Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

SHQIPTARET PAS RENIES SE KOMUNIZMIT

by

-Pas rënies së komunizmit, shqiptarët i drejtohen ksenocentrizmit, vlerësojnë modelin shoqëror të popujve të tjerë -/

Shkruan: Eneida Jaçaj-/

Çdo popull karakterizohet nga traditat, zakonet, kultura, gjuha, të cilat përfaqësojnë etalonin dhe modelin unik të një kombi të caktuar. Të vlerësosh kulturën dhe traditat e kombit tënd, të ngresh në altarin e nderit dhe në majën më të lartë të ajsbergut modelin e shoqërisë ku bën pjesë, është njësoj si të duash dhe të vlerësosh “shtëpinë” tënde, me të gjitha objektet dhe njerëzit e dashur që bëjnë pjesë në të. Ajo që të përket ty, në mënyrë koshiente apo subkoshiente, është e prirur të të pëlqejë pavarësisht mesazhit dhe rëndësisë që mbart në vetvete. Në logjikën parësore, një vlerësim i tillë ndaj kulturës vetjake, është normale të ndodhë. Por, jo gjithmonë ndodh kështu, pasi, jo koha, por shoqëritë ndryshojnë mendësinë e tyre sipas situatave të caktuara, pozitive apo negative. 

Në vlerësimin e kulturave të popujve takohen dy ekstreme, dy dukuri shoqërore: Etnocentrizmi dhe Ksenocentrizmi. Etnocentrizmi nënkupton vlerësimin e kulturës dhe gjithçkaje vetjake që e rrethon një popull të caktuar. Këta popuj i shohin me përbuzje dhe injorim popujt e tjerë, pasi besojnë se vlerat dhe traditat, modeli shoqëror qëndron më lart krahasuar me kombet e tjera. Ndërsa ksenocentrizmi është antitezë e etnocentrizmit. Popujt ksenocentrikë kanë prirjen të hiperbolizojnë vlerësimin për kulturat e popujve të tjerë, dhe të nënvlerësojnë kulturën vetjake. Për ta çdo gjë që i rrethon rreth vetes është negative dhe inferiore, krahasuar me kombet e tjera. 

Popujt etnocentrikë

Sipas studimeve që bën sociologjia në fushën e zhvillimeve dhe kulturave shoqërore, zakonisht popujt etnocentrikë janë popuj të izoluar nga bota jashtë; ata refuzojnë të dalin nga guacka dhe të shohin përtej vetvetes, nuk janë të hapur për t’u përshtatur me kulturat e tjera, për të marrë nektarin më të mirë të asaj kulture dhe modeli shoqëror, duke përmirësuar veten. Janë kundër të resë dhe të izoluar ndaj zhvillimeve në botë. Preferojnë të mbyllin veshët dhe sytë, përpara kulturave të tjerave. Në periudhën 45 vjeçare të komunizmit, populli ynë ka qenë një popull etnocentrik, i izoluar komplet nga bota e jashtme, i indoktrinuar nga kulti i individit, nga udhëheqësi-Zot, besonte se kulturat e tjera dhe modelet e shoqërive të tjera në botë nuk ishin të denja, madje se jetonin shumë keq. Këta popuj e konsiderojnë veten një model, që duhet të ndjekin të gjithë popujt e tjerë. Janë bërë studime për popujt etnocentrikë. Sociologu amerikan Ëilliam G. Sumner studioi shfaqjen e etno-centrizmit në mesin e popujve primitivë dhe arriti në përfundimin se pothuajse secili prej këtyre popujve pretendonte një vend të veçantë, duke e “datuar” atë me krijimin e botës. Gjithashtu, sociologu Muriel Herbert ka shkruar se ekziston një fis eskimez, mjaft i izoluar nga rrjedhat e zhvillimit të kulturave botërore me shtrirje të gjerë, që e quan veten “inuit”, dmth njerëz të vërtetë. Por çfarë thonë sociologët shqiptarë për popujt etnocentrikë?

“Ne si shoqëri e varfër, në izolim për më shumë se katër dekada gjatë regjimit komunist, shkëmbimet me kulturat e tjera i kemi pasur tejet të pakta. Dhe kjo prirje etnocentrike dallohej edhe në parrullat e asaj kohe që tregonin mbivlerësimin e shoqërisë së asaj kohe për tiparet e veta kulturore që ishin superiore atyre “borgjeze dhe revizioniste perëndimore”, të cilat i konsideronte si inferiore dhe “të degjeneruara””, thotë sociologia Entela Binjaku, për “Diellin”. Ndërsa aktivistja për të drejtat e grave, Sevim Arbana thotë: “Në periudha të ndryshme të historisë, ne kemi kaluar në ekstrem në fenomenin e etnocentrizmit, si psh në periudhën e diktaturës komuniste, ku mosnjohja, mbyllja , izolimi, na kishin krijuar bindjen që ishim një komb unik në vështrimin e kulturës , historisë. Diktaturat, përgjithësisht kultivojnë një vetëdije të fuqishme, të konsoliduar kombëtare, me doza të forta etnocentrizmi”. 

Popujt ksenocentrikë

Pas rënies së perderes së hekurt të diktaturës, shoqëria jonë u drejtua drejt ksenocentrizmit. Pas një periudhe të gjatë izolimi, populli ynë kishte etje për të parë dhe mësuar gjëra të reja. Kuptoi se ajo çka u ishte thënë në ato vite të gjata izolimi, ishte një gënjeshtër. Shoqëria jonë la pas vlerësimin e lartë për veten dhe u hodh në krahët e kulturave të tjera. Ne kopjuam gjithçka të huaj, ndërsa besimin dhe vlerësimin për veten e minuam. Në ditët e sotme, ksenocentrizmi vjen për shkak të politikave jo të mira për popullin; populli e ka humbur besimin te vetja, te politikanët, dhe beson se e mira do t’u vijë vetëm duke përqafuar kulturen e çdo gjë tjetër të një kombi tjetër. Besimi ka shkuar në pikën 0 saqë shqiptarët kanë lënë vendin e tyre,  dhe janë shndëruar në kopjacë të popujve të tjerë. Të prekësh ekstremet, eksperienca ka treguar se nuk del asgjë e mirë. Shprehja e Aristotelit për mesin e artë, këtu do të gjente vend. Duhet të duam veten, por gjithashtu të jemi të hapur për të pranuar të renë dhe për t’u përmirësuar. Pa dashur veten, nuk mund të duam të tjerët! Ja çfarë thotë Entela Binjaku për këtë fenomen. “Në kushtet e lirisë po shfaqemi më shumë ksenocentrikë: i vendosim emërtime në gjuhë të huaj të subjekteve të ndryshme të sipërmarrjeve tregtare, zgjedhim emra të huaj për pasardhësit, përdorim në mënyrë të pakontrolluar dhe të shtuar fjalë të huaja, kemi prirjen për të respektuar mjaft norma kulturore që janë të huaja etj. Kjo sepse përçmojmë, shpërfillim ose përbuzim elementët tanë kulturorë dhe mbivlerësojmë cdo gjë element nuk është yni. Arsyet për këtë mund t´i kërkojmë tek: mosnjohja, padija, mungesa e informacionit mbi vlerat e kulturës sonë, “agresionit” mediatik që vjen përmes teknologjisë së informacionit të kulturave të shoqërive të mëdha e të zhvilluara dhe nga ana tjetër edhe sepse nevoja për t´i përkitur ose për t´u asociuar me një kulturë të caktuar dhe zbrazëtinë që përjetojmë duke braktisur tonën, ta plotësojmë ose kompensojmë me përqafimin për të huajën, përballja me kulturat e tjera bëri që shumë qytetarë të përjetonin zhgënjim për “madhështinë” dhe “lavdinë” e popullit duke mbivlerësuar kulturat e tjera”. Ndërsa Sevim Arbana thotë: “Ksenocentrizmi mbështetet përkundrazi në një hiperbolizim të kulturës së të tjerëve dhe një nënvlerësim të çdo gjëje autoktone. Këto janë rrjedhojë e politikave qeveritare që nxisin përbuzjen ndaj vlerave vendase, ose ideologjite shtypëse. Për ta ilustruar më mirë këtë fenomen, marrim Shqipërinë e pas’90-ës. Glorifikimi, adhurimi dhe përulja ndaj çdo gjëje të huaj, kish të bënte me mosnjohjen, mbylljen dhe qeverisjen e deriatëhershme. Sot mendoj që shqiptarët janë më realistë në kontekstin e dy qëndrimeve, si ndaj etnocentrizmit, ashtu dhe ndaj ksenocentrizmit”. 

I përkas Arbërisë, refleksione-nga Urtësia Shqiptare

by

Refleksione për shkrimin “ Edhe unë jam Çam” i gazetarit Frank Shkreli/

Shkruan:Pertefe LEKA/

Krenaria  kombëtare e publicistit të mirënjohur Zotit Frank Shkreli  në një shkrim “ Edhe unë jam Çam”, më bën ta  përforcoj  për veten  time  këte refleksion, të cilën e kam shprehur nëpërmjet  disa shkrimeve  duke e pasë si temë kryesore  etninë shqiptare. Nëse do të citohen disa  shprehje të  matura  e të menduara thellë  nga disa personalitete të ndritura të historisë dhe kulturës shqiptare  për Çamërinë do të  bashkohesh  në një zë  me  gazetarin nga Shkreli edhe: “Unë jam  Çam “

Këte të drejtë  legjitime, na e ka vulosë shumë herët  Shkodrani, atdhetari luftarak  Pashko Vasa që e ngriti në  Fe Shqiptarinë, të pranuar nga të gjitha Religjionet dhe nga të gjitha shtresat shoqërore. Vargjet e poemës “O moj Shqypni “ nuk u vjetëruan kurrë, kanë  mbetur në kujtesën e gjithë brezave  duke mbetur pasaportë e përjetshme  për çdo shqiptar:

“Qysh prej Tivarit deri n’Prevezë
gjithkund lshon  dielli vap’ edhe rrezë
asht toka jonë, t’parët na e kanë lanë
kush mos  na e preki, se desim t’tanë“.

Por ajo që më ka dhënë siguri dhe besim, që ta ruajmë të shenjtë identitetin tonë. Ishte mbrojtja që bëri i Madhi Fishta me  “testamentin politik“ në Konferencën e Paqes  në Paris. Duke  detajuar me vërtetësi historike së kush jemi dhe nga vijmë, ngriti  zërin  e drejtësisë për gjymtyrët e ndara  të Atdheut, që t’i bashkohen  trungut të vet, duke vënë theksin për Kosovë e Çamëri.
“ Boçarët kanë qenë shqiptarë e shqip kanë folë e me trimni shqiptare kanë Luftue….Greqinë e kanë lirue…me pasë me pyet si dijetarë  dhe jo si diplomat, kishte me jua vërtetue edhe Venizellos vetë….Gj. Fishta –

Po në një kohë me Fishtën iu drejtua  Konferencës së Paqes edhe një Zonjë Çame , Lejla
Dino Ileri (1893-1966) Ishte e bija e Rasih Dinos,  oratori kryesor, pjesëmarrës  në
Konferencën e Londrës dhe mbesa e Abedin Dinos një nga bashkëpunëtorët e Abdyl Frashërit në “Lidhjen e Prizrenit “.   Ajo është e para grua shqiptare që i shkroi letër Kryetarit të Konferencës së Paqes në Paris për çështjen shqiptare në emër të Komitetit të Gruas Shqiptare, që kishte krijuar në Bruksel. (1 janar 1919, Albania). Ajo shfrytëzoi njohjen me  Zonjën Edith Galt Ëilson, ( Zonja e Presidentit  Ëilson ) për t’ju drejtuar simbolit të Paqes, Presidentit  të Sh.B.A.,Ëoodroë Ëilson :” “…Hidhërimet e tmerrshme dhe mizoria që nënat shqiptare, gratë dhe bijat duruan duke parë gjakun e të dhemshurve të tyre të rrokullohet në zgjedhën e shtypësve të huaj, kanë natyrisht për të tronditur ndjenjat tuaja të larta njerëzore dhe sot do të na ndihmoni  për të fituar lirinë tonë të dashur. Në këto çaste shtetet fqinj duan të aneksojnë vende të tokës sonë të dashur ose të marrin prej nesh indipendencën tonë politike ….”

Kanë mbetur të gdhendura fjalët e ekuilibruara të dijetares së famshme, Elena Gjika, me origjinë shqiptare, (nëna e saj ishte  nga Çamëria), për qëndrimin e padrejtë të fqinjëve sllav e grekë në të gjitha kohërat:”Grekët duhet të mësohen, ta konsiderojnë Epirin për atë që është në realitet, domethënë të shohin  në të toskërinë dhe cilido që do të orvatet të vendosë mbi fatin e shqiptarëve pa pëlqimin e tyre, shpejt ka për t’u ndeshur me vështirësi të pakapërcyeshme, që është në kundërshtim me idetë e kohës sonë”     Ndërsa kur Elena Gjika  vizitoi varrin e Boçarit , ajo u lut që të shohë një ditë të valojë  mbi varrin e Kastriotit  të madh Flamurin, që Ai ka mbajtur  me Lavdi në njëqind beteja. Na u realizoftë kjo aspiratë”

Të Çamërisë  ishin  edhe Idromenët, një familje e njohur nga Parga, nën  Pashallëkun e Ali Pashë Tepelenës shek.18-19 ( vinin nga ishulli Hidro). Dy më të njohurit ishin  Andrea dhe Mihali, studiues me grada shkencore. Andrea: doktor  në teologji dhe profesor  në Korfuz dhe Mihali doktor  në drejtësi. Ata  përveç përkthimeve teologjike në gjuhën shqipe, që kanë vlera historike për  gjuhësine, në vitin 1852 Mihali  ka lënë një fjalor teknik në gjuhën shqipe  dhe së bashku  me Andrean përpiluan edhe  botimin e një historie për Pargën dhe Sulin, por e zhdukur tashmë, sepse dokumentonte shqiptarinë e  krahinave  të përmendura më sipër. Djali  i Mihalit,  Arsen Idromeno, me 1856 u shpërngul në Shkodër. Atje u bë i njohur  si talent në pikturë, në punimin e drurit dhe autodidakt në arkitekturë gjë që e trashëgoi djali i tij,” Mikelanxhelo i Shqipërisë,” Kolë Idromeno, Motra Tone dhe pasardhësit e saj , të cilët  u radhitën  në aristokracinë e kulturës qytetare shkodrane   dhe mbarë shqiptare.

Nga  dijetarët e vjetër, të cilët janë të shumtë në studimet e tyre  po citoj vetëm një  thënie të  Pukvilit ,I cili I vlerëson Çamët “ Më të mirët e më fisnikët  e farës shqiptare” .

Ndërsa personaliteti  Shqiptar,Mihail Atrioti,është  bir  i Artës  nga Çamëria, që përçoi idetë e Rilindjes Evropiane,në Rusi .Atrioti studioi për filosofi në Padova në katedrën  që drejtonte nxënësi i Kopernikut, bashkatdhetari i tij epirotas ,Leonik Tomeo.Edhe pse ishte autor i 150  titujve  shkencorë, filozofik,pedagogjik, Rusët e  internuan për idetë e tij përparimtare dhe shkencore,  nuk e lejuan të kthehet në Artën Shqiptare. Në fund të jetës, Ai  kërkoi  të mbyllte sytë në tokën e  të parëve.Knjazi iu përgjegj:”Jeni njeri i ditur dhe i zgjuar. Ti di këtu çdo gjë të mirë dhe të keqe, po të dalësh nga Rusia do ta përhapësh në të gjithë botën….”

Në se Princesha romune me origjine shqiptare Elena Gjika e quajti ,Toskëri, Epirin  në jug  të Shqipërisë, Lasgush Poradeci , duke iu përgjegjur  një personaliteti  që  iu mburr së ishte me origjinë nga rrethi më verior,Malësia e Madhe, që sipas tij ishte “Kryet e Shqipërisë “Lasgushi  i tha  me  vendosmëri  :” Kështu të kanë mësuar ty, se atje nga je ti janë kryet e Shqipërisë ?”  Kryet e Shqipërisë  janë: Nishi,Lugina e Preshevës,Mitrovica dhe Metohija .Krahina nga je ti  është plënci i Shqipërisë ….., e cila këmbët i ka në Gjirin e Ambrakisë ,në Artë dhe Prevezë..”.      I     Kësaj ideje  ishte  dhe miku I tij i zemres, Dhimitër Pasko,”Mitrush Kuteli “me origjinë nga Fisi Kutelia i Artës së Çamërisë,  I cili e pohoi me vendosmëri   se “ Jam Kosovar”  dhe   “Nga një det në tjatrin det isha zot vetë .”Vargje  monumentale, të gdhendura në “Poemin Kosovar “ . Për këto ide, Kutelin poet dhe ekonomistin e shquar  desh  e futën të gjallë në dhe, sepse  e pohoi triumfalisht   se “Jam Këtu ,dem baba dem “ dhe “Atje poshtë  në brigjet e detit është një tjetër Kosovë e robëruar “

Këto deklarime atdhetarësh e ngacmojnë ndërgjegjen kombetare për çdo  qytetar  të ndershëm . Jo vetem  memëdhetarët  e Shqipërisë Natyrale  i përgjigjen të vërtetës historike  me përkushtim e dinjitet  ,por edhe të huajt që e shetiten  dhe arritën të njohin bukuritë natyrore e njerëzore te Çamërisë u entuziazmuan me  trimëritë e Suliotëve siç  i përshkroi Bajroni :

“ kush ia shkon në trimëri suliotit brrun ?
Me të bardhë fustanellë e me gunë “.

Romantiku  I shquar  , e pasuroi shpirtin e tij, me gjenë më të shtrenjtë në botë, duke e quajtur atë tokë të bekuar “, “Nënë e dashur ,burrash të rreptë”.. E Bajroni, që I këndoi Lirisë , me  trimat  e Aleksandrit  dhe të Iskanderit ,bij të Çamërisë, morën pjesë  në Betejen e Misolongjit  1824,  ku Lordi Anglez  me të  tjerë dhanë  jeten për çlirimin  Greqisë.

Keta luftëtarë të Çamërisë  nuk reshtën së luftuari  për Liri.I vazhduan betejat e tyre për çlirimin e Shqipërisë nga zgjedha turke dhe  me tutje .Përmendet Familja e Abedin Dinos dhe janë të panumërt  bashkëpunëtorët e tij . Nuk mund të numërohen  së çfarë ka nxjerrë ai vend i bekuar, por duhen përmendur  sepse  e ardhmja  do të  mbështetet  në mësimet e tyre.

Dijetari, shkencëtari, dhe rektori i parë i Universitetit të Stambollit, Hasan Tahsini ,I cili la amanet thenien proverbiale :”Jemi një komb I veçantë, kemi gjuhën tonë të veçantë ,ndaj duhet të jetojmë më vete si gjithë kombet e tjerë “ Ishte  Bir nga Ninati i Çamërisë,   1812—-1881  studenti i Parisit ,ku studioi të gjitha shkencat e reja ,mësues- pedagog i Sami Frashërit dhe  bashkëpunëtor i tij si edhe  i Pashko  Vasës, Ismail Qemalit,Jani  Vretos….Simbol i shqiptarisë ,luftëtar i paepur ne kryengritjet e Shqipërisë Jugut, për Pavarësinë dhe për  ndertimin e shtetit Shqiptar. Eruditi më i madh që ka nxjerrë   Shqiptaria dhe gjithë Perandoria Osmane që edhe për sot janë të vlefshme mësimet e tij.

Por nuk  mund të rri  pa përmendur    studimet  bashkëkohore te Zonjës Eleni Kocani,apo. të  përkushtuarin, me dinjitet,  Marin Mema  për të  gjetur Rrnjët  Shqiptare që  na   ushqen me krenari  kur ndjekim emisionin e tij   “Gjurmë Shqiptare”. Ai. nuk i përmbahet vetëm  dokumenteve  të  vjetra, apo studimeve të mirëfillta. të historianëve  dhe studiuesve të ndryshëm por  e shkel vetë çdo pëllembë tokë, prek me dorë çdo  gur  e mur që verteton  se  edhe. ketu janë shqiptarët  …

Por të vërtetat  e   të mbijetuarit    te tragjedisë  Çame, Prof. Sali Bollati, që  vazhdon t’i tregojë  për të dëshmuar , e bëjnë  ate   një  luftëtar    të vendosur  të   kësaj  çështje  si në Shqipëri  dhe në ShBA.  Si misionar i Shqipërisë Natyrale ,e gjenë   në resht  të parë   në çdo  protestë, në përballje me padrejtësinë, që  vazhdojnë të provokojnë fqinjët jugorë të Shqipërisë .

Po e mbyll me fjalët e guximshme të  Musine Kokalarit   shkrimtares që shkroi tregimet e saj në dialektin e  Çamërisë e cila   në gjyqin komunist u shpreh  vendosmërisht se :

” Pa Kosovë e Çamëri s’ka Shqipëri “

Të gjitha këto  të nxisin për të vazhduar e kërkuar paqësisht  drejtësinë e munguar. E mirëkuptimi  fqinjësor  do të vijë, sepse  popujt janë paqedashës  dhe duan të bashkëjetojnë  në harmoni ,t’i zgjidhin me logjikë të ftohtë  problemet  ndërshtetërore.E gjithë këto  të vërteta  që janë përjetësuar në mijëra vepra nga mendjet e ndritura  për etninë shqiptare  nuk mund të  rrish  pa thënë  se  i përkas  Arbërisë që nga Nishi në Prevezë.

NJË VLERËSIM NGA INDIA PËR LIBRIN E AUTORIT GËZIM ALPION “NENË TEREZA-SHENJTËRESHA DHE KOMBI I SAJ”

by

NGA FRANK SHKRELI/

“Me gjak unë jam shqiptare. Me shtetësi jam indiane. Me besim unë jam murgeshë Katolike. Për nga thirrja, unë i përkas botës. Për nga zemra ime, unë i përkas plotësisht Zemrës së Jezusit”, janë fjalët e shqiptuara nga Nënë Tereza, e cila jetën e saj ia përkushtoi të varfërve, anë e mbanë botës.

Vitin që kaloi, shtëpia botuese britanike “Bloomsbury”, ka botuar librin në anglisht, me titull “Mother Teresa –The Saint and her Nation”, ose “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, të autorit dhe akademikut, Dr. Gëzim Alpion. Profesori Alpion jep mësim në Universitetin e Birmingham-it në Departamentin e Politikave Sociale, Sociologjisë dhe Kriminologjisë të këtij universiteti, ndër më të njohurit në botë. I specializuar në disa fusha akademike, Dr. Alpion, gjatë viteve, e ka dalluar veten si autori më i njohur, në gjuhën anglisht, i jetës dhe veprimtarisë së Shën Nënë Terezës dhe është, njëkohësisht, edhe themeluesi i “Studimeve mbi Nënë Terezën”.  Libri i tij i fundit “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, është vlerësuar nga shumë ekspertë të fushës dhe akademikë botërorë dhe është pritur jashtzakonisht mirë edhe nga lexuesit e shumtë në Angli dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por edhe në shumë vende të botës ku anglishtja përdoret si gjuhë zyrtare ose gjysëm zyrtare, përfshir nën-kontinentin indian.  

Vlerësimi më i fundit që më ra në dorë kohët e fundit vjen, pikërisht, nga India. Në të vërtetë, ishte në Kalkuta të Indisë, ku Nenë Tereza filloi dhe ku zhvilloi veprimtarinë e saj me mmotrat e urdhërit që ajo themeloi, “Missionaries of Charity”, me misonin për tu kujdesur për më të varfërit, për të uriturit, për të sëmurët dhe të pastrehuarit, sakatët, të verbërit dhe për të gjithë ata persona që, për një arsye ose për një tjetër, i ka përjashtuar shoqëria ku ata jetojnë.  Ose siç shprehej vet Nënë Tereza për misionin e saj, për tu kujdesur për, “më të varfërit e të varfërve” në botë.  Por para se të ç’vendosej në Kalkuta, Nenë Tereza ka udhëtuar për në Darjeeling të Bengalit Verior për një takim vjetor shpirtëror të Kuvendit të saj, një udhëtim ky që ajo thenë se kishte ndjerë atë që e ka cilësuar si, “thirrja brenda thirrjes”.  “Një thirrje që ajo e ka konsideruar si një kërkesë nga Jezusi për të dalë nga Kuvendi me qëllim për t’u kujdesur për më të varfërit e shoqërisë”. Prandaj, është me vend që vlerësimi më i fundit i veprës së Dr. Gëzim Alpion vjen, pikërisht, nga qyteti Darjeeling i shtetit Bengali Perëndimor të Indisë, atje ku Nenë Tereza, në shtator të vitit 1946, iu përgjigj “thirrjes brenda thirrjes” dhe vendosi  që jetën e saj t’ia kushtonte kujdesit për “më të varfërit e të varfërve”, jo vetëm në Indi, por gjatë dekadave të ardhëshme, veprimtaria e Nenë Terezës dhe motrave të saja, u përhap edhe në disa vende anë e mbanë e botës.  

Autori i vlerësimit më të fundit të librit, “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, të autorit Dr. Gëzim Alpion, botuar kohët e fundit nga Shtëpia botuese Bloomsbury (me zyra në Londër, Nju Jork, Nju Deli dhe Sidni), është Paul Cheruthottupuram, që njihet me emërin C.C. Paul, i cili aktualisht jeton dhe vepron në qytetin Darjeeling të Bengalit Perëndimor.

                                                 C.M. Paul

C.M. Paul, përveç rolit të tij fetar si prift i Urdhërit Katolik Salezian të themeluesit Don Bosko, gjatë karierës së tij ai ka shërbyer edhe në detyra të ndryshme, përfshirë gazetarinë dhe ka pasur raste të shumta që ai ka bashkpunuar edhe me Nenë Terezen, në veprimtarinë e saj në shërbimin e pa kursyer ndaj të varfërve. Në kapacitetin e tij edhe si gazetar dhe themelues i radio-televizionit salezian në Darjeeling, C.C. Paul ka mbledhur materiale dhe dokumentacion mbi “Mbulimin e veprimtarisë së Nenë Terezës në gazetat e Kalkutës nga viti 1946-1962”, për të hedhur dritë mbi veprimtarinë bamirëse të Nenë Terezës në atë periudhë në Kalkutë. 

Në vlerësimin e tij të librit të Profesorit “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, Gëzim Alpion, C.C. Paul shkruan se për një banor si unë i qytetit Darjeeling — një qytet ky aq i lidhur ngusht me “thirrjen brenda një thirrjeje” të murgeshës shqiptare – libri i fundit mbi Nenë Terezën, “ofron  një lexim interesant, pasi jep informacione të panjohura deri më tani për Shënjtëreshën”, Nenë Terezën, shkruan C.M. Paul.  Ai e cilëson Dr. Gëzim Alpion-in si, “ndoshta akademikun dhe ekspertin më autoritativ mbi jetën dhe veprimtarinë e Nenë Terezës, i cili argumenton”, shton prifti Indian, “se jeta e Nenë Terezës dhe historia e Kombit të saj, sidomos kur është fjala për marrëdhëniet e bashk-kombasve të saj me katolicizmin, janë të ndërlidhura njëra me tjetrën.  Është hera e parë”, vazhdon autori indian, “që një autor që shkruan për jetën dhe veprimtarinë e Nenë Terezës përpiqet t’i nterpretojë traumat, sfidat dhe sukeseset e saja, të këtij personi due kësaj misionarje duke eksploruar influencën, deri më tani të injoruar, të trashëgimisë së saj etnokulturore dhe shpirtërore”, në jetën dhe veprimtarinë e nenë Terezës. 

Libri prej 284 faqesh kushtuar Nenë Terezës– botuar nga Shtëpia botuese Bloomsbury, dega e Indisë — përqendrohet, sipas C.M. Paul, edhe në ndërlidhjet që ekzistojnë midis individit dhe shoqërisë, në kryqëzimin midis biografisë dhe historisë, si dhe në transformimin e sfidave personale të Nenë Terezës në një subjekt debatesh dhe diskutimesh publike.

Materiali i librit është i organizuar në tre pjesë dhe ndahet në 15 kapituj, gjithsejt. Kapitulli i parë trajton pyetjen se, “Kush janë Shqiptarët e Nenë Terezës?”, një ekspoze, thotë autori në vlerësimin e tij, “të historisë së Atdheut të murgeshës, nga periudha e Ilirëve e deri në periudhën post-moderne”.  Pjesa e dytë e librit ka të bejë me “Rrënjët Shqiptare të Nenë Terezës dhe vitet e saja kur ka jetuar në Shkup”, që sipas C.M. Paul, “materiali meriton lëvdata, pasi pjesa më e madhe e të dhënave dhe analizave duket se janë publikuar për herë të parë”, në librin e Profesor Gëzim Alpion.

Pjesa e tretë e librit të Dr. Gëzim Alpion për Nenë Terezen botuar në anglisht vitin që kaloi, trajton “Marrëdhëniet e Nenë Terezës dhe të Kombit Shqiptar edhe me Selinë e Shenjtë (Vatikanin), ku flitet për personalitetin e murgeshës shqiptare, veprimtarinë dhe trashëgiminë e saj parë nga dy kend-veshtrime: roli i rëndësishëm që ka luajtur Vatikani në jetën e Nenë Terezës dhe në përspektivën e dytë, në librin e tij, Dr. Alpion vlerëson marrëdhëniet e saja me vendlindjen dhe me njerëzit me të cilët ka kaluar jetën e fëmijërisë në Shkup – një histori kjo prej vitit 1910 e deri në kalimin në amëshim të Nenë Terezës, në vitin 1997. 

Në artikullin vlerësues të librit të Profesor Gëzim Alpion, “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj” – shkrim i botuar kohët e fundit në median indiane, të priftit salezian nga India, C.M. Paul – informohen lexuesit në gjuhën anglisht se në kapitullin e fundit të librit, krahasohen kontrastet midis Nenë Terezës dhe heroit legjendar të Kombit shqiptar Gjergj Kastrotit-Skenderbe, dy personaliteteve më të njohura shqiptare ç’prej shekullit të 15-të, thuhet në këtë vlerësim.

C.M.Paul vlerëson më në fund veprën e Dr. Gëzim Alpion, “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, botuar në anglisht nga Shtëpia botuese, Bloomsbury India 2020, si “një libër origjinal, i kuptueshëm, i mirë studiuar…libër i cili me siguri do të bëhet një vepër udhërrëfyese për trashëgiminë, për jetën dhe veprimtarinë e Nenë Terezës”, në përgjithësi, përfundon C.M. Paul vlerësimin e tij të veprës së autorit anglo-shqiptar, Dr. Gëzim Alpion, Profesorit të njohur të Universitetit britanik, Birmingham.

Frank Shkreli

                         Mother TeresaLibri mbresëlenës në anglisht “Nenë Tereza: Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, me autor Dr. Gëzim Alpion i Universitetit Birmigham në Angli

Autori i librit “Nënë Tereza – Shenjtëresha dhe Kombi i Saj”, Profesor Dr. Gëzim Alpion duke folur për jetën dhe veërimtarinë e Nenë Terezës  

Nga një takim (via Zoom) tetorin që kaloi, organizuar nga Kryetari i Shoqatës Anglo-Shqiptare në Londër, Z. Stepehen Nash, në mbledhjen vjetore të kësaj shoqate, në të cilën folësi kryesor ishte Prof. Dr. Gëzim Alpion, i ftuar i posaçëm, për të ligjëruar mbi librin e tij më të ri, kushtuar Nënë Terezës. Biseda e Prof. Alpion titullohej: “Nga Shkupi në Kalkuta: Udha e Nënë Terezës drejt Shenjtërisë”, (“From Skopje to Calcutta: Mother Teresa’s path to sainthood”).

VATRA MORI PJESË NË PËRKUJTIMIN E 110 VJETORIT TË KRYENGRITJES SË MALËSISË SË MADHE

by

Federata Panshqiptare e Amerikës Vatra mori pjesë në përkujtimin dhe festimet në nder të 110 vjetorit të kryengritjes së Malësisë së Madhe. Me 6 Prill 1911 malësorët e Malësisë së Mbishkodrës me në krye plakun trim dhe atdhetar Dedë Gjon Lulin, vendosën Flamurin Shqiptar kuq e zi në Bratilë në afërsi të majës së Deçiqit. Kjo ngjarje frymëzoi jo vetëm malësorët por të gjithë shqiptarët, pasi ngritja e flamurit inspiroi popullin shqiptar në realizimin e ëndrrës shekullore të kërkuar me ngulm, atë të lirisë. Prijësit e 7 bajraqeve të Malësisë, Hot, Grudë, Kastrat, Kelmend, Shkrel, Triesh, Kojë por edhe fiset e tjera jashtë Malësisë së Madhe me ngritjen e flamurit treguan se kishin qëllime të qarta për një Shqipëri të lirë dhe autonome. Kryengritja e Malësisë së Madhe më 1911 u mbështet gjërësisht nga Malësorët e Malësisë së Mbishkodrës por nuk munguan përforcimet edhe nga shqiptarë nga Vilajete të tjera. Kryengritja e Malësisë së Madhe kulmin e saj e arriti më 23 qershor me Memorandumin e Greçës, shpalli kërkesën e autonomisë së Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Në organizimin e shkëlqyer nga shoqata Malësia e Madhe në New York me kryetar Nikoll Junçaj, morën pjesë patriotë shqiptarë nga Malësia e vise të tjera shqiptare dhe nga diaspora e Amerikës e më gjërë si dhe Këshilltari i Bashkisë së New Yorkut Mark Gjonaj, Famullitari i Zojës së Shkodrës Dom Pjetër Popaj, Ambasadori i Kosovës në Uashington Valdet Sadiku e shumë personalitete të tjera shqiptare që e bënë këtë mbrëmje të paharruar. Dr. Pashko Camaj si i deleguari i Vatrës përshëndeti të pranishmit dhe organizatorët duke sjellur edhe një herë në kujtesë rëndësinë e jashtëzakonshme që ka në historinë e Shqipërisë kryengritja e Malësisë së Madhe. Kryengritja e vitit 1911 shënoi një hap shumë të rëndësishëm në organizimin e lëvizjes kombëtare. Dr. Pashko Camaj si nënkryetar i Vatrës apeloi për më shumë bashkëpunim ndërmjet shoqatave shqiptare në Amerikë dhe bashkim forcash e energjisë për të punuar e qenë bashkë kurdoherë në dobi të çështjes kombëtare. Mesazhi i trimave të kryegritjes së Malësisë është i fortë dhe aktual edhe sot. Bashkimi bën fuqinë, atdheu dhe liria mbi gjithçka janë edhe sot frymëzuese për të gjithë ne tha Nënkryetari i Vatrës Dr. Pashko Camaj. Kryengritja antiosmane e Malësisë së Madhe e vitit 1911, është pararendëse e Pavarësisë së Shqipërisë të cilën plaku i urtë i Vlorës Ismail Qemali e shpalli me 28 nëntor 1912. 

VISAR ZHITI: POEZIA QË NA NDJEK…

by

Me poezi u mbrojtëm, kur na sulmonin 

edhe nga shkaku i poezisë. Prandaj ka dhe poezi të urrejtjes, nga vuajtja… Kështu po mendoja, kur një mik burgu, H. Bajo, më kërkoi poezinë që kisha bërë me mend në qeli kunder diktatorit, e donte se nuk e mbante mend mirë. Dhe ku? Larg, shumë larg me të gjitha kuptimet, në New York. 

E fotografova në librin tim “Thesaret e frikës” dhe si vazhdim gjeta dhe një poezi tjetër në librin e botuar në SHBA, dy gjuhësh, shqip dhe anglisht,

me përkthim të albanalogut Robert Elsie, 

“The condemned apple”, “Molla e dënuar”. – E tillë është poezia jonë, – po vazhdoja përsiatjet. – Na përndoqi në përndjekje. Në burg ishte dhe copëz lirie, kam thënë. Ne urryem dhe me poezi. Me atë luftuam. Poezinë e angazhuar një poet i njohur botëror e quan “poezi të mbrojtjes së të drejtave të njeriut.”

Diktatorët s’janë më, por diktaturat e zhbëra sikur kërkojnë të ribëhen gjithandej. Edhe klithmat e liga të realizmit socialist po aviten si korba…

Ne prapë do t’i vemë përballë poezinë e jetës, që s’është më në burg. 

Në fund të fundit ajo mbetet…

Visar Zhiti