Çelo Hoxha/

Në 28 nëntor 1912 nisi thurja e narrativës shtetërore shqiptare, e cila është rrëfyer e vazhdon të rrëfehet e shmangur nga boshti i krijimit origjinal. Shumë rrallë, në mos hiç, është thënë që Shqipëria nuk do të ishte krijuar, nëse pjesa dërrmuese e popullsisë do të kishte ngritur krye ndaj diskriminimit pozitiv. Kjo dëshmohet qartë nga procesverbalet e mbledhjeve të Kuvendit Kombëtar të Vlorës në lidhje me krijimin e kabinetit të parë. Për shkak të autoritetit të kryetarit dhe mirëkuptimit të delegatëve votimi për qeverinë rezultoi formal, por përfundimi ishte më i miri i të mundshmes.

Kryetari i qeverisë kishte menduar që në kabinetin e tij të përfshinte figura të njohura në Shqipëri e jashtë saj dhe, njëkohësisht, të pëlqyera nga Europa dhe Stambolli. Me këtë ide në mendje, në 3 dhjetor 1912, në mbledhjen e katërt të Kuvendit Kombëtar, Ismail Bej Vlora paraqiti përpara delegatëve gjashtë emrat që ai mendonte se i plotësonin të gjitha kushtet. Zoti Jorgji (Babë Dudë) Karbunara shprehu keqardhjen që në listën e kryetarit të qeverisë nuk gjendej asnjë i krishterë. Pandeli Cale, Dhimitër Berati, dhe Qemal bej Elbasani, u solidarizuan me shqetësimin e tij. Në mbledhjen tjetër, të nesërmen, Ismail beu propozoi një mënyrë të re për zgjedhjen e ministrave, duke thënë: “Fuqinë që e kam unë në këtë çështje j’a le kuvendit… Kuvendi le të sgjedhë tetë veta, jo shtatë siç kishim thënë, që të jenë katër të krishterë e katër musulmanë.” Dhe ashtu u bë.

Votimi respektoi këshillën e babait të Shqipërisë. Pas votimit, kabineti i parë në historinë e shtetit shqiptar kishte katër anëtarë myslimanë dhe katër të krishterë. Sipas procesverbaleve, në termin kabinet nuk përfshihej posti i kryeministrit dhe zëvendësit të tij. Dom Nikollë Kaçorri, nuk u zgjodh me votim nënkryetar i qeverisë, por ai ishte një figurë që nuk mund të lihej jashtë kabinetit në asnjë mënyrë dhe për asnjë asrye.

Dom Nikollë Kaçorri lindi në 1868, në fshatin Krej të krahinës së Lurës, në një familje laramane – një pjesë katolikë, një pjesë myslimanë. Me propozimin e abatit të Mirditës, prindërit e dërguan në shkollën e jezuitëve në Shkodër që, kur të rritej, të bëhej meshtar i kishës katolike. Pas seminarit jezuit, Nikolla shkoi në Itali për të vazhduar studimet në shkollën teologjike të propagandës Fide. Pas studimeve të larta, në 1890 u shugurua prift. Tre vjet më vonë ai u emërua famullitar në kishën katolike të Durrësit. Më vonë u emërua zëvendësarqipeshkv. Me disa ndërprerje të shkurtëra, për 24 katër vjet, derisa sa vdiq në 1917, punoi në shërbim të kishës.

Edith Durham e përshkruan “interesant” takimin me priftin katolik të Durrësit, të cilin e takoi gjatë vizitës së saj në Shqipëri, 1904, ndërsa priftin si “një njeri të errët, me sy të kthjelltë, që të gjitha energjitë e tij ia kishte kushtuar fesë së tij, ashtu siç ishte porositur nga stërgjyshërit e tij të cilët nuk do t’ia falnin fajin po të bënte lëshimin më të vogël nga rruga e drejtë.”

Durrësi i rinisë së Nikollë Kaçorrit ishte thuajse një qytet i huaj, pa asgjë shqiptare veç banorëve. Sipas historianit Hajredin Isufi, në fund të shekullit të 19-të Durrësi ishte një qytet modest me rreth 600 familje (afësisht tre mijë banorë), nga të cilat rreth 360 i përkisnin besimit mysliman, rreth 200 besimit ortodoks dhe rreth 40 besimit katolik. Në 1897, në qytetin e Durrësit kishte 5 shkolla fillore të huaja: dy turqisht, për myslimanët, dy greqisht, për ortodoksët dhe një italisht, për katolikët. Gjithashtu kishte dhe një shkollë plotore në turqisht (ruzhdie), një shkollë fetare në arabaisht dhe asnjë shkollë shqipe. Në gjithë sanxhakun e Durrësit kishte 48 shkolla turke, 2 greke dhe një italisht; gjithsej 51 shkolla, prej të cilave asnjëra në shqip.

Edit Durham jep këto statistika për Durrësin në fillim të shekullit të ri: “Prej të 1000 shtëpive që ka Durrrësi vetëm 120 janë katolikësh.”

Dom Nikollë Kaçorri u vendos në Durrës në 1893 e në këtë periudhë nis dhe veprmitaria e tij e shumfishtë: prift në kishë, mësues në shkollën e ngritur nga Austro-Hungaria dhe veprimtar i çështjes kombëtare shqiptare ku mundej. Një nga nxënësit e tij në shkollën e Durrësit e kujton Dom Nikollë Kaçorrin si të parin person “që na kalli në zemër atdhedashurinë”.

Përdorimi i shqipes në shkolla nuk pengohej vetëm nga Porta e Lartë dhe Patriakana, mungesa e një alfabeti të njësuar ishte një pengesë e madhe. Shoqëri të ndryshme shqiptare ose organe të ndryshme shtypi, të cilat botoheshin kryesisht jashtë trojeve shqiptare, përdornin alfabete të ndryshme. Shoqëria e Shkronjëzave të Stambollit, Shoqëria Gjuhësore Bashkimi, dhe Shoqëria Letrare Agimi përdornin alfabete të ndryshme. Dy shoqëritë e fundit vepronin në komunitetin katolik në Shqipëri dhe kishin mosmarrëveshje me njëra-tjetrën në lidhje me alfabetin. Për të shmangur përçarjen e mundshme të komunitetit katolik shqiptar, në 30 prill-5 maj 1902 u mbajt Konferenca Gjuhësore në Shkodër, me qëllim a) caktimin e alfabetit unik të gjuhës shqipe, b) përcaktimin e drejtshkrimit të përshtatshëm dhe c) formimin e shoqërisë për përhapjen e shkrimit shqip. Nga të gjithë pjesëmarrësit, Dom Nikollë Kaçorri vlen të veçohet: ai ishte për alfabetin e Stambollit, nuk e firmosi letrën që u propozua t’i dërgohej Ministrisë së Jashtme të Austro-Hungarisë dhe ishte pjesëmarrës i padëshiruar nga organizatorët, të cilët bënë presion që ardhja e tij të anullohej. Dom Nikollë Kaçorri dëshironte një alfabet që nuk do të krijonte “përçarje me shqiptarët toskë”. Kjo çështje, në fakt, u zgjidh gjashtë vjet më vonë, kur Kongresi i Manastirit miratoi dy alfabete, të cilat më vonë u shkrinë natyrshëm në një, në alfabetin që përdorim sot: me parimin fonetik të Stambollit (toskëve), dhe parimin e Bashkimit (katolikëve) për krijimin e diftongjeve me gërma latine. Pak a shumë, gjërat u zgjidhën ashtu siç dëshironte Dom Nikollë Kaçorri, në interes të bashkimit kombëtar.

Dom Nikollë Kaçorri bëri përpjekje dhe për botimin e alfabetit të Konstadin Kristoforidhit. Nga alfabeti nuk gjenden gjurmë në shkrimin e shqipes, por është dëshmi i përpjekjeve të shqiptarëve për të shkruar gjuhën e tyre. Djemtë e rilindasit të madh, të cilët zotëronin alfabetin e babait, ia shitën atë qeverisë greke, aty nga fundi i vitit 1900, për 170 napolona flori dhe 75 ekzemplarë të veprës së botuar. Nën presionin e patriotëve shqiptarë, mes të cilëve dhe Dom Nikollë Kaçorri, Stefan Kristoforidhi e denoncoi marrëveshjen me Greqinë, por qeveria greke nuk e ktheu dorëshkrimin. Kristoforidhi u arrestua nga xhandarmëria osmane dhe mes sendeve të konsfiskuara ishin dhe disa libra shqip. Sipas raportimit të zëvendëskonsullit grek në Durrës, burimi i librave shqip ishte Dom Nikollë Kaçorri. Kështu ai hyri në listat e shtetasve të dyshimtë të Perandorisë Osmane.

Duke shfrytëzuar dashamirësinë e Vjenës për kulturën shqiptare dhe marrëdhëniet e tij të mira me konsujt e austro-hungarezë në Durrës e Shkodër, Dom Nikollë Kaçorri ishte personi kyç për futjen e librave shqip në Durrës. Ekzemplarët e gazetës Albania të Faik Konicës, e cila kishte dilte që prej 1896, mbërrinin në adresën e famullisë së Durrësit. Dom Nikollë Kaçorri bëri të pamundurën për të shtirë në dorë, sa mësoi ekzistencën e tij, një libër të titulluar Historia e Shqipërisë. Me ndihmën e Vjenës, ekzemplarët e parë të librit që “ndikonte shumë për bashkimin kombëtar, përmes traditave kombëtare që përcillte” mbërrinë në Durrës në mesin e marsit 1899.

Problemi tjetër, veç mungesës së teksteve, ishte leximi i kufizuar i tyre. Dom Nikollë Kaçorri krijoi një grup të vogël personash që dinin shkrim e këndim dhe, në mungesë të shkollave shqipe, ata filluan të bënin lexim të matrialeve shqip në grupe të vogla. Konsulli austro-hungarez në Durrës vërente se “libri shqip në Durrës shpërndahej si një trakt me rëndësi, duke kaluar dorë më dorë.” Punën e patriotëve shqiptarë, propaganda greke, me burime financiare më të bollshme, mundohej ta konkuronte me shpërndarjen e gazetave falas, siç ishte gazeta Astir, e cila dilte në shqip, por me alfabetin grek. Shqiptarët morën menjëherë masat e tyre për t’iu kundërpërgjigjur dhe bilanci i betejës gjendet në një raport të konsullit austro-hungarez në Durrës: gazeta Astir u braktis nga të gjithë lexuesit ortodoksë, katolikë apo myslimanë. Në këtë periudhë nisi të vinte në Durrës Drita e Shahin Kolonjës, e cila vinte nga deti, me varkat e ulqinakëve dhe durrsakëve, por dhe me karvanet e kuajve që bënin tregëti. Gjurmët e këtij komunikimi gjenden dhe në letrat që durrsakët dërgonin në redaksinë e gazetës në Sofje, mes të cilëve shkruante dhe vetë Dom Nikollë Kaçorri.

Dalëngadalë, veprimtaria e Dom Nikollë Kaçorrit, veç detyrës së kishës, filloi të zhvendoset gjithnjë e më shumë nga kulturore në politike. Kontakti direkt i priftit me gjendjen e vështirë ekonomike e banorëve të juridiksionit fetar të Durrësit mendohet se ka qenë nxitja kryesore e përfshirjes së Dom Nikollë Kaçorrit në politikë, megjithëse edhe veprimtaria arsinore në gjuhën shqipe kishte dimesionin e saj politik. Ekonomia shqiptare në fillim të shekullit të 20-të ishte thuajse agrare dhe mirëqenia e banorëve nuk varej krejtësisht nga përpjekjet e tyre. Për shebmull, vera e vitit 1900 u shoqërua me një thatësirë ekstreme dhe për pasojë hambarët e zahiresë mbetën bosh. Gjatë dimrit njerëzit trokitën në dyert e kishave me fëmijët për dore, të dyja palët e kishin të shkruar urinë në fytyrat e tyre thatanike. Klerikët ndodheshin në gjendje kritike dhe nuk kishin shumë mundësi për ndihmë. Kisha iu dretjua Vjenës, nën mbrojtjen e së cilës ishte, por ajo nuk pranoi të ndihmonte, me shpjegimin se nuk ishte në gjendje të përballonte shumën financiare që iu kërkua. Pa përgjigjes negative të perandorisë, Dom Nikollë Kaçorri kontaktoi kosullatën italiane në Durrës, e cila u tregua e gatshme. Kështu filloi të cilësohej si agjent i Italisë, në raportet e diplomatëve austro-hungarezë, prifti shqiptar që trokiti ku mundi për të siguruar ushqim për njerëzit e uritur.

Varfëria dhe detyrimet e taksave për t’u paguar krijuan tension mes banorëve dhe administratës osmane që rezultoi me kryengritje të shpeshta gjithë juridiksionin e Durrësit, ku mund të veçohet qëndresa e Kurbinit, e cila vazhdoi, me ulje ngritje, disa vjet. Klerikët katolikë, mes tyre Dom Nikollë Kaçorri dhe famullitari i Laçit, At Shtjefën Gjeçovi, mbajtën anën e kryengritësve, të cilët udhëhiqeshin nga paria e lokaliteteve, dhe për këtë iu desh të dilnin dhe kundër Vjenës. Administarata osmane e Durrësit kishte dijeni për veprimtarinë e Dom Nikollë Kaçorrit dhe kishte tentuar ta arrestonte që në 1903, si “kundërshtar i urdhëresave të qeveritarëve osmanë në Durrës dhe kundërshtar i sulltanit,” por pa sukses. Ndërkohë kishte nisur dhe procesi hetimor nga prokuroria osmane. Dom Nikollë Kaçorri i shmangej hetimeve duke shfrytëzuar të drejtën ekumenike që një klerik nuk mund të thirrej për hetime në një zyrë civle. Në vjeshtën e vitit 1905, ai organizoi tre kuvende në Delbnishit, me krerët e Kurbinit, i pari në vjeshtë 1905, i dyti në maj dhe i treti në gusht 1906. Kërkesat e kuvendeve ishin të karakterit lokal, me ndryshime në përshtaje me fazën në të cilën ndodhej rezistenca. Në kuvendin e dytë, për shembull, i kërkuan armë Vjenës, e cila e refuzoi kërkesën. “Shpirti i qëndresës antiosmane të Kurbinit dhe frymëzuesi i luftës së armatosur të kurbinasve”, tashmë ishte larguar nga Durrësi dhe strehohej në fshatra, kryesisht në zonën e Kurbinit. Qëndresa e kurbinasve vazhdoi, shpesh me luftime të ashpra, por në fund, të ndodhur nën presionin e Stambollit dhe të Vjenës, në 29 prill 1907, rezistenca rreth katërvjeçare mori fund me marrëveshjen e Milotit, e cila, sigurisht, nuk u respektua nga pala e administratës osmane.

Për Dom Nikollë Kaçorrin, vitet që pasuan deri në shpalljen e pavarësisë ishin të ngjeshura me veprimtari politike me format kombëtar. Në Kongresin e Manastirit, 14-22 nëntor 1908, ai shkoi me staturën e një veprimtari të rëndësishëm për lëvizjen kombëtare, i cili kishte dhënë mësime shqipeje, kishte përhapur librin shqip, kishte furnizuar kryegritësit me armë, kishte udhëhequr kryengritjet, me pak fjalë, kishte punuar për kombin në të gjitha format. Në Kongresin e Dibrës, në verën e 1909-ës, pjesëmarrja e Dom Nikollë Kaçorrit dhe delegatëve të tjerë të Durrësit u minua nga administrata osmane e qytetit, e cila e konsideroi të parregullt mbledhjen që caktoi delegatët. Dom Nikollë Kaçorri reagoi rreptë, e dorëzoi mandantin e tij në mënyrë demonstrative. Kudo që bëhej kongres atëkohë, Durrësi e kishte delegat të padiskutueshëm Dom Nikollë Kaçorrin. Në Kongresin Arsimor të Elbasanit, sipas Hajredin Isufit, atij iu bë një pritje heroi: “Kur hyri Dom Nikollë Kaçorri në sallë, tërë të pranishmit u ngritën në këmbë dhe e mirëseardhën me duartrokitje të stuhishme, që vazhduan për minuta të tëra.”

Në 1908 konsullata greke e vlerësonte priftin katolik të Durrësit si njeri me shumë ndikim jo vetëm në Durrës, por dhe në qytete të tjera të Shqipërisë, i cili nuk e kishte ndërprerë asnjë çast punën në dobi të çështjes shqiptare dhe bashkëpunimin me patriotët e tjerë. Në këtë kohë ai e kishte sulmuar hapur qeverinë greke, në mitingje popullore, dhe veprimtarinë e saj për greqizimin e Shqipërisë.

I armiqësuar me austro-hungarezët, osmanët dhe grekët, mbështetja e vetme e Dom Nikollë Kaçorrit në këtë kohë kishin mbetur shqiptarët e pafuqishëm ta mbronin dhe Zoti që e vuri sërish në provë. Në 17 qershor 1910, nga një kontroll në Shijak i arkave të arkipeshkvisë, të cilat ishin nisur nga Durrësi për në Delbinisht, u zbuluan tre pushkë, 180 fishekë dhe një letër që mbyllej me thirrjen “Rrofshin kosovarët!” dhe firmën e famullitarit. Dom Nikollë Kaçorri u arrestua dhe u dënua nga gjykata ushtarake me katër vjet punë të detyruar. Gjatë bastisjes që iu bë banesës së tij, prifti ishte hedhur për t’i marrë armën xhandarit, por gjykata e konsideroi këtë thjesht një akt rebelimi dhe jo kundërshtim i organeve të ruajtjes së rendit publik. Në këtë gjykim ka një shfaqje fisnikërie, Dom Nikollë Kaçorri gjykohej politikisht dhe gjykata nuk preferoi ta vulgarizonte veprimtarinë e tij. Rezultati i këtij gjyqi ishte: dhjetë muaj më vonë, kur Dom Nikolla u lirua, u shtuan vizitorët në dhomën e tij pranë famullisë.

Periudha nga lirimi prej burgut, mars 1910, deri në shpalljen e pavarësisë, 28 nëntor 1912, mund të përshkrohet si kthim i Dom Nikollë Kaçorrit në veprimtarinë e tij bazë: udhëtime në krahina të ndryshme, organizime kryengritjesh, furnizim i luftëtarëve me armë, gjithçka në shërbim të arritjes së krijimit të shtetit shqiptar. Kur mbërriti në Vlorë ai zuri vend natyrshëm në krah të Ismail beut, në odën e pavarësisë dhe në qeveri.

Me vetëdijen se anëtarët e kërij kabineti do të përmendeshin dhe më vonë Shqipëri, baronesha gjermane Marie Amelie Frein von Godin, e cila ndodhej atëkohë në Shqipëri, u bëri nga portret të shkurtër gjithë anëtarëve të qeverisë dhe i botoi në një librë. Nënkryetarit të qeverisë, Dom Nikollë Kaçorrit, i janë kushtuar rreshtat më dashamirëse prej saj. Sipas saj, Dom Nikollë Kaçorri ishte i zgjuar, i shkolluar, plot jetë, i sjellshëm, me përvojë, përfaqësuesi i vërtetë i së drejtës në Qeverinë e Përkohshme, i vetmi që ndante, në një farë mase, drejtimin e kabinetit të parë shqiptar me Ismail beun, dhe i vetmi që kishte kurajon ta kundërshtonte atë.

Në 4 mars 1913, ai i dërgoi kryetarit të qeverisë një letër ku i kërkonte shpjegime në lidhje me ankorimin e një anijeje luftarake greke në skelën e Vlorës në 27 shkurt 1913. Ai ishte i shqetësuar që anija kishte ankoruar pa kundërshtime, ekuipazhi i saj kishte lëvizur lirisht në qytet dhe në anije kishin shkuar disa shqiptarëve të cilët kishin bërë të njëjtën gjë herët e tjera që anijet greke kishin ndalur në port, si pjesë e presionit ndaj Vlorës në kohën që zhvillohej lufta për mbrotjen, nga ana e shqiptarëve, dhe marrjen, nga ana e grekëve, e Janinës. Nënkryetari i qeverisë dyshonte se kryetari punonte, dhe këtë e shpreh dhe në letër, fshehtas nga ai. Përgjigja e letrës nuk dihet, por në 30 mars 1913 Dom Nikollë Kaçorri dha dorëheqjen nga detyra. Pas Mid’hat Frashërit në 14 mars, kjo ishte dorëheqja e dytë në kabinetin parë dhe gjithë historinë qeveritare të Shqipërisë.

Një vit më vonë erdhi në Shqipëri Princ Vidi. Sekretari i tij, D. Heaton Armstrong, shkruan në kujtimet e tij se Dom Nikollë Kaçorri, “një karakter tjetër interesant”, e mirëpriti monarkun e ri dhe i dha mbështetjen e tij; “ai u bë një nga udhëheqësit e pjesës nacionaliste ose demokrate dhe laujti një rol të rëndësishëm në qytet, megjithëse ndikimi i tij nuk njihej në qarqet qeveritare.”

Ai nuk mori më asnjë detyrë qeveritare, deri në fund të jetës së tij. Në vitet 1914-17 ai iu kështua lehtësimit të halleve të Shqipërisë në luftë: duke u kujdesur për viktimat, të cilat ishin njerëz të larguar nga terrori grek apo serb, të plagosur në luftime, të internuar etj. Në ndihmën e të plagosurve, për një kohë ai bashkëpunoi dhe me Baroneshën Marie Amalie Frein von Godin dhe Edith Durhamin, të cilat ndodheshin në Durrës. Në fillim të shkurtit 1917, ai u nis për një kontroll mjekësor në Austri dhe u kthye në Shqipëri 94 vjet më vonë, një grusht eshtrash në një qese. Vdiq në 29 maj 1917.

Pamja e kthimit të eshtrave të tij në atdhe, në 2011, ishte një karikaturë e atdheut që ai e kishte patur, siç shprehet baronesha Von Godin, më afër zemrës se kisha. Eshtrat e tij u kthyen me përpjekjet e kishës dhe jo të qeverisë shqiptare.

Shënim: Për këtë artikull janë konsultuar disa libra. Në variantin origjinal të shkrimit janë specifikuar hollësisht referencat e sakta. Për natyrën eseistike të revistës, nuk janë përfshirë në këtë botim. Librat e konsultuar janë: Hajredin Isufi, Feja dhe Flamuri: Dom Nikollë Kaçorri, Pegi, Tiranë 2008; Lef Nosi, Dokumente historike 1912-1918, Shtypshkronja Nënë Tereza, Tiranë, 2007; Marie Amelie Frein von Godin, Nga Shqipëria e re, Botimet Koçi, Tiranë, 2007; Edith Durham, Brenga e Ballkanit, Argeta-LMG, Tiranë 2009; D. Heaton Armstrong, Princ Vidi, Shqipëria gjashtë muaj mbretëri, AIIS, Tiranë 2008; si dhe fondi personal i Dom Nikollë Kaçorrit në Arkivin Qendror të Shtetit, Tiranë.

Foto: wikipedia.org

Shenja/ 2012

Alfons Grishaj/

Betejat e para midis Filistinëve dhe Izraelitëve janë shkrojtur në Bibël, duke mos  lënë  vend për interpretime të zgjuara që shkojnë me orë të tëra pa ndërtuar dot një kasolle. Se Filistinët erdhën nga Greqia, Kreta dhe ishujt e saj në Kanaan , kjo nuk ka asnjë dyshim. Vetë heroi i tyre Goliath është vërtetuar historikisht se ka qenë grek. Disa arkeologë dhe   historianë mendojnë se dy popujt, palestinezët dhe izraelitët vijnë gjenetikisht nga Kanaanët, por kjo është hedhur poshtë nga disa arkeologë dhe historianë të tjerë. Megjithatë, ADN tregon se dy popujt kanë lidhje gjaku 50 përqind. Disa mendojnë se emri Palestinë u pagëzua nga Romakët, por kjo është tërësisht gabim. Emri Palestinë u përmend për herë të parë nga Herodoti në shekullin e V para Krishtit , duke u përdorur më vonë  dhe nga Romakët pas pushtimit të Izraelit nga Pompeu  në, vitin 63 para Krishtit. 

Sipas Biblës, populli i Gomorrah dhe Sodoma ka qenë një popull i zhvilluar, por shumë i shthurur ( më vonë, historianët dhe interpretuesit e Bibles, i quajten si dy qytete të Palestines), por nuk e besoj se ishin më të shthurur se sot. Skeptri i mërzitur ndëshkoi dy qytetet e“Palestinës”, Gamora e Sodoma, duke i bërë pluhur… Sipas disa studiuesve, flitet se për herë të parë, dy qytetet mëkatare u fshinë nga faqe e dheut prej lëndëve radioaktive…

Sipas Biblës, midis Filistinëve dhe Izraelitëve janë zhvilluar disa luftra, por ato që përmenden janë : Lufta e  Apek , Lufta e Eben-Ezez, Lufta e Miçmash, Lufta e David me Goliah, Lufta e Malit Gilboa , Fitorja e Hezekiah mbi Filistinët. Dhe kjo e fundit e udhëhequr nga mbreti Hezekiah qe dërmuese për Filistinët. Por a mbaroi lufta atëherë ? Kurrë! A u vendos paqe ndonjëherë në të gjithë këto shekuj? “Po!” Vetëm paqe e gënjeshtërt që fle si llava për tu rizgjuar më e zhurmshme  dhe më shkatërruese. 

Në vitin 1948 , Gjeneral  Ahmed Hilmi Pasha (Al Arnauti) u zgjodh Kryeministër i Palestinës. Gjen. Ahmed, mendohej se ishte shqiptar. I shquar për  trimëri, me zgjuarsi në poste të ndryshme të Perandorisë Ottomane, shpresohej të sillte paqen, por fatkeqësisht mandati i tij qe i shkurtër, ngaqë Izraeli filloi luftën me botën Arabe. David Ben Gurion (babai i Izraelit, i cili proklamoi me, 14 Maj 1948,  Pavarësinë e Izraelit), kish formuar IDF (Forcat e mbrojtjes Izraelite). Atëherë (në mos gabohem), Izraeli kishte vetëm dy avionë të vjetër që ishin riparuar nga vetë ata, por bëri një luftë të ashpër  me botën arabe derisa në, vitin 1949, nënshkroi armëpushimin me Egjiptin, Sirinë, Libanin, Transjordaninë dhe Irakun. Po në  vitin 1967,  Izraeli mundi Egjyptin, Jordaninë dhe Sirinë.… 

Le të mendojmë për një moment Izraelin pas Holokaustit bëri një luftë të tillë dhe në vitin 1967 ?! Po sot? Izraeli ka një popullsi prej gati 10 milion dhe në diasporë rreth 9 milionë. Me një ushtri të gatshme prej 170 000 mijë trupa aktivë dhe mbi 8000 komando dhe në këto momente mobilizoi nën armë  350 000 mijë trupa të armatosur me një armatim dhe teknikë nga më të lartat në planet, duke poseduar rreth 90 raketa bërthamore, gjashtë të supërfuqishme… Si mendojnë “opinionistët”…se ata nuk i kanë bërë mirë llogaritë  në një kohë që  përkrah janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës , Europa dhe aleatët e tjerë?! Unë them, po ! Deri në kataklizmo. 

Historiani nuclear Wellerstein, mendon se 100 supermbushje bërthamore mund të rrezikojnë seriozisht botën. Por, sipas shkencës, toka duke  qenë 148,326,000 kilometra katrorë duhen afërsisht, 1,059,471×1 koka megatonëshe bërthamore për t’a shkatërruar alemin. Shifër e paarritëshme nga marrëzia njerëzore dhe tregues shprese për njerëzit paqedashës që nuk e meritojnë Doomsday Clock.… 

Për gjeopolitiken dhe luftërat e kohës sonë ia kam lënë mikut tim, Kolonel Demiraj, ngaqë ai më bind plotësisht me  njohuritë e tij të thella ushtarake dhe  nuk mendoj se ka një ushtarak shqiptar të dytë për t’i përshkruar më bukur dhe më shkencërisht se ai. Por,  ajo që kërkoj ti jap lexuesit, është: luftë e filluar tre mije vjet më parë  nuk mund të pushojë aq kollaj sot, në një kohë që gjatë shekullit të kaluar të gjitha politikat botërore kanë dështuar dhe pse u morën dhe dy “Nobel Price”.  Lufta  ka dy tehe të mprehta: Judeja krenar për historinë si “popull i zgjedhur” në tokën e premtuar,  dhe nga ana tjetër, një popull i ardhur tremijë e ca vjetë në Kanaan, i cili  krijoi identitetin në  tokën që e quan legjitime. Kjo popullsi si dhe popullsia sllave e ardhur në tokat Dardane, pretenduan dhe pretendojnë të jenë autoktonë dhe me njëmijë e një mënyra propagandojnë tradicionin dhe etnografinë që padashur padisin veten se nuk kanë asgjë të përbashkët  me kulturën e popujve dhe tokave që kanë ozurpuar. Prandaj dhe Hamasi nuk e njohu kurrë Dardaninë!! Kostumet, artifaktet  ngjajnë më tepër me grekët, egjyptianët dhe popujt e “tjerë” se me popullin e Izraelit. Ka dhe mendime të tjera që personalisht më duket se janë fshirë nga koha. Parimisht, Palestina sido të jetë  ka krijuar një identitet miks arab, që e ruan me fanatizëm deri në krenari. Në këtë këndvështrim duhen respektuar dhe çmuar dhe pse dhimbja kalon në dy dyer. 

Momentet dramatike humanitare shkaktuar nga hipokrizia politike janë të pajustifikueshme. Politikanët nuk mendojnë të zgjidhin të vërtetën dhe mbi  të ndërtojnë të ardhmen e dy popujve, por mendojnë për një koridor të përkohshëm që ngjan me Kalin e Trojes, ku gjatë natës, besëprerët do të zbresin nga Kali për të bërë kërdinë ndërsa Kasandra e ka thënë fjalën e saj. Gardianët e medias vajtojnë për gazin, naftën, iluminatin, etj. Njëfarë mënyre pikiadë!. Siç e dijnë dhe foshnjet, luftërat krijojnë shkatërrime, viktima, boshllëqe, uri, vuajtje, e provuar matematikisht dhe shkencërisht, por në fund  fiton ai që është më afër Zotit. 

Gjatë luftës së dytë botërore, ndërsa popujt e tjerë mendonin për mbijetesë, dy shtetet e fuqishme Amerika dhe Anglia, mendonin për zona influence 50 vite më pas. Foshnjëria mendimtare shqiptare, ka molepsur “Kanalin e Suezit” në këtë luftë për ekzistencë. Sikur  ta kishim shpikur ne Algjebrën (fatmirësisht e ka shpikur, Muhamed ibn Musa al Khuarizmi 9 shekuj Anno Domini), sigurisht Kanali Suezit do ish molla e sherrit e këtyre ditëve, por sherri nuk filloi sot e dje ! 

Pa tepri, tradicioni  i epokës së bronzit nuk përkon me shekullin XXI. E megjithatë epoka e bronzit shfaqet me të gjitha nuancat   e frymëzimit primitiv: Priten fëmijët në fyt si kecat, grabiten e përdhunohen gratë e vajzat e vogla, masakrohen të pafajshmit në emër të Allahut, dhe pastaj mbushen sheshet  me pankarta suportimi?! Po cili Zot e ka shkrojtur për të grabitur, përdhunuar e vrarë? Ndërsa në emër të shkakut, pasoja lëshon shi bombash në qendra të banuara ?! Restoja kthehet në kafshëri dhe mizori apoliptike “moderne” dhe mbi kufoma   këndohet, “Israel, Israel , God is Calling”?! A duhet të jetë  krenar Yahweh ( Zoti i Izraelit) me masakrat e bijve te vet ndaj popullësisë civile? 

Mbase një Izraelit do më drejtohej, – sikur të ndodhte kjo në tokat shqiptare , çfarë do bëje ?! Krenar do përgjigjesha , – do përpiqesha të bëhem hero i gjallë në mos , martir !

Gjithmonë në këto raste, OKB ngjan me  mejhanë sarahosash të kollarisur me rrypa pantallonash mbi hartën e shkarravitur të planetit që propozojnë me zemërgjerësi hapjen e “koridoreve” për të kaluar “disa” maune që ngjajnë me  arnat e tashave te  Nastradinit, ku “hyn era në njërën anë dhe del në  anën tjetër”. Katastrofa humanitare në derën e qametit Kongresi aprovon 106 miliardë dollarë për Ukrahinën dhe Izraelin, por këto para shkojnë për luftën dhe jo për bukën dhe ujin e mbijetesës. Sekretari i Shtetit Blinken shkon në Izrael dhe bën takim  në Ambasadën Amerikane, duke tërhequr vëmendjen se punët duhen ndryshuar sipas kërkesave humanitare dhe strategjike. Vendet arabe përpiqen  për të krijuar një  unitet  që nuk është as mish as peshk. Disa i bien gjygymave më fort dhe të tjerët mbajnë ison. E gjitha kjo  një maskaradë emocionale paasnjë plan konkret. E dini përse?! Sepse çdo shtet i druhet  idealizmit të mbijetesës së “Tokës së Premtuar”, e cila mund të sjellë surpriza mbinjerëzore deri në mbinatyrore! Poqese ndodh shkapërcimi logjik kolektiv në emër të “emërusesit të përbashkët”, do më kujtoni, “Hava Nagila” do këndohet nga Jahuditë dhe miqtë e saj deri  në frymën e fudit. Izraelitët janë si Tardigradet që as fuqia e llavës, as uji,  asnjë  kataklizëm nuk i shfaros!! Kujtoni për një moment Hitlerin dhe aleatët e tij…

Turqia e udhëhequr nga Erdogan ka marrë hapa konkrete për të ndihmuar Hamasin , por mendoj se kjo nuk është një lëvizje e zgjuar politike e Turqisë . Ura e Bosforit nuk do të jetë më në gjendje  për të mbajtur  lidhjen midisperëndimit dhe Azisë, pavarësisht takimeve të ndryshme diplomatike. Kjo do  i sjellë Turqisë një problem serioz , biles shumë serioz !!

Izraeli  mund t’a kthejë  botën  300 vjet prapa ku ombrella e shkatërrimit do mbulojë depërtimin e diellit dhe planeti do përfshihet në terr për një vit, mbase një vit e gjysëm Presidenti i Amerikës,  paralajmëron Izraelitët që të mos bëjnë të njëjtin gabim që bënë amerikanët pas 11 Shtatorit, ndërsa Izraelitët e quajnë 7 Tetorin: “11 Shtator!” Amerika dhe pse jep këshilla nuk i ndalon ndihmat për luftën ndaj terrorizmit dhe nuk i bëhet vonë për personalitete si, Prof. Noam Chomsky që e quan Amerikën,“US is wordl’s biggest terrorist.” 

Dhjetë vende përkrahin Palestinën, por ato janë shumë pak për të ndalur ofensivën e Jahudive, derisa Ninsun t’i shpjegojë “Gilgameshit” ëndrrën që dikush tjetër është  më i fuqishëm se ai. 

Saktësisht! Jashtë propagandës, keqardhjes,  mendoj se fjalën e ka   Zoti! Ose Ai  duhet t’a korigjojë atë që ka bërë dhe po bën  keq njeriu, ose të rikrijojë përsëri Kullën e Babelit të pastër që njerëzit të flasin një gjuhë të përbashkët për tu kuptuar!Por ndërsa,  Zoti hesht ! Ne jemi të pafuqishëm, jemi në dilema e vetmja gjë që mund të bëjmë: të lutemi !! 

Logjika e do që ne shqipëtarët duhet të qëndrojmë fort me aleatët tanë (sidomos Amerikën),  në vendimet e tyre, jo se e keqja tjetrit të kënaq, por se e mira jonë bazohet  në një fakt të thjeshtë: Ekzistenca e aleatëve është ekzistenca jonë. Forca dhe rritja  e aleatëve tanë është rritja  e kombit tonë.

Zhan Poul Sartre, tek “Ekzistencializmi”  shkruan, “Tjetri është po aq i domosdoshëm për ekzistencën time, sa  ç’është dhe ajo çka di unë për veten time. Në këto kushte, njohja e brendisë sime menjëherë më zbulon dhe tjetrin, që shfaqet para syve të mi si shëmbëlltyra e lirisë, që mendon dhe të jetë me mua ose kundra meje. Në këtë mënyrë, do të  zbulonim vetvetiu një botë të tërë që do ta quanim intersubjektivitet dhe vetëm brenda saj njeriu vendos se çfarë është dhe çfarë janë të tjerët.”

Megjithatë, në kushte dhe rrethana të tilla,  subjektivizmin tim nuk kërkoj t’a bëj intersubjektivitet, apo objektiv  tjetrit, por vetëm  një memorje historike që sjell fillimin  dhe  fundin e kësaj drame. 

Federata Pan-Shqiptare e Amerikës “VATRA” me rastin e 111 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë fton të gjithë shqiptarët në festën e Flamurit Kombëtar.

Flamuri i kombit tonë bashkon të gjithë shqiptarët anembanë botës. Pavarësia është ditë e shenjtë dhe e shtrenjtë e lirisë së një kombi e populli, është dita më e shënuar në histori.

Ju ftojmë të bëheni pjesë e festës historike të të gjithë shqiptarëve.

Komisioni i Organizimit të Darkës për 111 vjetorin e Pavarësisë përbëhet nga:

Kryetar: Ilir Cubi, anëtarë: Besim Malota, Paulin Mrnaçaj, Bashkim Musabelliu, Drita Shala, Dr. Pashko Camaj, Anton Raja, Ylli Dosku, Sokol Paja.

Darka e Pavarësisë do të organizohet ditën e Martë, 28 Nëntor 2023, Ora 7:00 PM, Adresa: Villa Barone Manor, 737 Throggs Neck Expy, Bronx, NY 10465.

Pjesëmarrja në Darkën e Pavarësisë kushton 150 usd për person, me të gjitha të përfshira.

Për çdo informacion, personat përgjegjës të kontaktit janë:

Ilir Cubi cel: 9143108355, Besim Malota cel: 917 418 3392, Paulin Mrnaçaj cel: 3865850999 dhe Anton Raja cel: 646 594 4747.

JU MIRËPRESIM TË GJITHËVE.

Nga Keze Kozeta Zylo/

U promovuan dy librat “Scanderbeg” dhe “Iskander Soldier of the Cross” me autor Halit Daci.

Shoqata Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc. New York mblodhi një numër të madh shqiptarësh në mjediset plot e përplot në “Bright Side” Adult Center, Queens. Anëtarë të shoqatës, bashkëthemelues, anëtarë të rinj, përfaqësues shoqatash, personalitete të njohura morën pjesë në aktivitetin e rëndësishëm për promovimn e librave në nderim të Ditës së Flamurit.

Shoqata Shqiptaro-Amerikane “Skënderbej” Inc. nën kujdesin e Bordit të Drejtoreve si

z. Bashkim Shehu, kryetar nderi, z. Mark Qehaja kryetar nderi, Fation Zogiani anëtar i bordit të shoqatës, organizuan promovimin e librave: Scanderbeg, dhe Iskander Soldier of the Cross të përgatitura nga N/Col. Halit Daci ushtarak shqiptar në pension.

Të ftuar special ishin grupi i mirënjohur “Thesaret Labe” të ardhur nga Shqipëria me ftesë të TV dhe Shkollave Shqipe “Alba Life” me themelues z.Qemal Zylo.

Me tavolinat kuq e zi dhe simbolet e Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc. salla dukej dhe më madhështore dhe më rrezëllitëse.

Aktiviteti filloi me intepretimin e Himneve Kombëtare të Shqipërisë, Amerikës si dhe Himnin e Republikës së Kosovës.

Pas Himneve u mbajt një minutë heshtje për Heroin më të fundit të Kombit Afrim Bunjaku i cili u vra mizorisht nga paramilitarët serbë në Veriun e Kosovës.

Ishte krenari për shoqatën tonë të shikoje kaq shumë njerëz në sallë, ndonese kishim dhe më shumë kërkesa, por për shkak të kapacitetit të sallës nuk mundën te merrnin pjesë. Moderatorja Zylo falënderoi familjen e z. Dalip Greca ish editor i Gazetës “Dielli” duke e kujtuar me respekt dhe mirënjohje për veprën e tij që la pas. Ata kishin ardhur për të marrë pjesë në këtë promovim me plot vlera.

Në prag të ditës së shenjtë të Flamurit nga Bordi dhe grupi i punës ka qenë e mirëmenduar bukur të sillnin një promovim krejtësisht të vecantë. Studjuesi skrupuloz Daci ka hulumtuar dokumente në arshivat historike dhe me majën e penës ka sjellë shkrimtarët

anglo-amerikanë që janë frymëzuar nga Heroi Kombetar Gjergj Kastriot Skënderbeu të cilët kanë shkruar një mori dramash, poezi, balada.

Dy librat voluminoz janë një pasuri e vyer kombëtare pasi lexuesit dhe studjuesit do të gjejnë material, drama, tragjedi, poema disa prej tyre të papublikuara më parë. E ndërsa kumtojmë me plot krenari Gjergjin e Madh në prag të Flamurit nuk ka se si brenda zemrës sonë si emigrantë të larguar nga Atdheu të mos sjellim ndërmend marrjen peng të tij nga Sulltani dhe kthimin heroik në tokat arbërore. Le të kujtojmë sot se cfarë shkruan Noli, elite e Kombit në vitin 1915, ku personalisht përjetoj një emocion të fuqishëm rreth takimit të Skënderbeut me nënën e tij Vojsavën si: Në mos je hije a fantazmë që vjen të gënjesh një plakë të varfër, një qyqe të neveritur, ti je im bir, ti je Gjergji im. Folë! Folë! Mos më mundo.

Flamuri i huaj u hoq dhe tani valon në erë Flamuri i Shqipërisë. Kështu u ngrit më 1443, në vjeshtën e tretë, në kryeqytetin e vjetër të Shqipërisë, Flamuri i kuq me shkabën e zezë me dy krerë…

Programi rreth promovimit të dy librave për Skënderbeun

Në emër të Bordit të drejtorëve të Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej” Inc. fjalën e hapjes e mbajti z. Bashkim Shehu Kryetar Nderi dhe ish ZV/Ministër i Mbrojtes së Republikës së Shqipërisë.

Në emër të Federatës PanShqiptare “Vatra” përshëndeti Dr. Pashko Camaj Shef i Kabinetit pranë Vatrës famëmadhe.

Rreth autorit të dy librave voluminoz diskutoi z. Ismet Topi, Anëtar i Shoqatës “Skënderbej”, Inc. Ndër të tjera z. Ismet Topi tha se: Autori Halit Daci ka shpalosur talentin e tij duke hulumtuar për figurat historike si për Gjergj Kastriot Skënderbeun. Ai ka hulumtuar thellë në arshivat shkruar nga historianët perëndimorë të cilët e kanë sjellë artistikisht dhe në skenat e ndryshme. Shkrimtarë dhe personalitete të ndryshme u frymëzuan nga Heroi ynë kombëtar, prandaj tek këto dy libra ne do të lexojmë mjaft nga fama e Skënderbeut të palexuara më parë.

Autori i dy librave Skënderbeg u mirëprit me duartrokitje dhe para të pranishmëve solli fragmente të ndryshme si dhe autorë anglo amerikanë që kanë shkruar për Heroin tonë Kombëtar. Në një slide show solli në ekran gjithë punën rreth librave për Skënderbeun, ku të pranishmit mësuan më shumë dhe më thellësisht rreth tij. Natyrshëm dy librat volominoz duhen studjuar për të njohur se si bota perëndimore anglo saksone ishte frymëzuar nga bëmat dhe heroizmi i pashoq i këtij strategu ushtarak.

Zonjusha Elisa Qehaja një studente brilante në universitet në Amerikë ftoi në skenë Prof. James A. Anderson, Lehman College, Guest Speaker i cili e vlerësoi mjaft lart punën dhe veprën e z. Halit Daci rreth veprave të Skënderbeut. Ndonëse z. Halit Daci i ardhur nga Shqipëria në Amerikë e kishte edukimin e lartë, tha prof. Anderson, përsëri ai vazhdoi studimet në Lehman College master për letërsinë angleze dhe shkencat politike. Dhe ja ku e kemi sot me dy librat studimor rreth Gjergj Kastriot Skënderbeut.

Shumë interesante ishte leximi i poemës “Scanderbeg”, voice recording of the “Scanderbeg” poem read by poet Padraic Colum, në vitin 1964

Zonjusha Elisa ftoi në emër të Bordit për të përshëndetur Zotin Isham Habibi drejtor i qendrës “Bright Side Adult Center” i cili në mënyrë gjeneroze siguroi mjediset si dhe ushqimin. Z. Habibi falënderoi të gjithë pjesëmarrësit e shumtë dhe tha se ishte i befasuar me këtë pjesëmarrje të gjerë të publikut. Ai vazhdoi se është kënaqësi të vazhdojmë lidhjet dhe komunikimet tona të mëtejshme me ju. Fjalën e tij e pëktheu zonjusha Bukuroshe Cora një vajzë patriote dhe e dashur.

Z. Agim Aliçkaj atdhetar i madh, një luftëtar i Kombit si dhe anëtar i Bordit pranë Ligës shqiptaro amerikane që drejtohet nga kongresisti Joe Di Guardi përshëndeti të pranishmit dhe i uroi autorit Daci punë të mbarë në këtë ndërmarrje sa të vështirë po aq dhe historike.

Programi artistik

Në këtë aktivitet të jashtëzakonshëm dhe madhështor të ftuar special ishin Grupi “Thesaret Labe” me artistët si: Viktor Aliu, Artistic Director dhe solist, Pëllumb Alia, poet dhe solist, Margarita Shehaj, solist, Adnand Aliu solist, Gëzim Aliu solist, Valter Aliu solist, Zylyftar Alia iso ardhur nga Shqipëria në New York. Grupi “Thesaret Labe” është grupi i parë që vjen dhe performon në Diasporën Shqiptaro Amerikane. “Iso-polifonia popullore shqiptare”është në listën e “Kryeveprave të trashëgimisë gojore të njerëzimit” mbrojtur nga UNESCO.

Ata e filluan me këngën e famshme dhe aq tënjohur si:

Tungjatjeta moj Kosovë,

Vjen nga motër Labëria,

Të bekoi Zoti me dorë,

Kemi një gjak të dyja.

Ata vazhduan me këngë për Gjergj Fishtën dhe Gjuhën Shqipe.

Në fund të performancës së tyre z. Mark Qehaja në emër të Bordit të Shoqatës “Skënderbej” vlerësoi me pllakën e mirënjohjes grupin “Thesaret Labe” me këtë motivacion: Në mirënjohje të kulturës, traditës, këngës labe dhe traditave folklorike të historisë kombëtare shqiptare. Kjo certificatë jepet në Ditën e Flamurit dhe të promovimit të librave për Skënderbeun nga Bordi i Drejtorëve të Shoqatës Shqiptaro Amerikane “Skënderbej”Inc.

Para pulikut erdhën tri artistët e mirënjohur dhe dy patriotë të shquar të cilët sollën Interpretimin artistik realizuar nga z. Shaban Lajçi, z. Tom Gjergji, në bashkëpunim me lahutarin Hysen Kurtaj ardhur nga Dardania. Ata interpretuan me plot kulturë dhe profesionalizëm për Gjergj Fishtën, Prek Calin si dhe Lufta e Shekullarit. Lahutari Hysen Kurtaj solli pranë nesh Lahutën, një vegël muzikore autoktone shqiptare mijëra vjecare, por mjerisht e gllabëruar nga serbët. Performanca e tyre ishte e jashtëzakonshme, plot vitalitet dhe kulturë.

Z. Isa Brecani interpretoi vargje nga krijimtaria e tij dhe u duartrokit nga publiku.

Programi u mbyll me artisten Ana Kodra, një artiste që premton shumë dhe është zëri i të rinjve pranë Shoqatës Skënderbej e sjellë nga Shqipëria nga kjo shoqatë. Ana është një vajzë që po vazhdon ëndrrën amerikane që edhe pse në moshë shumë të re ka korrur suksese në skenat shqiptare dhe më gjerë.

Të pranishmit drekuan së bashku dhe u argëtuan me tinguj të muzikës drejtuar nga

Diar Xani, artist dhe anëtar i shoqatës.

Aktiviteti u filmua nga z. Qemal Zylo drejtor dhe producent i TV “Alba Life”, New York ndihmuar nga z. Odise Salillari anëtar i stafit të TV dhe njëkohësisht kryetar i Shoqatës “Devolli”. Së shpejti aktiviteti do të transmetohet në kanalet televizive.

Autorja e shkrimit ishte njëkohësisht dhe moderatore e aktivitetit.

12 Nëntor, 2023

Dega e Federatës Vatra Worcestër MA organizoi takimin e radhës më 9 nëntor te Restoranti STOP CAFFE & GRIL, 255 Park Ave.

Takimin e hapi Z-nja Effi Qeleshi, kryetare e degës së Vatrës, e cila midis tjerash tha:

Mirëmbrëma të nderuar anetarë të degës së Vatres Worcester, ju miqtë tanë, ju falenderoj per pjesemarrjen në këtë takim që ia kushtojmë Promovimit të librit të Prof. Thanas Gjikës “SHEN PALI NE DYRRACH – KORRIGJIM I DISA SHENIMEVE DHE HARTAVE TEK DHIATA E RE”.

Takimin e organizojmë në prag të festave 28-29 Nëntori dhe për të përshëdetur Kryesinë e Federatës VATRA për vizitën tek Selia e Shenjtë, ku iu dhurua FortLumturisë sëTij Papa Franceskut monumenti në miniaturë i Shën Nënë Terezës, bijës së Kosovës, duke shqiptuar fjalët: “KOSOVA DUHET NJOHUR SHTET I PAVARUR”.

Falenderoj Zotin Hasan Dalipi, pronarin e parë të STOP CAFFE, i cili e filloi traditën e krijimit të gostive për bashkimin e shqiptarëve të të gjitha trojeve në këtë lokal. Po ashtu falenderoj dhe pronarët e rinj Zonjen Loreta dhe Zotin Vangjush Andoni, që duan ta vijojnë këtë traditë duke na dhënë rast të shpalosim vlerat tona në këtë ambjent të bukur, ku serviren ushqime te fresketa e të shijshme dhe muzikë.

Libri i Thanas Gjikës është një studim shumëvjecar ku argumentohet puna misionare e Shën Palit në trojet ilire. Aty korrigjohen shumë shënime sqaruese te “Dhiata e Re” lidhur me problemin se kur dhe ku u shkruan letrat dhe ungjijte që përmblidhen brenda këtij libri të rëndësishëm, që është ndër librat më të lexuar në botë. Po ashtu Thanasi ka argumentuar më saktë se studiuesit e tjerë se kur filluan e kur mbaruan katër udhëtimet misionare të Shën Palit. Per udhetimin e trete e te kater ai argumenton vizitat e punës së Shen Palit në qytete ilire, që nuk janë përmendur në studimet e mëparëshme dhe nuk jane shenuar në asnjë hartë të “Biblës”.

Për sqarime më të plota do të flasë vetë studiuesi Thanas Gjika. Pas tij zonja Julia Gjika do të lexojë disa nga krijimet e saj që spikatin për nivelin artistik. Eshtë e tepërt të shtoj se bashkëshortët Gjika janë ndër veprimtarët më të spikatur dhe më prodhimtarë të komunitetit tonë të Massachussets-it.

 
Prof. Thanas Gjika ndër të tjera tha:

Ndjehem i nderuar që në promovimin e librit tim marrin pjesë krahas anëtarëve të degës së Vatrës dhe disa miq si Zonja Margi Beqiri me Z. Agim, çift i ardhur në Amerikë nga Çamëria Martire para viteve 90-të, biznesmenë të suksesshëm që na kanë ndihmuar ne të riardhurve në shumën drejtime. Po ashtu përmend vëllezërit Delia dhe zonjat e tyre, Ilir Melkën, Alex e Viollca Bandillin, Besim e Lumtor Vrapin me bashkëshortet, Ladi e Zina Gulkën, Meri e Halim Flamuraj, miqtë e vjetër Argjir Thomollari e Andrea Këthi dhe banorët e Illyrian Gardens Kristaq e Violeta Kristani, Lejla Sadikaj dhe Rajmonda Civici e cila ka ardhur vizitore nga Korça pranë nënës së saj Lefteri Robo. 

Gjatë historisë populli ynë është abuzuar prej qeverive të shteteve pushtuese edhe prej disa qeverive të shteteve që nuk na kënë pushtuar drejtpërdrejt. Na kanë tjetërsuar territore, na kanë asimiluar pjesën më të mëdhe të popullit, na kanë shtrembëruar historinë, na kanë mohuar shumë vlera kulturore që i kemi pasur. Prandaj ne shqiptarët e sotëm duhet të ecim në rrugën e rilindasve tanë, të punojmë me ngulm për t’i rizbuluar vlerat tona dhe për t’i vënë ato në vendin e vet. 

Në një nga librat më të rëndësishëm të kulturës botërore, tek Bibla, nuk pasqyrohen në shënimet sqaruese dhe në hartat e këtij libri vizitat e Shën Palit në trojet ilire. 

Këto pasaktësi e kanë dëmtuar dhe vijojnë ta dëmtojnë rëndë historinë e fillimeve të krishtërimit në plan botëror e sidomos në rajonin e Ballkanit Perëndimor, ku jetonin fiset ilire, ku sot vijojnë të jetojnë shqiptarët, pasardhësit e tyre. Këtij rajoni i është mohuar përhapja e besimit të krishterë prej Sh Palit dhe nxënësve të tij.

Para se të vija në ShBA, më 1996 me lotarinë Green Card e kisha lexuar Dhjatën e Re dhe shumë pjesë të Dhjatës së vjetër të përkthyera shqip e të botuara para Luftës së Dytë Botërore nga Shoqëria Biblike e Londrës. Kisha dëgjuar se tradita gojore e Kishës Shqiptare Ortodokse dhe Kishës Shqiptare Katolike e ka pranuar gjithnjë se Shën Pali, predukuesi më i rëndësishëm i besimit të krishter, e kishte përhapur këtë besim edhe në trojet ilire, sot të banuara nga ne pasardhësit e tyre, shqiptarët. Kjo traditë ka qenë krijuar duke u mbështetur në gojëdhëna të popullit shqiptar dhe në thëniet e vetë Shën Palit: 

1. Prej Jerusalemit e përqark gjer në Ilirik kam përmbushur shpalljen e ungjillit të Krishtit. (Rom 15:19); 

2. Kur të dërgoj Arteman, ose Tikikun, bëj cmos për të ardhur tek unë në Nikopoli, sepse vendosa të dimëroj atje. (Ti 3:12): 

3. Titi [shkoi] në Dalmaci. (2Tim 4:10).

Këto tri fakte nuk janë interpretuar në shënimet sqaruese të tekstit biblik dhe nuk janë pasqytuar në hartat e udhëtimeve misionare të Shën Palit. Për më keq akoma prej kohësh në libra të ndryshëm shkruhet se krishtërimin tek ilirët e shpunë misionarët që shkuan prej Romës. Studimi im vërteton se në trojet ilire besimin e krishter e solli Shën Pali me nxënësit e tij, që në mes të shekullit të parë, pra se për ilirët e shqiptarët besimi i krishter ka qenë e është besim autokton po ashtu si për maqedonët, helenët e romakët e lashtë. 

Përveç vërtetimit të faktit se Shën Pali krijoi kishat e para në fshatra dhe ne qytete ilire si Sarda (Shurdhahu) në Provincën e Ilirikut, në qytetin e lirë Dyrrach (Durrës), në Përmet e Nikopol të Epirit, kam korrigjuar dhe shumë gabime në shënimet sqaruese te Dhiatës së Re lidhur me problemin se kur e ku u shkruan librat e shenjtë dhe se kur filluan e kur mbaruan katër udhëtimet misionare të Sh. Palit. 

Pasi erdha në ShBA mësova anglisht në shkollë mbrëmjeje dhe bleva botimin The Nelson Study Bible, NKJV Gen. Ed. Eral D. Radmacher Th.D. THOMAS NELSON Publisher, Nashville TN. 1997. Kopjova në skeda nga ky botim shënimet që jepeshin për problemin se kur e ku ishin shkruar librat e Dhiates se Re, vola dhe disa botime të tjera dhe krijova një skedar me shumë skeda. Në shënimet sqaruese të botimeve të ndryshme të Dhiates se Re jepeshin data dhe vende të ndryshme për kohën e vendin e hartimit të letrave e librave të apostujve. Këto shënime, për mua si studiues, ishin parregullsi që e ulnin nivelin shkencor të botimeve biblike, sepse praktikisht një letër nuk mund të shkruhet në disa vende dhe kohë të ndryshme, por shkruhet në një datë e në një vend të caktuar, atje ku autorit i lind problemi/et që trajton në atë letër. Kopjova shënimet sqaruese për këto probleme nga shumë botime anglisht, italisht, spanjisht e frengjisht në disa botime Bible, Study Bible, Comentary of the Bible. Nxora shënime edhe për jetën e Sh.Palit nga biografia voluminoze e studiuesve Rev. Conybeare W. J. And Rev. Howson J.S. The Life, Times and Travels of St. Paul. Two volumes in  unabridged. New York: E. B. Treat & Co. 1869. Askush nuk ishte ndalur të komentonte vargjet Rom 15:18-19, ku Pali kishte pohuar se kishte punuar deri në Ilirik (gr. mehri tu Illyricu), se kishte dimëruar apo jo në Nikopol të Epirit si kishte vendosur (Ti 3:12) dhe se kur e që ku e kishte nisur Titin për Dalmaci (2Tim 4:10). 

Në disa botime gjeta se në hartën e U3M të Palit shënohej vajtja e tij nga Seleniku (Thessalonica) në bregun e detit Adriatik dhe kthim në Selenik; diku vajtja nga Seleniku në Durrës e zbritje drejt jugut deri në Korint (Corinth), diku tjetër shënohej vajtja nga Seleniku drejt veriut duke iu afruar liqenit të Shkodrës e kthim në Selenik, por pa shënuar asnjë emër qyteti (këto harta i kam riprodhuar në fund të librit).

Shkrova një artikull ku analizova letrën kanonike Romakëve. Provova se kjo letër, ashtu si kishin thënë para meje dhe disa studiues të  tjerë, ishte letër e përbërë nga dy pjesë të ndryshme, dhe se pjesa e parë, që përfshinte kap 1-15 (Rom 1-15) ishte një letër e plotë e shkruar në qytetin Dyrrach gjatë punës misionare në qershor –korrik të vitit 56, kurse pjesa e dytë që përfshinte kap 16 (Rom 16), ishte shkruar në portin Kenkrea (Cenchreae) të Korinthit në mars të vitit 57 pasi i kishte ndodhur komploti i judenjve (Acts 20:3). Vajza ime, Ani, e përktheu artikullin 20 faqesh në anglisht dhe ua dhashë ta lexonin disa pedagogë të katedrës së Teologjisë dhe të Historisë në Atlantic Union College, Lancaster MA, ShBA. Këta më inkurajuan duke më thënë se tani, pasi është hapur Shqipëria mund të vijnë prej aty të dhëna të reja të panjohura më parë, të cilat do të ndikojnë për interpretime të reja të disa problemeve. 

Më tej u njoha me studimet e historianëve Daniel Farlati, Michail Lequien, Faik Konica, Fan Noli, Hyacinthe Hecquard, Edwin E. Jacques, të cilët kishin shfrytëzuar dhe pranuar si fakt real se Sh. Pali kishte krijuar kishën e qytetit Dyrrach dhe se ai kishte emëruar nxënësit e tij Apolo (Apolos) dhe Cezar (Caesar), peshkopë të asaj kishe. Ky fakt dëshmohej në Menologun Grek të Sirletit. Nxora të dhëna të reja nga analizat e fragmenteve Heb 12:1-13:25; 2Cor 10:1-13:13; nga letrat kanonike Titit (Titus) dhe 2Timoteut (2Timothy), etj dhe arrita të krijoja e botoja shqip studimin Kur dhe ku u shkrua Dhiata e Re, MEDAUR Tiranë 2007, 503 f. të pajisur me një përmbledhje anglisht 33 f. Në këtë studim korrigjova shumë shënime sqaruese që ishin në botime të Biblës lidhur me kohën e vendin se kur e ku ishin shkruar librat e DhR dhe se kur kishin filluar e kur kishin përfunduar katër udhëtimet misionarë të Sh. Palit. Rezultatet e këtij studimi i mirëpriti Peshkop Joan Pelushi, Mitropolit i Korçës, i cili hartoi edhe hyrjen e studimit. 

Përmbledhjen anglisht e analizuan dhe e pranuan Dr. Norman Wendth, President i Atlantit Union College, Lancastër MA, ShBA dhe pedagogët e Katedrës së Teologjisë së këtij kolegji. Ata sponsorizuan botimin e librit. Ky studim u prit mirë në Shqipëri. Gjatë promovimit, që u mbajt në Tiranë te Muzeu Historik Kombëtar Tiranë e mbështetën historianët Prof. Viron Koka, Prof. Jorgo Bulo, Prof. Muharrem Dezhgiu, Prof. Seit Mancaku, etj. Po ashtu, gjatë vizitës që i bëra në shtëpi Prof. Kristo Frashërit, i cili ishte marrë para meje me këtë problem, më uroi: “Të lumtë mendja, që e realizove këtë studim”. Mirëpo studimi u la në heshtje prej institucioneve shkencore shtetërore të Shqipërisë.

Shtatë vjet pas botimit të këtij studimi, për të tërhequr vëmendjen e kryesisë së Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, hartova dhe botova në shqip biografinë Shën Pali punoi dhe në brigjet e Adriatikut, OMSCA-1 Tiranë 2014, 496 f. shoqëruar me një përmbledhje në anglisht 43 f. Këtë studim e mirëpritën midis tjerëve edhe Prof. R. Dean Davis – shef i Katedrës së Teologjisë në Atlantic Union College ShBA dhe Prof. Akad. Jorgo Bulo. Vlerësimet e tyre i botova brenda librit në shqip dhe anglisht. Botimi i këtij studimi u sponsorizua prej Ing. Gordon B. Lankton, pronar i fabrikës NYPRO, Clinton MA. ku kisha punuar dy vjet në turnin e tretë. Z. Lankton dha ndihmën e tij financiare pasi dëgjoi vlerësimet e Prof. R. Dean Davis se ky studim ishte shkencor dhe vlente të botohej shqip e anglisht.

Z. Visar Zhiti, Drejtues i Ambasadës së R. Shqipërisë pranë Selisë së Shenjtë, pasi e lexoi dhe e vlerësoi studimin tim, më 26 tetor 2015 e dorëzoi zyrtarisht një kopje të tij te Biblioteka Apostolike e Vatikanit. Kjo bibliotekë shumë e pasur, ku ruhen libra që nga shekujt e parë AD, e ka shumë të vështirë të pranojë për ruajtje libra të rinj. Rev. Msgr. Cesare Pasini, Prefekt i Bibliotekës Apostolike, pasi dëgjoi vlerësimet e V. Zhitit dhe lexoi vlerësimet anglisht të Prof. R. Dean Davis dhe të Prof. Akad. Jorgo Bulo dhe pa hartat e U3M (ang 3-rdMJ) dhe U4M (ang 4-thMJ) të Sh. Palit në fund të librit, e pranoi si vepër me vlerë dhe e depozitoi në fondet e asaj biblioteke. Ky akt u krye në prani të zonjës Asllani, Drejtoreshë e Bibliotekës Kombëtare të Tiranës, që u ndodh në atë takim. Mirëpo përsëri asnjë institucion shkencor shtetëror i Shqipërisë ose Italisë, etj, nuk tregoi interes për të popullarizuar arritjet e këtij studimi. Edhe përpjekjet e mia pranë Akademisë së Shkencave të R.Sh., për ta përkthyer në anglisht, nuk dhanë rezultat.

Në vitin 2022 botova studimin Disa Korrigjime në shënimet sqatuese dhe hartat e Dhiatës së Re Botimet Jozef 320 f., botim që u promovua me sukses tek Kisha e Shen Gjon Pagezorit në Mërqi të Lezhës dhe pastaj te Muzeu Historik Kombëtar Tiranë. Mbështetur në të dhënën e historianit Marin Barleti, se princi Pal Dukagjini runate në shtëpinë e tij monumente prej mermeri ku ishin të dukshme gjurmët e punës së Shën Palit që predikonte në popull, e përmirësova hartën e U3M duke e shpënë vijën deri në Sardë, qytet antik që kishte qenë kryeqyteti i Dukagjinëve në kohën e Marin Barletit. Mirëpo as ky botim, ku janë argumentuar edhe më mirë rezultatet e mia, nuk pati jehonë në institucionet zyrtare të shkencës në R.SH. edhe pse e vlerësuan Prof. Dr. Dom Nikë Ukgjini, Peshkop Joan Palushi Mitropolit i Korcës, Dr. Eris Rusi, Dr. Neli Naco, studiuesi Fotaq Andrea, etj.

Heshtja e derisotme e institucioneve shkencore dhe kishtare shqiptare dhe atyre botërore ndaj rezultateve të mia, lidhur me përcaktimet e kohës e të vendit se kur e ku u shkruan librat e DhR dhe se kur filluan e kur përfunduan katër udhëtimet misionare të Sh Palit, mendoj se shkaktohet nga ideja se rezultatet e mia dëmtojnë biznesin e shitjes së miliona kopjeve të Biblës, që kanë harta e shënime sqaruese të gabuara. Por pranimi i rezultateve të mia dhe reflektimi i tyre në botimet e ardhshëm të Biblës e të Dhiates se Re, do të sjellë shumë shpejt një përmirësim të dukshëm në botimet biblike. Duke qenëse rezultatet e mia i kanë pranuar studiues amerikanë e shqiptarë, se këto shënime dhe harta janë më të sakta e të argumentuara shkencërisht, hartova dhe botova më 2023 variantin e ri që po promovojmë sot Shën Pali në Dyrrach, Korrigjim i disa shënimeve dhe hartave tek Dhiata e Re Botimet Jozef 340 f., të cilin duhet ta përkthej e botoj anglisht për të tërhequr opinionin shkencor ndërkombëtar. 

Në këtë studim pasurohet në mënyrë të ndjeshme jeta dhe aktiviteti misionar i Sh Palit, Sh. Lukës, Sh. Pjetrit, etj dhe i shoqëruesve të tyre. Ky studim ka rëndësi sepse për herë të parë argumentohet karakteri autokton i krishtërimit midis popullsisë iliro-shqiptare duke treguar rolin e kishës së qytetit Dyrrach (Durrës) në fillimet e Krishtërimit. Me punën e tij si predikues, krijues kongregacionesh të krishtera e hartues letrash, që Sh Pali kreu në qytetin Dyrrach gjatë verës së  vitit 56 dhe pranverës së viteve 62 e 63, pra gjatë Udhëtimit të Tretë e Udhëtimit të Katër Misionar, e ktheu këtë qytet ashtu si Efesin, Thessalonikun, Korinthin, në një qendër të rëndësishme të krishtërimit, që ai po përhapte në Provincat Romake të Mesdheut Lindor. 

Rezultatet e këtij studimi vlen të diskutohen gjerësisht në sesione shkencore ku të marrin pjesë specialistë të Biblës dhe botues të saj, me qëllim që të arrihet në përcaktime sa më të saktë në shënimet e cdo shkrimi të shenjtë të Dhiatës së Re përsa i përket kohës e vendit të hartimit të tyre dhe datave se kur filluan e kur mbaruan katër udhëtimet misionare të Sh Palit, etj. 

Ju faleminderit për vëmendjen.

Gjatë ngënies së darkës poetja Julia Gjika lexoi disa nga krijimet e saj. Salla u emocionua dhe e duartrokiti disa herë…