Miftar Tërshnjaku
Kryetar i Shoqatës “Fan Noli” – Stockerau, Austri/

Në zemër të kryeqytetit imperial të Evropës- në Vjenën e lashtë, aty ku historia frymon në çdo gur, u shkrua para ca dite një tjetër faqe krenarie për shqiptarët e mërgatës: promovimi i Shoqatës së Letërsisë Shqiptare “Fan Noli – Stockerau, Austri”, një natë e rrallë që gdhendi gjurmë të thella në shpirtin e çdo të pranishmit të gjakut shqiptar. Në këtë organizim me peshë kombëtare, si dy flakadanë drite mbi mallin shqiptar, u ndriçuan Dy Krenat e Shqiponjës: Poetja Lola Shehi dhe Artistja Flutura Maçi – dy motra të shpirtit kombëtar, dy zëra të letërsisë e artit, që si dy krahë Shqiponjë të një kombi u hapën për të përqafuar mërgatën shqiptare me krenari mall e dashuri.

Nën drejtimin vizionar të kryesisë së shoqatës së mërgimtarëve Shoqatës së Literaturës Fan Noli -Stockerau: Kryetar: Akad. M.Sc. Miftar Tërshnjaku, Nënkryetar: Akad. Prof. Gjergj Rrustaj, Sekretar i Përgjithshëm: Akad. Eu-Politikani Setki Ibraimi, kjo mbrëmje u shndërrua në një tribunë të lavdisë së shkrimeve në gjuhën shqipe dhe të fjalës dhe emrit të shenjtë shqiptar. Poetja Lola Shehi hapi udhën me një intervistë përplot ndjenjë me prof. Gjergj Rrustajn, rreth librit “Një koment i ikur” – një rrëfim që ndriçon errësirën e një kohe të dhimbshme, të përgjakur, ku Kosova lindi nga dhimbja drejt lirisë. Më pas, ajo u ndal me thellësi në poezitë e librit “Për një komb e një flamur” të poetit të njohur Miftar Tërshnjaku, ku fjala poetike rënkon për bashkimin kombëtar, për gjakun që s’u tha, për kufijtë që s’u shkrin e nuk u bashkuan, por të ruajtura në poezit e tuaj dhe të çdo autori.

Në vijim, Artistja Flutura Maçi – një emër që shndrit si yll në artin shqiptar – solli në skenë intervistën dyditore me Eu-politikanin Setki Ibraimi, një figurë e përkushtuar në shërbim të mërgatës. Fjalët e tij, me urtësinë e një atdhetari dhe vizionin e një europiani të vërtetë, prekën çdo shpirt të pranishëm.

Dhe si kurorë e kësaj mbrëmjeje: Ora 20:00 – Imperial Sallë, Royal Orchestra Wien. Një koncert me tinguj të artë që dridhën murët e sallës perandorake dhe zemrat tona shqiptare. Këtu në Vjenë. Falënderim i përjetshëm për Adrian Fejzullahun,Agon Fejzullahun dhe Fitim Velija, që ofruan bileta speciale imperial dhuratë për shkrimtarët, artistët dhe përfaqësuesit e tanë, si dhe për mikpritësin e pijeve Alfons Fejzullahu – i cili shpërndau bujari shqiptare në mes të një Europe që admiroi n’krenari.

Por mbrëmja nuk përfundoi aty…,pasë tingujve klasikë muzikorë u shfaq mikpritja shqiptare: Në orët e vona, në Cafe Schwarzenberg – një kafe historike artistike ku shpirti i artit dhe letrës gjuthmon gjallëron – ne shqiptarët u mblodhëm nën shijen e një kafeje e pije tradicionale me një përqafimi kombëtar. Aty, nën mikpritjen dhe gatishmërin e Setki Ibraimit, u tha fjala e fundit: Shqipëria është këtu, ku ka zemra që rrahin shqip!Ku ka shpirrt në ngjyrën kuq e zi.

Të nesërmen, me lot mallëngjimi, me përqafime e urime, kryesia e shoqatës përcolli për në aeroport dy krenat e shqiponjes Arbrore – Flutura Maçin dhe Lola Shehin – me urimin e madh: Mirupafshim motra të shenjta, dhe mirë se vini në tetor 2025, për ta ndriçuar sërish skenën tonë! Qofshit faqebardhë gjithmonë.

Sokol Paja/

Garfield, New Jersey, 24 Maj 2025 – Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikanë dhe Aleanca Shqiptare e New Jerseyt promovuan dy vepra letrare të shkrimtares Age Gjokaj Ivezaj “Kush na mallkoi” e “Pikëllim dhe Shpresë”. Studiues të letërsisë, shkrimtarë, kritikë letrarë, gjuhëtarë e gazetarë analizuan, nderuan e vlerësuan krijimtarinë e Age Gjokaj Ivezaj si një kontribut të rëndësishëm në letërsinë e mërgatës shqiptare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Zëvendëskryetari i qytetit të Garfield z.Kevin Kane në fjalën përshëndetëse theksoi se këto libra i flasin përvojës shqiptare dhe në shumë mënyra, ato rezonojnë me gjendjen njerëzore, përpjekjet tona, qëndrueshmërinë tonë dhe shpresat tona. Ndërsa merremi me historitë e Age Ivezaj sot, jo vetëm që po celebrojmë letërsinë, por po pranojmë gjithashtu forcën e komunitetit dhe rëndësinë e rrëfimit të historive në ruajtjen e kulturës dhe trashëgimisë.

Arjana Fetahu Gaba zëdhënëse e Aleancës Shqiptare të New Jerseyt theksoi se librat në gjuhën amtare kanë një ndikim shumë të madh për emigrantët dhe mbajtjen e identitetit të tyre kulturor e gjuhësor. Leximi i librave në gjuhën amtare ndihmon emigrantët të mbajnë të gjallë lidhjen me vendin e origjinës, zakonet, traditat dhe historinë e tyre. Librat në gjuhën amtare ndihmojnë në zhvillimin e fjalorit, aftësive të të lexuarit dhe të të shkruarit në gjuhën e tyre. Librat që ne kemi sjellë në këtë bibliotekë përmbajnë tregime që përçojnë vlera si ndershmëria, respekti, puna e ndershme, familja, etj. Këto ndihmojnë në edukimin moral të lexuesve, sidomos të rinjve, theksoi ndër të tjera zonja Arjana Fetahu Gaba.

Kryetarja e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë Dr. Yllka Filipi në kumtesën e saj “Vështrim i thelluar mbi romanin “Kush na mallkoi?” u shpreh se romani i shkrimtares Age Ivezaj, është një xhevahir demografik që dëshmon autoktonësinë e popullit shqiptar në shekuj në trojet e veta. Narracioni i zhdërvjellët në këtë vepër nis me jetën e përfundon me vdekjen njësoj si një segment ekzistencial i kufizuar nga të dy anët me fillimin dhe fundin e një sage kombëtare të limituar në kohë, por të shtrirë pafundësisht në vazhdimësi. Simbolika e vdekjes që dominon në vepër mbetet ende e paqartë dhe hermetike njësoj si terri që mistershëm fton yjet në lojën e shenjtë e të shkurtër të jetës. Kjo tendencë si qasje për të ndriçuar këtë lënde letrare zgjon vemëndjen e studiuesve, si në ritualin enigmatik që sjell thelbi i romanit bërthama e të cilit ngjizet nga rrahjet e zemrës së një dashurie të ndaluar me nëntëkst semantik tendencialisht të palidhur, po aq edhe në një vibrim shpirtëror tepër të guximshëm, tha ndër të tjera Dr. Filipi.

Shkrimtari dhe studiuesi Dr. Bexhet Asani në kumtesën “Saga e malësorëve në një roman” dhe “Një buqetë lulesh plot mall dhe atdhedashuri” theksoi se romani “Kush na mallkoi..?!” i shkrimtares Age Ivezaj, vjen në kohën kur te populli shqiptar shpërngulja kishte arritur kulmin. Këto pesëdhjetë vjet jo vetëm që u zbrazën fshatra të tërë, por u zbrazën edhe qytete kudo në trojet etnike shqiptare. Shpërngulje kaq masive nuk kishte përjetuar populli ynë që nga shekulli XV, që nga Moti i Madh, pas vdekjes së Gjergj Kastriotit Skënderbeut. Romani “Kush na mallkoi…?!” i Age Ivezajt do të mbetet një dokument faktografik i realitetit të hidhur shqiptar, pasqyruar në aspektin letraro- artistik dhe estetik. Mbase, edhe mund të mbeten edhe si dëshmi e kohës së ekzodit të shqiptarëve, nga ajo treve shqiptare prej nga vjen edhe autorja e këtij romani.

Kryetari i Aleancës Shqiptare të New Jerseyt z.Alban Gaba në bashkëpunim me Bibliotekën Publike të Garfield nderuan me Certefikatë Mirënjohjeje patriotët

Pjetër dhe Liljana Gashi për kontributin e tyre të shkëlqyer në komunitetin shqiptar në New Jersey.

Studiuesja e letërsisë Arjeta Kotrri – Ferlushkaj në kumtesën “Letërsia si mision” theksoi se duke qenë se kemi të bëjmë me letërsi qëllimore dhe shqetësimi autorial është përcjellja e mesazhit më shumë se sa lëvrimi tekstit në vetvete, amaneti i venë në kujtesën e Lekës nga të parët e tij godet drejt e në plagë. Ky paragraf ka histori, ka mirënjohje e falënderim, ka mesazh filozofik për jetën, ka dashuri të madhe për atdheun dhe ka gjithashtu shumë dhimbje. Pikërisht, përmes ndërthurjes së këtyre përjetimeve, autorjakërkon të arrijë të përçojë tek lexuesi mesazhet e saja tëmirëpeshuara dhe të identifikuara që në kapitullin e parë. Citojmë: “Amanet këtë tokë! Çdo gur e cep është larë me gjak nga tëparët tanë. Armiqtë kanë qenë të shumtë, na kanë pushtuar, por ne gjithmone kemi luftuar dhe kështu kemi mbijetuar. Jemi bërë edhe më të fortë, bash si këto gurë e këto shkrepatë maleve tona që na rrethojnë. Edhe nëna më ka thënë: jemi betuar se kurrë nuk do ta braktisim këtë tokë. Tokaështë e jona e ne, jemi të kësaj toke, jemi NJË dhe tëpandarë.”

Studiuesi Prof. Besim Muhadri në kumtesën “Vështrim kritik mbi përmbledhjen poetike “Pikëllim dhe shpresë” të Age Ivezaj” nënvizoi se poezia e Age Ivezajt është një thirrje e brendshme që vjen nga thellësia e mallit për atdheun dhe përvijon një ndërthurje të natyrshme mes dhembjes dhe shpresës. Në tërësi,

“Pikëllimi i shpresës” është një vepër që ruan identitetin ndërmjet vargut dhe nje dëshmi se fjala poetike mbetet strehë e qëndrueshme për kujtesën dhe njenjën, sidomos në kohë kur atdheu është larg, por gjithmonë i pranishëm në shpirt.

Poetja Arjana Fetahu Gaba emocionoi të gjithë pjesëmarrësit teksa recitoi poezinë

“Dëshira e mërgimtarit” shkëputur nga vëllimi poetik “Pikëllim dhe Shpresë” të autores Age Ivezaj Gjokaj.

Në analizën e titulluar: “Narracion i pikëllueshëm për fatin e keq në dashuri dhe emigracionin apo murtaja e bardhë për shqiptarët”, shkrimtari Mëhill Velaj emocionoi të pranishmit bashkë me djalin e Tomë Gjokaj, Palin dhe ka shkruar në kumtesë se fuqia narrative e Age Gjokaj – Ivezaj në romanin “Kush na ka mallkuar” ka një shtrirje shumë dimensionale duke u nisur nga jeta familjare, fisnore, krahinore e deri te ballafaqimet më ekzistenciale ekonomike e shoqerore ku individi i gjendur në mes të dilemes të heqi dorë nga e kaluara atdheu e familja detyrohet ta shkëpusë të kaluarën e tij nga shkaqe e rrethana demoniake të presionit politik. Ky roman është rrëfim i tronditjeve të mëdha që endezohen here rreth mergimit e here rreth vuajtjes, dashurisë, pësimit, vdekjes, e shpresës, tha ndër të tjera shkrimtari Velaj.

Në fjalën e mirënjohjes e falënderimit autorja Age Ivezaj Gjokaj theksoi se ky promovim është një përjetim i veçantë shpirtëror që më jep kurajo dhe frymëzim për rrugëtimin tim të mëtejshëm krijues. Vlerësimi nga kolegët është një nder për mua, motivim i madh që më jep forcë për të zgjeruar horizontin krijues. Veprat që po prezantoj sot janë një reflektim i këtyre përvojave, ndjenjave dhe mendimeve që kanë lindur gjatë shumë viteve. Çdo faqe është shkruar me dashuri e kujdes. Romani “Kush na mallkoi” ka të bëjë me shpërnguljet masive të shqiptarëve nën Mal të Zi dhe ish Jugosllavi në përgjithësi. Edhe pse ngjarja në roman zhvillohet në dy kontinente, lexuesi mund të jetë nga cili do vendbanim shqiptarë e ti duket se kjo dhimbje është identike dhe është përjetuar njësoj edhe në fshatin ose qytetin e tyre. Përmbledhja poetike “Pikëllim dhe Shpresë” është një vëllim poezish që jane krijuar gjatë një periudhe të gjatë kohore, këtë përmbledhje poezish ia kam dedikuar vëllait tim të ndjerë, Tomë Kolë Gjokaj, që vdiq shumë i ri, por la pas vepra te medhaja që nuk harrohen kurrë. Po e lexoj dedikimin që ia kam bërë vëllait tim. Me dashuri dhe respekt të pafund, kujtojë guximin dhe shpirtin tënd të pathyeshëm! Ky libër është një testament i dashurisë sime për ty dhe një kujtim i përjetshëm i kontributit tënd të jashtëzakonshëm për kauzën tonë kombëtare. Sakrifica jote e madhe dhe ndjenja e thellë e detyrës ndaj vendit janë një burim frymëzimi për të gjithë ne dhe atyre që të kanë njohur. Edhe pse nuk je fizikisht mes nesh, prania jote jeton në çdo faqe të këtij libri, tha shkrimtarja Age Ivezaj Gjokaj.

Ky aktivitet i shkëlqyer kulturor e atdhetar u ndoq dhe në mediat e Tiranës përmes lidhjes direkte falë gazetarit dhe analistit të shquar Denion Ndrenika.

Revolta e Spaçit (21 – 23 maj 1973) përbën një pikë kulmore në historinë e qëndresës antikomuniste, por edhe të lëvizjes për liri e demokraci Shkaqet e kësaj revolte ishin kushtet çnjerëzore në të cilat vuanin të burgosurit e burgut, puna e tyre skllavëruese, përdorimi i torturave psikologjike dhe fizike, si edhe gjendja e mjeruar e popullit nën diktaturën komuniste, kundër së cilës ata u ngritën dhe qëndruan heroikisht.

Revolta e të burgosurve të Spaçit ishte një lëvizje politike. Ajo vërtet shpërtheu në mënyrë spontane në mbrojtje të jetës së shokut të tyre Pal Zefit, por menjëherë mori formë të përgjithshme e të organizuar me një shtab drejtues e me kërkesa kryesisht politike të përcaktuara. Parullat kryesore të revoltës ishin: “Nuk pranojmë të shkojmë në punë. Qeveria komuniste e Tiranës është e poshtër. Kjo qeveri së shpejti do të përmbyset. S’ka liri, s’ka demokraci, ka vetëm diktaturë. Duam drejtësi. Ushtria është me ne. Vëllezër ushtarë, hidhni armët e bashkohuni me në! Poshtë komunizmi! Poshtë Enver Hoxha! Duam bashkim me Evropën e lirë! Rroftë Evropa e lirë! Ja vdekje, ja liri, nuk shkojmë më në galeri!” etj. Heronjtë e Revoltës së Spaçit ishin Pal Zefi, Skënder Daja, Dervish Bejko, Hajri Pashaj – si dhe protagonistët kryesorë: Luan Burimi, Dashamir Kazazi, Hodod Sokoli, Luan Koka, Sami Dangëllia, Paulin Vata, Syrja Lame, Fadil Dushku, Gëzim Medolli, Demir Pojani, Kostandin Papaj, Rexhep Lazri, Ferit Kumanaku, Pal Marku, Bedri Çoku, Murat Marta, Jonuz Norja dhe pjesëmarrësit e tjerë: Çaush Çoku, Ndrec Çoku, apo flamurtari që mbante lart flamurin pa yll, Seliman Çuni, Sherif Allamani, Haxhi Bena, Mersin Vlashi që vizatoi shqiponjën në flamurin e kuq, Naim Pashai, Napolon Koleci, Shuaip Seti, Nuredin Vargo e mjaft të tjerë. Pas përleshjeve me gardianët e policët, pas shpërthimit të dyerve të birucave, pas thyerjeve të tabelave të emulacionit, ballafaqimeve dinjitoze me autoritetet e shqetësuar të burgut, me drejtorin e përgjithshëm të policisë dhe zëvendësministrin e Punëve të Brendshme, Feçor Shehu, të cilit ia ktheu vëndçe Hajri Pashai: “Së shpejti do të vini ju këtu, në vendin tonë. Ju jeni qeveri e poshtër, e gjakosur, që shtypni popullin dhe këtu do ta paguani së shpejti” etj. Po akti më madhor ishte heqja e flamurit të kuq mbi tarracë e mandej vendosja e flamurit me shqiponjën dykrenore, që u përshkrua nga plumbat, por nuk u ul dhe valoi për herë të parë në qiellin e tokës shqiptare, pas 30 vjetësh pa yllin e kuq, simbolin e komunizmit. Menjëherë pas shtypjes së revoltës, filloi gjyqi kundër organizatorëve e pjesëmarrësve të saj, në kundërshtim me premtimet e angazhimet demagogjike të mëparshme, për ta shuar revoltën. Gjykata e Lartë vendosi më 25 maj 1973 dënimin me pushkatim për Skënder Dajën, Dervish Bejkon, Hajri Pashain, dhe Pal Zefin, ndërsa për të tjerët ridënime me 25 dhe 20 vjet të tjera burg. Gjithsej 60 të ridënuar, që përbëjnë me qindra vite burgu.

Instituti i Studimeve Historike “Lumo Skendo”

Hamid Alaj/

Shoqata “Besi” dhe Shkolla “Fol Shqip”, me nxënësit e saj, me rastin e përfundimit të semestrit pranveror në shkollën P.S. 88 në Ridgewood, Queens, para një audience të gjerë prezantuan dramën “Dasma Jonë”, bazuar në librin “Dasma krajane dhe ceremoniali i saj” nga autori krajan Hamid Alaj.

Me këtë rast, dua të falënderoj udhëheqësinë e Shoqatës “Besi”, me në krye kryetarin z. Sejdin Xhaferaj, si dhe të gjithë këshillin drejtues për besimin që më dhanë për regjinë e kësaj drame. Pas një pune intensive, së bashku me ndihmës-regjisoret znj. Medina Xhaferaj, znj. Sabrina Xhaferaj, znj. Medina Hoxha, znj. Merime Asanaj dhe znj. Servete Xhaferaj, arritëm të sjellim një vepër të plotë dhe të denjë për traditën tonë.

Falë përkushtimit, pasionit dhe seriozitetit të tyre gjatë gjithë përgatitjeve dhe provave, puna jonë u kurorëzua me një paraqitje dinjitoze. Ato punuan pa u lodhur, me koordinim të shkëlqyer mes vete, duke dhënë shembull të vërtetë bashkëpunimi dhe profesionalizmi.

Nuk ka më bukur se të kujtojmë dhe të përcjellim, sado pak, traditat tona edhe këtu në mërgim – dhe t’i trashëgojmë ato te brezat e rinj të komunitetit tonë krajan.

Skenografia ishte në nivel të lartë artistik, e ndërtuar me elemente autentike të traditës krajane: qilima dhe struga, sofër me stola përreth, derë dhe mure të përfaqësuara nga “akshihanija” krajane – një punë mbresëlënëse nga skenografët që na rikthyen në të kaluarën tonë familjare.

Para publikut, të gjithë ishin të mrekullueshëm. Dua të theksoj se yjet e këtij prezantimi ishin vetë nxënësit: vogëlushët dhe vogëlushet me veshje tradicionale krajane, që përfaqësuan me krenari brezin e ardhshëm të komunitetit besian e krajan – e më gjerë, të gjithë shqiptarëve.

Pjesëmarrja ishte e jashtëzakonshme: prindër, të afërm dhe miq, të cilët e mbushën sallën dhe e përjetuan me emocion çdo moment. Secili rol u shoqërua me duartrokitje dhe këngë nga audienca, duke krijuar një atmosferë të paharrueshme.

Pas përfundimit të shfaqjes, Shoqata “Besi” ofroi ushqime dhe pije freskuese, duke mbyllur me një atmosferë festive dhe të ngrohtë.

Kjo dramë, si një sukses i përbashkët, do të publikohet së shpejti në kanalin tonë YouTube dhe në platformat e tjera.

Falënderoj sinqerisht të gjithë stafin organizativ për mundësinë që më dhanë të jem pjesë e këtij eventi. U ndjeva thellësisht i emocionuar dhe i privilegjuar që më besuan këtë punë. Qoftë për hajër në hapat e ardhshëm – sepse kjo dramë hapi një derë të re për të ruajtur dhe përçuar traditat tona edhe këtu në diasporë.

Ftoj që kjo dramë dhe këta pjesëmarrës të ftohen edhe në eventet tuaja – për një prezantim dinjitoz që nuk do t’ju zhgënjejë.

Urime dhe suksese të gjithëve që kontribuuan në realizimin e kësaj drame!

Urime dhe suksese në të ardhmen për Shoqatën “Besi” dhe Shkollën “Fol Shqip”!

Më 18 maj 2025, Shoqata Iliria në St. Louis organizoi një event të rëndësishëm me rastin e pesëvjetorit të themelimit të saj, duke e shoqëruar këtë përvjetor me Festën e Lakrorit, një manifestim tradicional që simbolizon trashëgiminë dhe mikpritjen shqiptare.

Aktiviteti u hap me fjalën zyrtare të z. Besian Gjika, kryetarit të Shoqatës Iliria, i cili prezantoi një rezyme të angazhimit 5-vjeçar të organizatës në mbështetje të komunitetit shqiptar. Në fjalimin e tij, ai theksoi arritjet e Shoqatës në ruajtjen dhe promovimin e identitetit kulturor, duke shprehur mirënjohjen për kontributet e anëtarëve, bizneseve dhe mbështetjen e të pranishmëve.

Pas fjalës së tij, senatori i Missouri-t Doug Beck, përshëndeti komunitetin shqiptar, duke vlerësuar rolin e tij në forcimin e diversitetit kulturor dhe integrimin shoqëror në St. Louis. Ai shprehu konsideratat e tij për Shoqatën Iliria dhe përgëzoi organizatorët për përkushtimin e tyre në ruajtjen dhe zhvillimin e traditave shqiptare.

Në vazhdim, të pranishmit shijuan ushqime tradicionale shqiptare të përgatitura me mjeshtëri nga amvisat e komunitetit. Një moment me rëndësi të veçantë ishte prezantimi i bizneseve Nova Cafe dhe Dea Market, të cilat ofruan një ekspozitë të produkteve të tyre, duke kontribuar në mbështetjen e sipërmarrjeve shqiptare në diasporë.

Po ashtu, z. Sokrat Bozo, koleksionist i njohur, prezantoi një koleksion unik me artefakte shqiptare, duke përfshirë fotografi me veshje tradicionale dhe foto të ndryshme me firnat e ndërtuesve të “Harkut të Saint Louis-it”, që pasqyroi ndërthurjen e kulturave dhe historinë e komunitetit.

Eventi përfshiu gjithashtu aktivitete argëtuese për fëmijët, të cilët morën pjesë në lojëra të ndryshme dhe në një ndeshje futbolli, duke sjellë një atmosferë festive dhe gjithëpërfshirëse. Një element kreativ i aktivitetit ishte edhe “face painting” i realizuar nga Erika Hajdini, e cila dekoroi fytyrat e fëmijëve me figura artistike dhe personazhe të ndryshme.

Ky aktivitet jo vetëm që përkujtoi rrugëtimin e Shoqatës Iliria, por edhe shërbeu si një mundësi e vlefshme për anëtarët e komunitetit shqiptar që të takohen, të ndajnë eksperienca dhe të forcojnë lidhjet ndërmjet tyre. Falë organizimit të suksesshëm dhe pjesëmarrjes së gjerë, kjo festë mbetet një moment domethënës në historinë e komunitetit shqiptar të St. Louis.