Para disa ditësh, doli në Bukuresht, në gjuhën rumune, vëllimi „Prizonierul absenței” (Duke u dorëzuar te mungesa), poezi nga Gjekë Marinaj. Përkthyesi i vëllimit është Marius Dobresku, një nga përkthyesit më prodhimtarë të letërsisë shqipe në botë. Dobresku ka botuar, gjithashtu, disa autorë shqiptarë të mërgimit, si Ramiz Gjini (USA) dhe Arbër Ahmetaj (Svicra), por edhe romanet dhe novelat e shkrimtarit tonë të njohur Ismail Kadare. Vëllimi i Marinajt përmban realizimet më të mira të këtij autori nga Dallas, midis tyre dhe „Kuajt”, e njohur në Shqipëri si një nga veprat më të guximshme të viteve të fundit të diktaturës komuniste. Marinaj është profesor në Universitetit e Dallasit dhe doktor i shkencave. Vëllimi „Prizonierul absenței” ka një parathënje nga studiuesi rumun Radu Voinesku, i cili e vlerëson poetin shqiptar si një nga autorët më të mirë të Ballkanit.
“Falja e Gjakut” në mesin e 100 filmave më të mirë
Nga BEQIR SINA, New York /
NEW YORK : Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas shfaqjeve në Shqipëri, Kosovë, dhe mbretërinë e kinemasë në New York, ku ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, dhe është kurorzuar me disa çmime dhe medalje prestigjoze të kinematpgrafisë amerikane, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj është renditur në mesin e 100 filmave më të mirë në listën e portalit film.com(www.film.com)
“The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut”:/
Filmi “The Forgiveness of Blood” – “Falja e gjakut” , ngjarja, aktorët dhe gjuha e përdorur shqiptare: SHBA, Shqipëri, Danimark, Itali, 2010,
Metrazhi 109 min
Gjuha : Shqip
Director: Joshua Marston
Aktor: Tristan Halilaj, Sindi Lacej, Refet Abazi, Ilire Vinca Celaj
Skenografia shkruar: Josha Marston, Andamion Murataj
Nik, është shtatëmbëdhjetë vjeç dhe është në vitin e tij të fundit në shkollën e mesme në një zonë veri të Shqipërisë. Ai është diçka që tregon një njeri energjik. Nik, ka vendosur që, sa më shpejt tani që ai ka në duart e tij diplomimin e shkollës në duart e tij, të ndryshojë jetën. Ai dëshiron të hapë një internet kafe. Ai gjithashtu ka filluar kohët e fundit, të shfaq dhe dashurinë imtime, ka ndjenja për vajzat – dhe ka rënë në dashuri me një vajzë në klasën e tij në shkollë. Ndërkohë, e motra e tij Rudina, është pesëmbëdhjetë vjeçe, edhe ajo ka një ide të qartë se çfarë ajo dëshiron nga jeta dhe ëndrrat që e ndjekin atë deri sa të përfundojë edhe universitetin.
Por, gjithshka duket se është “fashitur” mbasi familja e tyre është në gjak. Familja e tyre ka qënë e përfshirë në një luftë mbi pronësinë e një toke dhe babai i tyre është i akuzuar për vrasje. Nga të gjitha këto “anë të pa dirtë” të jetës së këtyre dy fëmijë fare të rinjë, Nik dhe Rudina duket se e gjejnë veten për të u tërhequr nga “pjesamrrja e tyre” në një hakmarrje e tmerrshme.
E cila sipas diktatit të Kanunit, ligjet shekullore të Shqipërisë tradicionale, asnjë nga anëtarët meshkuj të familjes së tyre – përfshirë edhe të rinjt edhe vëllain i tyre shtatë-vjeçar – nuk mund të largohet nga shtëpia.
Intervistë me regjizorin Amerikan Joshua Marston dhe bashkë-Skenaristin dhe Producentin Shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj
“Përtej gjakut “rrëfim” në Amerikë
BROADWAY – MANHATTAN NYC: Filmi me tematikë Shqiptare “Falja e gjakut” (The forgiveness of blood), mbas Shqipërisë dhe Kosovës, ka korrur sukses edhe në kinematë amerikane, përgjatë fundjavës së çmimeve Oscar. Ky film ka mundur të ketë mesataren më të lartë deri tani për shitje biletash të një filmi të sapoprezantuar. Kompania Distributore “Sundance Selects” vendosi menjëherë që filmi të hapet dhe në kinema të tjera në shtete të tjera të Amerikës dhe do të shtrihet, sipas kompanisë distributore, edhe në 20 tregjet më të mira në fund të muajit mars dhe muajin prill.
Meqenëse, një vit më parë filmi po shfaqej me plot sukses në Nju Jork, në metropolin e botës, kryeqendrën botërore të artit, kulturës dhe filmografisë, gazetari ynë në këtë qytet Beqir Sina, u takua dhe foli me dy protogonistët kryesorë të këtij filmi, me regjisorin amerikan Joshua Marston dhe bashkë-skenaristin dhe producentin shqiptar të filmit “Falja e gjakut”, Andamion Murataj.
B.S.: Zoti Marston, dihet se ju punuat në Shqipëri për një film në gjuhën shqipe. Ju shpenzuat shumë kohë në Shqipëri në kërkime për skenarin e këtij filmi dhe më vonë për prodhimin e tij. Çfarë mësuat në Shqipëri?
Joshua Marston: Po! Unë punova për gati tre vjet për realizimin e këtij filmi. Shpesh mu desh të jetoj në Shqipëri, ku mësova të flas gjuhën shqipe dhe duke punuar me shqiptarët rrëfyem një ngjarje aktuale shqiptare. Kështu që pas kësaj eksperience që pata nuk ka sesi të mos ndihem pakëz shqiptar. Për këtë do t’ju rikujtoj edhe ish Presidentin e SHBA-ve, John F. Kennedy kur më 26 qershor 1963 vizitoi Berlinin Perëndimor dhe tha: “Ich bin ein Berliner” (gjermanisht)- “I am a Berliner” (anglisht) dhe po t’a përkthejmë në shqip: “Unë jam berlinez”.
B.S: Për të gjithë ata burra të huaj që vizitojnë Shqipërinë, mbase pyetja e parë që mund tu bëhet është: “A e provove rakinë shqiptare?”
Joshua Marston: Po, përveçse mësova gjuhën, mësova dhe të ngre dolli (qesh). Unë mësova diçka më të rëndësishme: që pavarësisht tragjedisë së gjakmarrjes, Shqipëria është një vend me tradita të pasura ku mikpritja dhe besa janë të një rëndësie të veçantë. Shpesh e më shpesh jam impresionuar me ngrohtësinë njerëzore me të cilën shumë shqiptarë na kanë mirëpritur, duke na hapur dyert e shtëpieve e duke ndarë me ne copëza jete mjaft të rëndësishme të jetës së tyre. Nuk do të kishim mundur kurrë ta bënim këtë film, nëse nuk do të kishim gjetur këtë mbështetje dhe këtë mikpritje.
B. S: Andamion, Joshua Marston, në një deklaratë, eshte shprehur se ky film përbën një hap historik në bashkëpunimin midis kinematografisë amerikane dhe asaj shqiptare. A është i tillë edhe për ju dhe përse ?
Andamion Murataj: Ky film jo vetëm që është bashkëpunimi më i rëndësishëm midis Shqipërisë dhe Amerikës në fushën e artit, por suksesi i tij hap një rrugë të re, shumë të rëndësishme për bashkëpunime të tilla në të ardhmen e afërt. Shqipërisë e Kosovës si shtet më vete, pra kombit shqiptar në përgjithësi nuk i kanë munguar as historitë, as talentet, por si në çdo fushë tjetër janë prodhimet mediokre si dhe zyrtarët mediokër, që ia kanë zënë frymën vlerave të vërteta kulturore. Siç ka ndodhur, bie fjala edhe herë të tjera në historinë e Shqipërisë, edhe tani në historinë e kinemasë u desh ndërhyrja e amerikanëve që filmi shqiptar dhe kultura shqiptare të ngrihen në nivelet që meritojnë. Shpresoj që peripecitë dhe barrierat që iu vunë këtij filmi nga të papërgjegjshmit dhe dashakeqët e Shqipërisë të mos përsëriten më në të ardhmen.
B. S: Eshtë folur për sukeses në Shqipëri, Kosovë e viset shqiptare. Ndërkohë “Falja e Gjakut” është vlerësuar me “Ariun e Argjendtë” në Berlin, Çmimin Special të Jurisë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Hamptons të Neë York-ut, për skenarin më të mirë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Çikago, etj. Mirëpo, mediat amerikane shkruajnë se “Falja e gjakut” është skualifikuar pa të drejtë për të prezantuar Shqipërinë në OSCAR- ët e sivjetshëm. Si e komentoni ju këtë fakt ?
Andamion Murataj: Nuk kam se çfarë të shtoj në këtë histori (turpi, për ata që e bënë), që tashmë është një kapitull i mbyllur. Si edhe më parë në historinë tonë, edhe kësaj rradhe ishim vetë ne shqiptarët që i sollëm dëmin më të madh suksesit dhe u bëmë barriera kryesore e këtij filmi. Fatkeqësisht, është e trishtë që edhe në këtë shekull lutja e Konicës: “Ruje Zot Shqipërinë prej Shqiptarëve” mbetet po aq aktuale. Por, nga ana tjetër tingëllon shpresëdhënëse thënia e Nolit: “Mbahu nënë e mos ki frikë, se ke djemt në Amerikë.” Ishte pikërisht komuniteti shqiptaro- amerikan, të cilit i jam thellësisht mirënjohës, që ishte kontribuesi dhe suportuesi kryesor i suksesit të këtij filmi në kinematë amerikane. Ata e kanë kuptuar se tashmë është bërë domosdoshmëri inkurajimi dhe mbështetja e prodhimeve të tjera shqiptare me histori dhe trajtim bashkëkohor, larg mediokriteteve dhe zgjidhjeve romantike folklorizante.
B S: “Falja e Gjakut” që prej datës 24 shkurt ka filluar jetën e tij në kinematë amerikane, duke sjellë kështu një copë nga tradita e gjakmarrjes në Shqipëri. Duke ndjekur opinionet e shikuseve, ka edhe mendime të tilla: “Titulli, nuk është i përshtatshëm, pasi në film gjaku nuk falet kurrë dhe filmi mbaron ashtu..!”…
Andamion Murataj: Gjakmarrja është një traditë shqiptare prej të paktën 600 vjetësh dhe do të ishte naïve të besoje që në kuadër të një filmi të tillë realist gjakmarrja të zgjidhej me nota optimiste. Ajo çka ky titull ngërthen është falja si koncept, që nuk konsiston vetëm në faljen e të tjerëve përballë, por dhe në faljen brenda familjes, brenda gjakut. Filmi në esencë është një reflektim i sinqertë mbi një realitet që na dhemb të gjithëve dhe më shumë se një zgjidhje utopike, ndërton një urë drejt faljes! Palët në film kanë hedhur vetëm hapin e parë, atë hap që unë besoj se edhe shoqëria shqiptare tashmë e ka hedhur. Epoka e re e zhvilimit apo europianizimit, siç quhet nga shumëkush, kjo kohë e zhvillimit midis internetit dhe urbanizimit do të lidhë e do të integrojë Shqipërinë me Europën jo vetëm materialisht, por do të emancipojë shoqërinë shqiptare në përgjithësi. Pjesë e zhvillimit është konsolidimi i kulturës së shtetit dhe të ligjit, mbyllja e kapitullit të qeverisjes prej ligjeve të Kanunit!
B S: Si e shihni marrëdhënien e filmit me prezantimin e imazhit të Shqipërisë, jashtë “çarçafit” të bardhë?
Andamion Murataj: Besoj se ka ardhur koha që ne, shqipëtarët t’i rrëfejmë botës me gjuhën e artit historinë tonë, botën tonë shpirtërore. Dhe mënyra më e mirë, për të rrëfyer këtë është kinemaja. Kinemaja si art, sintezë i arteve të tjera të jep mundësinë që në pak minuta komunikimi të flasësh shumë. Ne e njohim Italinë, Amerikën, Kinën, Francën, Indinë, etj. para së gjithash nëpërmjet filmave. Po kështu të huajt gjithnjë e më shumë do të na gjykojnë ne nga kinemaja. Sa më cilësore ta kemi kinemanë aq më tepër shërbim të very i bëjmë imazhit kombëtar. Hisoria jonë, bota jonë shpirtërore është shumë e pasur dhe ngërthen ngjarje të mëdha e të vogla, që premtojnë për filma cilësorë, ku secili prej tyre do të ishte vetëm një gur i mozaikut.
B. S: Shumë shikues në një forum pas shfaqjes kanë bërë komentin se “ndihen sikur shohin një film të vërtetë, gati dokumnetar”…
Joshua Marston: Për të arritur që gjithçka të jetë e vërtetë, që gjithçka të ndihej e vërtetë, më duhej t’i kuptoja të gjitha detajet, jo vetëm kur flitet për Kanunin dhe gjakmarrjen, por edhe kur flitet për jetën e përditshme. Përshembull më duhej të kuptoja mirë se cilat janë vështirësitë dhe shpresat për një të ri në shkollën e mesme në Shqipëri. Unë pata zhvilluar qindra biseda me të rinjtë në të cilat bëra mijëra pyetje, që të kuptoja jetën e tyre.
B. S: “Falja e gjakut”, trajton një problem social të një pjese të shoqërisë së sotme shqiptare, ndërkohë që kemi parë se po shënon sukses ndërkombëtar filmik, të paktën në SHBA. Sipas jush pse?
Andamion Murataj: Ju faleminderit për këtë pyetje! Kjo tregon se arti vërtet gjeneron nga problemet. Filmi “Falja e Gjakut”, bën pikërisht këtë: në mënyrën më të ndershme përpiqet të rrëfejë një aspekt të kulturës dhe traditës sonë. Historia jonë është e mbushur me përpjekeje njerëzore, virtyte, heroizëm, por edhe me humbje e dështime. Janë këto këto përpjekje të çdo individi për të tejkaluar kohën apo parardhësit e tij, për të krijuar një identitet të vetin, përkundër rrymës që përgjithësisht frymëzojnë artin. Kjo ndodh dhe me kombet e tjera dhe ky nuk është një proces i mbyllur. Ne e krijojmë identitetin tonë kulturor përditë me çdo vepër tonën. Filmat nuk janë domosdoshmërisht “udhërrëfyes turistikë” për asnjë vend, por rrëfime të përpjekjes njerëzore në tërë thellinë dhe kompleksitetin shpirtëror të saj.
B. S: Filmi theu rekordet në Shqipëri përsa i përket shikueshmërisë, veçanërisht në brezin e ri. Edhe tani në Amerikë, është publiku shqiptaro- amerikan, ai që ka mbushur masivisht kinematë për të parë këtë copëz Shqipëri në Amerikë, këtë copëz që vjen nga vendi i tyre. Si ndihesh pas këtij vlersimi me nota patriotike të publikut shqiptar, sidomos këtu në SHBA, ku premiera ka ngjallur interesim të jashtëzakonshëm?
Joshua Marston: Jam shumë i lumtur kur njerëzit dalin nga kinemaja pas shfaqjes dhe më thonë që ndihen sikur filmi të jetë bërë nga një regjisor shqiptar. E vërteta është se më vjen mirë që filmi tashmë është bërë pjesë e tyre, e qindra dhe e mijërave shqiptarëve. Ndihem i privilegjuar dhe krenar që pata mundësinë të bashkëpunoj me të gjithë ata.
Intervistoi: Beqir Sina New York March – 2012
FOTO:Joshua Marston dhe Andamion Murataj
SOT DITËLINDJA, “DIELLI” U BË 104 VJEÇ
104 vjet! Mbijetesa shekullore ua rrit krenarinë Shqiptarëve të Amerikës, të cilët e mbajtën gjallë këtë thesar të Kulturës Kombëtare, “Dielli “, që sot i mbushi 104 vjetë -15 SHKURT 1909- 2013- /
Nga Dalip Greca/
Gazeta më e vjetër e Botes Shqiptare, që vazhdon të botohet në Amerikë, Dielli,mbetet një monument i gjallë i gazetarisë shqiptare dhe i kulturës tonë Kombëtare, që sjell 104 vite histori të shqiptarëve të Amerikës. Në Gjoksin e Diellit ka shumë histori, ka dhe një cmim të tretë në konkursin e shpallur nga Organizata COMMON COUNCILL FOR AMERICAN UNITY, ku morën pjesë 1000 gazeta që botoheshin në Amerikë në gjuhë të huaja, por asnjë vleërsim nga shteti shqiptar, qoftë dhe simbolik. Në Kuvendin e ardhshëm të Vatrës, që mendohet të mbahet me 28 prill 2013, në përvjetorin e 101 të themelimit të Federatës, redaksia e Diellit do të kërkojë botimin si të përdyjavshme, për ta rikthyer në një periudhë jo shumë të largët në të përjavshme, për të realizuar kështu ringjalljen e plotë.
***
Gazeta më e vjetër e Botës Shqiptare, me emrin simbolik “Dielli” sot ka ditëlindjen, të premten, me 15 shkurt mbushi plot 104 vjet. Gazeta”Dielli” u themelua në Boston prej Shoqërisë atdhetare Besa-Besë dhe ka si ditëlindje datën 15 shkurt 1909. Më 11 mars 1912, mbasi shoqëritë shqiptare të Amerikës vendosën që të federohen në Vatër (dita zyrtare e themelimit të Vatrës 28 prill 1912, dita e njohjes nga Shteti i Massachusetts, 10 qershor 1912) Dielli u bë pronë e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra dhe nisi të dalë dy herë në javë. Me 18 Nëntor 1914, Gazeta nisi të botohet tri herë në javë dhe më 9 nëntor 1915 u bë e përditshme nen drejtimin e Kostë Çekrezit. Natyrisht është kjo koha më e artë e Vatrës dhe gazetës së saj Dielli. Historishkruesit e Vatrës dhe të Diellit e kanë bërë tashmë publik faktin se Dielli erdhi si nevojë shpirtërore dhe informuese për shqiptarët e Amerikës në një kohë të vështirë.
Mëkëmbsi i Mit’hat Frashërit, i shumëdturi Hasan Dosti, është shprehur se “Vatra” dhe “Dielli” na zgjuanë iden’ e zjarrit e të dritës, që do të thotë flakë patriotizmi dhe rreze kulture. Këtyre simbolizmave u janë përgjegjur edhe realitetet”.
Kronika e lindjes së Diellit, është e njohur: Me mbylljen e gazetës “Kombi” të Sotir Pecit në Boston me 10 Janar1909, diktohej nevoja e një tribunë kombëtare për të luftuar për të drejtat e Kombit shqiptar, ndërkohë që ishte mbyllur tashmë dhe Albania e Faik Konicës. Kur qe hapur Kombi me 6 qershor 1906 numri i shqiptarëve sipas regjistrave të kohës ishte rreth 7 mijë,ndërkohë që kur u mbyll gazeta e Pecit, numri i shqiptarëve së paku kishte shkuar në dhjetë mijë. Pa gazetën kombi emigrantët shqiptar kishin mbetur si në shkretëtirë, në terrin e padijes e mosinformimit. Nevoja për një gazetë u bë më emergjente kur xhon turqit burgosën Dervish Himën sepse i gjetën Flamurin e Shqipërisë në gji dhe asnjë gazetë në Shqipëri nuk guxoi që të shkruante e ta mbronte atdhetarin nga frika e represionit turk. Atëhere Konica në Londër dhe Noli në Boston ranë në ujdi për botimin e një gazeta shqip në Amerikë. Deri në atë kohë dy patriotët nuk njiheshin përsafërmi me njëri-tjetrin, por ishin të njohur në distancë duke lexuar shkrimet e njëri-tjetrit në shtypin e kohës si dhe nga letërkëmbimi. Me përpjekjet e të dy kolosëve të mendimit shqiptar të asaj kohe u ndez ky kandil kombëtar, siç e cilëson ish editori Refat Gurrazezi, kandil që ndriçon ende edhe sot në SHBA falë kontributit të shqiptarëve të Amerikës.te plote do ta lexoni ne Diellin e printuar)
Here’s How America Is Spending $20 Billion This Valentine’s Day
Valentine’s Day is a time to spoil our beloveds, woo our secret lovers, and remember to call our mothers. It is also, to put things slightly less tenderly, a $20 billion macroeconomic stimulus aimed straight at the heart of the American chocolate-floral-lingerie industrial hydra.
Here’s how America’s receipt for Valentine’s Day might look, if receipts looked like pie charts. (Data from IBISWorld; numbers in billions of dollars).
If Hallmark “invented” Valentine’s Day, Hershey’s won it. About two-thirds of the money spent for today is on food, and an astonishing amount of that food is straight up candy. In fact, we spend more on candy than flowers and cards combined.
Generally speaking, it’s the lager categories that have grown the fastest in the last five years, since the economy was deep in recession. The slow growth in greeting card spending reflects competition from digital cards.
Exactly who is on the receiving end of that $20 billion?
Only about half of Valentine’s spending goes to our romantic partners, exclusively. Family and friends will receive a little more than a quarter of today’s gifts. Pets will receive a healthy 4% (or unhealthy, depending on your attitude toward animal presents). We’ll spend about $722 million on our animals this Valentine’s Day — more than 80 percent as much as we’ll spend on greeting cards. (This data from the National Retail Federation.)
Young people really love their pets. The 30% of 18-24-year olds who wish their animals happy Valentine’s Day spend, on average, more than $41 every year, according to NRF. As if one needed any more evidence that love makes you crazy.
ERVEHEJA
Erveheja midis dy shekujve…/
Nga Rasim Bebo/ Chikago/
Muhamet Çami zë vendin e merituar në pikënisësit nga klasikja bejtexhinj në poezinë e Rilindjes Kombëtare. Muhamet Kuçuku Çami lindi në Konispol më 9 korrik 1784-1844, kryen studimet në Kajro të Egjyptit për 11 vjet dhe kthehet imam në Konispol. Vepra e tij kryesore janë: Erveheja, Jusufi dhe Zelihaja, Mevludi, historia e Ibrahim Pashës në vitin 1826 e tj. Përfaqësuesit e fillesës më të dëgjuar në të gjithë jugun e Shqipërisë ishin Muhamet Çami, Nesim Përmeti, Sulejman Ramazani nga Berati, apo Hasan Zyko Kamberi. Prej Muhamet Çamit na ka mbetur e mirënjohura “Erveheja”, e përpunuar nga Jani Vreto. Kjo vepër u shtyp në Bukuresht më 1888.
Vargjet kanë një vlerë historike, sepse na japin një botëkuptim të jetës që zhvillohej në Çamëri. Erveheja është një novele dramatike e vjershëruar dhe e qepur me 221 strofa! Përmbajtja e saj është krejtësisht morale, por episodet janë shumë ngjethëse dhe mallëngjyese. Sundon një fantazi çuditërisht e gjallë dhe ky brumë po të binte në penën e një shkrimtari të vërtetë kishte për të dalë një kryevepër romantike e atij shekulli.
Në përpilimin e kësaj vepre, Muhamet Çami ka patur virtytin më të shënjtë të racës iliro-shqiptare: nderin dhe besnikërin e gruas! Burri endet vite me radhë në dhera të huaj për të kërkuar bukën e familjes së vet. Kurbeti, te shpirti i popullit tonë ka hapur plagë të pambyllura. Ne kemi gra besnike që presin me dhjetëra vite të kthehet burri i mërguar. Toskëria e mban në gji këtë plagë të rëndë shoqërore.
Erveheja është protagonistja kryesore e kësaj poezie. Pastaj vjen i shoqi, një burrë besnik; i kunati, një bishë në formë njeriu; Bujari, një fisnik e njeri shpirtmirë; ndërsa shërbëtori i Bujarit ka cilësitë e kunatit-kafshë; Varavana një katil mosmirënjohës; kapedani: shtazë e vërtetë e epsheve të veta dhe mbreti: një burrë i matur dhe i urtë! Përmbi këta, Erveheja, gjatë tërë veprës, qëndron si një shënjtore, është besnike e burrit, vullnet fortë, guximtare, mirëbërëse, zëmërgjërë, fisnike dhe me hirin e bukurisë së pashoqe. Martirizimet më të tmerrshme nuk e përkulën dot që t’u dorëzohet epsheve shtazarake të shpirtligjëve, dhe besnikëria e mbajtur kundrejt burrit të saj del si granit.
Bukuria e Ervehesë është porsi hëna që ndrit në një natë të kthjellët, është shumë e matur dhe shumë fisnike e i është dorëzuar të shoqit me mish e me shpirt. Për nevoja të ndryshme një ditë i shoqi morri rrugën e kurbetit. Para se të largohej shtëpinë dhe gruan ia la amanet të vëllait, i cili u betua se do të kujdesej si të ishte ai vetë. Me të shoqen u ndanë me lot në sy e me pikëllim në zëmër.
I vëllai e “mbajti” fjalën. Sa ktheu shpinën kurbetliu, i pabesi, që u hoq aq besnik, i vajti pranë femrës së bukur dhe trupargjend dhe si i çmëndur i ra ndër këmbë, duke u lutur që t i dorëzohej atij që vuante aq shumë për hiret e saj. Erveheja u trondit rëndë, e kundërshtoi me tërbim kunatin e pandershëm. Po një memistofel iu gjet edhe kësaj bishe, qe ta mësonte se si mund ta shtinte në lak. Ervehenë e bukur, i paudhi e këshillon kunatin që t’i kërcënohet femrës me vrasje. Po që se nuk do i bindej as me këtë mënyrë atëhere duhej ta vriste medoemos, se fjala e turpit do të merrte dhenë me njëherë.
Të nesërmen, bisha u shfrye, e paditi të kunatën si nje të përdalme që ia mori në përkëmbë nderin e të vellait. Dolën dhe dëshmitarë të rremë e të blerë, të cilët pohuan për ato që padiste i koruptuari.
Gjyqi vendosi sipas kanunit të vendit: Ervehenë e çuan në një kodër dhe aty e mbuluan të gjallë me gurë.
I tërë populli e bënte sehir kur po përpëlitej gruaja e “pandershme”.
U ngrys! Kodra mbeti e shkretë nën klithmat dhe të lebetiturat e gruas besnike! Ku ishte gati në të vdekur qëlloi që aty pari kaloi një Bujar. Kuptoi që ishte dikush nën gurët. E nxorri nga gurët dhe e çoi në shtëpi të vet, i shëroi plagët. Por bukuria e magjishme e mikes goditi dhe Bujarin! Propozon martesen që të shkonin të lumtur. Por, as këtë herë femra besnike nuk u bind. Bujari iu lut që të mos nxirrte fjalën dhe i thotë me adhurim të madh.
Falmu e lutu për djalë / Ti që paske kaq besë / Perëndia të më falë.
Po, Ervehesë ia prishi qetësinë nje demon tjetër i vërtetë me fytyr njeriu dhe, ky ishte shërbëtori i Bujarit që e dashuron marrëzisht Ervehenë. I binte në gjunjë dhe i bënte të gjitha theroritë, vetëm që ajo, të shkonte një herë e t’i buzëqeshte pakëz.
“Erveheja kur e dëgjoi / I tha: shporru, hiqu mejet! / Se tënzotit nuk ia dëftoj. / Pa të dalë buka gojet.
Edhe shërbëtori shkumëzoi! Vendosi ta zhdukte gruan, qoftë edhe me të pabesë, të bukurën e pa përkulur n’epshet e tij. Një masakër ç’njerëzore mendoi të cilën e vuri në veprim.
Ngrihet në mesnatë dhe, me thikë ther të birin e Bujarit. Thikën e përgjakur, pa e parë kush, e fshehu nën shtratin e Ervehesë.
Të nesërmen, prindërit fatkeqe, gjëjnë djalin e therur në djep! Vaje e klithma, pikëllimi dhe zia mbështolli familjen e lumtur. Mblidhen të gjithë rreth fëmijës së vdekur! Të gjithë pyesin njeri-tjetrin se, kush e kishte bërë atë krim!?
“Shërbëtori me të shpejtë / thirri, klithi: Të kërkojmë. / Të ligën ta zbulojmë.”
Me të uluritur si nga dhimbja e vërtetë, u hodh sa andej këndej, kërkoi nëpër çdo vrimë të shtëpisë dhe, pastaj nën shtratin e Ervehesë zbuloi thikën me gjak.
“Vrap u kthye me një herë / Me rrëmbim drejt Ervehesë / U bë gati për ta prerë / Dhe tha: Mori bushtër e pabesë”.
Bujari, ia ndaloi dorën shërbëtorit dhe iu shfry Ervehesë, që pati zëmër aq të ligë sa t’i nxirrte shpirtin atij që e shpëtoi nga vdekja e tmerrshme.
Gruaja e shumë vuajtur me lotë në sy i tha se, kurrë nuk kishte menduar t’i bënte keq shpëtimtarit të saj. Vetëm Zoti i vërtetë do të jetë ai që do ta zbulojë këtë krim çnjerëzor.
Bujari dhe e shoqia e besuan, por nuk donin më ta mbanin pranë tyre. I falën 400 flori dhe e nxorrën në rrugë të madhe.
U end anës së detit pa ditur se për ku drejtohej.
Sa pa hyrë në një qytet, sheh njerëzit të mbledhur në një vend. U afrohet! Në litar do të varnin një njeri sepse kishte vjedhur 400 florinj nga arka e qytetit.
Gruaja shpirt mirë nuk u mendua shumë; ua pagoi katërqind florinjtë, shpëtoi të pa njohurin nga litari dhe iku sikur s’kishte bërë gjë. I shpëtuari e ndoqi pas.
Ajo. “Ndë një vapë, ndë një diellë. / Kryet mbështetur mbi dorë. / Psherëtiu e vështron qiellë. / Sa fatkeqe dhe e gjorë”.
Njeriu i pa njohur i vajti pranë dhe e falenderoi për shpëtimin që i bëri por i propozon martesën.
“Ik’ ashtu dashtë Perëndia. / tha , ç’qe kjo fjalë e pështirë. / Kam burrë, nuk si tinë. / Por të urtë dhe të mirë.”
I shpëtuari bëhet bishë! Përbuzja e Ervehesë e vrau keq! Shkon nga limani dhe thëriti marinarët për t’u shitur një skllave të bukur dhe të mrekullueshme. Kapedani, po sa e pa u magjepës nga sytë e saja dhe i numuroi njëmijë flori kafshës me fytyrë njeriu dhe e mori me vete fatkeqen.
I tha tregtari skllaves: “ Qenke femërë. / Që sado të kesh dhënë. / Kaq më hyri në zëmërë. / Të gjitha t’i keshë dhënë.”
Erveheja u gjend ngushte, por nuk e zgjati: hidhet brenda në detë për ta gëlltitur valët e shkumbëzuara! Kapidani i ra pas me not dhe e shpëtoi! Me të pa hir, e mori në anije dhe morrën detin e thellë.
Pranë një limani tjetër u krekos kapidani për ta gëzuar skllaven e bukur dhe për të përmbushur epshet e tij shtazarake! Edhe marinarët e tjerë po i vinin rrotul të leksitur!
Erveheja e pa përkulur, të gjithëve u kundërshtoi me të gjithë forcën e saj, pastaj edhe furtuna e detit i erdhi në ndihmë. Stuhija përplasi vaporin në një shkëmb dhe i mbyti të gjithë marinarët me kapidanin e tyre. Femra zëmër fortë shpëtoi për mrekulli! Dallgët e nxorrën pranë një qyteti të bukur, ku pallatet e mbretit hijeshonin me madheshti mbi kodrinat.
E veshur si burrë shkon fill e te mbreti! Ai e priti me fisnikëri të madhe dhe i dhuroi një tokë ku të kalonte jetën e lumtur. Aty jetoi vite me radhë!
Femra e shtyrë si burrë u suall aq bukur sa që fitoi dashurinë dhe simpathinë e familjes mbretërore dhe të mbarë qytetit. Zoti i fali edhe një dhuratë! Erveheja burrë, u bë një njeri me nam për shërimin e të verbërve. Ishin me mijëra ata që fituan dritën e syve me ilaçet e saja!
Vite më vonë mbreti u mplak u sëmur rëndë, ndonjë trashëgimtarë për fronin e tij nuk kishte! Ftoi të gjithë parinë dhe të zgjidhnin për mbret një tjetër, atë që e donin ata vetë! Zgjodhën për mbret burrin e panjohur që kishte bërë kaq e kaq të mira! Ishte Erveheja e aratisur që për t’u fshehur ishte maskuar si burrë! Me mbretërimin e saj tërë të mirat i erdhën mbretërisë; me ligje dhe pasuri të reja.
Për habin e saj të madhe një ditë sheh të vinin në pallatin mbretëror i shoqi me të kunatin, Bujari me shërbëtorin dhe Varana i shpëtuar nga litari! Të tre kriminelët hiqeshin zvarë sylidhur, se ishin verbuar. Në sallën e madhe mbretërore u priten të huajt dhe u ftuan të vinin edhe paria e qytetit. Ervehesë – burrë i vinte t’i hidhej në qafë të shoqit, t’i hapte zëmrën e plagosur dhe ta gëzonte. Por u përmbajt. Të verbërve u tha se magjia e saj nuk zinte, nëqoftëse, secili nuk bënte rrëfimet e mëkateve të tij!
“Unë jam i martuarë, / dhe pata të tillë grua, / t’urtë , të bukur, të qëruarë. / sa gjithë bota, për mua! / Ervehe ja thoshin’ emrin, / shpirti im ndë shpirt t’asaj / tash që e humba atë mjerane, / gjall’ e pa shpirt me quaj!”
Ai ende nuk u besonte fjalëve të botës, që e kishin paditur të shoqen kaq ç’njerёzisht.
Mandej filloi rrëfimin i kunati, i kallzoi të gjitha të këqiat që ia punoi Ervehesë; pastaj me radhë të gjithë treguan krimet e tyre, që i kishin bërë një gruaje të bukur, fisnike dhe zëmërgjërë.
Meqënëse thanë të vërtetën, Erveheja ua shëroi sytë të tre të verbuarve. Pastaj vështroi të shoqin dhe lotët rrëke i vanë, u hodh në krahët e tij dhe e përqafoi: “Erveheja jam unë!” – i tha. Të gjithëve u dha dhurata të çmuara, të shoqin e vuri në krye të vendit dhe vetë u vesh grua ashtu siç ishte njëherë e lumtur.
Në vetvete vepërza është një kallzim i thjeshtë, po kuptimin e ka të madh, e ndonëse mund të jetë një frymëzim oriental, në zhvillimin e ngjarjeve, për ne do të qëndrojë kurdoherë si vlerë historike letrare, si monumenti i parë letraro – laikë, ndaj dhe do të ruajë kurdoherë, me të, edhe thelbin e virtytit kombëtar, nderin dhe besnikërinë e gruas shqiptare.
Ky material është grumbulluar: nga shënimet e avokat Hajri Zejno nga Konispoli, nga libri i Albert Kotinit, “Tre gurët e zez në Prevezë”, bot. 2000, f. 591-597 dhe nga interneti Muhamet Çami – Kuçuku. 15 janar 2013.
Addison Çikago, shkurt 2013.
- « Previous Page
- 1
- …
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- …
- 510
- Next Page »