diellin” dhe ndihmoi për gjallnimin e Vatrës. Gjatë zhvillimit të konferencës filloi spontanisht nji fushatë fondesh për botimin e gazetës. Pak ma vonë, papritmas, u gjet i lirë gazetari i njoftun Dalip Greca, i cili pranoi me entuzjazëm ofertën e Vatrës të merrte përsipër redaktimin e organit të saj. Prej atëherë gazeta u ba e përmuejshme dhe z. Greca e përgatitë me profesionalizëm të lartë, e nxjerr gjithmonë në kohë, kujdeset për shtypjen dhe postimin, tue  tregue përkushtim të admirueshëm, si për gazetën ashtu edhe për Vatrën.  Selia e Vatrës asht ba banesa e tij e dytë.  Ai e mban gazetën edhe në internet, gazetadielli.com, me edicion të përditshëm. Andrra e tij dhe e vatranëvet asht që “Dielli” të bahet gazetë javore.

Në marsin e vitit 2010 z. Karagjozi iu drejtue Këshillit të Vatrës tue konstatue me kënaqsi se aktiviteti i Vatrës po rritej, me përspektivë edhe për hapjen e degëve, nji proces që pat fillue me degën në Washington, DC. Ai shtoi se aktivitetet që e presin Vatrën kërkonin ma shumë energji, për të cilën nuk e ndiente veten në gjendje t’a përballonte fizikisht. Prandej dha dorëheqje dhe, nga dy nënkryetarët, propozoi atë ma të vjetrin që të drejtonte Vatrën deri në kuvendin e ardhshëm. Këshilli Drejtues e pranoi propozimin me vota unanime.      Ky ishte nji ndryshim i nevojshën administrativ në kryesi, por jo ndryshim drejtimi. Vatra nuk mund ta ndryshojë drejtimin e saj parimor!

Shumica e vatranëve vendosi që kuvendi të mbahej mbas kremtimit të 100 vjetorit të themelimit të Vatrës, për suksesin e të cilit duhej mobilizim serioz dhe bashkëpunim i gjanë, përtej rradhëve të Vatrës. Në mbledhjet e Këshillit u hodh ideja se 100 vjetori i këti institucioni historik nuk u përket vetëm shqiptarëve të Amerikës, por të gjithë kombit. Për këtë qellim Këshilli ngarkoi kryetarin që, bashkë me antarin e Këshillit Drejtues, z. Bashkim Musabelliu dhe me editorin e “Diellit”, z. Dalip Greca, të shkonte në Shqipni, në Kosovë dhe në Maqedoni.

Me këtë mision, në muejin qershor 2011, vizituem institucionet shtetnore, qeveritare, kulturore dhe fetare. Sollëm mesazhin e vatranëvet dhe deshirën që 100 vjetori i themelimit të Federatës Panshqiptare VATRA të shënohej edhe në trojet shqiptare dhe të përfshihej në kremtimet gjthëkombëtare të 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipnisë. Delegacioni u prit nga titullarët e instituconeve, u çmue mesazhi i Vatrës dhe u pëlqye nga të gjithë. Me atë rast i ftuem ata në kremtimet që ishin caktue të zhvilloheshin në New York, në prillin e vitit 2012. Gjatë këti udhtimi morëm pjesë në manifestimin madhështor në pikën kufitare Qafë Botë, me kërkesat për zgjidhjen e çashtjes Çame, të cilën Vatra e ka përkrahë gjithmonë dhe do t’a përkrahi në të ardhmen.

Për aktivitetet akademike në 100 vjetorin e Vatrës që janë zhvillue në Tiranë dhe në Prishtinë asht shkrue në “Dielli”, ku janë botue edhe kumtesat përkatëse.

Për kremtimet në New York nuk do t’ju marr kohë pse shumica keni qenë prezent, por po kufizohem në disa pika kryesore.

Kremtimi u përgatit dhe u realizue me sukses nga vatranët, me bashkëpunimin dhe përkrahjen bujare të komunitetit, ku në mënyrë të veçantë duhet të përmenden entet fetare dhe klerikët tanë. Të gjithëvet u shkon meritë e çmueshme dhe mirënjohja jonë e thellë.

Në Konferencën Shkencore të 28 prillit, ligjëruen shkencëtarë historianë, publicistë e studiues të njoftun nga të gjitha viset shqiptare dhe nga diaspora, me tema të randësishme dhe me disa nga përmbajtjet të sjelluna para publikut për herë të parë. Asht për t’u shënue pjesëmarrja si ligjërues e Ambasadorit të Amerikës në Tiranë, z. Alexander Arvizu, që nderonte 100 vjetorin e kësaj organizate historike shqiptaro-amerikane.

Këtë seminar jubilar e nderonin me prezencën dhe përshëndetjet e tyne përsonalitete të shqueme të botës shqiptare, si Kryeministri i Shqipnise, dr. Sali Berisha; z/v Kryeministerja e Maqedonisë, dr. Teuta Arifi, përsonaliteti ma i lartë shqiptar në qeverinë e ati shteti; Ministri i Diasporës i qeverisë së Kosovës, z. Ibrahim Makolli; Rektori i Universitetit Shtetnor të Tetovës, prof. dr. Agron Reka dhe Princi Leka Zogu.

Më lejoni të shtoj në këtë rast se, edhe këtë kuvend sot, e nderojnë me prezencën dhe fjalët e tyne shumë dashamirëse, Ministri Makolli i shoqnuem nga z. Naim Dedushaj, si dhe Konsujt e Përgjithshëm shqiptarë në këtë vend, z. Dritan Mishto dhe z. Bekim Sejdiu, gjithmonë dashamirë afër Vatrës.

Konferenca Shkencore u hap me nji lutje fetare së cilës i prini Peshkopi Ortodoks i shqiptarëve të Amerikës, Hirësia e tij Nikon Liolin, me pjesëmarrjen e krenëve të besimevet tjera, Imam Gazmend Aga i Komunitetit Mysliman të Shqipnisë, Imzot Dod Gjergji Ipeshkvi katolik i Kosovës, Baba Edmond Brahimaj Kryegjyshi Botnor i Bektashijve dhe arbëreshi Papas Antonio Bellusci.

Edhe darka solemne filloi me lutje të përbashket, në traditën e trashigueme prej Rilindasve dhe për të dishmue randësinë që harmonia nderfetare ka për kombin shqiptar. Në këtë kuptim asht ribotue, në faqen e parë të gazetës “Dielli” që keni përpara sot, fotografia me klerikët gjatë lutjes, të cilën e prini, me pëlqimin e të gjithë bashkëvllazënvet tjerë klerikë, prifti arbëresh At Antonio Bellusci.

Besojmë se në trojet shqiptare duhet kushtue ma shumë kujdes këtij subjekti dhe duhen përkrahë klerikët që shërbimin shpirtnor e ushtrojnë me përkushtim edhe në frymën kombëtare.

Përkitas me temën e besimevet, duhet theksue se Vatrën e shqetson zbehja graduale e Autolqefalisë së Kishës Ortodokse Shqiptare, e cila u realizue me nismën e Fan Nolit dhe me shumë përpjekje, si arritje me vlerë të randësishme kombëtare. Prandej vatranët kanë përkrahë moralisht dhe, simbas mundësisë materialisht, Kishën e Shën Mërisë në Elbasan, për qendrimin e kjartë në vi me Autoqefalinë. Jemi mirënjohës Presidentit të Republikës së Shqipnisë që vlerësoi kërkesën e Vatrës dhe dekoroi, bashkë me klerikë të tjerë, edhe dy priftërinj që u këthyen në Shqipni dhe punuen për suksesin e Kongresit të Beratit të vitit 1922, ku u morën vendimet për Autoqefalinë. Ata ishin Peshkopi Agatangel Çamçe dhe At Vasil Marko, të cilët kishin shërbye ma përpara nën jurisdiksionin e Nolit në Shtetet e Bashkueme të Amerikës.

Në pragun e 100 vjetorit të pavarësisë, ishte bisedue në Këshillin Drejtues të Vatrës, për nevojën e përkujtimit dhe mirënjohjes të figurave dhe ngjarjeve historike, si detyrë morale kombëtare. Ishte përmendë, ndër të tjera, ura në Podgoricë ku ishte vra Isa Boletini, si nji nga vendet që duheshin përkujtue dhe mundësisht vizitue, në kuadrin e vitit jubilar të pavarësisë. Në këtë frymë, në fillim të tetorit 2012, u realizuen vizita në disa nga vendet  me randësi historike: Kulla-Muze e Isa Boletinit, Ura e Ribnicës ku heroi u vra në pritë dhe katundi Isniq ku sapo ishte zbulue monumenti i tij; Kulla-Muze e Dedë Gjo’Lulit dhe Bratila ku ai ngriti Flamurin me 1911; ceremonia e inaugurimit të monumentit të Ali Ibrës në Gjakovë. Doemos u ndalëm te  memoriali i Presidenti historik, dr. Ibrahim Rugova në Prishtinë dhe te ai i Jasharajvet legjendarë në Prekaz, vende pelegrinazhi kombtarë, ku u vendosën kunora lulesh:                             Vatra, me nderim e mirënjohje të përjetshme.

Me afrimin e 100 vjetorit të themelimit u ngjall interesimi për Vatrën dhe po shtoheshin degët me antarë të rij. Në këtë kuvend arrijtëm me shtatë degë, disa me antarë të regjistruem para pak ditësh. Me qellim afrimi, kemi vendosë që të gjithë delegatët të vijnë në kuvend me të drejta të barabarta, edhe pse kushtetuta parashef  që delegatët të jenë antarë të rregullt prej dy vjetësh e lart. Këta do të bahen legjitimë me votën e delagatëve të rregullt, para se të fillojë sesioni i punës ku do të merren vendime dhe do të bahen votime, në të njajtën mënyrë si në kuvendin e vitit 1991, por kësaj here për të tërheqë sa ma shumë antarë, të cilët vijnë me qellim të mirë për të ndimue Vatrën. Shumë prej nesh kemi refuzue  vullnetarisht emnimin delegatë, për të lanë vend për sa ma shumë delegatë nga antarët e rij.

Asht nevoja që në këtë kuvend të merren vendime, për të vu në rrugë përshtatjen me kushtet e kohëse, të neneve të kanunores që rregullojnë strukturën administrative të Vatrës. Përshtatja mund të bahet me ndryshime të neneve ose me shtesa (amendamente), gjatë kohës deri në kuvendin e ardhshëm, ku do të votohet për aprovimin final. Nenet që përcaktojnë parimet e Vatrës nuk mund të ndryshohen!

Administrata që do të dali nga ky kuvend, duhet të përkushtohet për të mbajtë të gjallë e në rritje entuzjazmin vatran të mujve të fundit, për të shtue numrin e antarëve dhe organizimin e degëve të reja, në mënyrë që Vatra të shtrihet në të gjitha qendrat ku ka shqiptarë, në Shtetet e Bashkueme dhe në Kanada; të vijë në gjendje me nxjerrë gazetën ma shpesh, mundësisht nji herë në javë, dhe të angazhojë nji editor për pjesën anglisht. Me kontributin e kronikave nga degët, “Dielli” duhet të bahet pasqyra e komunitetit shqiptar të Amerikës, pa lanë pas dore hapsinën gjithëkombëtare.

Komunitetit shqiptar në këtë vend duhet t’i kushtohet shumë ma tepër kujdes se deri tash. Vatra duhet të rritet, të hapet dhe të fuqizohet, në proporcion me emnin e madh që ka, për të luejtë efektivisht rrolin prijs që i përket. Të gjithë ata që e njofin nevojën dhe dobinë e nji Vatre të fortë, duhet të afrohen dhe të bahen pjesë e saj, Vatra asht dhe duhet të vazhdojë të jetë e të gjithëvet.

Angazhimi i Vatrës për çashtjet shqiptare duhet të jetë aktiv dhe konseguent, si në arenën kombëtare edhe në atë ndërkombëtare, por zani i saj duhet të jetë gjithmonë zani i ndërgjegjes së kombit, objektiv dhe i pamëvarun, mbi interesat e korrenteve politike.

Faleminderit!

  • Shenim: Ne gazetene printuar te Majit jane botuar edhe dy raportet e tjere, ai i arketarit, Danny Blloshmi, i dr. Nexhat Kaliqi per Vatra’s Foundation. Duke qene se ato permbajne shifra, vatarnet mund t’i lexojne ne gazeten e printuar.