Dr. Ardiana MICI/

Fan Noli përfaqëson një nga personalitetet më të shquara shqiptare, i evidentuar si një mendje e ndritur në disa dimensione. Shkrimtar, përkthyes dhe aktivist i çështjes shqiptare për pavarësi ai shfaqi një mendim dhe penë të mprehtë në shërbim të zgjimit kombëtar, kulmoi me një karrierë të shkurtër por intensive si politikan e diplomat, ndërsa mbajti postin e personalitetit më të lartë fetar në Amerikë, nën petkun e të cilit përmbylli karrierën dhe jetën e tij.

Midis Shqipërisë dhe Amerikës, midis peshkopit dhe politikanit, midis shkrimtarit dhe diplomatit Fan Noli e drejtoi energjinë dhe veprimtarinë e tij atje ku Shqipëria kishte më shumë nevojë. Ai ishte i gatshëm të vishte petkun e priftit në moshë të re atëherë kur nevoja e kërkoi krijimin e kishës autoqefale, veshi petkun e diplomatit për të shkëlqyer në Gjenevë ndonëse ishte nisur të përfaqësonte Vatrën në parlamentin shqiptar, dhe në të njëjtën mënyrë ai veshi petkun e kryeministrit të Shqipërisë atëherë kur e pa të udhës se duhej ta drejtonte anijen shqiptare drejt perëndimit dhe modernizimit. 

Kisha autoqefale shqiptare e Amerikës dhe Federata Vatra ishin dy institucione ku Fan Noli prej mëse një dekade ngjizte nacionalizmën në një komunitet shqiptarësh që rritej dhe forcohej ekonomikisht. Fan Noli do ta bënte të njohur çështjen kombëtare (mes shumë vendeve pjesëmarrëse në Kongresin e Kombeve të Shtypura) në takimin me Presidentin Amerikan Wilson në 4 korrik 1918. Mbështetja amerikane u bë garancia për rikonfirmimin e pavarësisë së Shqipërisë pas LIB, të cilën Noli e vulosi me anëtarësimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve (17 Dhjetor 1920). Tani që sfida e rradhës për shqiptarët ishte organizimi dhe përparimi i shtetit të pavarur, për Nolin kishte ardhur momenti i shumëpritur që ti shërbente atdheut në atdhe. Përveçse vinte në Shqipëri me një background të pasur që u përmend më lart, ai kishte një autoritet që buronte nga bagazhi kulturor dhe intelektual, eksperienca e të jetuarit në perëndim dhe njohja e këtij qytetërimi, nga buronte edhe vizioni që Noli kishte për Shqipërinë, një shtet modern i stilit perëndimor. Por çfarë gjeti ai në realitetin shqiptar? 

Shqipëria e viteve 20’ prezantonte një vend të dalë nga pushtimi osman me mbeturina feudale prezente si në asnjë vend tjetër europian, një vend që LIB nuk e la të organizohej si shtet më vete, me kufij ende të pa siguruar dhe strukturë sociale dhe administrative të prapambetur, me mungesë kulture politike dhe traditash parlamentare. Dega kryesore e ekonomisë ishte bujqësia me një bilanc të qartë negativ, ku 85% e popullsisë jetonte në fshat, por vetëm 9% e tokës ishte e punueshme. Fshatarësia ishte e varfër, e paarsimuar dhe e varur krejtësisht prej bejlerëve që zotëronin pronat e mëdha.  

Klasa politike shqiptare e viteve 20’ vinte kryesisht nga shtresa e bejlerëve, pronarë tokash që përfaqësonin interesat feudale, grupi i të rinjve të shkolluar jashtë dhe me ide përparimtare ishte i vogël, fshatarësia e paarsimuar dhe e painteresuar për proceset politike. Përmes sensibilizimit të shqiptarëve të Amerikës nga Federata Vatra, në ndihmë të Shqipërisë, pas LIB u kthyen në Shqipëri rreth 15.000 emigrantë nga SHBA, nga të cilët një pjesë  u përfshi në jetën politike dhe kulturore shqiptare. Fan Noli nuk ishte i vetmi “Vatran” në Shqipërinë e kësaj kohe. Në Këshillin Kombëtar të emëruar nga Kongresi i Lushnjes, 3 anëtarë ishin nga “Vatra”, nga zgjedhjet e vitit 1921, 8 deputetë  ishin vatranë, ndërsa nga zgjedhjet e vitit 1923, 5 deputetë, ishin vatranë. Shumë të tjerë u angazhuan në nivelin lokal të qeverisjes. 

Në skenën politike ishin krijuar dy parti, Partia Përparimtare dhe Partia Popullore, por ato nuk ishin të qëndrueshme, disa grupime të tjera zgjeruan skenën e pluralizmit politik dhe debatin në parlament. Vatranët e ardhur në Shqipëri u angazhuan në të dyja partitë politike, ata nuk mbajtën qëndrim politik të unifikuar, shpesh u bënë kundërshtarë, duke bërë opozitë të fortë edhe me njëri tjetrin. Fan Noli u pozicionua fillimisht me Partinë Popullore ku aderonte edhe Ahmet Zogu, ai mbajti postin e Ministrit të Jashtëm në qeverinë e Xhafer Ypit, kur në janar 1922 nënshkroi kërkesën mbi vendosjen e marrëdhënieve diplomatike mes Shqipërisë dhe SHBA. Më pas u largua nga kjo parti dhe u pozicionua  në opozitë së bashku me disa grupime të rinjsh. I dalluar për oratorinë e tij brilante, ai mbajti gjatë kësaj kohe fjalime kritike të forta në parlament duke shprehur nevojën për një sistem ligjor dhe demokratik.  

Pas zgjedhjeve të vitit 1923 klima politike në Shqipëri u ashpërsua. Qeveritë u ndërruan disa herë dhe skena politike u radikalizua nga vrasje dhe konflikte. Ishte pikërisht vrasja e Avni Rustemit që do ta çonte opozitën drejt veprimeve të armatosura, në të cilat do të përfshihej dhe ushtria. Nën këtë presion qeveria Vrioni në pushtet dhe Ahmet Zogu të akuzuar për goditjen ndaj  opozitës u detyruan të largohen drejt vendeve fqinje.  

Noli u bë kryeministri i qeverisë të dalë nga kjo lëvizje e armatosur, që është njohur si Revolucioni i qershorit i vitit 1924. Kabineti me Nolin si kryeministër përbëhej nga 7 ministra të cilët përfaqësonin të gjitha grupimet opozitare kundërshtarë të Zogut por pa krijuar ndonjë një kohesion mes tyre dhe interesave që ata përfaqësonin. 

Programi prej 20 pikash që qeveria Noli shpalli menjëherë, përfaqësonte një sistem reformash të thella të cilat synonin të ndryshonin krejtësisht panoramën shqiptare të viteve 20’. Blloku i parë i reformave synonte vendosjen e rendit dhe sigurisë, ndarjen e pushteteve dhe riorganizimin e administratës (civile dhe ushtatrake). Blloku i dytë kishte qëllim zhdukjen e mbeturinave feudale dhe nxitjen e zhvillimit ekonomik përmes reformës agrare dhe zhvillimit të kapitalit të huaj e vendas. Në vazhdim projektohej përmirësimi i infrastrukturës së rëndë dhe shërbimeve, ndërsa  një zë i veçantë i kushtohej politikës së fqinjësisë së mirë dhe prestigjit të Shqipërisë në arenën ndërkombëtare. 

Si program politik, ky i Nolit është vlerësuar nga studiues dhe diplomatë të kohës si një program ambicioz që e çonte Shqipërinë drejt modernizimit dhe zhvillimit shoqëror. Disa e kanë quajtur edhe radikal ose të parakohshëm, por në thelb programi është vlerësuar si një drejtim progresiv dhe perëndimor. Por a ia doli Noli të realizonte programin e tij? 

Qeveria Noli mori urimet e para nga disa vende, përfshi edhe Francën e cila e njohu fillimisht si një ndërrim qeverie, ndërkohë që Britania ishte skeptike në lidhje me mënyrën e ardhjes në pushtet të Nolit. Gjermania e njohu zyrtarisht e u përfshi në marrëveshje, ndërsa vendet fqinje dhe fuqitë kryesore të kohës, përfshi edhe SHBA-të, qëndruan në pritje të zhvillimeve në Shqipëri duke mos lidhur marrëveshje zyrtare me Nolin. 

Si kryeministër, Noli njohu projektet dhe marrëveshjet e lidhura nga qeveria e mëparshme me shtetet e tjera, duke dëshmuar vazhdimësi dhe pjekuri në drejtimin e shtetit. Ai u ofroi fqinjëve qartazi politikën e fqinjësisë së mirë, por refuzoi marrëveshje që preknin sovranitetin e Shqipërisë. Në politkën e jashtme, Noli iu përkushtua  mbrojtjes së të drejtave të minoritetit shqiptar dhe përcaktimit të kufijve të mbetur pezull duke përdorur arenën e Lidhjes së Kombeve. Kohë dhe energji morën çështje të tilla si 14 fshatrat që Greqia duhej ti dorëzonte Shqipërisë; vendimi mbi Vermoshin dhe Shën Numin, shpërngulja e çamëve nga Greqia, nga të cilat e para mori zgjidhje në favor të Shqipërisë e dy të tjerat mbetën pezull, (30 tetor 1924). Këto veprime u treguan fqinjëve vendosmërinë e Nolit për këto çështje të ndjeshme.   

Në politikën e brendshme, reforma agrare ishte shtylla e programit ekonomik, që do ti hapte rrugë zhvillimit shoqëror dhe politik, por realizimi ishte shumë i vështirë. Qeveria Noli e filloi me shpërndarjen e tokës në pronësi shtetërore për bujqit dhe më pas do të vazhdonte me shpronësimin e pronarëve të mëdhenj dhe ndarjen e tokës por këtu u përball me kundërshti të forta si brenda dhe jashtë vendit, në lidhje me mënyrën se si do të prekej prona private. Në këtë çështje Noli kishte kundërshti edhe brenda qeverisë së tij. Reformat në tërësi kishin kosto të madhe dhe qeveria nuk kishte mundësi financiare. Ajo arriti të balanconte  buxhetin, si një nga pikat e programit, por kjo nuk mjaftonte.    

Për të realizuar programin, Noli do të preferonte një kredi nga Lidhja e Kombeve ose Amerika për të mos kompromentuar pavarësinë e vendit, por këtë rradhë ai nuk gjeti përkrahje nga asnjëra, edhe pse i kushtoi mjaft energji kësaj çështje në Lidhjen e Kombeve. Refuzimi i mbështetjes u pasua nga një fjalim i Nolit, në të cilin ai ironizoi konceptin e parlamentit, kur ndërkohë  qeveriste si kryeministër pa parlament dhe nuk kishte përgatitur zgjedhjet për ta bërë qeverinë legjitime. Përfundimisht kjo ngjarje do të ndante Lidhjen e Kombeve dhe fuqitë kryesore nga mbështetja e qeverisë Noli. Tendencat e Nolit për të hyrë në bisedime me Bashkimin Sovjetik e ftohën më shumë situatën me perëndimin.  Pas këtyre ngjarjeve perëndimi ishte i gatshëm të mbështeste rikthimin e Ahmet Zogut në pushtet në Shqipëri, i cili nga ana e tij kishte gjetur mbështetje tek fqinjët veriorë dhe kishte përgatitur terrenin për rikthim.  

Në politikën e brendshme, reforma agrare dhe mungesa 2 mujore (shtator-tetor 1924)  e Nolit kur ishte në Gjenevë kishte bërë kundër Nolit nga njëra anë një pjesë të qeverisë, që ishte kundër  reformës  agrare dhe nga ana tjetër fshatarësinë për moszbatimin e saj.  Gjithashtu krijimi i gjyqit special për dënimin e elementëve pro Zogut kishte krijuar pakënaqësi dhe përçarje në politikën e brendshme. Kur në 13 Nëntor 1924, Noli vendosi për mbajtjen e zgjedhjeve situata kishte precipituar, aq shumë sa ai nuk e kishte më atë përkrahje dhe nuk mund të ngjallte entuziazëm në popull për të mbrojtur qeverisjen nga sulmi i jashtëm dhe rikthimi i Ahmet Zogut.

Fan Noli qeverisi vetëm 6 muaj si kryeministër në kushte të vështira brenda vendit dhe nën një pritje që krijoi izolim nga jashtë, ai arriti të konkretizonte shumë pak nga reformat e premtuara, që kërkonin jo vetëm mbështetje financiare, por edhe një vullnet shoqëror për një transformim thelbësor politik dhe social. Deri në fund të vitit 1924 Fan Noli nuk e gjeti dhe nuk arriti të ndërtonte atë klimë politike në Shqipëri dhe në arenën ndërkombëtare që do ti siguronte mbështetje për të konkretizuar programin e tij për zhvillimin e Shqipërisë. Evropa dhe politikat e saj po ndryshonin shpejt gjithashtu. Fan Noli u largua nga Shqipëria për të mos u kthyer më kurrë. 

Në thelb të gjithë veprimtarisë shumëdimensionale të Nolit qëndronte vullneti për ta bërë Shqipërinë me vete dhe për ta çuar atë drejt përparimit, nisur nga motive të larta patriotike.  Ndonëse vizioni, idetë dhe programi qeverisës i Nolit ishin shumë më përpara sesa vetë shoqëria shqiptare e asaj kohe, rëndësi pati prezantimi i tyre përballë modelit qeverisës të vjetër të bejlerëve. Largimin nga Shqipëria, Noli  e konsideronte dëshpërimin e tij më të madh pasi ai nuk arriti të ndërtonte atë Shqipëri që ai kishte ëndërruar pas fitores së pavarësisë. Kontributi i Nolit dhe i vatranëve në Shqipërinë e viteve 20’, edhe pse ata nuk ishin gjithnjë në sinergji me njëri tjetrin, pati rëndësi të madhe në ngritjen e institucioneve shtetërore dhe kulturore sipas modelit amerikan. Secili prej tyre vendosi gurin e vet në themelet e shtetit të ri shqiptar dhe pati rrugëtimin e vet, në disa raste edhe me fund tragjik. 

Fan Noli u kthye në Amerikë, veshi përsëri petkun fetar dhe iu përkushtua krijesës së tij të parë, Kishës (Autoqefale Shqiptare të Amerikës), për të ruajtur dhe gjallëruar gjuhën dhe ndjenjat kombëtare dhe komunitare mes shqiptarëve të Amerikës. Ai e konsideron fenë si subjektin e tij më të preferuar, duke u shprehur se “Feja ka qenë puna e jetës sime”. 

Të dyja krijesat ku Fan Noli derdhi energjinë e tij,  si Vatra edhe Kisha shqiptare vazhojnë edhe sot të luajnë po të njëjtin rol në Amerikë, ku shqiptarët vazhdojnë të vijnë si emigrantë ekonomikë nga ajo Shqipëri që edhe pas një shekulli nuk është bërë ende ai vendi me demokraci perëndimore dhe me prosperitet ekonomik siç e ëndërronte Fan Noli. 

Rafaela Prifti/

The promotion of Shkelzen Gashi’s book Massacres in Kosovo 1998-1999 hosted by the Consulate General of Kosova and St. John’s University in New York, on Thursday, was an homage to the 26th anniversary of Kosova’s Liberation Day that gave pause for thought, more than any ceremonial setting. Concerns regarding the community, Kosova government and the present global situation quickly engaged the audience and the panelists. Ambassador Blerim Reka reminded the audience that “June 12 is a special day for Kosovo. We are forever grateful to the US and the International community for its support. While we hope to join the UN member states, Kosova is a tantalizing success story.” Making a quick remark on the book, Ambassador Reka said that “the events in it belong to a history that is not far removed.”

“This book is a bonafide document that is exceedingly important in terms of reconciliation which moves Kosovo forward towards Europe,” said keynote speaker Christopher Hyland, a respected diplomat and businessman. In his presentation, Hyland, a former member of President Clinton’s cabinet, shared some important moments pertaining to his interactions with Kosova’s late president Ibrahim Rugova. A recipient of Vatra Gold Medal, Hyland singled out Jim Xhema as a leading figure that rallied the Albanian community, and restaurateur Bruno (Selimaj) for his role in the “Albanian Restaurant Revolution.” Highly critical of the Association of Serb Municipalities, Hyland denounced it as a destabilizing move designed to indefinitely impede Kosova’s efforts to join the European Union. “Historically,” he noted, “the policies around religious and ethnic divides, generally put forth by the West, have failed the countries that have implemented them, as is the case of Lebanon 32 years later.”

Giving a very positive review of Gashi’s book, Prof. Dr. Anna Di Lellio, NYU Adjunct Clinical Professor and sociologist, said that “it is right on account of its credible sources,” “it is right to the victims and survivors” and it is “opportune because of its distance in time and also the current situation.” In a quick rebuttal to Hyland’s statement with regard to reconciling through memory, Prof. Di Lellio voiced the position that there is “little connection between remembering and reconciliation” citing the cases of Bosnia and even present day Germany to prove her point.

Dr. Basilio Monteiro, Chair and Associate Professor at St. John’s University guided the discussion in a respectful and engaging manner. Before inviting author Shkelzen Gashi to address the event, Dr. Monteiro noted that “St. John’s University has hosted previous events with Kosovo President and Kosovo Former Ambassador Frymezim Isufaj.”

“Although this book chronicles 83 massacres, it is important to understand that such acts constitute one of the violations under the International Human Rights Law,” said Gashi. He listed one by one the violations: killings and targeted killings, (he cited two examples: Bajram Kelmendi – a Kosova Human Rights Lawyer, Fehmi Agani, a Kosova academic and leading politician of LDK,) disappearances, rapes, tortures, looting, arrests, forced displacements of citizens, burning of property, cultural building and monuments, pets. “This book is about justice for the victims.” Calling attention to school textbooks, Gashi noted that they should be based on the facts, on both sides.” In that context, the book, published by the NGOs Admovere and Integra, contains accounts that are in Albanian, Serbian and English.

Noticing a lack of documentation, Shkelzen Gashi, a human rights activist, set out to research and collect the data on the massacres carried out between February 28, 1998 and July 23, 1999 in one book. He intends to keep researching and publishing such records that he believes are “important for the reconciliation.” The three conditions, as he put it, are: to know the truth, reparations, and institutional reforms. Two examples: Vucic, who is serving as Serbia’s President since 2017, led its Ministry of Information in 1998-1999, and Ivica Dacic, Serbia’s Minister of Foreign Affairs, was the spokesperson for Milosevic, the late nationalist president of Serbia.

The panel of three engaged in a session of questions and answers. The question from the audience What can Kosovo do now? opened the door for a sharp rebuke by Hyland of the Kosova community here and government for refusing to create a Kosova Caucus or a lobbying group in the US Congress, because as he put it, on the Hill “Kosova doesn’t exist.” At the same time, the diplomat urged the audience to support Kurti’s government for “its loyalty to constitutionality”. Not mincing any words, he condemned the approach in the last years by the International Community and Europe’s opposition of Kurti “that is designed to break the back of Kosovo.”

The event concluded with book signing, refreshments and possible future presentations at the venue. On behalf of the hosts, Luca Iandoli, Dean for the Collins College of Professional Studies, and Associate Dean for Global Programs and Research at St. John’s University welcomed and greeted the author, featured speakers, dignitaries and guests. The event was covered by TV 21 Senior Reporter Halil Mulaj, Vehbi Bajrami, activist of the Albanian American community and President of llyria Publishing and Dielli newspaper.

Ilir Lena, drejtor i televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, në një rrëfim ekskluziv dhënë editorit të gazetës “Dielli” të Vatrës në New York, Sokol Paja, shpjegon për publikun historinë e televizionit “TV Pasqyra Shqiptare”, televizionin si arkiv dhe memorie digjitale të komunitetit shqiptar në Toronto, televizioni si trashëgimi mediatike, kulturore, komunitare  e kombëtare e mërgatës shqiptare në Kanada.

HISTORIKU I “TV PASQYRA SHQIPTARE”

Unë e kam marrë drejtimin e emisionit “Pasqyra Shqiptare” në shtator të vitit 2003, pra gati 22 vjet më parë. Një vit më herët, në 2002, këtë emision e pat filluar ta prodhonte një bashkatdhetar nga Ohri i Maqedonisë, Fadil Malik, i cili për arësye të ndryshme u tërhoq. Dua gjithashtu të sqaroj se Pasqyra Shqiptare ka nisur si një emision televiziv i përjavshëm i transmetuar nga rrjeti kombëtar televiziv kanadez, OMNI Television dhe sot ne shihemi në provincat kryesore të Kanadasë, Ontario, British Columbia, Alberta, etj. Më vonë, krijuam edhe kanalin tonë në YouTube dhe u përfshimë në Albanian Culture TV në New York, si një prej kanaleve të platformës IPTV, TV ALB në SHBA. Sigurisht jemi të pranishëm me një rrjet të madh ndjekësish edhe në Facebook dhe Instagram. Në këtë hark kohor 23 vjeçar emisioni ka bashkëpunuar me disa profesionistë në fushën e filmimeve, montazhit, aktrimit dhe regjisë, nga të cilët do të veçoja Esat Telitin, Arian Dherin, Antigoni Papastathin, Toni Lenën, etj.

PROGRAMACIONI DHE KRONIKAT KULTURORE-PATRIOTIKE-KOMBËTARE

Struktura e emisionit përmban disa rubrika: ajo e njoftimeve nga komuniteti, kronikat dhe telereportazhet nga komuniteti dhe Shqipëria, biseda dhe portrete televizivë me shqiptarë që kanë bërë emër në Kanada (rubrika “Shqiptari i Kanadasë”) si dhe me shqiptarë të shquar, dokumentarë historikë, gjeografikë dhe biografikë. Vitet e fundit e kemi pasuruar emisionin edhe me rubrikën “Fjala e Lirë”, duke prekur tema të nxehta bashkëkohore me qëndrime të forta nga të ftuarit. Një vend të veçantë zë edhe rubrika “Artistët e Vegjël”. Në përgjithësi ne kemi në fokus shqiptarët e Kanadasë të parë nga një këndvështrim atdhedashës, dashamirës, por edhe kritik konstruktiv.

TELEVIZIONI SI FORMË E RUAJTJES SË IDENTITETIT KOMBËTAR SHQIPTAR NË KANADA

Duke qenë një emision me fokus shqiptarët e Kanadasë, të cilët bëjnë përpjekje serioze për të ruajtur gjuhën dhe kulturën shqiptare, mendoj se shembulli i tyre bëhet burim frymëzimi dhe ndikon te teleshikuesit. Njeriu është një qenie shoqërore që kopjon ose imition modele sjelljesh. Televizioni, sikurse është një mjet ndikimi negativ nëpërmjet krijimit të modeleve “yje” pa vlerë nga bota e spektaklit, sportit dhe modës, ka edhe fuqi pozitive, në se në vend të idhujve fallco arrin të sjellë në ekran njeriun me vlera morale, qytetarin që ruan dhe nderon traditën, familjen, kombin, fenë dhe lirinë e individit. Mendoj se “Pasqyra Shqiptare” e bën këtë, pra përçon modelin e mirë te teleshikuesit.

TELEVIZIONI SI PASURI KOMUNITARE. ROLI NË PROMOVIMIN DHE ZHVILLIMIN E KOMUNITETIT

Mediat televizive etnike janë, në radhë të parë, burim informacioni i rëndësishëm mbi jetën komunitare. Mund të thuhet se ato janë burim i vetëm informacioni mbi atë ç’ka ndodh në komunitet, pasi mediat qendrore, për shembull këtu në Kanada, nuk i kushtojnë hapësirë komuniteteve etnike. Gjithashtu, ato janë mjete komunikimi që ndihmojnë në integrimin e emigrantëve. Në shumë raste, ne, dhe këtu përfshij “Pasqyrën Shqiptare”, shërbejmë si ura komunikimi mes emigrantëve të rinj dhe shoqërisë kanadeze, ose mes tyre dhe emigrantëve të hershëm. Me njoftime, portrete emigrantësh të vendosur prej vitesh, analiza, etj. mbi ligjet dhe zakonet e vendit të ri, mediat etnike i ndihmojnë emigrantët të integrohen më lehtë në Kanada. Së treti, mediat televizive, në rastin tonë “Pasqyra Shqiptare”, janë edhe shprehje e identitetit shqiptaro-kanadez. Ato kanë një fuqi të jashtëzakonshme në pasqyrimin, madje edhe farkëtimin e identitetit të ri të komunitetit si dhe në prezantimin e këtij identiteti edhe në nivelet e tjera të shoqërisë kanadeze.

Së katërti, ato janë “mësuese” në kohë krizash. Sa herë që ka një krizë ose ngjarje madhore në komunitet, mediat qendrore, por edhe autoritetet drejtohen te mediat etnike për informacion, këshilla dhe analiza të hollësishme. Kujtoj këtu vetëm një rast: rolin koordinues me mediat kombëtare kanadeze që ka luajtur “Pasqyra Shqiptare” në vitin 2008, kur Kosova shpalli Pavarësinë dhe komuniteti ynë festoi u bë lajm në të gjithë Kanadanë. Së pesti, mediat televizive, përfshirë “Pasqyrën Shqiptare”, kanë fuqi mobilizuese. Po në raste krizash apo ngjarjesh madhore, mediat i mobilizojnë anëtarët e komunitetit në mënyrën më efikase dhe këtë e bëjnë, jo vetëm me njoftime, por edhe biseda, komente dhe analiza. Një rol të tillë e ka luajtur më së miri këtu në Kanada “Radio Iliria” gjatë vitit 1999 kur nga Kosova erdhën rreth 7 mijë refugjatë, por edhe “Radio-Telefoni” i mbajtur nga Shoqata Shqiptaro-Kanadeze e Torontos në vitet 1996 – 1999.

TELEVIZIONI SI MEMORIE DIGJITALE DHE HISTORIKE

Po, e them me krenari se “Pasqyra Shqiptare” e kryen më së miri edhe në këtë shërbim shoqëror dhe kombëtar. Mjafton të vizitosh faqen tonë në YouTube, ku mund të gjesh një arkivë të pasur digjitale mbi historinë e shqiptarëve të Kanadasë. www.YouTube.com/PasqyraTV

SFIDAT E TELEVIZIONIT NË KUSHTET E ZHVILLIMIT TË JASHTËZAKONSHËM TË TEKNOLOGJISË DHE INFORMACIONIT

Një nga sfidat më të mëdha të televizionit mainstream sot është institucionalizimi i gënjeshtrës nëpërmjet keqinformimit dhe mosinformimit. Stacionet televizive kombëtare, dhe jo vetëm në Shqipëri, por edhe në Kanada dhe SHBA, janë kthyer në altoparlantë të qeverive të korruptuara, të cilat edhe më parë, por sidomos në kohën e të ashtuquajturit Covid-19, luajtën një rol tepër negativ në humbjen dhe dorëzimin e lirive të qytetarit në emër të një “greater good”. Natyra mendjeshpëlarëse e mediave në këtë rast u shfaq frikshëm. Sa i takon televizioneve etnike, ose produksioneve online, sfida më e madhe që ato kanë me veten është amatorizmi dhe patriotizmi i rremë. Për fat të keq, disa media nuk kanë arritur të ngrihen në nivele të kënaqshme profesionale dhe nuk po piqen dot. 

*ILIR LENA TV PRODUCER AND DIRECTOR – ACHIEVEMENTS IN TV PRODUCTION 

Directed and produced 1200 weekly TV shows in Albanian language for OMNI 1  Toronto (“Pasqyra Shqiptare”) focusing on the Albanian-Canadian community life.  This show is on air since September 2002.  

Writer, director, and producer of “Marsel”, a documentary in English and Albanian  language first aired on OMNI 1 in September 2006.  

Writer, director and producer of “Jani”, a documentary in English and Albanian  language aired on OMNI 1 in January 2009  

Writer and cameraman of “1999”, a documentary in English about Canada’s  involvement during the Kosovo crisis in 1999. Aired on OMNI 1 in September 2009.  

Producer and director of other long and short documentaries focusing on community  life as well as on Albanian history and tourist attractions (“Mrekulli Shqiptare”,  “Albania and Kosovo with a geographer”)  

OTHER PRODUCTIONS 

Directed and produced numerous community events, concerts and theatre shows for  the Albanian community living in Ontario, which have taken place in Walter Hall,  McMillan Theatre, Ryerson Theatre, etc. with some of the best Albanian musicians  and stand-up comedians/actors, such as Inva Mula, Genc Tukici, Kastriot Tushe,  Manjola Nallbani, Artiola Toska, Fadil Hoxha, Muharrem Hoxha, Vlora Parodists,  Shkodra Stand-Up Comedians, Mirush Kabashi, etc. 

EDUCATION 

BA in Accounting and Finance from the University of Tirana, July 1990  Gymnasium (High School), Elbasan, June 1986  

Onufri School of Arts, Elementary School, Elbasan, June 1982.  

OTHER SKILLS 

 Professional video cameraman, video editor, scriptwriter 

HOBBIES 

Foreign languages, travel, soccer and reading. 

*Gjatë viteve 1993-1998, përpara se të vija në Kanada, unë kam drejtuar një nga agjensitë e para private tour operator, Albanian Horizons. Pastaj, 1997-2006 kam qenë drejtor dhe bashkëpronar i Lena Settlement Services, një agjensi këshillimi dhe përfaqësimi për emigrim në Kanada. 2003-2025 – producent i emisionit Pasqyra Shqiptare.

Resmi Çorbaxhi/

Kisha e Shën Gjergjit Trumbull ( e vetme si kishë ortodokse shqiptare në shtetin Connecticut) këtë verë feston 100 vjetorin e shërbimeve për gjithë besimtarët ortodoks, por rrënjët e saj duhen kërkuar me thellë. Sipas regjistrit të emgracionit shqiptarët e parë te mbrritur në New Haven, janë Sotir Gjergjeku dhe Thoma Katundi nga zona e Vakëfeve në qarkun e Korçës. Ata kanë zbarkuar në portin e vogël pranë memorialit të Kristofor Kolombos në vendin ku ka zbarkuar për here të pare. Çdo vit aty organizohet e nje ceremoni e vecantë në kujtim të tij dhe emigrantëve të tjerë mbërritur herët në shtetin Connecticut. Sotiri dhe Thomai si fermerë të mire dhe njohës të fruti-kulturës u morën me prodhimet e tyre të cilët i shisnin nga Bridgeporti deri në New Haven. Fitimi i nxiti të tërhiqnin shqiptarë të tjerë, kryesisht familjarë dhe të aferm të tyre të cilet në dekadën e parë të shekullit të njëzetë, filluan të tërhiqnin familjet së bashku me fëmijët. Shquhen si njerëz të punës, të mirësjellur dhe të respektueshem.

Në fillim të viteve 1920 sipas regjistrave themeltarë, në këtë zonë jetonin rreth 50 familje kryesisht në Bridgeport, Trumbull, Millford, New Haven. Komunitei shqiptaro– amerikan të cilët zakonisht mblidheshin çdo të shtunë kuptuan që ishte domosdoshmëri ngritja e një shtëpie shpirtërore ku ata të shpreheshin me gjuhën e mendjes, zemrës dhe shpirtit. Në Bridgeport, në kishëzën ortodokse të qytetit, u organizua shërbesa e parë në gjuhën shqipe. Data e saktë sipas dokumentave në kishën e Shën Gjergjit, mban datën e 12 Prillit 1925. Ishte hedhur hapi i parë, por ende nuk ishte insititucionalizur si kishë ortodokse shqiptare. Luiz Theodhosi si dhe një miku i tij organizuan meshën e parë ne “St Thomas Albanian Church” me një prift të ardhur nga Ansonia, ku mesha u mbajt në gjuhën shqipe. Gjithashtu çdo të dielë, për Pashkët, por dhe në ritualet e zakonshme fetare pjesërisht jepeshin në gjuhën shqipe. Pak vite më vonë, rritja e komunitetit shqiptar bëri që shërbesat të zhvendoseshin në Fairfield në një mjedis të “St John Episcopal Church. Aty u zgjodh edhe komiteti drejtues me Luiz Theodhosin president, James Vani zv/president, Filip Kotmilo financier, dhe James Tollkuci sekretar. Vështirësia më e madhe ishte mungesa e një peshkopi shqiptar në këtë shtet per shenjtërimin e saj.

Preokupimi i komunitetit për ngritjen e kishës ortodokse shqiptare që do të mundësonte gjithë shërbimet ishte tepër i madh. Në vitin 1929 Thoma Tollkuci organizon klubin e të rinjve shqiptarë me emrin (The star) Ylli. Qëllimi kryesor i shoqatës ishte grumbullimi i të ardhurave në ngritjen e një kishe ortodokse shqiptare. Numuri i antarëve i kalonte të njëqind vetët. Veprimtaritë e ndryshme sportive dhe kulturore si dhe piknikët shërbenin për të shtuar fondet per kishën e ardhshme. Midis viteve 1928-1930 ishte rritur edhe numuri i grave që kishin ardhur me bashkim familjar. Ato ndjenin mungesën e të afërmve që kishin lënë ne Shqipëri, si dhe mungesën e bashkëshortëve të cilët punonin me orë te stërgjatura dhe larg shtëpisë. Ashtu si Thoma Tollkuçi i cili themeloi shoqërine “Ylli” ato krijuan në 1932 shoqatën e tyre me emrin “Mbretëresha Teuta”. Kornela Sotiri u zgjodh presidente e shoqatës, Dhora Polena zv/presidente, Beatrice Tollkuci sekretare dhe Kaliroi Dionisi financiere.

Dhjetë vjet plot sakrifica dhe përpjekje për të mos u shkëputur asnjëherë nga shërbesat fetare në gjuhën shqipe. Në vitet 1933-1934 At Vasil Mandi vendoset në Bridgeport për të shërbyer në një kishë lokale greke. Këtë e shfrytëzuan djemtë e shoqatës “Ylli” të cilët organizuan festimin e emrit te tij në 1 Janar të vitit 1935. At Vasili i prekur nga mikpritja dhe sinqeriteti i djemve shqiptarë, dha shpresën se në një të ardhme jo shumë të largët ata do të kishin kishen e tyre, në të cilën ai premtoi se do të shërbente pa asnjë shpërblim. Oferta e tij bujare u përshëndet dhe mireprit nga gjithë komuniteti shqiptar në këtë zonë. Premtimi i at Vasilit ngjalli shpresën dhe dha më tepër besim se kjo ditë nuk do të ishte e larget. Pa humbur kohe Filip Kotmilo u vu në kërkim të një objekti që do të shërbente për ritualet si, kremtimin e Pashkëve, Krishtlindjet, dhe ditët e shenjuara. Trokiti në derën e një mikut të tij bankier i cili në respekt të miqësisë me të dhe shqiptareve ofroi katin e dytë të Staples Bank pa pagesë qiraje për sa kohë do të qëndronin aty.

Djemtë e shoqatës “Ylli” nën drejtimin e Filip Kotmilo dhe Karl Dhimitri punuan vullnetarisht për ta kthyer katin e dytë ne “Orthodox place of worship”. Gjithcka ishte gati në prag të javës së Pashkëve në vitin 1935. Zëri i solistëve të korit kishtar Stefan Tollkuçi, Trifon Mandi e Argjir Lazari mbushi kubenë e vendit të pagëzuar “Saint Thomas Albanian Orthodox Church”. Ishin hedhur themelet e besimit orthodoks në komunitetin shqiptar me kontributin e çmuar të patriotëve Peter Athanas, Lui Theodhosi, Teodor Dionisi, Kosta Vangjeli, Jorgji Polena, e at Vasil Mandi si prifti i parë që punoi me mish dhe shpirt pa futur asnjë cent në xhep. Vendosi kushtin që rroga e tij të shkonte ne të ardhurat për ngritjen e kishës orthodokse shqiptare ne shtetin kushtetues të Connecticut. Vetëm dy vjet më vone kisha lëviz në 286 Fairfeild Ave, Bridgeport. Në shërbesen e parë besimtarët orthodoks patën rastin të takonin Metropolitanin Fan Noli i cili mbajti nje Liturgji Hierarkie. Gjatë kësaj vizite at Fan Noli shfrytëzoi rastin për ti nxitur besimtarët ortodoks në ngritjen e shtëpizes shpirtërore të tyre.

Duhej shfrytëzuar rasti i shitjes së Saint Peters Roman Catholic Church për 7500$, një shume e madhe për kohën. E gjithe shuma u pagua nga Jorgji Dionisi dhe shenjtërimi i saj u bë nga imzot Noli . Kisha u pagëzua me emrin e Saint George (Shen Gjergji). Kjo ngjarje u pershendet nga autoritete të larta kishtare duke dërguar edhe përfaqesuesit e tyre si; Jacob Grigorov nga Kisha e “Tre Shenjtorëve Rusë” ne Ansonia, Alexsandër Veniaminov i Kishës Orthodokse Ruse, Achimandriti Elia Laflonfe, përfaqesues I Kishës Orthodokse Philadelphia, Archimandriti Thimi Thedori nga Kisha Orthodokse Whorchester. Ndërsa at Fan Noli shoqërohej nga at Vasil Mandi dhe at Sotir Tollkuci. Në këtë ceremoni për të nderuar at Fan Nolin kishte ardhur edhe miku i tij Luke Bacoota, që drejtoi korin kishtar në ngritjen e kishës. Metropolitani Fan Noli nuk rreshti asnjëhere punën për të ngritur kishën e Sain George në nivelin e kishave të tjera ortodokse. Ai shkruajti dhe kompozoi posaçërisht për këtë kishë këngë kishtare në gjuhën shqipe dhe në anglisht. Tingujt e këtyre këngëve mbushnin jo vetëm kubenë e kishës por edhe qetësonte shpirtërat e tyre. Shumë shpejt këto këngë u bënë të njohura edhe në kishat e tjera ortodokse në shtetin e Connecticutit dhe Massachusets. Lutjet gjithashtu bëheshin në gjuhën shqipe dhe anglisht nga at Vasil Mandi, Kristo Kosta, dhe Aleksander Kovaçi. Ky i fundit qëndroi në krye të kishës për 17 vjet rresht, duke fituar admirimin e komunitetit shqiptaro- amerikane.

Në vitin 1965 pas vdekjes së Metropolitanit Fan Noli, kishat ortodokse shqiptare u ndodhën në një vështiresi të madhe për shkak të shatërrimit të kulteve fetare në shtetin mëmë. At Aleksandër Kovaçi i mbështetur nga sponsor të fuqishëm u përpoq të mbante gjallë besimin ortodoks. Të gjithë mbështetën idenë e ngritjes së një kishe ortodokse e cila do të shërbente për të gjithë besimtarët e komunitetit shqiptaro amerikan ne Brdgeport dhe rrethinat e saj. George dhe Aleksandra Polena menjëherë dhuruan katër shtëpi dhe truallin në Trumbull, të gjitha pjesë e pasurisë së tyre të cilat iu bashkëngjiten shumës së mbledhur nga shqiptarët e nderuar në këtë konunitet. Ka qënë një betejë e gjatë me procese të shumta gjyqësore për të marrë lejën e duhur për ngritjen e kishës së Saint George. Pas gjyqit maratonë ne 1977 u dha leja për ngritjen e kishës. Ndjekjen e punimeve iu ngarkua Stefan Lakos, i cili kishe marrë drejtimin e Kishës Autoqefale Ortodokse Shqiptare pas vdekjes së Nolit.

Ai bashkepunoi ngushtë me klubin rinor “Ylli” dhe atë te vajzave “Mbretëresha Teuta” të cilët kishin grumbulluar nje shumë të kosiderueshme që garantonte ngritjen e kishës pa probleme financiare. Punimet vazhduan për dy vjet dhe mbaruan në vitin 1979. Bekimin e saj e bëri at Arthur Liolin duke thekësuar se kisha do të kishte nje vision të ri; si shtëpi shpirtërore jo vetëm për besimtarët e komunitetit shqiparo amerikan por edhe për komunitete të tjera ku bënin pjesë emigrantë të ardhur nga Europa Lindore. Shumë besimtarë rumunë, bullgarë, hungarezë, maqedonas pagëzuan vunë kurorën e martesës për femijët e tyre në kishën e Shën Gjergjit. Ata ishin pjesmarrës të rregullt në gjithë ceremonite dhe ritualet fetare të organizuara në shtëpizën shpirtërore me qendër në Trumbull. Në këtë mënyrë ajo u bë shtëpiza shpirtërore për të gjithë besimtarët ortodoks pa marrë parasysh kombësine e tyre. Ishe kjo një nga arsyet që vetëm 20 përqind e shërbesave në kishë bëhej në gjuhën shqipe.

Shumica e priftërinjve që kanë drejtuar kishën e Saint George kanë qënë nga komuniteti ortodoks shqiptaro-amerikan ku shquhen Ikonom Vasil Mandi, Kristo Kosta, Sotir Tollkuçi, Aleksander Kovaçi, Stefan Sinari. Kam patur rastin të takoj në vitin 2018 priftin Dennis Rhodes që kishte drejtur kishën në Trumull për tetë vjet rresht. Fliste një shqipe të pastër megjithëse nuk ishte me origjinë shqiptare. Kur e pyeta si e kishte mesuar shqipen përgjigjen e kishite në majë të gjuhës; Duke qëndruar me komunitetin shqiptar këtu në Amerikë. Asistova edhe në një shërbesë fetare, ku paralelisht me gjuhën angleze ai fliste edhe në shqip. Ai nuk di të flasë me super relativa por u është mirënjohës shqiptarëve. Duke biseduar me Dennis, më tregoi se i bënte shumë përshtypje besa, mikprtitja dhe puna e tyre. Fjalët e para në shqip që ka mësuar kanë qenë; “shtëpia është e Zotit dhe e mikut.” Ka pagëzuar dhe ka vënë kurora martese për shumë çifte shqiptarësh, por e veçantë për të ka qenë dasma e Nikos me Aidën. Pa marrë parasysh moshën, shpenzimet dhe rrugën e gjatë udhetoi deri në Korçë, dhe në Katedralen e Korçës vendosi kurorën e tyre duke lexuar pjesë nga bibla në gjuhën shqipe.

Në kishën e Shën Gjergjit para disa ditësh takova edhe Nardi Tollkuçin, nip i Sotirit, priftit që jetën ia kushtoi kishës. E gjen çdo të dielë aty mes besimtarëve ortodoks. Nardi është kordinator i takimeve të shumta të komunitetit shqiptar, ne Bridgeport dhe rrethinat e saj. Festat e Flamurit, Vitit te Ri, Krishtlindjet, nën kujdesin e tij mbushin sallën e kishës së Shën Gjergjit për tu bërë bashkë gjithë shqiptarët që jetojnë në Fairfield, Milford, Stratford, Bridgeport e deri në Seymour e New Haven. Flet pak por pas çdo fjale ka një histori të komunitetit shqiptaro amerikan. Në kishë ka ndodhur edhe historia e mëposhtme.

Vasili dhe Vanthi Nani nga Polena nuk ishin parë me njeri tjetrin për më se pesëdhjet vjet. Kishin punuar së bashku në një skuader gjatë ndërtimit të hekurudhes Elbasan – Perrenjas. Mbas aksionit nuk u takuan më. Jetonin në fshatra të ndryshme. Këtu në Stratford jetonin shumë afër pa asnjë informacion për njëri- tjetrin..

Si u takuat? – pyes Vasil Kalapon.

Këtu në kishën e Shën Gjergjit. Ne vinim dhe vijmë në kishë si familje çdo të dielë. Vanthia (tani ka nderruar jete) po ashtu. Përshëndeteshim si besimtarë pa e ditur se ishim takuar shumë dekada më parë. Gjatë një ceremonie të tillë pyet vajzën kur kishte ardhur në Amerikë dhe nga ishte me origjinë. Kur mësoi se ishte nga Rrëmbeci i Korçës e pyet për mua. Vajza vjen, më merr për dore dhe më çon te Vanthia duke i thënë me të qeshur:

– Ky është Vasil Kalapo, babai im. Ajo shtangu, edhe unë gjithashtu. Nje takim pas afro gjysem shekulli. Dhe këtë mundësi na e krijoi vetëm kisha e Shën Gjergjit. Tani fëmijet janë bërë miq, takohemi shpesh, jo vetëm të dielave në kishë për edhe në ceremonitë e shumta organizuar me rastin e festave kombëtare.

Kisha ka qenë urë lidhëse midis komunitetit shqiptar dhe komuniteteve të tjera. Laura Michael Coughlin dhe Karen Marsek, kanë lindur këtu në Amerikë. Prindërit e tyre kanë qenë nga emigrantët e parë dhe kanë ardhur nga Floqi i Korçës. Që në moshë të vogël nën shoqërinë e prindërve do ti gjeje në kishën e Shën Gjergjit. Gjithmonë çdo të nxitje ishte porosia e prindërve. Laura nuk harron asnjëherë një thënie të cilën babai e përsëriste vazhdimisht. “Dy gjëra janë të rëndësishme në jetë; besimi te Zoti, dhe dashuria për atdheun. Të dyja janë baza e familjes.”

Së bashku me Karen iu bashkangjitën korit të kishës. Nuk u ndanë asnjëherë. Sot Karen është drejtuese e korit, dhe Laura anëtare e Këshillit Drejtues të kishës së Shën Gjergjit. Qysh herët kishin një ëndërr, të vizitonin atdheun e prindërve të tyre, ëndërr që u bë realitet vetëm pas shembjes së sistemit komunist. Ka qenë gëzim i dyfishte për Lauren kur fëmijët e saj, shprehën dëshirën dhe e shoqëruan në udhëtimin e saj i cili si thotë ajo vetë ka qenë më i bukuri. Ndërsa Karen me vehte kishte një kushërirën e saj bashkë me të bijën. Ndalesën e parë e bënë në fshatin e lindjes të prindërve, në Floq.

Si ju duk Shqipëria? – pyes Lauren. Përgjigjen e kishte në majë të gjuhës, duke shoqëruar fjalët me foto të shumta në faqen e saj sociale.

“Vlora më kujton Floridën, Korça si thonë, Paris i vogel, me katedralen më të bukur në Ballkan. Shkodra gjithashtu. Keqardhje e madhe kur pamë rrënojat e kulteve fetare të shkatërruara pas vitit 1967. Jemi të lumtura që sot njerëzve u është kthyer besimi te Zoti.

Laura dhe Karen ishin nismëtare në mbledhjen e ndihmave humanitare, për kishat e sapo rindërtuara, shtëpitë e fëmijëve, njerëzve në nevojë. Kisha e Shen Gjergjit mblodhi mbi 30 ton ndihma humanitare që u nisën në Shiperi nëpërmjet shoqatës humanitare të komunitetit shqiptaro- amerikan, NEARO, pas vitit 1992.

Kulmi arriti gjatë krizës në Kosovë. Bob Lazari ish president i komunitetit shqiptaro amerikan do të shprehej; “Ishte diçka shumë e rëndësishme për mua. Ne ndihmuam njerëz qe nuk ishin të besimit ortodoks por ishim vellezër të një gjaku. Një të dielë në kishe u përhap fjala se kishin mbrritur në New Haven emigrantët e parë pas shembjes të sistemit komunist. Në një kohë të shkurtër u mblodhën ndihma ushqimore, orendi shtëpiake për të gjithë emigrantet dhe disa prej tyre u strehuan falas për tre katër muaj në familjet e besimtarëve ortodoks.

Kisha ortodokse shqiptare, e vetmja në shtetin e Connecticut nuk dallohet vetëm për arkitekturën e saj por dhe për unisonin e ikonave të shenjtorëve shqiptarë dhe amerikanë. Ndërsa sheh Shën Gjergjin, Shën Palin dhe Shën Angjelinin, përballë tyre gjenden shenjtorët ortodoks amerikanë si Shën Peter, Shën Herman, bishop Raphael of Brooklyn. Nëpërmjet tyre ne paraqesim veten tonë të kaluarën dhe të tashmen, nga vijmë dhe ku jetojmë, si një komunitet i përbashkët me besimin e palëkundur te Zoti. Duke shfletuar një nga numurat e gazetës “Dielli” dhjetë vjet më parë në një intervistë Vani Mihali djali i njërit prej priftërinjve që ka drejtuar këtë kishë do të shprehej se në kishë vinin gjithnjë e më shumë besimtare. Kishte edhe nga komunitet e huaja, por të gjithë e ndjenin vehten si në shtëpinë e tyre të bekuar nga Zoti, ku ndjenin qetësinë shpirtërore si besimtarë ortodoks. Me kishën e lidhte edhe nje fakt tjetër. Aty kishte vënë kurorën e martesës vajza e tij Diana e kishte asistuar në shumë të tjera, midis çifteve shqiptare dhe atyre midis shqiptarëve dhe komuniteteve të tjera.

Po Xhimi, burri e moshuari që nuk mungon asnjë javë në kishën ortodokse shqiptare. E kush nuk e njeh atë? E përshëndesin të gjithë dhe shumë prej tyre ne shqip. Xhimi nuk flet shqip ashtu si shumë shqiptarë nuk flasin anglisht. Por ai e kupton shqipen, belbëzon fjalë të shkëputura në shqip, i do shqiptarët. Ka vënë kurorën e martesës me nje shqiptare në këtë kishë. Është mjeshtër i përpunimit të drurit. Për miqtë e tij gjithmonë përgatit dhurata simbolike të punuara në dru nga duart e tij.

Në kishën e Sain George sot më shume dëgjohet gjuha shqipe, pasi edhe besimtarët ortodoks ardhur kohët e fundit janë të shumtë. Si e vetmja kishë ortodokse shqiptare dhe nga më të vjetrat së bashku me ato te Bostonit, Worchester, Chicago dhe Philadelphia, qëndrojnë vatra jo vetëm të bashkimit ortodoks por edhe te komuniteteve shqiptare dhe të huaja, të cilët bashkohen dhe integrohen me jetën, kulturën, traditën e përditeshme amerikane. Më së miri e tregon dhe fotoja e shkrepur në prag të 100 vjetorit të kishës ortodokse shqiptare Shën Gjergji.

Në një atmosferë të mbushur me gëzim dhe shpirtin festiv, Teqeja e Shenjtë Baba Rexheb në Amerikë çeli dyert për tërë besimtarët bektashianë që erdhën për të festuar Kurban Bajramin. Kjo festë, e cila shënon përfundimin e Haxhit dhe nderon sakrificën e Profetit Ibrahim (a.s), është një moment reflektimi dhe bashkimi për të gjithë ata që ndajnë besimin dhe traditat e këtij komuniteti. Në këtë ditë të shenjtë, besimtarë nga Australia, Kanadaja, Shqipëria sigurisht dhe nga shtete te ndryshme te Amerikës,  u mblodhën për të ndarë gëzimin e sakrificës dhe për të forcuar lidhjet e tyre shpirtërore dhe njerëzore.

E  shtunë qershori. Në një pasdite të qetë dhe të ndritshme, Teqeja e Shenjtë Baba Rexheb në Amerikë u mbush me besimtarët e saj që u mblodhën për të festuar Kurban Bajramin, një nga momentet më të shenjta në kalendarin islam. Kjo festë, simbol i sakrificës, dashurisë dhe përkushtimin ndaj Zotin, u shndërrua në një ngjarje që preku thellësisht zemrat e të pranishmëve, duke i lidhur ata në një rrugëtim shpirtëror të përbashkët.

Ceremonia filloi në orën 5:00 PM, kur besimtarët, me fytyra të ndritura dhe zemra të hapura, filluan të mblidhen. Dëgjoheshin përshëndetje të ngrohta dhe urime për festën, teksa secili sillte me vete një ndjenjë gëzimi dhe mirënjohjeje. Në këtë atmosferë të ngrohtë, çdo përshëndetje ishte një shprehje e dashurisë dhe unitetit, një kujtesë se, përtej dallimeve, ne jemi të gjithë një familje e madhe.

Rëndësia e unitetit, një mesazh për bashkim

Ceremonia festive, e cila filloi me një atmosferë gëzimi dhe ngrohtësie, u shoqërua me fjalë që thelluan kuptimin e kësaj feste. Z. Mynyr Nazifi, kryetari i Komisionit të Teqesë, hapi ceremoninë me një përshëndetje emocionuese që preku zemrat e të pranishmëve dhe i dha një dimension të ri festës.

Fjalët e z. Mynyr Nazifi ishin një thirrje e fortë për reflektim mbi rëndësinë e sakrificës dhe bashkimit. Ai u drejtua të pranishmëve me një mesazh të qartë: “Të nderuar vëllezër dhe motra, ju falënderoj që keni ardhur në këtë gëzim të përbashkët.” Kjo thënie, e thjeshtë në formë, ishte e thellë në përmbajtje, duke nënkuptuar se çdo individ në atë ambient kishte një rol të rëndësishëm në forcimin e lidhjeve brenda komunitetit.  

Një thirrje për bashkëpunim dhe përkushtim

Fjala Kryetarit të Komisionit të teqesë Baba Rexheb z. Mynyr Naizifi

Të nderuar vëllezër dhe motra, miq e dashamirës të teqesë së shenjtorit, Baba Rexhebi!

I nderuar myrshidi ynë, fort i respektuar baba Eliton Pashaj!

Sefte ju uroj dhe ju falënderoj që  kini ardhur në këtë gëzim të përbashkët në ditën e Kurban Bajramit!

Në këtë ditë të shenjtë të Kurban Bajramit, ne mblidhemi për të festuar një nga ngjarjet më të rëndësishme në kalendarin tonë fetar, një ditë që simbolizon sakrificën, dashurinë dhe përkushtimin ndaj Zotit.

I nderuar myrshidi ynë, baba Eliton Pashaj, është me ne sot në këtë gëzim të përbashkët. Prania e tij na jep forcë dhe frymëzim, duke na kujtuar se sakrifica e Profetit Ibrahim (a.s.) është një mësim i përjetshëm për ne të gjithë. Haxhi Bektash Veliu dhe baballarët tanë, të djeshmit dhe të sotmit, na qofshin ndihmë në çdo hap të rrugës sonë.

Dita e sotme, pavarësisht se vjen një herë në vit, ka një peshë të rëndësishëm shpirtëror që shfaqet në çdo veprim të përditshëm. Baba Rexhebi na kujtonte se çdo besimtar që e kupton sakrificën e Ibrahimit për Zotin, e ka të fituar davanë për të hyrë me kokën lart në mejdan të teqesë.

Në këtë kontekst, ne nuk mund të heshtim për sfidat që po përballemi. Në emër të Komisionit të Teqes, bëj thirrje për një sakrificë më të madhe për të mbrojtur atë që kemi ndërtuar.  

Siç edhe na këshillonte baba Rexhebi, ne do të sillemi me njerëzillëk dhe do të lutemi për ata që ndjekin rrugë të errëta. Zoti dhe Amerika kanë lidhjet e tyre, dhe ne besojmë se e drejta do të triumfojë mbi të keqen.

Faleminderit të gjithëve për praninë tuaj dhe për mbështetjen. E paçim jetë e mot me shëndet të plotë, baba Eliton Pashain!

Amin!

Fjalët e z. Mynyr Nazifi ishin gjithashtu një thirrje për të forcuar lidhjet mes anëtarëve të komunitetit. Në një botë që shpesh duket e ndarë dhe e fragmentuar, Kryetari i Komisionit na kujtoi se ne jemi të gjithë pjesë e një familjeje më të madhe. Ai inkurajoi të pranishmit të qëndrojnë të bashkuar, të mbështesin njëri-tjetrin dhe të krijojnë një atmosferë dashurie dhe respekti. Kurban Bajrami është jo vetëm një festë, por një mundësi për të rinovuar angazhimin tonë ndaj vlerave që na bashkojnë si njerëz dhe për të forcuar lidhjet që na lidhin.

Myrshidi i teqesë, Baba Eliton Pashaj, në një atmosferë të mbushur me ndjenja të thella shpirtërore, ndau me të ftuarit një thirrje për reflektim dhe përkushtim në festën e shenjtë të Kurban Bajramit. 

Fjalët e tij, të mbushura me urtësi dhe dashuri, na udhëhoqën në një udhëtim të brendshëm, ku çdo sakrificë merr një kuptim më të thellë se sa ajo që shfaqet në sipërfaqe. Fjalimi i tij ishte si një melodi që përshkonte zemrat tona, duke na inkurajuar të kultivojmë vlera të tilla si dashuria, mirësia dhe solidariteti. Babai na kujtoi se Kurban Bajrami nuk është thjesht një festë rituale, por një mundësi për të rinovuar lidhjet tona me njëri-tjetrin dhe me Zotin. Në këtë kontekst, sakrifica merr një dimension të ri, duke u bërë një shprehje e dashurisë së pakushtëzuar dhe e angazhimit për të ndihmuar ata që kanë nevojë.

“Baba Eliton Pashaj: Një dritë refleksionesh mbi sakrificën dhe dashurinë në Festën e Kurban Bajramit”

Drejtuesi shpirtëror i Teqesë Baba Rexheb, Baba Elitoni, la me një mesazh të fuqishëm: “Çdo sakrificë, qoftë ajo materiale apo shpirtërore, është një hap drejt njohjes së thellë të vetvetes dhe të Zotit. Ai na inkurajoi të jemi të hapur për të pranuar dashurinë dhe mirësinë në jetën tonë, duke krijuar një atmosferë ku çdo njeri ndjehet i vlerësuar dhe i dashur. Kështu, festimi i Kurban Bajramit bëhet një mundësi për të ndërtuar një shoqëri më të bashkuar, më të dashur dhe më të ndihmuar, duke sjellë një dritë shprese në çdo zemër”.

Fjala përshëndetëse e Baba Eliton Pashaj

Të nderuar vëllezër dhe motra!

Të nderuar miq e dashamirës të teqesë së shenjtorit tonë, Baba Rexheb!

I nderuar kryetari i Komisionit të Teqesë z.Mynyr Nazifi!

Në zemrën e traditës sufiste dhe bektashiane, Kurban Bajrami, është jo thjesht një festë rituale, por një thirrje e thellë shpirtërore për t’u kthyer në thelbin e vetes dhe për t’u bashkuar me Zotin në dashuri dhe përulësi. Sufizmi bektashian na mëson se çdo sakrificë e jashtme është vetëm shprehja e një sakrifice më të madhe që bëhet brenda nesh – ajo e egos që “vdes” për të lindur në dritën hyjnore.

Shembulli i myrshidit tonë Baba Rexheb është një udhërrëfyes i fuqishëm i cili në jetën që jetoi dhe mësimet e tije që na la, ish shembull tregues i rrugës së sakrificës, dashurisë dhe përkushtimit. 

Në frymën sufiste bektashiane, Kurban Bajrami është jo vetëm sakrificë materiale, por udhëtim i brendshëm drejt dritës së Zotit – një rrugëtim që na mëson se vetëm duke u bërë “kurban” ndaj egos mund të gjejmë paqen e vërtetë.

Kjo festë në traditën bektashiane nuk është vetëm një festë rituale, por një thirrje e fuqishme shpirtërore që na fton të hyjmë në thellësitë e dashurisë hyjnore dhe vetëdijes për njësinë e gjithësisë. 

Filozofia e sufijve bektashianë  na mëson se Profeti Ibrahim (a.s) është simboli i atij njeriu që i ka çliruar duart nga çdo lidhje tokësore dhe i ka dorëzuar ato plotësisht në duart e Zotit. Sakrifica e tij nuk është vetëm akti kurbanor, por vepra më e madhe e shpirtit që jep dorë nga vetja, nga egocentrizmi dhe nga çdo pengesë që ndan njeriun nga dashuria hyjnore.

Për ne bektashinjtë, çdo gjest është një mundësi për t’u gjendur më pranë Zotit, për të pastruar zemrën nga e liga dhe për të ushqyer shpirtin me mëshirë dhe dashuri. I madhi Ghazali thotë: “Kurban i vërtetë është ai që sakrifikohet në heshtje brenda vetes, duke u bërë dritë për të tjerët, pasi njeriu i vërtetë është ai që vdes para se të vdesë”.  

E pra sot, kur sejcili nga ne tek bën  ritualin e sakrificës, nuk duhet të harrojë se kurbani më i madh është ai që bëhet në zemrën e tij: heqja dorë nga egocentrizmi e urrejtja, dhe hapja për të përqafuar gjithçka me dashuri dhe mëshirë. “Kurban” në këtë kuptim bëhet vetë jeta jonë, çdo gjest i mirë, çdo fjalë e butë dhe çdo ndihmë ndaj të tjerëve, duke qenë frymëzim për komunitetin dhe shoqërinë Amerikane me të cilët bashkëveprojmë në përditshmërinë tonë. 

Përpara se ta mbyll këtë fjalë, një urim i veçantë i takon veçanërisht Konsullit të Nderit të Shqipërisë, z.Ekrem Bardha, dhe familjes së tij, për kontributin e pandashëm ndaj institucionit tonë.  

E pra, le të bëjmë që ky Kurban Bajram të shënojë një fillim të ri shpirtëror, ku secili prej nesh të bëhet një bektashian i vërtetë, duke jetuar me zemër të hapur dhe frymë faljeje. Le të ecim përpara në rrugën e Bektashizmit, rrugën e dashurisë dhe sakrificës. O Zot, na udhëzo dhe na ndihmo të forcojmë lidhjet me Ty, njëri-tjetrin dhe me gjithçka që na rrethon; në këtë mënyrë ne bëhemi pjesëtarë të vërtetë të rrugës së Bektashizmit – rrugës së dashurisë, sakrificës dhe bashkimit me Hyjin.

Me dashuri dhe përulësi, Baba Eliton Pashaj!

Sakrifica është një akt që na lidh me historinë e thellë të besimit

Përshëndetja e Zj.Myftari aktiviste e gruas në komunitetin bektashian për diasporën

Zj. Migena Myftari:  “Kurban Bajrami është një thirrje për reflektim dhe përkushtim ndaj vlerave të larta njerëzore. Sakrifica është një akt që na lidh me historinë e thellë të besimit dhe na tregon se dashuria dhe përkushtimi për Zotin shprehen përmes veprave të mira.” 

Të nderuar pjesëmarrës!

I nderuar kryetar i Komisionit të Teqesë, Baba Rexheb, z. Mynyr Nazifi

I nderuar myrshidi ynë, Baba Eliton Pashaj!

I nderuar z. Ekrem Bardha!

Të nderuar motra dhe vëllezër të komunitetit tonë bektashi këtu në Teqenë e Shenjtë Baba Rexheb në Amerikë.

Përshëndetje të nderuara motra, vajza dhe nëna të ardhura sot në këtë sallë të bekuar!

Kjo ditë e shenjtë, e cila shënon përfundimin e Haxhit dhe nderon sakrificën e Profetit Ibrahim (a.s), është një thirrje për reflektim dhe përkushtim ndaj vlerave të larta njerëzore. Ajo tejkalon ritualet dhe traditat, duke bërë që besimtarët të mblidhen për të reflektuar mbi vlerat e besnikërisë dhe dashurisë. Sakrifica, në zemër të Kurban Bajramit, është një akt që na lidh me historinë e thellë të besimit, duke na dhënë një mësim të rëndësishëm: besimi kërkon sakrificë. Ky rit flijimi është një përkujtim i fuqishëm se si dashuria dhe përkushtimi për Zotin shprehen përmes veprave të mira.

Këto vepra i kanë karakterizuar kaherë nënat, vajzat dhe motrat shqiptare bektashiane, që pikërisht në këtë ditë na bëjnë më të ndjeshme të kuptojmë se si dashuria për Zotin dhe për njerëzit rritet përmes punëve konkrete. Ne jemi krahu mbështetës për çdo grua bektashiane, duke hapur portat për çdo nëne apo motër shqiptare, kushdo qoftë besimi. Në një botë ku shpesh harrohet rëndësia e solidaritetit, kjo festë na kujton se çdo veprim i vogël i mirësisë ka ndikim të madh në jetën e të tjerëve. Si festë e përmotshme, Kurban Bajrami e tejçon kufijtë e një feste; është një thirrje për të jetuar me dashuri, të jemi më të mirë, të jemi më të hapur ndaj të tjerëve dhe të ndihmojmë pa hezituar ata që janë në nevojë.

Teqeja jonë Baba Rexheb këtu në Amerikë këtë mesazh shpirtëror e ka tejçuar për vite me radhë, duke hapur dyert e dashurisë së Haxhi Bektash Veliut dhe duke mbajtur çiragun e pashuar të familjes profetike së Ehli Bejtit për çdo bektashian. Ky është një veprim i vogël i mirësie me një ndikim të madh shpirtëror.

E pra, kjo është esenca e Kurban Bajramit, një festë që na bashkon në një rrugëtim të përbashkët drejt një bote më të mirë, duke na frymëzuar të jetojmë me dashuri dhe përkushtim.

Le të festojmë këtë ditë me zemra të hapura dhe të angazhohemi për të përhapur mirësinë dhe dashurinë në çdo hap të jetës sonë.

Korrespondent “Zëri Bektashian”

Detroit 7 Qershor 2025