By Merita B. McCormack*/

Victims of Communism worldwide were remembered and honored during the 18th annual Roll Call of Nations Wreath Laying Ceremony at the Victims of Communism Memorial in Washington DC.

This event honored the memory of the more than 100 million people killed by communism, celebrated liberty where it has triumphed.

Professor Chen Guangcheng, the Chinese human rights activist, known as the blind lawyer, who is a former prisoner of conscience, and VOC’s 2015 Truman-Reagan Medal of Freedom was the keynote speaker at the event.

The Ceremony took place in the early hours of the morning on April 24th 2025 and was moderated by Dr.Eric Patterson, VOC CEO.

Dr. Elisabeth Spaulding spoke about the importance of such event and the legacy of theblate Dr. Lee Edwards, founder of VOC. Many gathered to attend, share, remember and express resolve to keep fighting against communism and educating the young about it.

The invocation was carried by a lay minister who serves in the US Congress.

The evil deeds of communism worldwide are many and VOC is committed to keep up its work focused on educating and supporting those who are greatly affected by this ideology.

There were many Embassy reperesentatives from Easten European countries. Bulgaria Croatia and Romania were from the Balkan penninsula.

Many groups and organizations from varipus countries were present.

Dr Katrina Lantos Swett from Tom Lantos foundation conveyed her best wishes to us all and we shared our thanks for her dear father work towards Human Rights and Albania in particular.

Albanian Americans were represented well in both as sponsoring and attending the event with the top donor being the Dakoli Family of Texas, followed by Albanian American Council led by Mr. Haxhi Dauti, Mr. Cezar Ndreu, Bajraktari and Kalaja Families of Albania and others.

Wreaths were brought by various representatives of a few Albanian American organizations, like Albanian American Council, Albanian Community in Diocese of Arlington etc.

Nina Gjoci layed a wreath for the victims who lost their lives to protect the Free Speech during Communism in Albania, commemorating Havzi Nela (1988) Vilson Blloshmi and Genc Leka (1977).

Our local community here in the tri state area, sponsored the event and brought a wreath in remembrance of the Albanian martyrs of communism. I was honored to lay it by the memorial monument near Capitol Hill Building and said a prayer for their glorification in Heaven.

Martyrs of Albania , pray for us!

Paulin Zefi/

Kisha mesjetare e Shën Eufemisë ndodhet në fshatin Kallmet, në lartësinë 373 m mbi nivelin e detit, në anën perëndimore të një shkëmbi natyror me përbërje gëlqerore dhe në zemër të Pyllit të Shën Efemisë (Monument Natyre). Nga vendndodhja e kishës mund të vëzhgohet me sy të lirë e gjithë Fusha e Zadrimës, treva e Anamalit, mali Rumija (1594 m), mali i Taraboshit (595 m), kështjella Rozafa dhe qyteti i Shkodrës së bashku me një pjesë të liqenit homonim etj. Kisha e Shën Eufemisë, e cila besohet të jetë ndërtuar në vitin 1300 (1), përmendet për herë të parë në një dokument të vitit 1343, ku Stefan Dushani e rendit në mes të kishave që i jepen Krujës (2). Po ashtu në letrën që Papa Innocenti VII i drejton nga Roma, më 12 nëntor 1404, ipeshkvit të Lezhës, Andrea, i jep atij të drejtën të gëzojë edhe të ardhurat e kishës famullitare të Kallmetit, Shën Eufemisë (3). Në vitin 1405 përmendet në burimet e kohës si S. Eufemia de Calineto (4). Dy vite më vonë, Kisha e Shën Eufemisë në Kallmet (Sancte Eufemia in Calameto) përmendet nga Papa Gregori XII në letrën e tij drejtuar Arqipeshkvit të Tivarit (Archiepiscopo Antibarensi) më 23 maj 1407, të cilit i kërkon të marrë masa për lirimin e 12 kishave të zaptuara nga Ipeshkvia e Lezhës në kurriz të Ipeshkvisë së Arbnit (5). Sipas një dokumenti të vitit 1418, në kishën famullitare të Shën Eufemisë, në Kallmet të Lezhës, shërbente Dom Pjetër Dukagjini, i cili me sa duket ishte abati i mevonshëm i Shën Aleksandrit (Shën Llezhdrit), i permendur ndër dokumente edhe si Pjetër Duka (6).

Bëhet fjalë pikërisht për bashkëpunëtorin dhe të afërmin e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, Pjetër Perlatin, të cilit Kryeheroi i besoi mbrojtjen e kështjellës së Sfetigradit në vitin 1448 gjatë rrethimit nga armata perandorake osmane e udhëhequr nga vetë sulltan Murati II. Pas pushtimit të Lezhës nga turqit, në vitin 1478, shihet se ipeshkvinjtë e Dioqezës së Lezhës nuk qëndrojnë më në qytet, por janë zhvendosur fillimisht në Malësinë e Lezhës, duke gjetur strehim te banorët e Velës, besnikë të besimit katolik, dhe më pas ata zbritën nga lartësitë e ashpra (7), duke u vendosur në Kallmet (. Në vitin 1629, ipeshkvi i Lezhës, Benedikt Orsini, e rendit Shën Eufeminë e Kallmetit (Santa Eufemia di Calmetti) në listën e kishave të Dioqezës së Lezhës (9). Ajo përmendet edhe në letrën e ipeshkvit të Sapës, Frang Bardhit, më 8 shkurt 1637, dhe, rreth dy muaj më vonë, përsëri në një letër të po këtij ipeshkvi, më 28 maj 1637 (10). Më 24 prill dhe 20 dhjetor të vitit 1638, Kisha e Shën Eufemisë së Kallmetit (Sancta Euphemia de Calameti), përmendet në dy letra të Kongregacionit të Shenjtë të Propagandës Fide, ku bëhet fjalë për përcaktimin e kufijve të Dioqezës së Lezhës (11). Thuhet se pikërisht pranë kësaj kishe, më 17 shkurt të vitit 1642, nis gjyqi i famshëm fetar ndaj Abatit të Shën Palit të Kabashit të Pukës, Nikollë Lekës. Ky i fundit akuzohej se kishte vrarë me dashje Pjetër Budin, duke e hedhur në ujërat e ftohta të lumit Drin pranë Vaut të Vjerdhës, në dhjetor 1622, ku pavarësisht kërkimeve, trupi i P.Budit nuk u gjet për ta varrosur (12). Gjyqi u zhvillua nën drejtimin e ipeshkvit raguzan të Lezhës, Benedikt Orsini, dhe abati Nikollë Leka u shpall i pafajshëm. Mirëpo, në anën e pasme të procesverbaleve të tij, Frang Bardhi, i cili kishte hartuar aktakuzën ndaj Nikollë Lekës, shënoi me dorën e vet se kurrë nuk mund ta pranonte këtë vendim pa u bërë më parë hetimet e nevojshme.

Siç do të shihet më vonë, koha do t’i jepte plotësisht të drejtë Frang Bardhit, duke faktuar se porositësi i vrajses së Pjetër Budit ishte pikërisht xhaxhai i tij, Gjergj Bardhi. Ndërsa, Abati vrasës, Nikollë Leka, pasi i zhveshi petkat e priftit, përfundoi si mercenar në Itali në shërbim të Republikës Veneciane. Në relacionet e viteve 1702-1703, të arqipeshkvit të Tivarit, imzot Vinçenc Zmajeviç, ndër të tjera thuhet se Kallmeti: “Ka kishën me titullin e Shën Eufemisë, një milje të mirë larg prej fshatit drejt malit. Është kishë e madhe, e dëmtuar vetëm në fasadë; [për meremetim duhet] një shpenzim 30 skudësh. Përmbi altar është një gur i madh, që natyra e ka bërë në trajtë të një kuadroje apo tabloje dhe është pikturuar aty fytyra e Zojës (Shën Marisë). Përposhtë, nga një shkëmb i vogël, del një curril uji me cilësi të përsosur e të shëndetshme, i cili, pasi humb pothuaj aty ku fillon në një vrimë të nëndheshme, del pastaj 100 hapa larg prej kishës. Kjo është e pajisur me orenditë e shugurueshme dhe ka dy palë të plota e të reja, me një kryq argjendi të praruar me reliev, që është katër pëllëmbë e gjysëm i lartë. Ka 27 shata vresht dhe kaq ara tokë të lërueshme, 22 pemë frutore të mëdha (13).” Emri i kishës së Shën Eufemisë sot gjendet i shndërruar nga banorët në “Kisha e Sh’Misë” ose “Shën Misë” dhe për fat të keq, ajo nuk i shpëtoi grabitjes së të gjithë ikonave nga ikonografistja ruse, Puzanova, në vitin 1957 (14). Ndërsa, në vitin 1964, gjatë ekspeditës përnjohëse të zhvilluar pranë kësaj kishe, Dharko Dhamo jep një përshkrim shumë të hollësishëm të afreskut shumëshekullor me përmasa 160 cm gjerësi x 140 cm lartësi, ku paraqitej imazhi i Shën Eufemisë, i realizuar nga një mjeshtër vendas mbi shkëmbin e madh natyror, që del në kungën e kishës (15). Dh.Dhamo, e ka datuar këtë afresk para vitit 1300, duke e cilësuar atë si më të vjetrin në grupin e afreskëve të Shqipërisë Veriore (16).

Mjerisht, vetë afresku, së bashku me Kishën e Shën Eufemisë nuk i shpëtuan histerisë së Revolucionit Kulturor Ateist të vitit 1967. Kishës ju hoq çatia dhe muret e saj u përdorën si depozitë uji për të furnizuar fshatin e Kallmetit, por devijimi natyror i burimit të ujit i detyroi komunistët të heqin dorë nga ky akt kriminal. Në vitet 90 të shek. XX, ky monument historik i kultit të krishterë katolik është restauruar tërësisht mbi themelet e vjetra mesjetare të fillim shek. XIV. Kisha ka një planimetri të thjeshtë, është njënefëshe, me përmasa 10.40 m gjatësi x 4.10 m gjerësi, Është e vendosur në drejtimin veriperëndim – juglindje, e pajisur me një portik që mbështetet në dy kolona, i cili hapet në anën veriperëndimore, para portës kryesore të saj, në formën e një hajati. Çatia është e ndarë në dy pjesë të mbivendosura, që krijojnë hapësirë ajrimi midis tyre, por që e mbrojnë nga reshjet atmosferike. Në pjesën jugore ka një hyrje të dytë dhe ndërsa nga këmbanorje e vjetër, e cila ndodhet në pjesën veriore, e shkëputur nga kisha, ruhen vetëm themelet e vjetra. Pranë strukturave murale të këmbanores janë ndërtuar 5 shkallare të gjata e të harkuara prej guri në formën e teatrit antik. Përballë tyre është vendosur një altar i gdhendur mbi një bllok të madh mermeri monolit, me qëllim për të kremtuar Meshën e Shenjtë në ambientin e jashtëm. Kisha nuk ka absidë, por në vend të saj, një shkëmb i gjallë gëlqeror është përfshirë në brendësinë e këtij objekti (17). Pikërisht në këtë shkëmb mbi të cilin ka qenë afresku i vjetër mesjetar për të cilin u fol më lart (Dh.Dhamo, Piktura e kishave në Shqipëri në shekujt V-XV, f. 153-158), është realizuar një altoreliev shumë madhështor me imazhin e Shën Eufemisë, kryevepër monumentale e skulptorit vendas, Tonin Prendi (18). Ndërsa, nën altarin e kishës rrjedh uji i pastër i një burimi gëlqeror, që jep efektin shpirtëror të ujit të bekuar (19).

Rrjedha e ujit, pasi e përshkon aksin qëndror të nefit të kishës në të gjithë gjatësinë e tij, vijon nën dyshemenë me pllaka guri të portikut dhe oborrit të kishës për t’u derdhur me zhurmë në shpatin e thikët të malit të mbuluar me dru lisi (20). Për Kishën e Shën Eufemisë ekzistojnë shumë gojëdhëna (21). Një gojëdhënë e lashtë, tregon se banorët e Kallmetit, të cilët vendosën të ndërtonin një kishë në fshat, ata i kishin grumbulluar materialet e nevojshme pranë vendit ku donin ta ndërtonin, por të nesërmen nuk i kishin gjetur aty, sepse materialet ngriheshin natën dhe gjendeshin në mal (22). Duke qenë se kjo ngjarje ishte persëritur dhe kishin filluar të kerkonin se ku ishin materialet që mendonin se ua kishin vjedhur, por ato i gjetën lart në mal, vendosën qe aty duhet ta ndërtonin kishën (23). Sipas një gojëdhëne tjetër, aty kishte një problem, se nuk kishte ujë, por problemi u zgjidh, sepse nga shkëmbi mrekullisht buroi uji, një mrekulli qe vazhdon deri në ditët e sotme dhe kështu u ndërtua kisha në atë vend (24). Zgjedhja e këtij vendi me një peisazh me shkrepa të ashpër, burime të freskëta dhe pemë përqark, në fakt nuk ishte e rastit dhe sipas Dh.Dhamo, nuk duhet marrë e shkëputur nga adhurimi i dikurshëm i tij, për çka flet edhe fragmenti i vjetër i afreskut të Shën Eufemisë (25). Mjedisi përreth kishës, i cili përbëhet nga shkëmbinj të thepisur gëlqeror dhe disa zgavra të vogla, vijon të përdoret me shumë devocion nga besimtarët, që pasi ndezin qirinjë, sillen tri herë rreth kishës, duke iu lutur Zotit dhe Shën Eufemisë. Kjo kishë impozante, e ndërtuar me një mjeshtëri të rrallë në një vend impresionues, ka qenë dhe mbetet një qendër shumë e rëndësishme pelegrinazhi, ku gravitojnë besimtarë nga treva të ndryshme të Shqipërisë.

BIBLIOGRAFIA:

1) Dh.Dhamo, Piktura e kishave në Shqipëri në shekujt V-XV, f. 157-158.

2) G.Hoxha, Sguardo storico sulla diffusione del cristianesimo e sulla situazione ecclesiastica della diocesi di Lezha lungo i secoli, në: Studia Albanica, XXXIX, Tirana: 2006, f. 69.

3) E.Coli, Kallmeti: Fakte dhe gojëdhëna, f. 232; G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 64.

4) F.Cordignano, L’Albania a traverso l’opera e gli scritti di un grande Missionario italiano il p. Domenico Pasi S.I.: (1847-1914), Volume III, f. 53.

5) A.Meksi, Peshkopata Arbanense, Gjon Kastrioti dhe grindja për kufijtë me peshkopatën e Lezhës, në: ResPublica, 27 shtator 2018.

6) J.Vlashi, Familja fisnike e Dukagjinëve dhe zotërimet e tyre në vendshtrirjen e Mirditës, në: Hylli i Dritës, Vjeti XLI, 1-2021, Shkodër: 2021, f. 201-202.

7) Th.Ippen, Shqipëria e vjetër, f. 147.

8)M.Shuflaj, Situata të Kishës në Shqipërinë paraturke: Zona e depërtimit ortodoks në “digën” katolike, Botimi II, f. 42.

9) P.Bartl, Albania Sacra: Geistliche Visitationsberichte aus Albanien, 1: Diözese Alessio, f. 86.

10) E.Coli, Kallmeti: Fakte dhe gojëdhëna, f. 233.

11) D.Farlatus & J.Coletus, Illyricum Sacrum, Tomus septimus, Ecclesia Diocletana, Antibarensis, Dyrrachiensis, et Sirmiensis, cum earum suffraganeis, Venetiis: Apud Sebastianum Coleti, Superiorum permissu ac privilegio, MDCCCXVII (1817), f. 204, 286.

12) B.Demiraj – G.Hoxha, Fat’hupësit pa faj. (homazh për Pjetër Budin), në: Hylli i Dritës, Nr. 2 – 2017, Vjeti XXXVII, Shkodër: 2017, f. 40-60.

13) V.Zmajevich: P.Bartl / I.Zamputi, Relacion i gjendjes së Shqipërisë e Serbisë / Relazione dello stato d’Albania e Serbia (1702-1703), (Përgjegjës të këtij botimi: Albert Ramaj, Zef (Ahmeti) Noka), Prishtinë: Faik Konica, 2022, f. 113, 266-267.

14) M.Pema, Shënime historike për disa treva të Lezhës (Komuna Kallmet), f. 29-31.

15) Dh.Dhamo, Piktura e kishave në Shqipëri në shekujt V-XV, f. 153-158.

16) Ibidem, f. 158.

17) G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 64.

18) E.Coli, Kallmeti: Fakte dhe gojëdhëna, f. 235.

19) G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 67.

20) Ibidem, f. 67.

21) E.Coli, Kallmeti: Fakte dhe gojëdhëna, f. 233.

22) Dh.Dhamo, Piktura e kishave në Shqipëri në shekujt V-XV, f. 156.

23) E.Coli, Kallmeti: Fakte dhe gojëdhëna, f. 233.

24) Ibidem, f. 233-234.

25) Dh.Dhamo, Piktura e kishave në Shqipëri në shekujt V-XV, f. 156.

Fuat Memelli/

“E vetmja mënyrë për të bërë punë të mëdha, është ta doni atë që bëni.” Steve Jobs.

Që kur kam ardhur në Amerikë në vitin 2011, i kam ndjekur vazhdimisht maratonat e Bostonit që bëhen çdo vit në prill me rastin e Ditës së Patriotëve. E ndoqa edhe sivjet maratonën e cila u zhvillua më 21 prill. Merrnin pjesë 32.000 vrapues nga 50 shtete të Amerikës dhe 118 vende të botës. Desha të di , ka marrë pjesë sivjet ndonjë shqiptar/e ? Nga kërkimiet që bëra, mësova se mjekja e re 30 vjeçare, Iva Hoxha, ishte një ndër 32.000 vrapuesit. Të nesërmen e maratonës kontaktova me të dhe mësova shumë për rrugëtimin e saj në Amerikë si dhe për pjesëmarrjen në maratonën e 129 të Bostonit.

CILA ËSHTË IVA?

Në vitin 2010 familja vjen në Amerikë me llotari dhe vendosen në qytetin e Worchesterit, një orë larg Bostonit. Iva ishte 16 vjet kur mbritën në Atdheun e dytë. Vështirësia e parë ishte mësimi i gjuhës angleze, prandaj nuk e ndante fjalorin nga vetja. Për këtë shoqet dhe shokët e klasës e thërrisnin “ vajzë fjalori”. Pasioni për dijen, ishte “arma “ e saj për t’u ngjitur në shkallët e jetës. Pas mbarimit të shkollës së mesme , vazhdoi për 4 vjet Universitetin “Clark” ku u diplomua për biologji dhe studime para mjekësore. Më pas vazhdoi Universitetin “New England College” në degën “Optometri” ( për sytë.) Bëri edhe një vit specializim për sytë te spitali i veteranëve në Boston, gjithësej 9 vjet studime. I mungonte Shqipëria, pasi siç ka thënë Horaci ”qiellin por jo shpirtin, ndryshon ai që shkon përtej detit.” Por, Iva gjente mënyra për ta ndjerë pranë Shqipërinë. Pasqyronte tradita shqiptare si në shkollën e mesme edhe në universitet. Në Ditën Ndërkombëtare paraqiste veshje, këngë, valle shqiptare, fotografi, etj. Bënte skenarë për veprimtari të ndryshme dhe shpesh herë i drejtonte vetë. Çdo vit shkon në Shqipëri ku takon njerëzit e afërt, shoqe e miq. Çmallet me ta dhe kthehet me energji të reja, pasi Atdheu është vendi ku robërohet shpirti

Tani punon mjeke në spitalin e syve dhe veshëve në Boston. -Trej janë pasionet e mia, thotë Iva: “Kujdesi ndaj pacientit, ritja e aftësive profesionale dhe mbledhja e fondeve për një të ardhme më të mirë për kujdesin e syve.”Majlinda, nëna e saj thotë:”Iva është shumë e vendosur dhe e çon deri në fund atë që do.Nuk mburet dhe është krenare për vendin tonë.”

PËRGATITJA PËR MARATONËN

Vrapin e filloi para dy vjetësh, pasi është një mënyrë efikase për shëndetin “pasi është një lloj joge” thotë Iva, si dhe për të përmbushur tre synimet që theksuam më lart. Për të marrë pjesë në maratonën e Bostonit të vitit 2025, duhej një përgatitje e veçantë. Për këtë filloi të punojë qysh në tetorin e kaluar dhe vazhdoi gjashtë muaj. Në fillim pati trajner që udhëzoi githë grupin ku merte pjesë ajo, por punoi shumë vetë, në palesër, duke u kujdesur për ushqimin, duke përballuar të ftohtin e Bostonit gjatë dimrit, etj. Bënte vrap para se të shkonte në punë, duke e filluar qysh në orën 4 e gysmë , ose pas pune nga ora gjashtë e gjysëm deri në tetë të darkës. Pas testeve që ju bënë, u miratua për të marrë pjesë në maratonë.”Bostoni ka një zemër të madhe dhe të jep zemër” thotë Iva. Në maratonë kanë marrë pjesë njerëz që kanë kaluar kancerin, njerëz të gjymtuar në krahë ose në këmbë, si të mos merja pjesë unë?!”

ORËT E MARATONËS

Iva mori pjesë në grupin që kishte si moto :” Vizion për të gjithë”. Distanca që duhet të përshkonin gjithë vrapuesit ishte 26, 2 mile ose 42, 195 km. Një distancë shumë e madhe! Unë mendoja se vrapimi bëhëj në rrugë të sheshtë, por nuk ishte kështu. Iva më shpjegoi se në fillim nis me zbritje, pastaj ka ngjitje . “Ngjitja ishte e vështirë, ndjeja lodhje por do ta përballoj” i thosha vetes tregon Iva. Gjithë itinerarin e bëri për 4 orë e 14 minuta, që bën pjesë në rezultatet e vrapuesve mesatarë. Mbritja në finale është një moment lodhje por edhe gëzimi të veçantë, sikurse tregohet edhe në foto ku i dhanë edhe një medalje. Kishin dalë ta prisnin dy prindërit e saj, Majlinda, Shklqëimi , vëllai Deni i cili ka mbaruar Universitetin e Harvardit si dhe të afërm të tjerë.Pyetjes sime se a do të marrësh pjesë përsëri në maratonë, ajo u përgjigj:”Do të marr pa tjetër!”

Ky vrapim i Ivës ishte një krenari jo vetëm për atë dhe familjen e saj, por edhe për shqiptarët. Me aritjjet në shkollë, në punë e së fundi edhe në maratonën e Bostonit, Iva i shtohet listës së emigrantëve të shquar shqiptarë. Është kjo një krenari edhe për të.

See insights and ads

Boost post

All reactions:

22

Visar Zhiti/

Një Antologji tjetër Koniciane, e madhe dhe tërheqëse si një risi, me vlera dhe rëndësi të veçantë, “Për një Shqipëri Europiane”, e përgatitur me kulturë nga studiuesi i mirënjohur, Fotaq Andrea, që nuk ka shumë kohë që më ka ardhur, por gëzimi dhe i këtij botimi është i tillë që nuk ikën, sa herë e merr ndër duar dhe e shfleton. Leximi i tij është një pasurim i mëtejshëm i historisë kombëtare dhe i estetikës së saj.

Rreth 900 faqe libër nga “Botimet Jozef”, me mbështetjen e Federatës PanShqiptare “Vatra”, ku duket sikur ringjallet ajo traditë që nisi me themeluesit e saj korifej, Imzot Fan Noli dhe vetë i gjithëdituri Faik Konica. Antologjia “Faik Konica Për një Shqipëri Europiane” përveç fjalës hyrëse të autorit Fotaq Andrea si qëmtues, përkthyes dhe përmbledhës i Veprës, ka dhe një parathënie të thukët nga Prof. Dr. Thanas Gjika, ku theksohet e mira e kësaj “pune madhore”, që, sipas tij, “deri sot ky kolos i mendimit shqiptar nuk është vleresuar sa e si duhet…”.

Konica duket se është i pa shterrshëm në dije dhe shqetësime, në kumte e befasi dhe gjithmonë shfaq faqendriçime ndryshe, me bukuri rilindase…

Nëse veprimtarët e tjerë së bashku bënë Doktrinën e Rilindjes Kombëtare, Faik Konica vetëm bëri Kritikën e saj.

Krerët e librit me rendin e artikujve të Konicës, me përkthime dhe nga origjinali frengjishtja, edhe me shqipen e tyre shenbullore, ku butësia përzjehet dhe me ashpërsinë, njëherësh dhe delikatesa dhe solemniteti, ironia, humori dhe dëshpërimi, por dhe udhërrëfim dhe shpresa rinore etj, duken sikur janë shfletim i vetë kohës, jo vetëm asaj koniciane, por dhe postkoniciane, e tashmja jonë dhe e ardhmja e Shqipërisë.

Dhe të mendosh që në gjysmëshekullin e sundimit të Realizmit Socialist krijimtaria e Konicës u përjashtua dëmshëm dhe emri i tij u la në harresë, kujtohej vetëm për t’u sharë, këtë të drejtë ia jepte vetes me shumicë diktatori Enver Hoxha dhe atyre që përzgjidhte ai dhe që sakatuan letrat shqipe dhe mendimin rilindas shqiptar. Por kjo s’mund të vazhdonte përgjithmonë, ishte e panatyrshme.

Konica është dhe natyrë e shqiptarit, karakteri qytetar i buçimës së kulturës perëndimore në të, më europiani.

Thënë shkollarisht, dashuria për Shqipërinë, rimëkëmbja e saj shpirtërisht, si komb, popull e shtet, patjeter me kulturë europiane, e bëri Konicën prijëtar moral, e bashkoi me patriotët, me gjithë prapësitë dhe ndasitë e sherrnajën, etj.

Pikërisht kjo vepër më e re nga Fotaq Andrea këtë shpalos, një Faik Konicë që duhet, aktual, por dhe si kundërvënie e kurrupsionit moral, ku duket se dashuria për atdhe, që bashkonte, ndjehet si arkaike, ka sjellë një si përçarje, se janë bërë më të rëndësishme ideologjitë, nostalgjia kriptoenveriste, politika e ditës dhe pasurimi jo i Shqipërisë, por i vetes.

Konica me shokët e tij të lartë pasuruan Shqipërinë shpirtërore.

Nuk mund të rrija pa përgëzuar autorin, studiuesin skrupuloz dhe pasionant Fotaq Andrea,

Më erdhi Antologjia, – i shkruaja, pati mirësinë dhe ma dërgoi z. Thanas Gjika, – vepër dinjitoze dhe e duhur për të gjithë shqiptarët e sidomos për ata që janë larg atdheut, ka dritën e një Yll Polar që i priu ëndrrës, dëshirës, ndjesive, na tregon një rrugë të madhe, një përpjekje, estetikën e saj dhe shijen e bukur të gjuhës amë. Tani falë Jush! Është dije dhe mbetet frymëzim. Duke e patur Librin dhe me autografin Tuaj, ai bëhet edhe më i çmuar për mua. Me mirënjohje për punën Tuaj të madhe dhe miresinë, duke ju uruar sërish më të mirën, me besë! – siç thoshin rilindasit.

Vërtet e çmoj shumë këtë “marrëdhënie ndërlibrore”, – po e quaj tani, përhapjen e librit tonë midis nesh nëpër botë.

Ndërkaq në përgjigjen e tij z. Fotaq Andrea ndër të tjera shkruante se “Konica i madh shkëlqen me fjalën e tij në atë vepër dhe shumë pak kemi bērë për të. Është i paarritshem, i pakapshëm, i gjithëgjendur në tërë fushat e albanologisë e të shoqërisë”.

Po edhe shkëmbimi i letrave, mesazheve, ideve, mendimeve dhe shqetësimeve, edhe me ata që nuk je takuar ndonjëherë, vazhdon një traditë të vyer, sot e lehtësuar mrekullisht nga teknologjitë moderne, kur tani në kohë reale krijon opinione dhe i shkëmben ato, përcjell punë e bashkëpunim, mirëkuptim dhe veçime, etj, ndërkaq bëhet dhe më e qartë, mendoj, vepra madhështore e të parëvé tanë, përpjekjet e tyre parake dhe legjendare për dije dhe dritësim.

“Biblioteka lëvizëse” – siç e ka quajtur Konicën shkrimtari francez Guillaume Apollinaire, – rivjen në kohën tonë kudo ku ka bashkëkombas, falë dhe atyre konicianëve të shquar si Fotaq Andrea, duke përhapur shpirtin rilindas me frymën perëndimore duke na bashkuar gjithnje e më shumë me kulturën moderne euroatlantike, duke bërë realitet ëndrrën, por dhe përkatësinë…