Imer Lladrovci/

Në fund të dhjetëvjeçarit të shekullit të kaluar, trysnia e shtetit serb mbi shqiptarët po rritej vazhdimisht. Kosova ngadalë, por sigurt po rrëshqiste drejt luftës. Në këtë rendje të çmendur drejt rrëmujës së madhe ishte pothuajse e pamundshme të ndryshohej kahu i historisë. Jo pse shqiptarët e donin luftën, por pse atyre ajo iu imponohej. Në këtë kohë u  bë  e qartë për këdo se liri të Kosovës nuk do të kishte pa luftë. Edhe shqiptarët kishin pasur iluzionet e tyre kur kishin dashur ta ndryshonin botën me idenë e paqës. Megjithatë, historia na mësonte se kurrë nuk kishte ndodhur asnjëherë që një pushtues të tërhiqej nga territori i pushtuar pa luftë. Por, siç shkruante filozofi gjerman Georg Friedrich Hegel se historia na mëson se njerëzit e shpërfillin atë, nuk duan të mësojnë nga ajo. Raportet serbo-shqiptare kishin qenë që në krye të herës tipike: pushtues- i pushtuar. Kishin qenë dhe kishin mbetur të tilla. Presidenti serb Sllobodan Millosheviq (Slobodan Milošević) nuk rezononte si një burrështetas që ofron zgjidhje për problemet politike, por si një politikan që  e di që zgjedhësi serb do ta ndëshkonte me votë çdo zbutje të kursit politik ndaj shqiptarëve, sepse dihej që problemit të Kosovës i kishte dhënë formë pikërisht politika e tij e pakomromis. Në fillim të karrierës së tij politike, ai kishte besuar se me forcë do të mund t‘i zgjidhte të gjitha problemet, tani në fazën e fundit të jetës së tij politike po e shihte se forca e tij nuk mjaftonte për ndryshimin e ëndërruar, sado që ai kishte realizuar pjesën më të madhe të asaj që kishte premtuar, por fitorja e tij ishte një fitore e Pirros dhe këtë gjë ai e dinte mirë, por  ishte tepër vonë për pendim, kështu që ai gjithçka do të investonte në ndëshkimin e shqiptarëve, dmth. në dëbimin masiv të tyre, duke realizuar për një kohë të shkurtër ëndrrën e shovinizmit serb për Kosovën porhuajse pa shqiptarë. 

Dihej nga të gjithë se Serbia e kishte marrë me luftë Kosovën në vitin 1913. Me përjashtim të propagandës serbe që e ushqente masën me iluzionin se një mobilizim i madh i serbëve mund ta ruante këtë krahinë brenda kufijve të shtetit serb. Dhe pa luftë Serbia  nuk ishte e disponuar tua dorëzonte Kosovën  shqiptarëve. Me forcë do ta mbajmë Kosovën si izraelitët Palestinën, bërtiste shkrimtari dhe ideologu i nacionalizmit serb, Dobrica Qosiq (Dobrica Ćosić). Propaganda serbe nuk kishte pushuar për më shumë se një shekull të fliste për idenë e Kosovës si Jerusalemin serb, kurse shqiptarët, në vetëmbrojtje të ekzistencës së tyre të zhveshur fizike, nuk kishin asnjë mundësi reale  për ta shmangur katastrofën, sepse serbët u kërkonin atyre hiq më pak se të dorëzoheshin, nëse donin të mbijetonin fizikisht. Por, cili shqiptar do ta pranonte një fat të tillë të robit! Shqiptarët thjesht donin që kjo luftë që po përgatitej të ishte një luftë dhe jo një masakër, siç projektohej në zyrat e shtetit serb. Zbulimi i operacionit „Patkoi“ e vërtetonte katërcipërisht këtë drojë shqiptare. „Patkoi“ nuk ishte një ide fikse që e prodhon frika e madhe dhe as obsesion patologjik. Ai nuk ishte asgjë  tjetër veçse një formë ushtarake operacionale e elaborateve serbe për zhdukjen e shqiptarëve. Serbët askund në hapësirën e ish Jugosllavisë nuk kishin qenë në gjendje të luftonin me formacione të organizuara ushtarake, por vetëm me popullsinë civile të paarmatosur. 

Ekzistojnë dëshmi të shkruara serbe, shqiptare dhe ndërkombëtare për luftën kundër shqiptarëve në fillim të shekullit XX, kështu që kushdo që do të donte të informohej objektivisht, kishte material të mjaftueshëm për  rrjedhat e luftërave ballkanike në vigjilje të Luftës së Parë Botërore ku lufta kundër shqiptarëve  përbënte një element qenësor. Mjafton të kujtojmë shkrimet e serbëve Dimitrije Tucoviq (Dimitrije Tucović) dhe Kosta Novakoviq ( Kosta Novaković), raportet për Vatikanin të kryeipeshkvit shqiptar të Shkupit e Prizrenit, imzot Lazër Mjeda, pastaj librat e austriakut Leo Frojndlih (Leo Freundlich) „ Golgota shqiptare“ që bazohet në raportet e Lazër Mjedës dhe artikujt  e gazetarit rus  Leo Trocki (Leo Trotzki) që u botuan fillimisht  në gazetën ruse „ Kijewskaja mysl“ (Киевская мысль) dhe që më vonë  në trajtë të librit me titullin domethënës „Luftërat ballkanike“. Në fund të shekullit XX ekzistonin konstelacione të tjera në Ballkan, në Europë dhe në botë. Serbët e dinin këtë gjë. Madje në zyrat më të larta të shtetit të tyre ky realitet njihej, mirëpo nuk ekzistonte vullneti politik për një zgjidhje paqësore. Sipas ish ministrit të jashtëm të Jugosllavisë, shkrimtarit Vuk Drashkoviq (Vuk Drašković) presidenti serb Sllobodan Millosheviq e shikonte Kosovën si një gur mulliri në qafën e Serbisë, ndaj dhe bënte një politikë vetëvrasëse të luftës me shqiptarët, në mënyrë që të lirohej nga ky problem dhe ithtarët e tij të mos e hetonin tradhëtinë. Kjo paraqitje e politikës serbe të kohës gjen shpjegim të shkëlqyer në aktet e terrorit shqiptar në Likoshan, Çirez dhe,  në mars, në Prekazin e Jasharajve legjendar. Në Likoshan e Çirez serbët masakruan civlët shqiptarë, kurse në Prekaz policia serbe, që ishte më shumë se polici, hasi në rezistencë të madhe të familjes Jashari dhe të banorëve të tjerë të fshatit. Edhe këtu serbët kryen masakra mbi fëmijë, gra, pleq, e civilë, por këtu u luftua edhe si UÇK.

Po bëhej thuajse një shekull i tërë që kur Kosova ishte vënë nën sundimin e fqinjit të saj të veriut. Serbët,  pas dështimit të daljes në Adriatik përmes Bosnjes, siç na dëshmon në librin e tij filozofi i ri serb Aleksandar Pavlović („Imaginarni Albanac : Simbolika Kosova i figura albanca u srpskoj kulturi“) „Shqiptari imagjinar: Simbolika e Kosovës dhe figura e shqiptarit në kulturën serbe“, daljen në Adriatik po përpiqeshin ta realizonin përmes tokave shqiptare në veri e në verlindje të Shqipërisë së atëhershme etnike. Në shekullin XIX u krijua miti i Betejës së Kosovës dhe miti i serbëve që ishin asimiluar përmes fesë islame në shqiptarë: të të ashtuquajturëve arnautashë. Sipas Beogradit politik, shqiptarët nuk e dinin se ishin serbë që flisnin shqip, ndaj dhe  toka që e banonin nuk i takonte Shqipërisë, por shtetit serb që tashmë ekzistonte dhe kishte krijuar një mbështetje të madhe jo vetëm në Rusi, e cila kishte nevojë të madhe për Serbinë për politikën  e saj ballkanike, por edhe në Europë ku kishte që prej kryengritjeve serbe një simpati të madhe për luftën e tyre kundër Turqisë. Këtë opinion të favorshëm elita politike dhe kulturore serbe donte ta përdorte  për ekspansion territorial të shtetit të ri serb. Miti,  gjithmonë në bërthamën e tij, ka një të vërtetë që zbërthehet e fragmentarizohet në shërbim të një politike të caktuar. Dhe pikërisht kjo po ndodhte në rastin serb. E vërteta është se ka pasur një popullsi sllave që është shkrirë në popullsinë vendëse, mirëpo kjo ka ndodhur shumë kohë përpara se të vërrshonin ushtritë  osmane si pushtuese në këto anë. Pastaj përmasat e elementit sllav kanë qenë krejt të tjera nga ato që i paraqiste miti: shqiptarët kishin mbetur shqiptarë edhe përkundër bashkëjetesës shekullore dhe interferimit me sllavët e atëhershëm që u dynden,  kështu që propaganda në favor të  ekspansionit politik i fqinjëve të tyre ishte me të vërtetë një paturpësi e madhe. Historia e vërtetë nuk kthehej lehtë në shërbëtore  të politikës. Ajo, historia, fliste në favor të shqiptarëve dhe jo të serbëve. Në studimet e gjenetikës së populacionit, sipas studimeve më të reja, shohim se në genomin serb janë të pranishëm shqiptarët dhe paraardhësit e tyre me rreth 40%, pra shumë më tepër se në genomin shqiptar ku sllavët, jo serbët, janë të pranishëm me 15%. Serbët do të duhej t‘i kërkonin në mesin e tyre ilirët e arbanasët e mesjetës së hershme dhe shqiptarët e asimiluar në serbë pas Krizës Lindore. Miti i tyre politik ishte konstruktuar për nevojat e  politikës ekspansioniste, ngase e vërteta historike kishte qenë krejt ndryshe. Megjithatë, serbët u treguan kokëfortë dhe vazhduan me politikën e tyre kundërshqiptare, e cila arriti deri në brezin tonë. 

Me 28 shkurt 1998 në klubin shqiptar“ 7 shtatori“ të Wuppertal-it u mblodhën shumë mërgimtarë për t‘u informuar për mënyrën sesi ta ndihmonin financiarisht përmes fondit „Vendlindja thërret“ Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës. Në këtë tubim folën, Xhemajl Fetahaj,Sabri Kiçmari dhe Unë. Në atë tubim Xhemajl Fetahaj mori vendimin për t‘u kthyer në Kosovë ku ai do të vritej rreth një vit e  gjysmë më vonë  në Koshare, në fund të majit të vitit 1999, vetëm pak ditë para se nënshkruhej kapitullimi i ushtrisë serbe në Kumanovë dhe ushtritë e vendeve të NATO-së të marrshonin në vendin tonë. Tubimi u mbajt pikërisht në ditën kur serbët kryen masakrën e parë në Likoshan dhe në Qirez. Ne e dinim se po luftohej në Kosovë, por nuk dinim pothuajse asgjë konkretisht.Pas mbarimit të tubimit shkuam të Halim Baraliu në qytetin Schwelm se bashku me disa veprimtarë ku morëm thirrje telefonike nga baci Feh(Fehmi Lladrovci)nga rrethi i Mynhenit (München). Ai na dha një informacion të saktë për atë që kishte ngjarë në Likoshan e Qirez dhe shprehu bindjen se tashmë lufta me serbët kishte filluar dhe nuk do të kishte kthim pas. Duhet shtuar se ai dhe askush tjetër në këtë moment nuk dinte gjë për synimet e politikës serbe, se disa ditë më vonë trupat e armatosur serbë do t’ia mësynin familjes Jashari, për të tretën herë. Gjashtë muaj më vonë ai vetë do të ishte në shënjestër të ushtrisë serbe dhe bashkë me gruan e tij, Xhevë Krasniqi-Lladrovci, dhe një grup luftëtarësh së brigadës, që e udhëheqte, do të binte në fushën e luftës. 

Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës filoi me 5 mars me sulmin serb mbi familjen Jashari dhe zgjati deri me 7 mars të vitit 1998. Adem Jashari nuk ishte një luftëtar i zakontë i UÇK-së. Ai ishte kryekomandanti i saj, që kishte luftuar edhe në Likoshan. Në luftë u përfshi edhe vëllau i tij Hamzë Jashari dhe babai i tij plak, Shaban Jashari, dhe gjithë anëtarët e tjerë, gra e fëmijë. Ata rezistuan disa ditë, por arsenali i tyre i armëve ishte ku e ku më i dobët se i sulmuesëve që jo vetëm ishin të armatosur shumë më mirë, por ishin, edhe nga pikëpamja e numrit, në epërsi të dukshme. Sidoqoftë, familja Jashari nuk kishte ndërmend të dorëzohej. Në një intervistë për BBC-në, pas sulmit të dytë, plaku Shaban Jashari kishte thënë se nuk kemi ku të shkojmë përtej shtëpisë. Qëndresa e familjes qe paralajmëruar, por sikur nuk besonte askush që mund të ndërhynte në atë që do të ndodhte.  Serbët, disa ditë më herët në Likoshan e në Qirezë, kishin treguar se nuk ndaleshin para asnjë krimi, sado i shëmtuar të jetë ai.  Dhe, ne e dimë se ç‘ ndodhi me 5, 6 e 7 mars 1998: një familje e tërë u flijua në altarin e lirisë së kombit. Nga ky rrethim doli e gjallë vetëm Besartë Hamzë Jashari,  që atëbotë ishte një qupëz prej vetëm 11 vjetësh. Ky akt trimëror atdhetar e tronditi  publikun shqiptar. Në vazhdim gjithë Drenica u ngrit në këmbë. Dhe gjithë Kosova u hodh në kryengritje, kurse shqiptarët kudo që ishin u solidarizuan në forma rë ndryshme me familjen Jashari. Në këtë epope të madhe u vra dhe kryekomandanti Adem Jashari, mirëpo ky  akt i tij guximtar pati jehonë të madhe kombëtare. Kështu filloi kryengritja e jonë 27 vjet më parë. Ushtria Çlirimtare e Kosovës nga një grup i vogël gueril u kthye në një ushtri të mirëfilltë, një shumëfishim kaq i shpejtë i rradhëve të saj nuk ishte parë askund në botën moderne. Dhe, vetëm një vit më vonë avionët e NATO-së hodhën bombat e tyre në Beograd dhe në të gjitha qytetet jugosllave, përfshirë këtu edhe  Kosovën ku ishin vepronin 140.000 ushtarë të rregulltë jugosllavë nga Serbia  dhe  Mali i Zi, të cilat ishin të vetmet republika që kishin mbetur në federatën e dikurshme. Përveç këtyre ushtarëve, në Kosovë ishin përshirë edhe mijëra vullnetarë të tjerë në grupet e armatosura, në mesin e tyre edhe shumë mercenarë rusë. 

Foto: balkaninsight.com

Fitim Veliu/

Epikologu, studiuesi, teoricieni dhe kritiku letrar shqiptar Zymer Neziri, është përzgjedhur anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, Humanistikës dhe Letërsisë (Akademia Europaea). Në këtë Akademi janë 88 fitues të Ҫmimit Nobel. Ky institucion shkencor ka një rol thelbësor dhe vendimmarrës në fushën e arsimit, shkencës, letërsisë, inovacionit në zhvillimin e shkencës evropiane. Academia Europaea (e formuar në vitin 1988) është akademi pan-evropiane e shkencës, e shkencave humane dhe e letrave, me një anëtarësim prej mbi 5500 studiuesish të shquar nga Evropa dhe vendet e ndryshme të botës, ndër ta janë 88 nobelistë. Ishte studiuesja Lea Ypi, e tash edhe Zymer Neziri, pra dy studiues shqiptarë në këtë akademi me famë botërore.

Neziri është anëtari i parë shqiptar në këtë Akademi, i cili përfaqëson folklorin, etnologjinë, epikologjinë dhe letërsinë shqiptare.

Biografia

Zymer U. Neziri, këshilltar shkencor dhe profesor i folkloristikës, u lind më 6 nëntor 1946, në Siparant (Zahaq) të Pejës, Kosovë. Ai është mbledhës dhe studiues i këngëve epike legjendare shqiptare, të njohura si Eposi i Kreshnikëve. Fokusi i tij kryesor akademik është trashëgimia kulturore. 

Sfondi personal dhe arsimor 

Z. U. Neziri e ka prejardhjen nga një familje e fshatit Shtupeq i Vogël, krahina e Rugovës. 

Shkollën fillore e kreu në vendlindje, Siparant (Zahaq), dhe në Pejë, në vitin 1960. Edhe shkollën e mesme, gjimnazin,  e kreu në Pejë, në vitin 1964, kurse shkollën normale në Prishtinë, në vitin 1966. 

Studimet e larta i kreu në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe në Shkollën e Lartë Pedagogjike në Prizren (1969) dhe pak më vonë kreu edhe studimet e shkallës së dytë në të njëjtën fushë në Fakultetin Filozofik të Prishtinës (1971). 

Nga viti 1972 deri në vitin 1974 ndoqi studimet e shkallës së tretë në Degën e Letërsisë në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Aty mbrojti magjistraturën në vitin 1979. Teza e tij ishte “Figura e krahasimit në këngët tona lirike të dashurisë”, e drejtuar nga akademik prof. dr. Rexhep Qosja. 

Pas shumë vitesh pengesa politike, mbrojti disertacionin e doktoratës “Poezia legjendare e Rugovës”, në Fakultetin Filozofik të Prishtinës, në vitin 1995, me mentor akademikun prof. dr. Rexhep Qosja. 

Karriera akademike dhe profesionale 

Pas shpërbërjes së Federatës jugosllave, ai u lejua të kthehet në Institutin Albanologjik, në qershor 1992, duke rimarrë postin e mëparshëm si asistent shkencor (1971-1973) pas 19 vjetësh. 

Nga viti 1996 deri në vitin 2003 ka shërbyer si udhëheqës i Departamentit të Folklorit dhe ka qenë anëtar i Këshillit Drejtues të Institutit Albanologjik të Prishtinës (IAP). 

Nga viti 2006 deri në vitin 2013, ka qenë anëtar i redaksisë së revistës Gjurmime albanologjike, Folklor dhe Etnologji, ku më parë kishte shërbyer si sekretar shkencor nga viti 1972 deri në vitin 1973. 

Ka mbajtur këto tituj akademikë: bashkëpunëtor shkencor /asistent profesor (1996), bashkëpunëtor i lartë shkencor/ profesor i asociuar (2000), si dhe këshilltar shkencor/profesor i rregullt (që nga viti 2003). 

Mbledhja dhe kërkimi folklorik 

Që nga viti 1967, ai është aktivisht në mbledhjen e folklorit, me kontributet e tij të botuara në vëllime të shumta të IAP-it. Fokusi i tij kryesor kanë qenë këngët epike historike dhe legjendare. 

Ndërmjet viteve 1979 dhe 1988, ai mblodhi dhe regjistroi poezi epike legjendare në rajonin e Rugovës. Ai e vetëfinancoi këtë projekt, duke mbledhur 15 vëllime materiale, me mbi 100 000 vargje, që është një nga koleksionet më të mëdha arkivore të këngëve të Eposit të Kreshnikëve të fundit të shekullit të kaluar. Prej tyre janë botuar vetëm tre vëllime. 

Ai drejtoi një projekt të dytë (2012-2016), duke regjistruar edhe 15 vëllime shtesë të këngëve të Eposit të Kreshnikëve nga pesë vende të Ballkanit,  ku jetojnë shqiptarët: Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia. Ky projekt u financua nga Ministria e Arsimit (MASHT) dhe kishte për qëllim sigurimin e dëshmive për dosjen e UNESCO-s për Eposin e Kreshnikëve. Koleksioni, i përbërë nga mbi 100 000 vargje, është i arkivuar edhe në Ministrinë e Arsimit në Prishtinë dhe në Arkivin e Qendrës së Studimeve Albanoogjike (QSA) në Tiranë. 

Kërkime në arkiva ndërkombëtare 

Krahas kryerjes së një kërkimi të gjerë në arkivat e Tiranës, ka kryer vizita studimore në SHBA dhe Austri: 

Universiteti i Harvardit (shtator-tetor 2002 & shkurt 2007): Atje hulumtoi koleksionin e profesorit amerikan Milman Parry, i cili regjistroi këngë epike gojore shqiptare në vitet 1934-1935 në veri të Kosovës, Sanxhaku i Pazarit. Ai shqyrtoi gjithashtu koleksionin e ndihmësit të Parry-t, Albert Lord, i cili regjistroi rreh 20 000 vargje të Eposit të Kreshnikëve në Shqipërinë e Veriut, në vitin 1937.  

Vjenë (nëntor 2005): Si bursist i Ministrisë Federale Austriake të Arsimit, të Shkencës dhe të Kulturës, ai hulumtoi dorëshkrimet folklorike shqiptare të Maximilian Lambertz-it në Akademinë Austriake të Shkencave dhe në Bibliotekën Federale Austriake. 

Projektet dhe publikimet ndërkombëtare 

Ai bashkëdrejtoi një projekt ndërkombëtar në Harvard (2002) për përgatitjen e këngëve epike shqiptare të mbledhura nga Albert Lord, së bashku me profesorët David Elmer (Harvard), Nicola Scaldaferri (Universiteti i Milanos) dhe John Kosti (Universiteti i Teksasit në Austin). 

Kontribues në antologjinë Ëild Songs, Sëeet Songs: The Albanian Epic in the Collections of Milman Parry and Albert B. Lord (Universiteti i Harvardit, 2021, ISBN 978-0-674-27133-3).

Pozicionet aktuale dhe të mëparshme, disa sosh: 

Udhëheqës: Dega e Folklorit e Institutit Albanologjik të Prishtinës, 1996-2003.

Anëtar: Këshilli Drejtues i Institutit Albanologjik të Prishtinës, 1996-2003.

Anëtar: Senati i Universitetit të Prishtinës, 1997-2001. 

Anëtar: Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore, 2009-2012.

Udhëheqës: Komisioni i Kosovës për përgatitjen e propozimit për Eposin e Kreshnikëve për UNESCO, 2010-2012.

Çmime dhe mirënjohje

Në vitin 2009 është fitues i çmimit Pjeter Bogdani (2009), për tekst shkencor, nga Lidhja e Shkrimtarëve të Kosovës, për veprën Studime të Folklorit, II, Prishtinë. 

Në vitin 2012 është fitues i Medaljes së Artë, për punë kërkimore-shkencore, nga Instituti Biografik Amerikan, Karolina e Veriut, SHBA.

Në vitin 2014 është nderuar si Qytetar Nderi i Bajram Currit për kontributin e tij në përpjekjet kulturore dhe akademike.

Në vitin 2016 ka qenë fitues i çmimit ndërkombëtar Mendim Special, nga Europa Nostra, për punë kërkimore-shkencore, Madrid, Spanjë.

Nga Merlin Tushe/

Times Square Arts pati kënaqësinë të prezantojë projektin “Grounded in the Stars”, “Me këmbë në yje”. Një skulpturë figurative 12 metra e lartë, që paraqitet si meditim introspektiv mbi njerëzimin. “Statuja e një Gruaje të Re” punuar në bronx nga artisti i arteve figurative Thomas J. Price, u instalua në një nga sheshet kryesore të Times Square, ku përveç qytetarëve amerikanë edhe turistët kanë rast të shikojnë nga afër këtë vepër arti, që simbolizon vajzat dhe gratë e guximshme, inteligjente dhe kurajoze të të gjithë kohërave.

Kjo vepër arti derdhur në bronx është pjesë e një serie të quajtur “Grounded in the Stars” e cila përballet me nocione të paracaktuara të identitetit dhe përfaqësimit me dinjitet të gruas amerikane dhe në respekt të grave dhe vajzave në të gjithë rruzullin tokësor. Nëse kemi pasur ndonjëherë arsye për të ecur në Times Square, tani është edhe kjo.

Skulptura masive me tiparet dhe karakteristikat e një gruaje është vendosur në zonën veriore të Sheshit “Duffy” në Broadway midis rrugëve 46 dhe 47 në Manhattan dhe do të shfaqet aty deri më datë 17 qershor 2025. Vetë Times Square qëndron si një simbol ikonë dhe vend konvergjence duke bashkuar njerëz nga të gjitha sferat e jetës, histori individuale dhe përvoja që ndërthurren në një platformë globale.

Edhe në Washington, D.C., ndodhet Statuja e Gruas Qëndrestare, të guximshme dhe antikomuniste, që përballoi torturat më të tmerrshme në jetë nga diktatorët e vendeve përkatëse, e cila është përuar nga Fondacioni Amerikan “Kundër Krimeve të Komunizmit në Botë”. Shpesh edhe ne shqiptarët e vizitojmë dhe në raste përkujtimesh vendosim kurora me lule të freskëta.

Vazhdimisht e vite më parë edhe në Shqipëri kemi kërkuar nga Shoqata e “Grave ish të Persekutuara Politike” drejtuar nga ish e burgosura politike Marie Dvorani, por edhe me vajza e gra që jetojnë në SHBA, që në Kryeqytetin e Shqipërisë të vendoset “Statuja e Gruas së Guximshme”. Monument ky i munguar për nder të vajzave dhe grave të guximshme, inteligjente dhe me kurajo që sfiduan diktaturën më të egër në Evropë. Përpjekjet e zërat tona deri më sot kanë shkuar në “vesh të shurdhër”.

Kërkesat i janë paraqitur respektivisht qeverive të ndryshme, pasi i takon shtetit shqiptar që të vendosë një Instalacion të tillë në qendër të Tiranës. Sigurisht diktatura ra, por të tjera qeveri janë ngritur e me shpërfillje kanë anashkaluar kërkesat tona.

Arsyeja që kërkesat i’a kemi drejtuar qeverive shqiptare ishte pasi, ishte qeveria shqiptare komuniste ajo, që në periudhën më të errët të saj persekutoi e përndoqi padrejtësisht një pjesë të konsiderueshme të shoqërisë shqiptare, vajzat e gratë, nënat e motrat e pafajshme duke u mohuar çdo të drejtë lirie, vote e studimi në vend dhe jashtë tij. Pra ishte si një krim shtetëror, dhe si i tillë mendojmë se duhet kompensuar nga shteti.

-Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës/

 Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË,  6 Maj 2025/  Në Kosovë para  26 viteve, në 6 Maj 1999, Akademik Fehmi Agani u rrëmbye e vra nga forcat okupatore serbe derisa po udhëtonte drejt Maqedonisë mes shqiptarëve të dëbuar nga vatrat e veta.

Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, me një dekret të veçantë ka dekoruar bashkëpunëtorin më të afërt Akademik Fehmi Aganin me Urdhrin Hero i Kosovës, për Vepra Trimërie për Lirinë dhe Pavarësinë e Kosovës.

Duke e shpallur këtë vendim në 6 Maj 2004, Presidenti Rugova theksonte se, “së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij”.

Serbia – agresioni dhe  agresori nuk duhet shpërblyer, theksonte Akademik Fehmi Agani në deklaratën botuar në gazetën e rezistencës, të lëvizjes e luftës për liri e pavarësi, “Bujku”, në 26 Shtator 1994, ku është botuar edhe intervista e parë ekskluzive, që kam zhvilluar për Agjencinë Shtetërore Zyrtare të Lajmeve të Shqipërisë me Presidentin historik të Kosovës Dr. Ibrahim Rugova, me titull “Politikë globale që sa më parë të bjerë muri mes shqiptarëve”.

 “Agresori nuk duhet shpërblyer” është titulli në faqen e parë të gazetës, ku shkruaja se, i pyetur lidhur me qëndrimin rreth vendimit të Këshillit të Sugurimit për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë e Malit të Zi, nënkryetari i LDK-së Dr. Fehmi Agani deklaronte:

 Edhe pse përkrahim të gjitha përpjekjet për arritjen sa më të shpejtë të një marrëveshje për Bosnjën në bazë të propozimit të Grupit të Kontaktit, megjithatë lajmi për zbutjen e sanksioneve ndaj Serbisë, edhe pse është fjala për një zbutje të përkohshme e të kufizuar, në Kosovë nuk është për t’iu gëzuar.

Pikërisht, në kohën kur Serbia po pret zbutjen e sanksioneve ndaj saj, në Kosovë me brutalitet po zbaton sanksionet që ajo u imponoi Kosovës dhe shqiptarëve.

Megjithatë, shpresojmë se, siç është deklaruar shpesh nga instanca të ndryshme ndërkombëtare, sanksionet kryesore ekonomiko-financiare dhe bojkotimi ndërkombëtar i Serbisë nuk do të mund të suspendohen pa zgjidhjen e problemit të mdh të Kosovës, si dhe problemit të Krainës dhe problemeve tjera të ish-Jugosllavisë. Përndryshe, do të ishte kjo një shpërblim i agresionit dhe i agresorit, përfundonte Dr. Fahmi Agani.

AGANI-16 SHKURT 1996: NË GJYKATËN E HAGËS, DOSJET E KRIMEVE SERBE MBI SHQIPTARËT

Në një nga konferencat për shtyp në Prishtinë, në 16 Shkurt 1996, ku ishte edhe korrespondenti në Kosovë tash i Gazetës DIELLI, duke u përgjegjur në një pyetje rreth asaj se çka është ndërmarrë në Kosovë për dërgimin në Gjyqin e Hagës të të dhënave për autorët e krimeve mbi
shqiptarët në Kosovë, Dr. Fahmi Agani,  nënkryetar i LDK-së, tha se Këshilli për Mbrojtjen e të Drejtave e Lirive të Njeriut dhe Qeveria e Kosovës i kanë
drejtuar këtij gjyqi dosjet e krimeve serbe mbi shqiptarët. “Shpresoj se ky
gjyq do të punojë drejt dhe do të vijë në radhë edhe dosja e Kosovës”, tha
Agani.

6 MAJ 2004:AKADEMI PËRKUJTIMORE NË KUJTIM TË 5 VJETORIT TË VRASJES SË AKADEMIK PROF. DR. FEHMI AGANI

FJALIMI I PRESIDENTIT RUGOVA

6 maj 2004,

Prishtinë, KOSOVË

E nderuara Familje Agani,

E nderuara Zonja Agani,

I nderuari Kryetar Daci,

Të nderuar akademikë,

Të nderuar deputetë, ministra e kryetarë të komunave,

Të nderuar pjesëmarrës,

Zonja dhe Zotërinj,

Jemi tubuar sot këtu, në Teatrin Kombëtar të Kosovës, në këtë Akademi Përkujtimore në kujtim të 5 – vjetorit të vrasjes së Akademik Prof. Dr. Fehmi Agani, Nënkryetarit shumëvjeçar të LDK-së dhe deputetit të Kuvendit të Republikës së Kosovës.

Gjendemi sot së bashku në kujtim të përjetshëm të Profesorit tonë të madh, të Profesorit tim dhe të mikut tim të çmueshëm e bashkëpunëtorit, bashkëmendimtarit dhe bashkëvepruesit tim e tonë shumëvjeçar, Profesor Aganit. Ju lutem t’i them disa fjalë në këtë përvjetor përkujtimi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesori ynë Agani, me këtë titull që u bë emër i Tij për të gjithë ne në jetën tonë publike e private, gjithë jetën dhe veprën ia kushtoi vendit tonë Kosovës dhe popullit shqiptar. Për decenie të tëra Profesor Agani ishte i njohur për veprën e Tij arsimore universitare, shkencore e filozofike. Ishte i dashur dhe i çmuar nga të gjithë.

Me themelimin e LDK-së, që ishte njëri ndër themeluesit e saj, Ai dhe të gjithë ne hyri në jetën aktive politike e shtetërore për të mbrojtur vlerat dhe ekzistencën e kombit të Kosovës dhe të popullit shqiptar. Ai mori pjesë aktive në aktet madhore të vendit tonë siç janë: Deklarata e Pavarësisë, Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Referendumi për Pavarësi dhe në ndërtimin e institucioneve të Kosovës në bazë të zgjedhjeve presidenciale e parlamentare të Republikës së Kosovës të vitit 1992. Së bashku me Profesor Aganin i vendosëm themelet e shtetit të pavarur të Kosovës dhe funksionimin e tij, që sot në botë njihet si “shtet i shqiptarëve të Kosovës” apo si “shtet paralel”, si kontribut yni në historinë e lëvizjeve të botës për pavarësi.

Zonja dhe Zotërinj,

Profesor Agani për një decenie të tërë ishte njeriu më aktiv në lëvizjen tonë për liri, pavarësi e demokraci. Ai ishte gjithmonë në vijën e parë të veprimit në planin publicistik, diplomatik dhe të veprimit në terren. Ishte ndër profesorët e rrallë që kishte pranuar të punonte me studentët e tij dhe me të gjithë njerëzit për të mirën e vendit të vet. Ishte i palodhshëm dhe gjithmonë i gatshëm për të gjetur zgjidhje për çdo problem të veprimit shtetëror e politik si dhe për çdo çështje të veprimit të përditshëm duke ndërtuar dhe mbrojtur lirinë dhe pavarësinë, objektivin tonë madhor. Me këto cilësi Profesor Agani jepte kontribut të madh në formimin e kulturës politike, shtetërore e njerëzore të vendit tonë.

Zonja dhe Zotërinj,

Cilësi tjetër e madhe e Profesor Aganit ishte modestia e Tij njerëzore e morale dhe modestia e Tij e veprimit. Me këtë cilësi që e kanë vetëm njerëzit e mëdhenj, fitonte përkrahjen e miqve tanë dhe respektin për të si burrështeti dhe për Kosovën. Po ashtu me modestinë e Tij në veprimin politik fitonte përkrahjen e qytetarëve dhe të njerëzve për veprim të përbashkët.

Zonja dhe Zotërinj,

Ne edhe sot pas pesë vjetësh në liri, kemi dhembje për Profesor Aganin që nuk është më në mesin tonë që ra nga dora e armikut, por krenarinë e kemi më të madhe, sepse e kemi veprën dhe jetën e Tij të ndritur.

Në këtë përvjetor mund të themi se për ne është një përkujtim krenar i madh për Profesorin tonë të madh, që përmban dhembjen për humbjen e Tij fizike dhe është krenari e madhe për veprën e Tij  që është fitorja e Tij. Për këtë jetojnë njerëzit. Për këtë jetoi dhe veproi Profesori ynë i madh. Profesor Agani me veprën e Tij është i pranishëm në jetën e të gjithë neve. Në familjen time është i pranishëm dhe në momente të mira e të vështira gjejmë mbështetje në jetën dhe veprën e Tij, si mik i shtëpisë. Këtë na e dhurojnë njerëzit e mëdhenj.

Zonja dhe Zotërinj,

Këto ditë isha për vizitë në SHBA. Mund t’Ju them se, si gjithmonë ishte një pritje madhështore nga miqtë tanë amerikanë dhe komuniteti shqiptar. Ishte i fortë kujtimi i mirë për Profesor Aganin. Mund t’Ju them se tash pesë vite të lirisë së vendit tonë, në SHBA po forcohet mendimi për njohjen formale të pavarësisë së Kosovës sa më shpejt. Pra, një Kosovë e pavarur, demokratike e integruar në BE, në NATO dhe në miqësi permanente me SHBA. Ky ishte testamenti i Profesor Aganit, testamenti ynë, që jam i bindur me përkrahjen e miqve tanë do ta arrijmë së shpejti.

Zonja dhe Zotërinj,

Ky është një lajm i mirë në këtë përvjetor të përkujtimit të Profesorit tonë të dashur, Profesor Aganit dhe lajm i mirë për të gjithë ne.

Zoti e bekoftë Profesor Aganin.

Zoti e bekoftë Familjen Agani.

Zoti e bekoftë Kosovën tonë të shtrenjtë.

Ju falemnderit.

Dr. Ibrahim Rugova

President i Kosovës

Nga Keze Kozeta Zylo/

Shoqata e mirënjohur “Ana e Malit” ditën e diel, më 27 prill në muajin pranveror ku pemët dekorative sjellin një parajsë të vërtetë me lule shumëngjyrëshe inaguroi Qendrën Kulturore Shqiptare në Staten Island. Ka qenë një ëndërr e kahershme ndër vite që këta bij dhe bija të Anës së Malit të kishin një qendër të tyre ku të mblidheshin dhe të kuvendonin si motra dhe vëllezër së bashku. Dhe ja më në fund ia arritën e realizuan këtë punë nga më të bukurat dhe me atdhetaret. Ata ngritën një këmbë mali si malet e Shqipërisë këtu në ishullin e bukur në Staten Island.

Kemi preferuar me përulje si media të ndjekim gjithë aktivitetet e tyre më shumë se 20 vjet dhe t’i pasqyrojmë në Gazeta dhe në kanalet televizive, ato janë një arshivë e gjallë e historisë në Diasporë.

Pjesëmarrësit grupe grupe vinin dhe zinin vendet përpara godinës së pastër, te bukur ku në krye qëndronte si kurorë emri i godinës dhe logoja e Anës së Malit. Çfarë krenarie tek shikoje të zotët e shtëpisë kryetarin e shoqatës z. Albert Salaj, ish kryetarin z. Safet Llolla, zonjen Melinda Gjeloshi dhe anëtaren e kryesisë znj. Ajete Cuca që të mirëprisnin të gëzuar dhe plot dashuri për këtë ditë të madhe. Më duhet të them se kjo qendër kulturore ndërtohet për herë të parë në historinë e Diasporës Shqiptaro Amerikane në New York dhe kjo ndodhi nga Ana e Malit. Kjo u realizua sepse gjithëkush që i thotë vehtes shqiptar s’i harron kurrë rrënjët e tij dhe veç për atë tokë mendon siç thotë Ndre Mjeda: “Ndër komb’ tjera, ndër dhena tjera/ ku e shkoj jetën tash sa mot/ veç për ty m’rreh zemra e mjera/ e prej mallit derdhi lot”.

Skena e ngritur enkas për të realizuar programin artistik dhe kulturor ishte tejet e përshtatshme. Dhe ja moderatori i kësaj dite të madhe artisti i shquar Bledar Maqellara falënderoi të gjithë të pranishmit dhe me plot kulturë, talent dhe profesionalizëm drejtoi gjithë programin. Ai ftoi në skenë punonjësit e polisicë së NY-ut, “NYPD Illyrian Society of Law Enforcement Officers” Albanian American Organization of sworn law enforcement officers in the US. Ata e përkushtojnë jetën e tyre për të mbrojtur dhe për t’i shërbyer komuniteteve tona.

Ardhja e tyre u shoqërua me duartrokitje të nxehta.

Artistja e shquar Dëshira Ahmeti Kërliu intepretoi Himnin Kombëtar Amerikan dhe Shqiptar. Ajo ka punuar në Teatrin Kombëtar të Operës në Tiranë, gjithashtu është e punësuar si e vetmja shqiptare në Teatrin e Maqedonisë, në Shkup.

Ajo ka luajtur në skena prestigjioze, Amerikë dhe në Europë, dhe në ngjarje të mëdha të Atdheut.

Kryetari i Shoqates Ana e Malit z. Albert Salaj i cili ka bërë një punë të jashtëzakonshme për të realizuar këtë projekt madhështor falënderoi të gjithë të pranishmit dhe kontribuesit kryesor që ndihmuan në marrjen e godinës. Ai premtoi se do të punoj më shumë dhe iu tha të pranishmëve se kjo shtëpi është e të gjithë shqiptarëve, çka flet për gjenerozitetin e anamalasve dhe atdhetarizmin e tyre.

Ish kryetari i shoqatës z. Safet Llolla përshëndeti pjesëmarrësit dhe falënderoi pamasë të gjithë vullnetarët, kryesinë, emra donataorësh që bënë të mundur që ne të mblidheshim krenar në këtë godinë të bukur dhe komode. Ai foli për përpjekjet e shumta dhe përkushtimin e madh të anamalasve për të realizuar ëndrrën e tyre.

Si gjithmonë mjaft impresionuese ishte fjala e Imam Edin Gjonit i cili me një elekuencë brilante bekoi dhe uroi të gjithë të pranishmit dhe anamalasit për këtë punë të vyer, të dashur, atdhetare dhe të Zotit. Ai solli dhe përshëndetjen e Dom Pjetë Popaj dhe urimin e tij për hapjen e qendrës kulturore atdhetare.

Një atmosferë festive dhe tejet të bukur sollën grupet si Barbana me vallen e Shotës, me koreografi nga Sebastian Tinaj, vallen e bilbilit, Peshkatari etj. Nxënësit e Shkollës Shqipe “Alba Life” u paraqitën me dy valle si Vallja e Çamërisë dhe vallja e Flamurit të përgatitura nga mësueset profesioniste dhe të talentuara Entela Muda dhe Elona Shkreta.

Z. Xheladin Zeneli ish kryetar i shoqatës dhe aktivist i palodhur i falënderoi të gjithë të pranishmit dhe uroi që këtë shtëpi ta mbajmë fort për punë të Kombit dhe vetëm në të mirë çështjes kombëtare.

Përshëndeti denjësisht znj.Melinda Gjeloshi ish sekretare e Bordit të Shoqatës, ajo u ndal në punet e shumta dhe bashkëpunimin me njeri tjetrin për të arritur në këtë ditë madhështore. Ne sot jemi mbledhur së bashku jo vetëm të festojmë marrjen e godinës, por të nderojmë dhe çmojmë vizionin, ëndrrën ushqyese dhe frymëzuesse. Kjo qendër është testamenti i forcës së komunitetit, shpirtit të paepur, bashkëpunimit dhe dua të falënderoj secilin nga ju që mori këtë rol të rëndësishëm në ndërtimin e kësaj pune madhështore. Ajo përmendi me plot respekt të gjithë kryetarët e shoqatave në të kaluarën si Safet Llolla, Emmie Selaj, Ismet Kurti, Naser Çoba, Osman Kallaba dhe Xheladin Zeneli.

Autorja e shkrimit Kozeta Zylo uroi gjithë pjesëmarrësit Anamalasit, z. Salaj, Llolla dhe gjithë kryetarët që së bashku me ekipet e tyre kanë ndihmuar për këtë ditë të madhe. Shoqata Ana e Malit bëri histori në Diasporë dhe natyrisht ne ndihemi shumë krenar me këtë realizim të ëndrrës së tyre të kahershme.

Në inagurimin e qendrës kulturore nderuan me pjesëmarrjen e tyre dhe përshëndetën si Vito Fosella President i Staten Island, Kongresistja Nicole Malliotakis e cila kishte sjellë përfaqësuesen e saj, Keshilltari David Carr, Senatore Jessicc Scarcella-Spanson, Presidenti i Shoqatës së Avokatëve, përfaqësuesëve ligjor të shtetit të Nju Jorkut, Ish Kongresisti Amerikan Mr. Michael McMahon, Këshilltare Kamillah Hanks dhe Ansambleisti Sam Pirozzolo, gjykatesja Edita Shkreli. Të gjithë të ftuarit falënderuan Shoqatën “Ana e Malit” për këtë punë kolosale si dhe shprehën mirënjohjen e tyre për z. Naser Nika si një aktivist i palodhur në Komunitet.

Anamalasit bën histori në Diasporë në saje të punës, vullnetit dhe dashurisë për Atdheun

ndaj me të drejtë thuhet se: “Ana e Malit është mbajtur gjallë se ka punuar, është mbajtur në këmbë se ka luftuar”.

Së shpejti TV “Alba Life” do te të transmetojë në kanalet televizive kronikën e përgatitur dhe filmuar nga kameramanët profesionistë Agron Ceka dhe Aaron Suka, Xhevit Picari dhe producent Qemal Zylo.

27 Prill, 2025

Staten Island, New York