124-vjetori i lindjes së Baba Rexhebit (1901–1995), frymëzimi dhe transformimi i një jete shpirtërore

Nga Baba Eliton Pashaj/

Përkujtimi i 124-vjetorit të lindjes së Baba Rexhebit (1901–1995) na rikthen tek një figurë e shquar e bektashizmit shqiptar dhe ndërkombëtar, një personalitet që jetën e vet e shndërroi në një urë ndërmjet besimit dhe dijes, kombit dhe mërgatës, Lindjes mistike dhe Perëndimit modern. Në traditën e Bektashizmit, ku kujtesa e shenjtëve dhe e udhëheqësve shpirtërorë nuk është thjesht histori, por pjesë e gjallë e përvojës mistike, jeta e Baba Rexhebit mbetet dritë udhëzuese. Figura e Baba Rexhebit përfaqëson një mikrokozmos të historisë shqiptare të shekullit XX, një përzierje e rezistencës, misticizmit dhe diplomacisë shpirtërore dhe trashëgimia e tij na kujton se si një person mund të transformojë mjerimin në mision dhe ekzilin në epope.

Në këtë prag 124 vjetor të lindjes së tij, le të thellohemi në udhëtimin e tij nga kullat e Gjirokastrës deri në urbanizmin e Detroitit, duke zbuluar se si një jetë e vetme mund të ndikojë në fatin e një komuniteti të tërë.

Fëmijëria në Teqenë e Zallit, në Zinxhiraj të Gjirokastrës, me kullat e saj të mbyllura dhe traditat e thella mistike, u bë inkubatori i parë i frymëzimit të tij, ajo ishte një vulë e hershme shpirtërore për baba Rexhebin. Në moshën 16 vjeçare, kur Shqipëria ishte në luftë për konsolidim, ai zgjodhi rrugën e dervishëve të tarikatit bektashian, duke braktisur jetën e privilegjuar për asketizëm.

I lindur më 18 gusht 1901 në Gjirokastër, qyteti i gurit dhe i mendimit, Rexheb Beqiri (emri i lindjes) hyri që në moshë të re në rrugën e dervishit. Kjo zgjedhje nuk ishte një largim nga bota, por një hyrje në thellësinë e saj. Bektashizmi e ka konsideruar gjithmonë jetën asketike jo si tërheqje nga realiteti, por si mënyrë për ta ndriçuar atë. Siç thotë tradita: “Shkolla e dervishit është jeta vetë, dhe libri i tij është njeriu.” E pra, Gjirokastra ishte kolegjiumi i parë i shpirtit, ish qyteti që ndikoi në edukimin e tij si një vizionar i traditës bektashiane.

Në kullat e shekullit XVIII, ku çdo gur kishte një histori, Baba Rexhebi mësoi artin e dialogut midis traditës dhe modernitetit. Kështjellat e mbyllura, me dritaret e tyre të ngushta, u bënë metaforë e një bote që kërkonte të hapej pa humbur identitetin. Muzika e fshehtë e rrugëve, nga këngët e lashta iso-polifonike deri tek ritmet e valleve tradicionale, Gjirokastra e futi në një koreografi shpirtërore që do të përsëritej në ritualet e Detroitit.

Konteksti historik i 1917, ndërsa Shqipëria luftonte për mbijetesë midis Luftës së Parë Botërore dhe shpërbërjes së Perandorisë Osmane, një djalë 16-vjeçar zgjodhi të shkëmbente privilegjet e klasës së tij me rrobën e Hynqar Haxhi Bektash Veliut, që zgjodhi Rrugën e Dervishëve. Vulën e hershme të bektashizmit si revolucion i qetë, në një kohë kur nacionalizmi shqiptar po lindte, ai e pa në tarikatin bektashian një platformë për unitetin kombëtar të shkëputur nga ndarjet fetare.

Asketizmi, si revolucion personal dhe braktisja e privilegjeve pasi familja e tij, e njohur për pasurinë dhe influencën, u bë pengesë për një shpirt që kërkonte lirinë e vërtetë. Vepra e parë e tij mistike ishte thyerja e zinxhirit të artë që e lidhte atë me hierarkinë sociale.

Ritualet e hershme në moshën 18 vjeçare, ai i filloi me praktikën e 40 ditëve të agjërimit në Teqenë e Zallit në Zinxhiraj të Gjirokastrës, që ish një provë e cila do të përsëritej simbolikisht në emigrimin e tij amerikan.

Teksa Shqipëria po ndërtonte shtetin e saj, Baba Rexhebi u fokusua në ruajtjen e memories kolektive përmes: Dorëshkrimeve të fshehta të poezive të Haxhi Bektash Veliut, Rindërtimit simbolik të teqesë së Tepelenës, të shkatërruar nga luftërat ballkanike, dialogëve me liderët e komuniteteve krishtere për të krijuar një front të përbashkët kundër sekularizmit ekstrem.

Në vitin 1967, kur Enver Hoxha shpalli Shqipërinë “shtet ateist”, 1,200 teqe dhe xhami u shkatërruan. Baba Rexhebi, që kishte ikur në vitin 1944, u bë “zëri i të dëbuarve” për miliona bektashianët e mbetur pa shtëpi shpirtërore. Udhëtimi i tij drejt tokës së lirisë, në Amerikë, në vitin 1954, me ndihmën e mërgatës shqiptare dhe Fan S. Nolit, lider ortodoks me vizion ekumenik, themeloi teqenë e Detroitit, duke krijuar një oaz uniteti në zemër të industrializimit amerikan. Ky akt nuk ishte vetëm organizim institucional, por mishërim i një vizioni: krijimi i një hapësire të shenjtë ku shqiptarët të gjenin strehë shpirtërore dhe identitare.

Në këtë teqe, Baba Rexhebi e bëri të pranishëm parimin themelor bektashian: bashkimi i dashurisë dhe i dijes (ashk dhe irfan). Siç shprehej ai vetë: “Tempulli i Zotit nuk është në gurë, por në zemrat e pastra që e kërkojnë Atë.”. Kombinimi i traditës dhe modernitetit, teqeja, me kupolat e saj të vogla dhe dritare me xhama, u projektua si një mikrokozmos i Shqipërisë së humbur. Roli fetar i saj në vitet ’70 ishte i madh, teqeja u bë strehë për besimtarët bektashianë shqiptarë nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Bosnja, Turqia dhe Greqia, duke ofruar jo vetëm ritualet dhe frymën bektashiane, por edhe ndihmë juridike kundër diskriminimit që u ishte bërë.

Baba Rexhebi hodhi themelet për një interpretim universalist: “Bektashizmi pa kufij”. Promovoi dialogun me krishterët (veçanërisht me komunitetin ortodoks të Fan S. Nolit); hapi shkollën e parë bektashiane në anglisht për konvertitë amerikanë; krijoi ritualin “Dita e Shqipërisë” (28 Nëntor) në teqe, duke lidhur kombin me spiritualitetin.

Teqeja Baba Rexheb e Detroitit, do të ishte si një copëz Shqipëri për gjithë emigrantët shqiptarë, pavarësisht përkatësive fetare të tyre në Amerikë. Metafora e shpërnguljes në qytetin e automjeteve, ku çdo emigrant ishte një “pjesë e shkëputur”, ai ndërtoi një mekanizëm shpirtëror që rivente komunitetin në lëvizje. Ndikimi shpirtëror dhe roli kombëtar i teqesë dhe i Baba Rexhebit në vitet 1954 -1995 ishte: 15,000 emigrantë shqiptarë të integruar nëpërmjet teqesë, 23 tekste të shenjta të përkthyera në anglisht, mbi 47 ceremoni ndër-fetare të organizuara. Dialogu Ndërfetar ishte në nivelet e saj më të mira. Në 1965, Baba Rexhebi organizoi konferencën e parë bektashiano-kristiane në SHBA, me pjesëmarrjen e teologëve të universitetit të Yale-it. “Rruga e Zemrës”, teologjia e Baba Rexhebit kundërshtonte formalizmin fetar. Ai thoshte: “Tempulli i Zotit është në zemër, jo në gur”.

Modeli i aktiv i spiritualitetit të Baba Rexhebit si: Uniteti në diversitet, “Kisha ortodokse dhe teqeja bektashiane janë dy krahë të një shpirti”, “Kombi si Tempull”, “Pa identitetin kombëtar, nuk ka asnjë lartësi shpirtërore”. Emigrimi si Fuqi: “Mërgata nuk është humbje, është liria për të rikrijuar” do të pasohej nga trashëgimia letrare që Baba Rexhebi la pas duke filluar nga Mistikët tek Modernistët, tek vepra kryesore e tij: “Misticizma Islame dhe Bektashizma”; Analiza e teksteve: Krahasoi “Fusus al-Hikam” të Ibn Arabiut me “Makalat”-in e Haxhi Bektash Veliut; Sinteza Filozofike: Propozoi një “teori unifikuese” të sufizmit, ku Bektashizmi shihej si versioni shqiptar i universalizmit mistik, përcolli poezinë si mjet edukimi, veçanërisht tek “Baladat e Dervishit”, koleksion me 100 vargje që përdornin metafora nga natyra malore e Shqipërisë për të shpjeguar koncepte teurgjike.

“Unë jam era që përqafon flakën,

Gjëmti i errët që lind nga dielli.

Në shteg të gjatë, gurët janë fjalët,

Dhe çdo plagë, një portë drejt Tij.”

Baba Rexhebi, 1972

Baba Rexhebi nuk e pa bektashizmin të mbyllur në vetvete, por si një frymë të hapur ndaj dialogut. Në bashkëpunimin e tij me figurën e Fan Nolit dhe me komunitete të tjera fetare në diasporë, ai mishëroi idenë se dashuria e Zotit është themeli i unitetit njerëzor. Kjo përputhet me parimin bektashian: “Pa dashuri, nuk ka besim.”

Në këtë mënyrë, ai shërbeu jo vetëm si udhëheqës fetar, por edhe si urë kombëtare, duke i bashkuar shqiptarët myslimanë, ortodoksë e katolikë nën idealin e përbashkët të lirisë dhe të vëllazërisë.

Në 124-vjetorin e lindjes së tij, jeta dhe vepra e Baba Rexhebit na kujtojnë se udhëheqësit shpirtërorë nuk i përkasin vetëm kohës së tyre, por mbeten burime të gjalla frymëzimi. Teqeja e Detroitit është sot monument i dashurisë dhe i sakrificës së tij, ndërsa shkrimet dhe mësimet e tij vazhdojnë të ushqejnë kërkuesit e së vërtetës. Fryma e tij ecën nëpër Detroit si një erë e butë nga malet e Gjirokastrës, në frymën e bektashizmit, që mëson se njeriu duhet të bëhet pasqyrë e dritës hyjnore. Jeta e Baba Rexhebit na fton të kthejmë mërgimin në mision dhe ekzilin në shërbesë, duke dëshmuar se dashuria është forca më e madhe e besimit.

Baba Rexhebi nuk ishte thjesht një lider fetar, ishte një “arkitekt i padukshëm” që ndërtoi urë midis traditës dhe modernitetit. Në një botë të ndarë nga radikalizmi, teqeja e Taylor në Detroit do të mbetet një monument i dialogut. Çdo element i saj është një fjalë e tij e shkruar në hapësirë, nga kandili që nuk fiket kurrë deri tek biblioteka me 1,927 dorëshkrime. Baba Rexhebi na mëson se emigrimi nuk është vendndodhje gjeografike, është një gjendje shpirtërore që mund të transformohet në shtëpi. Siç thotë një mbishkrim në varrin e tij: “Këtu pushon ai që s’pushoi kurrë, sepse dashuria nuk njeh kufij”.

Teza # 6

“Çështja çame është e mbyllur”

Për dekada me radhë, sa herë që është përmendur Çamëria në ndonjë tryezë diplomatike, Athina ka pasur një përgjigje standarde:”Çështja çame është e mbyllur. “E kanë thënë ministrat, ambasadorët, akademikët, por edhe zëdhënësit institucionalë të politikës greke. Një fjali që në pamje të parë tingëllon si “çështje procedurale” por në përmbajtje është një politikë e heshtjes, mohimit dhe mosndëshkimit.

A mund të mbyllet një çështje që nuk u hap kurrë?

Shteti grek nuk ka pranuar asnjëherë zyrtarisht dëbimin e shqiptarëve të Çamërisë në vitet 1944–45.

* Nuk ka asnjë vendim shtetëror të Greqisë që të njohë masakrat dhe dëbimin.

* Nuk ka pasur komision të përbashkët Shqipëri–Greqi që të shqyrtojë këtë kapitull të errët.

* Nuk ka pasur asnjë gjyq për autorët e krimeve, përfshirë Zervën dhe drejtuesit e tjerë të EDES-it.

Çfarë nënkupton në të vërtetë kjo frazë?

Deklarata “çështja çame është e mbyllur” nuk është vetëm një qëndrim politik. Ajo është një strategji për të mohuar përgjegjësinë historike, për të justifikuar grabitjen e pronave, për të mbyllur gojën e kujtesës.

E thënë troç kjo fjali do të thotë:

* “Mos kërkoni kthim.”

* “Mos flisni për të shkuarën.”

* “Mos na trazoni me kujtesën tuaj.”

Çfarë thotë e drejta ndërkombëtare?

* Dëbimi masiv i një popullsie për shkak të përkatësisë etnike përbën krim kundër njerëzimit, dhe si i tillë nuk parashkruhet.

* Konventat e Gjenevës, Statuti i Romës, si dhe jurisprudenca e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut e garantojnë të drejtën për kthim, kompensim dhe rehabilitim për popullsitë e dëbuara me dhunë.

* Askund në të drejtën ndërkombëtare nuk ekziston nocioni i “çështjes së mbyllur me deklaratë politike”, kur bëhet fjalë për krime kolektive.

Po Shqipëria?

Në Tiranë, kjo tezë është toleruar në heshtje për 81 vjet. Frika diplomatike, mungesa e vizionit shtetëror dhe mungesa e presionit shoqëror kanë bërë që çështja çame të trajtohet si një barrë e padëshiruar, jo si një detyrim kombëtar. Por një shtet serioz nuk e ndërton të ardhmen duke fshirë të shkuarën, dhe as duke hequr dorë nga qytetarët e tij të përjashtuar nga historia.

Çështja çame nuk është e mbyllur por është çështje e mbuluar. Drejtësia nuk mbyllet me heshtje, por me përballje.

Alket VELIU

Dom Lush Gjergji/

Nëna Tereze është e madhe dhe e njohur në mbarë botën në rend të parë prej Zotit, pastaj jetës dhe veprave të saja, dhe së fundi përkrahjes së madhe të Papëve, sidomos Shën Palit VI.

          Papa Pali VI ka përcjell me vëmendje, kujdes dhe dashuri atërore jetën dhe veprën e Nënës Tereze. Ja vetëm disa dëshmi dhe hapa konkret në këtë kuptim dhe drejtim. Deri sa shumë njerëz të Kishës, si dhe jashtë saj, nuk mund ta kuptonin karizmën e veçantë të Nënës Tereze, dashurinë flijuese dhe dhuruese për Zotin dhe Njeriun, pa kurrfarë dallimi dhe përjashtimi, Papa Pali VI pati mirëkuptim dhe përkrahje të plotë për Nënën Tereze, nëpërmjet saj, si thoshte ai “për veprën e Zotit”.

         Do të mbes në histori vizita e tij baritore Indisë (1964), me rastin e Kongresit Eukaristik. Gjatë ditëve 3-6 dhjetor 1964 ishte Kongresi Eukaristik në Bombay, me pjesëmarrjen e Papës si dhe të Nënës Tereze.

          Papa Shën Pali VI në homelinë e tij ceku disa pika të rëndësishme të lidhjes mes Eukaristisë së jetës së krishterë: sepse Ajo është “qendër e fesë së krishterë, zemra që rrahë  e Kishës, vendi ku Jezu Krishti na bënë edhe ne pjesëmarrës në flijimin e Tij për mbarë njerëzimin…”

          Pika e dytë e homelisë së Papës ishte: “Eukaristia, fuqia misionare, sepse pas ushqimit me Korpin dhe Gjakun e Tij, edhe ne jemi të ftuar “ta jetësojmë, dëshmojmë dhe bartim Atë nëpërmjet të Vërtetës dhe Dashurisë.!

          Pika e tretë ishte kjo: Eukaristia si ftesë bashkimi me Zotin dhe me të afërmin, “bashkësi kjo që e rrezaton dhe ndriçon dashurinë e Zotit për ne,”

          Pika e katërt dhe e fundit ishte Eukaristia si burim shprese dhe paqeje, në një botë plot me sfida, shpesh pa Zotin dhe të afërmin.

           Përshtypja e Papës për jetën dhe veprën e saj ishte aq e madhe, troditëse, sa që vendosi t’ia dhuronte automjetin  personal “Cadillac” me të cilin kishte lëvizur dhe udhëtuar në Indi me këtë motivim: “për t’i ndihmuar asaj në dobi dhe në të mirë të të varfërve”. 

          Nëna Tereze e qiti këtë automjet në Lotari të Indisë dhe  fitoi mjaft para, kuptohet, si gjithmonë, për të varfëritë ndër më të varfër, sepse ishte dhuratë e Papës Pali VI dhe Nënës Tereze e cila tashmë kishte emër dhe famë botërore. Ky gjest e bëri Nënën Tereze shumë të njohur në Kishë dhe në botë.

          Tregohet edhe kjo ngjarje. Në listën e pjesëmarrëse dhe folësve për Kongresin Eukaristik ishte edhe emri i Nënës Tereze. 

          Ajo ishte nisur, së bashku me bijat e saja shpirtërore, “Misionaret e Dashurisë”, por rrugës  e kishte parë dhe gjetur një njeri në buzë të vdekjes.

          Ishte ndalur si “Samaritani i Mirë”, për ta mjekuar dhe ndihmuar atë njeri,  nëpërmjet atij, vetë Jezu Krishtin, së bashku me disa motra tjera. 

          Motrave të cilat e përcillnin iu kishte thënë: “Shkoni ju dhe adhurojeni Krishtin ne Bukën e Shuguruar, në Kungim, ndërsa unë dhe motrat me mua, do ta adhurojmë dhe shërbejmë në trajtën e njeriut në buzë të vdekjes…”

          Pas Kongresit Eukaristik, Papa Pali VI butësisht e kishte qortuar kështu: “Nëna Tereze, Ju ishit në listën e folësve të Kongresit Eukaristik, por nuk erdhët…”

          Nëna Tereze, pa hamendje, kishte thënë: “Po, Shenjtëri, unë u nisa së bashku me motrat tona për ta nderuar, adhuruar dhe për t’ju lutur Krishtin në Eukaristi, por e takova dhe e gjeta në trajtën e njeriut në buzë të vdekjes.  Prandaj u ndala, e mjekova dhe ndihmova vetë Krishtin e vuajtur në të…” 

          Papa Pali VI e kishte dëgjuar me shumë vëmendje, dhe pas pak mendimi dhe meditimi, i tha Nënës tonë Tereze kështu: “Ne ndoshta në krye me mua, kemi bere ndonjë “paradë”, ndërsa Ti e paske adhuruar vërtet Krishtin në trajtën e Njeriun buzë vdekjes,,,”

          Përshtypja, përjetimi, dëshmia e Nënës Tereze, në botën e mjerimit në Indi, e kishin tronditur në shpirt dhe në zemër Papën Pali VI.

           Pas kthimit në Romë, i kishte thënë Sekretarit të Shtetit të Vatikanit, kardinalit Jean Marie Villot (1905 – 1975) kështu: “Ne duhet të bëjmë diçka për Nënën Tereze,,,”

          Kardinali ishte përgjigjur: “Do të lutemi për Nënën Tereze dhe veprat e saja…”

“Mirë shumë, por nuk mjafton… Duhet konkretisht të bëjmë diçka për ta dëshmuar nderimin, falënderimin dhe përkrahjen tonë asaj, Kishës katolike në Indi…”

           Papa Pali VI, i kishte dërguar një çek personal “për të varfëritë e Nënës Tereze”, duke përkujtuar dhe ndihmuar gjithnjë veprën e saj në dobi të  mjerëve në Indi dhe në botë.

          Sot “Misionaret e Dashurisë” janë afro 6000  në 762 kuvende apo bashkësia në mbarë botën, në Afrikë, Azi, Oqeani,  Amerikë dhe Evropë, me selinë apo Shtëpinë Amë në Kalkutë (Indi).

          Më 10 shkurt të vitit 1965 me dekretin papnor “Decretum laudis” Papa Pali VI e kishte pranuar dhe lartësuar bashkësinë  e “Misionareve të Dashurisë” si “kongregatë të drejtës papnore”.

           Sivjet kremtojmë 60 – vjetorin e këtij dekreti papnor, që iu dha atyre më shumë besueshmëri dhe autonomi brenda Kishës katolike në Indi dhe në botë. Ky dekret është një akt zyrtar që garanton edhe njohjen formale, si dhe lejen ndaj kësaj Kongregate nga ana e Selisë së Shenjtë.

           Kjo domethënë që Kongregata ka treguar dhe ka dëshmuar se është në përputhje të plotë me doktrinën e Kishës Katolike sipas mësimit dhe besimit të Popullit. të Zotit.

          Kjo ua mundësoi atyre që së shpejti të mund të përhapeshin dhe vepronin në mbarë botën. Fill pas kësaj mirënjohjeje dhe pranimi “Misionaret e Dashurisë” filluan zgjerimin në botë: në Venecuelë (26 korrir 1965), shtëpia e parë jashtë Indisë e kështu me radhë në Evropë, Afrikë, Amerikë, kudo në botë.

          Papa Shën Gjon Pali II për 50 vjetorin e themelimit të Misionareve të Dashurisë, ndër të tjera shkruan kështu: “Me 7 tetor 1950, në KaLKUTË, NË Kapelën e vogël pranë Creek Lane nr. 14, arqipeshkvi Perier caktoi që themeluesja dhe 11 shoqet e saja të para do të themelonin një Kongregatë Rregulltare të së drejtës ipeshkvore…

Mu 15 vite më vonë, më 1 shkurt 1965, Papa Pali VI e dha Decretum laudis që përcaktonte që Motrat Misionaret e Dashurisë si Kongregatë me të Drejtë papnore…

Qysh në fillim Nëna Tereze dhe Misionaret e Dashursë dëshironin “ta shuanin etjen e paskajshme të Jezu Krishtit për dashuri ndaj shpirtrave… duke punuar për shëlbimin dhe shenjtërimin e të varfërve ndër më të varfër (Letra e Themelueses)…

Duke e përkujtuar me dashuri Nënën Tereze, ia besoj Zemrës së Krishtit të gjitha degët e Misionareve të Dashurisë Zemrës së Papërlyer të Marisë…”

Nga Vatikani, 2 tetor 2000                                   Papa Gjon Pali II

          Papa Pali VI përkrahu edhe themelimin e Shoqatës ndërfetare dhe ndërkombëtare “Bashkëpunëtorët e Nënës Tereze” më 29 mars 1969, duke  dhënë bekimin dhe pëlqimin e tij. 

          Në Audiencën e Shën Papës Pali VI kushtuar Nënës Tereze, sidomos  “Bashkëpunëtorëve të Nënës Tereze”, rreth domethënies së saj për Kishën dhe për botën,  sidomos përkushtimi dhe shërbimi – dashuria për “të varfër ndër më të varfër”, Papa Shën Pali VI ndër të tjera pati thënë: 

          “Bijë dhe bija të dashura, mirë se keni ardhur në Shtëpinë e Papës! Jemi të informuar që këto ditë  jeni mbledhur në Romë për takimin tuaj kombëtar. Ne jemi të gëzuar për numrin tuaj këtu të pranishëm, për përshpirtërinë tuaj  të jashtëzakonshme me angazhimin  që keni marrë për njerëzit vëllezër apo motra në nevojë. Këta janë shenja  që porosia e dashurisë, që e ka shpallur Jezu Krishti, vazhdon të depërtimin dhe fryt dhënien  me shpirtra të hapur  dhe të gatshëm, edhe pse ndonjë herë në mes të manifestimeve të dhunshme  dhe jo normale, dhunë fizike  dhe psikike, si dhe propaganda e madhe  e ideologjive  që nxisin urrejtje , mënjanim ndaj të tjerëve, si dhe tundimeve të shpeshta  të individualizmit, që d.m.th.. se jeni të tunduar të thoni: çfarë lidhje kam unë me këtë? Unë jam në pjesën time dhe nuk më interesojnë të tjerët.. 

           Është tundim, po e përsërisë, aq i shpeshtë dhe i përhapur në shoqërinë tonë, individualizmi në të cilin bien ndonjë herë edhe vijuesit e Krishtit…

          Dua ta shfaqi këtu  emocionin tim të madh, është kënaqësia ime e madhe që t’ju pranoj këtu, që t’ju shohë së bashku të gjithë të frymëzuar nga kjo ndjenjë për ta tejkaluar egoizmin për të qenë vëllezër, shokë, për të qenë të aftë që t’i kuptoni ata që vuajnë, për t’i ngushëlluar.

          Për mua është një ngushëllim tejet i madh. Dhe falënderoj para së gjithave  të dashurën Nënën Tereze (buzëqeshja e drejtuar kah ajo), si dhe ata që e përcjellin, ndihmojnë, kuptojnë, marrin pjesë në mendime dhe ideale  të saja. Për mua është çast lumturie. Më duket një moment i jetës ungjillore që e bashkë ndajmë. Dhe unë jam i par që e mbledh frytin e këtij takimi, që të jam edhe unë nxënës i atij Krishti i cili dëshiron që të gjithë të jemi të bashkuar në shkollën e tij. Që të jemi të aftë, edhe pse nuk jam i denjë, që të jam mësuesi i juaj, për t’iu  thënë: Vazhdoni, vazhdoni të jeni besnikë, sepse e keni zgjedhur pjesën më të mirë (Khs. Lk 10, 42).

          Në cilësinë e “Bashkëpunëtorëve të Nënës Tereze” të Kalkutës, ju dëshmoni që keni medituar dhe zbatuar fjalët e ndritura të Krishtit, sipas ungjillit të Mateut: ju kujtohet, në gjyqin përfundimtar Krishti gjykatës, Kreu i njerëzimit që vjen për të gjykuar dhe ndarë  të gjallët dhe të vdekurit…

Shën Gjoni thotë: Kush e do vëllain jeton në dritë.” (1 Gjn 2, 10) 

          Vazhdoni, bijë dhe bija të dashura, me qëndrueshmëri bujare dhe me angazhim sa më të madh që të punoni për përhapjen dhe rrezatimin  e bamirësisë së vërtetë dhe pa interes, të vetëdijshëm që sjellja dhe përvoja e juaj konkrete dhe e ndjeshme  e dashurisë suaj për Hyjin (khs. Ibid, 4, 11 – 12. 19 – 21), për të shëmtuar dhe të përvuajtura të varfërve, ju nëpërmjet fesë, mund ta zbuloni fytyrën e Krishtit.

          Na pëlqen t’i përkujtojmë fjalët e Shën Avgustinit, i cili duke e komentuar letrën e parë të Shën Gjonit, shkruan: “Nëse e do vëllain, a e do ndoshta vëllain e jo Krishtin? Si është e mundshme, nëse ti i do gjymtyrët e Krishtit? Nëse, pra,  ti i do gjymtyrët e Krishtit, ti e do Krishtin; dhe nëse e do Krishtin, e do Birin e Hyjit; e nëse e do Birin e Hyjit, e do Zotin Hyj të qiellit dhe të tokës. Nuk mund, pra, ta ndash, nëse e do Kryet, ti i do edhe gjymtyrët.” (S. Agustini, In episolam Joannis tractatus, X, 3: PL 35, 2055 – 2056).

          Ne urojmë që të gjithë bijtë tanë të din ta dëgjojnë dhembjen dhe klithjet  e atyre që vuajnë, të atyre që janë të uritur, sepse të gjithë, në paqe, në bashkëpunim dhe në solidaritet, mund të jetojmë dhe ta realizojmë dinjitetin njerëzor dhe atë të bijve të Hyjit”.

Me Bekimin tonë Apostolik                                              Papa Pali VI

(E shtune, 6 maj 1978)

          Më 22 gusht 1968 Nëna, Tereze hapi shtëpinë e parë të “Misionareve të Dashurisë”, në Romë në lagjen “Torfiscale”, gjithnjë me ftesë dhe bekim të Papës Pali VI.

         Më 6 janar 1971, Papa Pali VI ia dorëzoi Nënës Tereze “Shpërblimin për Paqe – Gjoni XXIII”, që dëshmonte edhe njëherë nderimin, përkrahjen, dashurinë e tij për Nënën Tereze, për “Misionaret e Dashurisë”, për të varfëritë e botës.

Me atë rast Shën Papa Pali VI ndër të tjera tha: 

          “Ky Shpërblim ndërkombëtar i Paqes, me emërtim  të Paraardhësit Tonë Gjoni XXXIII, Nënës Tereze, këtu e pranishme, ndoshta na duket që çdo gjë tashmë është thënë…

          Ne të gjithë e hetojmë se ende çdo gjë ka mbetur për t’u thënë… qëllimi i këtij Shpërblimi është Paqja, kësaj murgeshe së thjeshtë, vepra e saj, në veçanti në aspektin historik, shoqëror, njerëzor, në të cilën caktohet veprimi…, mbetet shumëçka për të komentuar, për të menduar dhe për të kuptuar,,,

          E mira ekziston, e mira është vepruese, e mira mbizotëron: çfarë ballafaqimi, çfarë mësimi, çfarë shprese…

          Është e vërtetë:  e mira duhet të bëhet në përvuajturi, në heshtje, pa asnjë synim zbrazëtie dhe reklame, s’duhet të presë shpërblimin prej njerëzve dhe në kohë; këtë na ka mësuar Zotëria, që drita nuk vendoset nën magje, por mbi pishtar, që t’i ndriçojë gjithë të pranishmit në shtëpi (kjo sigurisht i pëlqen të thjeshtës Nënës Tereze…), ndërsa synimi tjetër është lavdia e Atit qiellor (Khs. Mt 5, 15 – 16), prej të Cilit vjen çdo e mirë,,,,

          E mira shpërndahet. Ashtu është edhe e keqja, fatkeqësisht,  sa është e fortë  fuqia ngjitëse dhe sa përgjegjësi kemi!…

          Është e mrekullueshme: një element i ri erdhi në shprehje; motivi mbinatyror që e bënë të guximshme dhe të shpejtë veprimin e tillë; motivi mistik, motivi ungjillor, që e shndërron fytyrën e të uriturit, të fëmijës në lëngim, të njeriut në buzë të vdekjes, të gërbulurit që qelbët, të kriminelit të rrezikshëm, në fytyrën misterioze të Krishtit; është një lloj tërheqje  shpirtërore e cila i afron Motrat, Vëllezërit, që e kanë kushtin e dashurisë; pasi dashuria tashmë është bërë motivi  i lartë, që i tërheq  të tjerët…

          Një herë më tepër në historinë e Kishës si dhe në përparimin e shoqërisë, Ungjilli zbatohet dhe kremtohet, dhe e ndez në zemrat e njerëzve gëzimin e të mirës, shpresën e jetës ideale, të vërtetën e ndritshme të fjalës së Shën Irineut: “Lavdia e Hyjit është njeriu që jeton” (Adv. Haer. IV, 20, 7; PG 7, 1037)…

           Personi që ne sot e nderojmë  me këtë shpërblim, është saktësisht dëshmia e kësaj vlere të lartë; njeriun në përngjasim me Hyjin, gjymtyrë e Krishtit, pasqyrë në të cilën e zbulon vetveten, e zbulon vëllain. E thjeshta Nëna Tereze, në figurën e së cilës ne zbulojmë me mijëra e mijëra njerëz të kushtuar – full time – në shërbim personal të  tyre që janë më shumë në nevojë, bëhet shembull dhe simbol i kësaj zbulese, në të cilin është fshehtësia e paqes në botë… 

          Vëllazëria dhe paqja  janë sinonim ontologjik. Njëra dhe tjetra kanë një rrënjë të përbashkët, për ne shumë të qartë, në dashuri; dhe që ne na paraqitet si Misionarja e   Dashurisë; apostullesha e vëllazërisë dhe lajmëtarja e paqes.

          Ja përse asaj ia japim shpërblimin e paqes; si dhe atyre që e bashke ndajnë  ndjenjat e dhe veprimet e saja…”

(E mërkurë, 6 janar 1971)                        Papa Pali VI

          Këto janë disa nga çastet dhe rastet e rëndësishme të  bashkëpunimit mes Papës Shën  Pali VI dhe  Shën Nënës Tereze, që përpos fryteve të shenjtërisë së ndërsjellët kanë dhënë edhe kontribut dhe madh dhe tejet të çmuar si në Kishë, ashtu edhe në botë.

P.s.! Ky Shpërblim nuk ka vazhduar dhe nuk iu ka ndarë më askujt!

Letnicë, 2025                                                               Don Lush GJERGJI

Sivjet po ashtu është edhe 50 – vjetori i marrjes së “Medaljes së Lirisë”, çmimi më i lartë i SHBA- së, që ia ka dorëzuar Nënës Tereze Presidenti atëhershëm Ronald REAGAN (21 qershor 1975). 

Ai kishte një nderim dhe admirim të madh për Nënën Tereze, jetën dhe veprimtarinë e saj. Me atë rast ai e kishte cilësuar Nënën Tereze  si “qytetare e botës, duke pranuar që jeta she puna e saj kishte frymëzuar shumë amerikanë për t’i ndihmuar njerëzit në nevojë.

Nëna Tereze e kishte pranuar “Medaljen e Lirisë”, në emër të varfërve, nga të cilët tha ajo, bota e sotme do të ketë më shumë paqe dhe liri, demokraci, ndërsa të varfrit e ndryshëm dhe njerëzit në nevojë, do t’ia sjellin botës shpirtin e flijimit dhe solidaritetit.

Presidenti Ronald Reagan tha: “Në heshtje dhe në admirim e dëgjova dhe isha para Nënës Tereze shumë i vogël, duke mos dashur të humbi anjë moment për ta dëgjuar, kuptuar dhe pranuar një të vërtetë të madhe: “Ajo është vërtet Nëna e mbarë njerëzimit!”

          Po ashtu sivjet është edhe 50 vjetori i pritjes solemne në Selinë e OKB-së në New York. Me atë rast Javier Peres De Cuellar (1920 – 2020), kryetari i OKB-së pati thënë: “Unë e paraqes gruan më të fortë të botës: Nënën Tereze. Ajo vërtet është Kombet e Bashkuara!”

Zenel Çeliku/

Edhe pse jo e mirëpritur për vite me radhë nga regjimi komunist, Nënë Tereza nuk i reshti përpjekjet për të vizituar atdheun dhe varret e nënës dhe motrës, në pamundësi për të marrë pjesë në ceremonitë e tyre mortore. Gjashte muaj më vonë, më 14 shkurt të vitit 1990, Ajo mori nënshtetësinë shqiptare. Nënë Tereza, siç e njohu bota mbarë, Anjezë Gonxhe Bojaxhiun, ishte simboli i ndihmesës së nevojtarëve të cilëve ajo iu kushtoi gjithë jetën. Për përulësinë e pashembullt do të vlerësohej në vitin 1979 me Çmimin Nobel për Paqen, prej nga ku u mësua kudo, kombësia e saj shqiptare. Anjezë Gonxhe Bojaxhiun lindi më 26 gusht 1910 në Shkup. Ajo ishte fëmija i tretë që vinte si fryt i kurorës së vënë mes Nikollë Bojaxhiut nga Mirdita dhe Drane Barnajt nga Gjakova.

Mësimet e para dhe gjimnazin i kreu në vendlindje. Pasionet e saj vajzërore ishin mësuesia, të shkruarit, diktimi i poezive dhe muzika. Më 26 shtator 1928, Nënë Tereza do ta linte Shkupin për të nisur misionin e saj fisnik në shërbim të të pamundurve, pa ditur se prej kësaj dite, do t’u jepte lamtumirën për së gjalli nënës dhe motrës së saj. U vendos në Kalkutë të Indisë, ku fillimisht qe mësuese, sikurse dëshironte hershëm. Më pas, u caktua drejtoreshë e shkollës së atyshme të vajzave. Në kuadër të shërbesës së përkushtuar ndaj nevojtarëve, themeloi urdhrin “Misionaret e Dashurisë” (1951).

Në pasqyrën përmbledhëse të veprimtarisë së “shqiptares trupvogël” në Kalkutë në mesin e viteve ‘80, përmblidheshin, kujdestaria e 7,500 fëmijëve në 60 shkolla, mjekimi i 960,000 të sëmurëve në 213 dispanseri, trajtimi i 47,000 viktimave të lebrozës në 54 klinika, përkujdesja ndaj 3,400 të moshuarëve të braktisur dhe birësimi i 160 fëmijë ilegjitimë e jetimë. Nënë Tereza do të kujtohet gjithmonë si shqipëtarja huministe boterore e cila me arigjinen e saj ka nderuar dhe respektuar shqipëtarët kudo janë në botë.

Sokol Paja/

Korrupsioni politik, klientelizmi, mafja e betonit dhe loja me pronat e shqiptarëve ka sjellë një plagë të frikshme të shkatërrimit të qyteteve shqiptare, humbje kujtese historike, trashëgimie dhe identiteti historik e urbanistik. Kaosi me zhvillimet urbane, mosdhënia e tapive, proceset e pafundme nëpër gjyqe të të zotërve të pronës me shtetin, legalizimet politike korruptive, babëzia e ndërtimeve pa leje në fushata elektorale, dështimi i organeve shtetërore në kontrollin dhe menaxhimit të territorit kanë sjellë në Shqipëri një shpartallim të historisë së qyteteve. Është e dhimbshme dhe e tmerrshme sesi janë shkatërruar qytetet historike të Shqipërisë, ndërtesat e vjetra karakteristike, lagjet, shtëpitë, murret rrethuese, sheshet, çdo karakteristike individuale e qyteteve që përbënin një identitet e histori të veçantë shqiptare.

Shkatërrimi urbanistik i Shqipërisë ka ardhur si pasojë e një korrupsioni politik në rritje, shtetit zhvatës dhe autoritar, mungese afatgjatë e planifikimit të zhvillimit të turizmit dhe zhvillimt urban, korrupsionit galopant në të gjitha sferat e shtetit me synim pasurimin përmes lejeve të ndërtimit, rritja e ndotjes së ajrit mbi normat e lejuara të BE, zhvendosja e popullsisë nga zonat e largëta të Shqipërisë në zona rurale të pa integruara duke krijuar një kaos shoqëror dhe një mbivendosje të ndërtimeve kaotike duke dalë jashtë kontrollit procesi i planifikimit dhe zhvillimit të territorit.

Keqqeverisja, korrupsioni politik dhe kërkimi i një jetë më të mirë ka shkaktuar dekadën e fundit një migrim dhe emigrim masiv të shqiptarëve. Qytetet e vogla janë boshatisur fare. Gjithçka është fikur. Mosha mesatare i kalon mbi 60 vjeç. Pa investime, pa vizione dhe planifikime shtetërore afatgjata dhe të qëndrueshme për rijetëzimin e këtyre qyteteve, tashmë i kanë kthyer qytezat në kënde vetmitare që nuk i viziton askush që nuk i kujton askush. Infrastruktura e dobët shtetërore dhe punimet e stërgjatuara prej korrupsionit politik në rrugë, ujesjellësa, kanalizime, energji, pastrime kanë sjellë një ndotje dhe shkatërrim të qyteteve dhe sigurisht humbje në turizëm pasi qeveria për spektakël politik zgjedh që të gjitha ndërhyrjet në territor ti bëjë në pikun e verës e turizmit, atëherë kur ka më shumë turistë e vizitorë, pasi spektakli i diktaturave kërkon publik. Rasti i shkatërrimeve të qeverisë në Theth është piktura e dhimbshme e dhunës autoritare e diktatoriale mbi qytetarët e pambrojtur.  Korrupsioni qeveritar me lejet e ndërtimit ka sjellë një vrasje të hapësirave publike, gjelbërimit, këndeve të lojërave, ambjenteve çlodhëse e rekreative për të gjitha grupmoshat.

Paketa e Maleve e lançuar nga qeveria si shpëtim për ekonominë vendore, turizmin lokal dhe fshatrat, jo vetëm që është e pamjaftueshme por do të shtrijë korrupsionin politik në ekonominë lokale dhe turizmin vendor pasi dekadën e fundit është parë që miqtë e qeverisë janë ata që përfitojnë gjithmonë. Rasti i tmerrshëm i korrupsionit me fondet e BE ishte në Bujqësi ku u shpërblyen agro-turizmat e lidhur me qeverinë. BE reagoi rëndë duke ndërprerë ndihmat për Shqipërinë dhe denoncoi rastin si korrupsion të tmerrshëm. Korrupsioni me fondet e jashtme në Shqipëri ka njohur histori shpërdorimesh të rënda duke u pastruar paratë e fituara në biznesin e ndërtimit.

Për vite me radhë në Shqipëri lejet e ndërtimit nga Bashkitë dhe Këshilli i Territorit janë dhënë për interesa klienteliste apo financiare, jo mbi bazën e planeve urbanistike afatgjata të zhvillimit të territorit duke sjellë në mënyrë të drejtëpërdrejtë rritje të ndërtimeve shumëkatëshe në zona të papërshtatshme për zhvillimin e qyteteve duke i degraduar ato, betonizim të qyteteve pa respekt për trashëgiminë kulturore, historike, arkeologjike dhe identitare kombëtare, largim të komuniteteve urbane auotoktone për të ndërtuar qendra tregtare apo kulla luksoze që nuk kanë lidhje as historike as tradicionale me qytetet shqiptare, përveç se një shëmti e tmerrshme estetike.

Korrupsioni politik në disa qytete të Shqipërisë, sidomos në Tiranë, Durrës, Elbasan, Vlorë ku janë betonizuar qendra e qytetërime të vjetra historike që gjenden në nëntokën shqiptare, veç tjerash ka sjellë shkatërrimin dhë rrënimin e ndërtesave me vlerë historike dhe arkitekturore në Shqipëri. Ndërtimet korruptive, pa vizion, pa estetike, pa histori dhe pa identitet, gjoja në përputhje me modernizmin i ka shpërfytyruar qytetet shqiptare. Nëse ke vite pa shkuar në Tiranë apo Durrës apo Vlorë, nuk e kupton se ku gjendesh si pasojë e bumit korruptiv të ndërtimeve pa kriter, pa vizion, pa rregull.

Politikës shqiptare nuk i ka interesuar asnjëherë pasja e një një vizioni të qëndrueshëm për zhvillimin e shëndoshë të qyteteve por ka shpërblyar miqtë e korrupsionit dhe mafjen e betonit me kulla shumëkatëshe pasi ndërtimi është vendi ideal për të shpërlarë paratë e korrupsionit, paratë e pista të mafjes e trafiqeve duke u kthyer token shqiptare në një parajsë monetare për klanet mafjoze që veprojnë në Shqipëri dhe përtej.

Korrupsioni politik, vrasja e qyteteve, djegia e pyjeve për të zhvilluar resorte turistike ka bërë që të përkeqësohet cilësia e jetës, e zhvillimit, e ajrit dhe ndotja akustike të jetë në shifra alarmante duke e kthyer dalë ngadalë qendrat e qyteteve të pabanueshme. Prej korrupsionit politik qytetet e mëdha në çmime janë të pa aksesueshme prej qytetarëve të thjeshtë pasi çmimet janë tepër të larta për rrogat buxhetore të shqiptarëve. Korrupsioni politik dhe ekonomik i ka thelluar diferencat me shqiptarëve. Ata nuk i aksesojnë dhe nuk i gëzojnë më qytetet e tyre…fatkeqësisht.