Gjeraqina Tuhina / RTK, Bruksel/

Zyrtarët e Bashkimit Evropian kanë përsëritur qëndrimin se marrëveshja mbi rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës e Serbisë është ligjërisht obliguese për të dyja palët.

Ky reagim vjen pasi që kryeministrja serbe Ana Bërnabiq ka dërguar letër në selinë e Bashkimit Evropian ku ajo konfirmon se Serbia nuk do t’i zbatojë të gjitha nenet e marrëveshjeve të arritura në Bruksel dhe Ohër.

Ndonëse në linjat e njëjta janë prononcuar disa zyrtarë të Beogradit, është kjo hera e parë që me shkrim konfirmohet mosgatishmëria e Serbisë që të zbatojë marrëveshjen në tërësi.

Zëdhënësi i Bashkimit Evropian, Peter Stano, ka porositur se Marrëveshja është e detyrueshme në tërësinë e saj për të dyja palët dhe se zbatimi do të jetë pjesë integrale e rrugës përkatëse evropiane, si për Serbinë, ashtu edhe për Kosovën.

Marrëveshja, sipas Stanos, është bërë ligjërisht e detyrueshme përmes deklaratës me shkrim të shefit të diplomacisë evropiane, Josep Borrel, më datën 18 mars, kur u arrit ujdia në Ohër.

Ky, sipas tij, ka qenë qëndrimi konsistent i BE-së, i cili gjithashtu është komunikuar publikisht në disa raste.

Marrëveshja në fjalë nuk është nënshkruar për shkak të refuzimit të presidentit serb, Aleksandër Vuçiq. Sidoqoftë karakteri ligjërisht detyrues, sipas ekspertëve evropianë, bazohet në Konventën e Vjenës, e cila në nenin 11 parasheh se “Pëlqimi i një shteti për të lidhur një traktat mund të shprehet me nënshkrim, shkëmbim të instrumenteve që përbëjnë një traktat, ratifikim, pranim, miratim apo me ose me çdo mjet tjetër nëse është rënë dakord”.

Zyrtarët evropianë, të kyçur në procesin e dialogut, kanë konifmruar se gjatë takimit të mbajtur në Ohër, kjo iu është qartësuar gjerësisht liderëve të cilët e kanë pranuar interpretimin e tillë.

Like

Comment

Prof. Sylë Ukshini/

Nëse dikush akoma ka iluzione se autoritetet e Beogradit janë të interesuar për paqe dhe normalizim të raporteve fqinjësore, atëherë duhet ta dëgjojë këtë intervistë të Vuçiqit, i cili krejt hapur e bënë të qartë kërcënimin ndaj Kosovës, duke aluduar se Serbia duhet të mësoj nga ish-presidenti dhe presidenti aktual i Azerbejxhanit, babë e birë, Haydar dhe Ilham Aliyes, të cilët pritën të krijohen rrethanat gjeopolitike për të rikthyer krahinën e Nagorni Karabahut: “Ata pritën 27 vjet për rrethana të veçanta gjeopolitike” për ta rikthyer Nagorni-Karabahun në Azerbajxhan.

Kosova nuk guxon të hesht ndaj këtij qëndrimi të Serbisë! Duhet të reagojë edhe NATO dhe Perëndimi, pasi kjo qasje e Serbisë është kërcënuese edhe për stabilitetin dhe sigurinë në Ballkan. Apo lëviz drejt Ballkanit strategjia e re ruse, pas asaj që ndodhi në Nagorni Karabah?

Tërheqja e paraleleve mes Kosovës dhe rastit të Nagorno-Karabah, vjen vetëm pas dy muaj e ca nga agresioni ushtarak serb mbi (Banjskë), ku as Shtetet e Bashkuara dhe as BE-së nuk morën ndonjë masë ndëshkuese ndaj Beogradit. Ka qenë e qartë se mungesa e ndonjë mase ndëshkuese ndaj Beogradit do të ndikoj në trimërimin e politikës hegjemoniste.

Në nëntor të vitit të kaluar Vuçiq dhe Alijev në Beograd dhe nënshkruan Memorandumin për themelimin e Këshillit për Partneritet Strategjik. Për të reduktuar varësinë nga gazi rus, Serbia, me mbështetjen e Bashkimit Evropian, po ndërton një gazsjellës për në Bullgari, i cili është pjesë e Korridorit Jugor të Gazit, i cili do të sjellë gaz nga Azerbajxhani.

Midis Serbisë dhe Azerbajxhanit marrëdhëniet bilaterale janë në një “nivel shumë të lartë” dhe gjithashtu Vuçiq nuk kalon rast pa falënderuar Azerbejxhanin për “respektimin e integritetit territorial dhe sovranitetit të Serbisë”. Pos tjerash, kjo lidhje vjen edhe për faktin se Azerbajxhani nuk e njeh pavarësinë e Kosovës.

Dhe në vend se komuniteti ndërkombëtar t’i kundërvihet kësaj qasje hegjemoniste, ai vazhdon të mbështesë “krijimin e Asociacionit të Komunave Serb të Republikës së Kosovës. Shtrohet pyetja, pse Kosova duhet të ndjek një projekt të tillë kur Serbia nuk shfaq prirje as minimaliste për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Nëse tani e përdor paralelen e Nagorni Karabahut si mundësi që duhet ndjekur, nëse do të thirret në modelin e dy gjermanive që përfundoi në riunifikim.

Rasti i Gjykatës Speciale ka treguar se Kosova nuk duhet të jetë naive, pa njohje të ndërsjellë Kosova nuk ka asnjë detyrim të bëjë asociacionin, aq më pak kur Serbia tregon hapur se ka synim invazionin ushtarak, për çka blen dhe armatoset në katër anët. Më shumë se për asociacion, Kosova ka nevojë për njohje nga të gjitha vendet e BE-së dhe nëse për asgjë, një hap i tillë do ta bënte Brukselin një ndërmjetës të paanshëm.

Prof.dr.Lush Culaj/

Ndarja e Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare nga Konferenca e Ambasadorëve në Londër më 1913, ishte zanafilla e problemit kombëtar. Këtu filluan përpjekjet për çlirim në trevat e pushtuara. Në Paqen e Versajës, doktrina e Uilsonit (Wilsonit) shprehte në thelb qëndrimin amerikan kundër konceptit evropian të ekuilibrit të forcës dhe imoralitetit të zbatimit të realpolitikës. Uilsoni (Wilsoni) dhe Amerika ishin për një rend të ri botëror të dominuar nga demokracia, nga sigurimi kolektiv dhe e drejta e popujve për vetëvendosje. Noli kishte biseduar para konferencës me presidentin Uilson, duke i folur për pavarësinë e Shqipërisë. Uilsoni i kishte thënë: “Unë do ta kem vetëm një zë në Konferencën e Paqes dhe unë do ta përdor zërin tim në të mirë të Shqipërisë’’.

SHBA dhe Anglia gjatë fillimit të Luftës së Dytë Botërore aktivitetin e tyre në viset shqiptare e zhvilluan përmes misioneve të tyre ushtarake e civile. Ruzvelti e mbivlerësonte mundësinë e ndikimit të Britanisë së pas Luftës së Dytë Botërore, duke i kërkuar asaj të merrte përsipër mbrojtjen dhe rindërtimin e Evropës. Si gjatë luftës edhe pas saj, amerikanët dhe anglezët kishin afërsi diplomatike në politikën e jashtme. Që nga ajo periudhë, edhe çështja e Jugosllavisë, të krijuar, komuniste e në kuadër të saj edhe çështja e shqiptarëve në Jugosllavi, ishin në fokusin e diplomacisë amerikane.

Libri fillon me dokumentet që përshkruajnë zhvillimet politike ne Jugosllavi dhe Shqipëri pas Luftës së Dytë Botërore, me theks të veçantë për Kosovën, që edhe pse ishte e bashkuar me Shqipërinë, pas përfundimit të luftës, u aneksua nga jugosllavët., Qeveria e Tiranës nuk kishte reaguar për gjendjen e rëndë dhe dhunën që ushtronin jugosllavët kundër shqiptarëve të Kosovës. Ndikimi dhe pesha reale e këtij vendi të madh në vendimmarrjet më të rëndësishme të botës do të ndihej me vonë, e në veçanti pas Luftës së Dytë Botërore.

Trajtimit të kësaj diplomacie nga aspekti i dokumentacionit arkivor, iu qas me sukses studiuesi Lulzim Nika. Përmbledhja dokumentare “Kosova në dokumentet amerikane 1945-1999” është rezultat i punës disavjeçare të tij në arkivat e SHBA-së. Dokumentet e hulumtuara, të grumbulluara dhe sistemuara në këtë vëllim, botohen për herë të parë të plota dhe pasqyrojnë një periudhë të re të Kosovës, e cila fare pak është ndriçuar, e sidomos qëndrimi i diplomacisë amerikane në raport me Kosovën. Ato përbëhen nga raportet e ndryshme të Departamentit Amerikan të Shtetit (U.S. Departament of State), të konsullatave apo nënkosullatave.

Plenumi i Brioneve ishte në fokus të Shërbimit Intelegjent Amerikan dhe u cilësua si lufte e ashpër në mes fraksioneve politike në Partinë Komuniste Jugosllave, mes Titos dhe nacionalizmit serb, që përfaqësohej nga Aleksander Rankoviqi. Këto vendime u reflektuan edhe në Kosovë, në liberalizimin e jetës politike dhe kulturore të shqiptarëve ne Kosovë, dhe avancimi i autonomisë së Kosovës deri në kushtetutën e vitit 1974.

Libri, në mënyrë të sinkronizuar, vazhdon me dokumente të arkivit të presidentit R. Regan për zhvillimet politike të viteve ’80, me ç’rast shqiptarët e Kosovës demonstruan për barazimin e statusit politik të Kosovës me republikë. Në këtë libër janë edhe dokumentet, të cilat dëshmojnë për vizitën e Leka Zogut në Uashington.Në libër janë edhe shumë dokumente të rëndësisë së veçantë për zhvillimet politike në Kosovë gjatë viteve të ’90-ta, ku pasqyrohet interesimi i vazhdueshëm i qeverisë amerikane për Kosovën dhe zhvillimet politike të kohës. Biseda e presidentit Xhorxh Bush me presidentin jugusllav, dëshmon për interesimin e veçantë të Shtëpisë së Bardhë, duke kërkuar kthimin e autonomisë se vitit 1974 për Kosovën dhe respektimin e të drejtave të shqiptarëve.

Duke kuptuar se çështja e Konferencës të Rambujesë, në fakt, ishte çështje fillestare e zgjidhjes së çështjes së Kosovës dhe duke e parë ecurinë e ngjarjeve në terren, edhe faktori shqiptar reagoi konform sugjerimeve të miqve ndërkombëtarë, në përgjithësi, e sidomos amerikan, në veçanti. Ky reagim i dha impulse pozitive procesit në favor të zgjidhjes së çështjes së Kosovës.

Çdo përpjekje për trajtim diplomatik, në rrafshin teorik apo historik, kërkohet të bëhet duke e pasur gjithnjë të qartë ndikimin e politikës së forcës, të së drejtës ndërkombëtare dhe të diplomacisë. Gjersa politika vepron paqësisht ose me forcë, sikurse edhe e drejta ndërkombëtare që imponon zgjidhje paqësisht ose me forcë, diplomacia është art i negociatave dhe instrument i zgjidhjeve paqësore të problemeve, ose i parandalimit të tyre. Në këtë kontekst, studiuesi Nika, përmes dokumenteve, fakton veprimtarinë e lëvizjes paqësore, e prirë nga presidenti historik Ibrahim Rugova për ndërkombëtarizimin e çështjës së Kosovës, duke konkluduar se ajo kishte luajtur një rol të rëndësishëm.

Autori, shumë dokumente të shërbimeve sekrete amerikane, do t’ua sjellë lexuesve dhe studiuesve të rinj, që do të jenë të një rëndësie të veçantë, duke e ditur rolin vendimtar të qeverisë amerikane për ndalimin e makinerisë ushtarake serbe. Dokumentet janë të përzgjedhura me mjeshtri nga studiuesi Nika, duke e pasur përherë në fokus çështjen e Kosovës dhe rolin vendimtar të SHBA-së në zgjidhjen e krizës jugosllave në përgjithësi, dhe atë të Kosovës, në veçanti.

Dokumentet janë mbështetur kryesisht në trajtimin dhe shtjellimin e materialeve nga dora e parë, pra burime arkivore (letra, dokumente, akte, marrëveshje shtypi etj). Për autorin, shfrytëzimi i materialeve të shumta burimore nga arkivat e SHBA-së, ishte ndihmesë e madhe që përmes dokumentacionit të godasë cakun. Materiali pasqyron mjaft qartë edhe rolin e kongresmenëve dhe senatorëve përmes letrave drejtuar Shtëpisë të Bardhë, me ç’rast shprehnin shqetësimet për situatën e rëndë në Kosovë dhe domosdoshmërinë e zgjidhjes së këtij problemi. Gjithsesi pasqyrohet edhe kontributi i palodhshëm i lobit shqiptaro-amerikan.

Dokumentet e përgatitura me pedantëri nga Nika, konstatojnë se përpjekjet e shqiptarëve të Kosovës, të UÇK-së, për dalje nga okupimi, kanë qenë të pamjaftueshme për sukses, prandaj ishte si domosdoshmëri e diplomacisë amerikane të vinte në shërbim të këtij qëllimi, forcat ushtarake të NATO-s. Në kuadër të kësaj, për studiuesin, sulmet e NATO-s, të kryesuara nga SHBA-ja dhe roli i presidentit Bill Klinton ishin të një rëndësie të veçantë. Gjithnjë, mbështetur në dokumentacion, Nika konkludon më të drejtë se Kosova u bë shtet në kuadër të procesit të shpërbërjës së ish-Jugosllavisë, e jo si ndërhyrje e faktorit ndërkombëtar vetëm për ta zgjidhur çështjen e Kosovës. Me të drejtë, mund të konstatojmë se ky vëllim dokumentesh nuk është një libër i thjeshtë, por një përmbledhje faktografish historiko-shkencore për njohjen e së vërtetës së diplomacisë amerikane në raport me Kosovën.

Botimi, i cili vlerësohet për forcën e argumenteve, si dhe besnikërinë e dokumenteve, është një kontribut dhe si i tillë do të duhej të ishte në funksion të dijes historike dhe diplomatike. Në rrafshin metodologjik, lexuesi ka para vetes një pasqyrë të ngjarjeve sa më komplete, duke mos i shkëputur ngjarjet nga konteksti historik, dhe e përbëjnë boshtin e kësaj përmbledhje dokumentare. Nika në këtë vëllim dokumentesh ka qëllim mjaft të qartë, duke spikatur në të gjitha drejtimet e kjo përputhet më përpjekjet diplomatike amerikane në ato vite të mëdha të përcaktimit të fatit të Kosovës. Presidenti Uilson dhe SHBA-të, për përpjekjet e tyre për ta ndihmuar çështjen shqiptare mbeten në memorien e shqiptarëve. Për këtë ka mjaft dëshmi.

Nga e tërë kjo mund të përfundojmë se diplomacia është më e pasur me faktografi të re, ndërsa historianët, dhe të gjithë lexuesit, te kjo përmbledhje dokumentare gjejnë ngjarje dhe momenteve diplomatike të panjohura më parë.

Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani së bashku me kryetarin e Kuvendit, Glauk Konjufca, ministra dhe deputetë kanë bërë homazhe komandantit të UÇK-së, Adem Jashari, familjes Jashari si dhe heroit Isa Boletini.

Postimi i plotë i Presidentes:

Sot, bashkë me Kryetarin Konjufca, ministra e deputetë, i bëmë homazhe trashëgimisë së shquar të kryeheroit dhe komandantit të UÇK-së, Adem Jashari, familjes Jashari si dhe heroit Isa Boletini. Këto dhe shumë figura të tjera të jashtëzakonshme të historisë sonë, u bënë emblemë e lirisë dhe e pavarësisë së Kosovës dhe asaj të Shqipërisë.

Guximi, sakrifica dhe përkushtimi i tyre për kombin tonë janë trashëgimi e përhershme dhe udhërrëfyese për brezat.

Lavdi jetës dhe veprës së Adem Jasharit, Isa Boletinit dhe gjithë dëshmorëve të kombit tonë!

Në prag të festës së madhe të flamurit kombëtar, një ditë para 28 Nëntorit, Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, mori pjesë në Forumin e Zhvillimit Rajonal Kosovë-Shqipëri me temë “Mundësitë e bashkëpunimit rajonal Kosovë-Shqipëri”, një organizim i Ministrisë së Zhvillimit Rajonal, që u mbajt në ambientet e Pallatit të Kulturës, në komunën e Gjakovës.

Në fjalën e tij hyrëse, kryeministri Kurti, cilësoi se është shumë domethënës fakti që kjo konferencë po mbahet në Gjakovë, dhe pikërisht një ditë para 28 Nëntorit, datës së kurorëzimit të rrugëtimit kah shtetimi i shqiptarëve.

“I gjithë bashkëpunimi i dy shteteve tona duhet të udhëhiqet nga ideja e lehtësimit të jetës së qytetarëve, deri të ndjesia e të jetuarit në të njëjtin vend, në të njëjtat vlera, nën të njëjtat ligje dhe rregulla, pa pengesa dhe pa ndryshime të cilat vështirësojnë ose ngadalësojnë komunikimin dhe veprimtaritë e përditshme të tyre”, tha kryeministri.

Kryeministri Kurti, gjatë pjesëmarrjes së tij në këtë Forum, prezantoi të arriturat gjatë këtyre dy viteve e gjysmë midis dy qeverive, të dy republikave asaj të Kosovës dhe të Shqipërisë, duke treguar se janë arritur dhe vënë në zbatim 58 marrëveshje të reja, ose gati 1/3 e të gjitha marrëveshjeve, me ritëm gati 4 herë më të shpejtë se gjatë gjithë viteve të mëparshme, nga 184 marrëveshje sa ishin gjithsej. Po ashtu ai shtoi se marrëveshjet e arritura dhe në realizim e sipër e korrigjojnë të kaluarën izoluese dhe hapin mundësi e shanse të reja për ndërmarrësit, për studentët, për qytetarët si prodhues e si konsumatorë.

Në mesin e marrëveshjeve theksoi atë të për lidhjen hekurudhore Prishtinë-Durrës, të cilën e konsideroi si marrëveshje dhe projekt madhor.

Ai bëri të ditur se Qeveria e Republikës së Kosovës është infrastrukturë për t’ju ndihmuar e nuk ka datë më të mirë sesa festat e nëntorit, sesa 28 Nëntori i nesërm, që të bëjnë bilancet e të arriturave dhe teksa kujtojnë ata që sakrifikuan për vendin e tyre.

Gjatë kësaj ngjarje, ai u shpreh se lehtësimi i tregtisë, heqja e barrierave tregtare dhe promovimi i lëvizjes së lirë të qytetarëve, janë hapa të rëndësishëm drejt integrimit të përbashkët ekonomik. Këtu ai veçoi hapjen e dy zyrave doganore të Republikës së Kosovës në Durrës dhe në Porto – Romano, përmes së cilave Kosova ka arritur të ketë qasje në det.

“Aty bëhet zhdoganimi i të gjitha mallrave me destinacion Kosovën duke u ardhur në ndihmë drejtpërdrejt bizneseve që tashmë i kanë kursyer 9 milionë euro. Dhe në bazë të shënimeve të fundit 30 për qind e mallrave të cilat vijnë në Durrës e kanë për destinim Kosovën”, u shpreh kryeministri, para se të shtoj se investimet nga Shqipëria në Kosovë në vitin 2022 kanë arritur vlerën prej gati 80 milionë nga mbi 15 milionë sa ishin në vitin 2019, deri sa fliste për rezultatet e bashkëpunimit ndërmjet dy republikave.

Në fund të fjalës së tij, ai i urojë të gjithëve Urime 28 Nëntorin.

Të pranishëm përkrah kryeministrit në këtë Forum, ishin ministri i Zhvillimit Rajonal, Fikrim Damka, ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, këshilltarja nga ambasada e Shqipërisë, Pranvera Teli si dhe zëvendësministrat Ali Tafarshiku, nga ministria e Zhvillimit Rajonal, dhe Agron Dobruna nga ministria e Financave, Punës dhe Transfereve.