Dr. Dorian Koçi/

Sot, ndërsa festojmë shëndetin, reflektoj për një histori të fuqishme, e cila është shndërruar në një fantazi poetike nga historia e lashtë — trashëgimia e Mbretit Gent të Ilirisë (mbretëroi 181-168 p.e.s).

Mbret i fundit Ilir, Gent u kap rob dhe romakët e detyronin të parakalonte nën Harkun e Triumfit në Romë pas humbjes së tij. Megjithatë, përkundër rënies së tij, trashëgimia e tij dhe emri i tij ka qëndruar përmes shekujve.

Gentiana lutea, lule e shërimit që mori emrin nga ai, njihet për vetitë e saj mjekësore: lufton infeksionet e mëlçisë, ënjtjet, dhe përdoret edhe në përgatitjen e likereve. Një simbol që shëndeti dhe shërimi mund të kalojnë përtej perandorive më të mëdha.

Le të kujtojmë se triumfi i vërtetë gjendet në kontributet tona për mirëqenien dhe trashëgiminë e njerëzve.

Triumfi i Mbretit Gent të Ilirëve

Qytetarët romakë,

në vitin 168 para Krishtit,

të mbledhur në zemrën e qytetit të përjetshëm,

po shijonin spektaklin e radhës,

të ofruar me krenari nga Konsulli Kasius Longinus.

Nën hijen e Harkut të Triumfit,

të ndërtuar me ngut,

për të festuar një fitore të freskët,

po parakalonte, i lidhur dhe me hapa të rëndë,

Mbret Gentius — i fundit nga Ilirët krenarë,

ajo popullsi e egër që kurrë s’e pranoi

Adriatikun si det të huaj.

Ata qeshnin, talleshin,

me ushtrinë e mundur,

me sytë e përhumbur

dhe dëshirat e mpakura të robërve

që po shkonin drejt skllavërisë.

“Shiko! Shiko si duken ata që mendonin veten për të egër!

Shiko si ul kokën mbreti i tyre para madhështisë sonë!”

Buzët e tyre ngrinin në kënaqësi të egër,

gazi jehonte në forumet e qytetit,

pa ditur se, kur mëlçia e tyre do të dhembte

nga kupat pafund të verës së Ferlenit,

kur trupat do të digjeshin nga orgjitë pa fund,

do të kërkonin shërim

në lulen e mbretit — Gentiana.

Një ironi hyjnore — fati i njeriut!

Ai që menduan se kishte humbur,

do të ringjallej në çdo kurim,

emri i tij do të jetonte në çdo bar shërues.

Mbret Genti, edhe i lidhur atë ditë,

po fitonte pavdekësinë.

E ata që qeshnin nën diellin e artë të Romës,

nuk do të përmendeshin kurrë më…

Foto 1: Hija e Mbretit Gent në Gubbio, Itali

Foto 2: Monedha e Mbretit Gent

Gëzim Mekuli/

Në serinë Netflix “Adolescence”, një djalosh 13-vjeçar kryen një vrasje të tmerrshme, duke reflektuar një realitet të frikshëm: si ndikohen të rinjtë nga mediat, kultura dhe presioni social. Por kjo nuk është thjesht një skenar filmi. Në Vushtrri, një 19-vjeçar u vra me psitoletë nga një bashkëmoshatar i tij. Një jetë u shua dhe një tjetër u shkatërrua. Këto nuk janë më histori të largëta, por realitet i hidhur që na shfaqet neve përditë. 𝐊𝐮𝐬𝐡 𝐞̈𝐬𝐡𝐭𝐞̈ 𝐟𝐚𝐣𝐭𝐨𝐫𝐢? A janë fëmijët që vrasin, apo jemi ne si shoqëri që i kemi formësuar dhe shtyrë drejt kësaj pike?

𝐅𝐞̈𝐦𝐢𝐣𝐞̈𝐭 𝐥𝐢𝐧𝐝𝐢𝐧 𝐭𝐞̈ 𝐩𝐚𝐬𝐭𝐞̈𝐫 (𝐓𝐚𝐛𝐮𝐥𝐚 𝐑𝐚𝐬𝐚)

Filozofi Jean-Jacques Rousseau besonte se njeriu lind i pastër, si një “tabula rasa”, dhe është shoqëria ajo që e formëson. A nuk jemi ne ata që po mbushim mendjet e fëmijëve me dhunë, urrejtje, gjak dhe agresivitet? Muzika shqipe që prodhojnë dhe dëgjojnë glorifikon drogën, thikat, dhunën, dhe alkoolin. Tekstet e këngëve janë të mbushura me fjalë të ndyra, urrejtje, shpotitje dhe porosi kriminale. Në çdo cep të rrjeteve sociale, në radio e në televizion përçohen modele helmuese të “burrërisë” dhe “suksesit” që lidhen me dominimin, paratë pa djersë dhe krimin.

Këto ndikime nuk janë të padëmshme. Një adoleshent që dëgjon vazhdimisht këngë që tumirin vrasjen, gjakun dhe drogën, që sheh filma ku krimi shpërblehet, që rritet në një ambient ku dhuna është normë, që sheh BigBrother ku gjuha është plotë dhunë, seksizëm, amoralitet dhe grindje, natyrisht se do të formësohet nga ky realitet. Kur një 16-vjeçar në Shqipëri apo Kosovë mban thikën dhe revolen në brez, nuk e bën sepse ka lindur i dhunshëm, por sepse i është treguar se kjo është mënyra e vetme për t’u respektuar në këtë shoqëri.

𝐑𝐨𝐥𝐢 𝐢 𝐦𝐞𝐝𝐢𝐚𝐯𝐞: 𝐮𝐬𝐡𝐪𝐲𝐞𝐬𝐢𝐭 𝐞 𝐝𝐡𝐮𝐧𝐞̈𝐬

Teoria e «Kultivimit» e George Gerbner-it thotë se njerëzit që ekspozohen vazhdimisht ndaj dhunës në media, fillojnë ta perceptojnë botën si më të rrezikshme dhe të justifikojnë agresionin/dhunën si të nevojshëm për mbijetesë. Kur lajmet çdo ditë mbushen me vrasje, përleshje dhe tragjedi, kur debatet dhe reality show-t promovojnë ofendime, kërcënime dhe britma, kur filmat dhe videoklipet glorifikojnë banditët dhe kriminelët, 𝗮𝘁𝗲̈𝗵𝗲𝗿𝗲̈ 𝗰̧𝗳𝗮𝗿𝗲̈ 𝗺𝗲𝘀𝗮𝘇𝗵𝗶 𝗽𝗼 𝘂 𝗱𝗲̈𝗿𝗴𝗼𝗷𝗺𝗲̈ 𝘁𝗲̈ 𝗿𝗶𝗻𝗷𝘃𝗲 𝘁𝗮𝗻𝗲̈? 𝗦𝗲 𝗱𝗵𝘂𝗻𝗮 𝗲̈𝘀𝗵𝘁𝗲̈ 𝗺𝗷𝗲𝘁𝗶 𝗽𝗲̈𝗿 𝘀𝘂𝗸𝘀𝗲𝘀? 𝗦𝗲 𝗸𝗿𝗶𝗺𝗶 𝗲̈𝘀𝗵𝘁𝗲̈ 𝗿𝗿𝘂𝗴𝗮 𝗱𝗿𝗲𝗷𝘁 𝗳𝘂𝗾𝗶𝘀𝗲̈?

Në “Adolescence”, protagonistit Jamie i mësohet nga interneti se burrëria është dominim, se gratë duhen kontrolluar, se forca është mbi të drejtën. A nuk ndodh kjo edhe te ne? Shumë të rinj shqiptarë në Tiranë, Prishtinë e Shkup ndjekin idhuj si Andrew Tate, i cili përhapë porosi helmuese për gratë dhe shoqërinë. Kjo nuk është e rastësishme. Këta personazhe po mbushin një boshllëk që ne si shoqëri kemi lënë bosh. Të rinjtë kërkojnë orientim, dhe në mungesë të edukimit të shëndoshë, ata bien pre e këtyre figurave.

𝑻𝒆̈ 𝒅𝒂𝒔𝒉𝒖𝒓 𝒍𝒆𝒙𝒖𝒆𝒔,

Muzika është helm për rininë. Pse e them këtë e pse mendoj kështu?

E them ketë se tekstet e shumicës së këngëve moderne shqiptare janë një recetë për katastrofë. Për shembull: “I jap makinës me 200, dorën në pistoletë”, “Rruget tona janë të përgjakura, jeta jonë është luftë”, “Para, femra, drogë, kjo është rruga ime”, “Raki, drogë vrasje dhe fuqi, kjo është jeta ime”… etj., etj.

Këto nuk janë thjesht fjalë, janë udhëzues për jetën e të rinjve tanë. Ata mësojnë nga këngët, nga videot, nga yjet që idhullojnë. Dhe kur një djalë 16-vjeçar në Vushtrri, Prishtinë apo Tiranë e sheh një reper të famshëm që mburret me jetën e tij kriminale, ai do të besojë se kjo është rruga drejt respektit dhe suksesit.

𝐓𝐞̈ 𝐝𝐚𝐬𝐡𝐮𝐫 𝐩𝐫𝐢𝐧𝐝𝐞̈𝐫,

𝐍𝐞 𝐤𝐞𝐦𝐢 𝐝𝐞̈𝐬𝐡𝐭𝐮𝐚𝐫 𝐬𝐢 𝐬𝐡𝐨𝐪𝐞̈𝐫𝐢.

Shoqëria jonë ka dështuar t’i ofrojë fëmijëve një edukim të shëndoshë për suksesin e vërtetë. Në vend të një shoqërie që mbështet dhe frymëzon, ne kemi ndërtuar një kulturë që i mëson të rinjtë të bërtasin më shumë se të dëgjojnë, të grushtojnë më shumë se të bisedojnë, të përçmojnë më shumë se të respektojnë.

Prindërit janë të lodhur, mësuesit janë të dorëzuar, institucionet janë të shurdhëta. Dhe kush përfiton? Mediat e etura për klikime, këngëtarët e pangopur për famë, personazhet që jetojnë nga provokimi dhe skandali. Dhe në fund, një djalë i ri merr një thikë a një revole dhe vret shokun e tij; dhe ne shqiptarët pyesim “𝐬𝐢 𝐧𝐝𝐨𝐝𝐡𝐢 𝐤𝐣𝐨 𝐦𝐨𝐫𝐞?”

Duhet të marrim përgjegjësi. Nuk mjafton të fajësojmë fëmijët, sepse ata janë produkti ynë. Duhet të ndryshojmë porosinë që u japim. Muzika duhet të edukohet, jo të shkatërrojë. Mediat duhet të ndihmojnë, jo të helmojnë. Familjet duhet të jenë më të vëmendshme, shkollat më të forta, institucionet më të përgjegjshme.

Nëse nuk e bëjmë këtë, do të kemi më shumë vrasje, më shumë tragjedi dhe më shumë rini të humbur. Dhe fajin nuk do ta kenë fëmijët; do ta kemi ne, PRINDËRIT.

Sepse fëmijët lindin të pastër, …

Prof.dr. Perikli Qiriazi -Prof.dr. Skender Sala – Prof.dr. Pal Nikolli/

Mes portreteve të spikatura të pedagogëve, që, me punën e tyre studimore dhe kërkimin shkencor bënë historinë dhe lartësuan emrin e Universitetit të Shkodrës, të Tiranës e më gjerë, është pa diskutim edhe ai i Prof. Dr. Selman Shemes.

Në Universitetin e Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, profesor Selmani u bë pjesë që në vitin 1969, një vit pasi ai kreu studimet universitare në degën Histori-Gjeografi, pranë Fakultetit Histori-Filologji të UT-së.

Gjatë viteve 1969-1997, ai ka qenë pedagog i lëndëve Gjeografi Ekonomike e Përgjithshme, Gjeografi Ekonomike e Shteteve dhe Gjeografi Ekonomike e Shqipërisë, kohë kur përgatiti breza të tërë mësuesish tek të cilët, me modelin që ai përfaqësonte, u mundua të injektonte etikën e punës, korrektësinë në çdo lloj raporti dhe dashurinë për profesionin.

Vitet e punës në Universitetin e Shkodrës do të ishin për profesor Selmanin vitet gjatë të cilave ai do të ngjiste shkallët e karrierës shkencore. Zotërimi i disa gjuhëve të huaja, si: frëngjishtes, italishtes e rusishtes, përvoja e fituar tashmë si pedagog dhe puna sistematike kërkimore -shkencore i dhanë sigurinë për të fituar gradat shkencore njëra pas tjetrës. Kështu, në vitin 1987 profesor Selmani fitoi gradën “Kandidat i Shkencave Gjeografike”. Ky hap i parë u pasua nga një tjetër hap akoma më i madh. Ishte viti 1991 kur pas një pune disavjeçare përfundoi disertacionin me titull: “Dinamika, struktura dhe shpërndarja gjeografike e Industrisë së Energjitikës” dhe në vitin 1993 fitoi gradën “Doktor i Shkencave”. Shumë shpejt, në vitin 1995, do të fitonte edhe titullin “Profesor i asociuar”.

Njeri ambicioz dhe me dëshirë për të përqafuar risitë në fushën e gjeografisë, sidomos në drejtim të Gjeografisë Humane, në vitin 1992 do të përfshihej në një kurs kualifikimi për makro e mikro ekonomi, organizuar nga Universiteti i Nebraskës (SHBA) në Universitetin e Shkodrës. Një vit më pas, do të kryente një kurs kualifikimi pranë Universitetit të Bolonjës. Në po këtë vit, 1993, do të ishte pjesëmarrës në një kurs tjetër kualifikimi, në kuadër të programit “Tempus” organizuar pranë Universitetit të Triestes në Itali.

Përgatitja e lartë shkencore i mundësoi profesor Selmanit edhe një veprimtari botuese të shumtë dhe të larmishme. Një sërë botimesh, si: monografi,  tekste universitare dhe parauniversitare, artikuj shkencorë, referate dhe kumtesa, brenda dhe jashtë vendit i përkasin pikërisht kësaj periudhe të gjatë të punës së tij pranë Universitetit të Shkodrës. Kësaj periudhe i përkasin gjithashtu edhe shumë pjesëmarrje në projekte, udhëheqje, oponenca dhe juri për mbrojtjen e “Magjistraturave dhe Doktoratave” si dhe në veprimtari të tjera me karakter pedagogjik dhe shkencor.

Dimensioni i lartë shkencor dhe intelektual, si dhe përgjegjshmëria e lartë që e karakterizon në çdo nivel marrëdhëniesh kanë qenë imponuese për ngarkimin e detyrave të ndryshme. Kështu, nga viti 1993, ai është Anëtar i Komitetit Internacional të Fondacionit “Emanuel” për  Jugun e Botës, Lece, Itali; 1994-1997 Përgjegjës i Seksionit të Gjeografisë Humane në Departamentin e  Gjeografisë të Universitetit të Shkodrës; Sekretar shkencor i Revistës “Buletini i Shkencave Shoqërore”, botim i  USH-së si dhe Nënkryetar i Këshillit Kombëtar të Gjeografisë, pranë Ministrisë së Arsimit dhe Shkencave.

Pikërisht në momentin më të arrirë të karrierës së tij në Universitetin e Shkodrës, në vitin 1997, kur konteksti ekonomik dhe shoqëror tashmë ishte përmbysur, profesor Selman Sheme zhvendoset në Tiranë. Falë vlerave të tij si një pedagog i përmasave të larta intelektuale, ai bëhet pjesë e Departamentit të Gjeografisë së Universitetit të Tiranës.

Profesor Selman Sheme, një prodhimtar i lartë shkencor edhe në UT

Me të njëjtin pasion dhe përkushtim në mësimdhënie ai punoi nga viti 1997 deri në vitin 2013 si pedagog i brendshëm pranë këtij departamenti si titullar në lëndë kryesisht të drejtimit human, si: Hyrje në Gjeografinë Regjionale, Gjeografi e Industrisë, Gjeografi e Bashkimit Europian në programin Bachelor si dhe Gjeografi e Problemeve Globale, Vlerësimi dhe menaxhimi i resurseve,  dhe Gjeografia e sektorit dytësor në programin e studimit Master i Shkencave. Paralelisht ai ka qenë i angazhuar edhe si pedagog i jashtëm pranë Universitetit të Shkodrës, Universitetit Bujqësor të Tiranës dhe Universitetit të Tetovës në Maqedoni.

Angazhimi i madh në mësimdhënie nuk e pengoi profesorin në realizimin e synimeve të veprimtarisë shkencore, përkundrazi ajo u shtua akoma më shumë nxitur nga mundësitë më të shumta që ofronte Universiteti i Tiranës dhe ambicia e tij e pandalshme për punën. Tetë nga nëntë monografitë që ka botuar, si autor dhe bashkautor, janë realizuar nga viti 1998 e në vazhdim. Po kështu, katër nga shtatë tekstet universitare janë botuar në këtë periudhë, 8 nga 11 tekstet për shkollat e mesme dhe 9-vjeçare si dhe pjesa më e madhe e artikujve dhe kumtesave shkencore botuar dhe mbajtur brenda dhe jashtë vendit, udhëheqje studimesh “Master” dhe “Doktoratë” janë realizuar nga viti 1997 e në vazhdim.

Me pasionin e tij për gjeografinë dhe punën si pedagog, me ambicien e një kërkuesi shkencor të palodhur, profesor Selmani nuk e pati të vështirë të arrinte një tjetër titull të nderuar në hierarkinë e karrierës shkencore, “Profesor Doktor”, titull të cilin e fitoi në vitin 2010.

Realizimi shumëdimensional i Profesor Doktor Selman Shemes është vlerësuar vazhdimisht edhe nga kolegët dhe rrethet intelektuale në vend dhe jashtë vendit. Detyra si Përgjegjës i Seksionit të Gjeografisë Regjionale në Departamentin e Gjeografisë të UT-së (1997-1998); Kryetar i Shoqatës Shkencore Didaktike të Gjeografisë me qendër në Shkodër (1996-2004);  Përgjegjës i redaksisë së Gjeografisë Humane pranë Drejtorisë së Enciklopedisë ( Qendra e Studimeve Albanologjike) nga viti 2010 e në vazhdim; si dhe nga 2013 e në vijim Anëtar themelues i Këshillit Kombëtar pranë Federates së Paqes Universale, Prizren 17 nëntor 2013, shprehin qartë këtë vlerësim.

Edhe pas vitit 2013, vit kur  arriti moshën e pensionit, profesor Selmani ka qenë përsëri i pranishëm në auditoret e Fakultetit të Histori-Filologjisë, tashmë si pedagog i jashtëm. Respektimi i kufijve ligjorë mbi ngarkesën mësimore ia kufizoi mësimdhënien vetëm në programin “Master i Shkencave” me lëndët “Gjeografi e Problemeve Globale” dhe “Hyrje ne Gjeografine Regjionale”, por ai vazhdon të japë kontributin e tij nëpërmjet udhëheqjeve të magjistraturave dhe doktoratave në Universitetin e Tiranës dhe në Universitetin e Tetovës, nëpërmjet botimit të artikujve me vlerë për problematika aktuale të shoqërisë shqiptare, nëpërmjet hartimit të teksteve shkollore dhe studimeve monografike, sidomos për krahinën e Çamërisë.

Çamëria – Tema e preferuar

Si bir i një atdhetari të përzënë me dhunë nga trojet e vendlindjes së tij, fshatit Spatar, në Filat të Çamërisë, profesor Selmani, nuk i pati të rastësishme studimet rreth kësaj krahine. Menjëherë, sapo sistemi komunist ra, ai pati mundësinë të vizitonte truallin e stërgjyshërve të tij, vizitë që ndikoi edhe më shumë veprimtarinë e tij shkencore. Formimi i lartë shkencor dhe intelektual, së bashku me përfshirjen emocionale prodhuan një numër shumë të madh artikujsh dhe kumtesash me karakter historiko-gjeografik rreth kësaj krahine, botuar dhe mbajtur brenda dhe jashtë vendit. Thirrja që i vinte nga brenda për ta “bërtitur” me gjithë potencialin e tij shkencor historinë e Çamërisë martire i dhanë rrugën studimeve të njëpasnjëshme. Duke filluar nga viti 2005 e deri më sot, profesor Selman Sheme mban autorësinë e 6 monografive dedikuar kësaj krahine. Vepra  të tilla, si: “Çamëria-vendi, popullsia dhe jeta ekonomike”, “Monumente natyrore dhe kulturore të Çamërisë”, “Gjeohapësira e Konispolit”, studim regjional, “Epiri i Jugut, Çamëria”, “Çamëria – vështrim  gjeopopullativ dhe etnokulturor” dhe “Vendbanimet në hapësirën historike shqiptare të Çamërisë”, janë jo vetëm një vlerë e shtuar në fondin e studimeve gjeografike, por evokojnë dhe mbajnë gjallë kujtesën dhe vetëdijen kombëtare për brezat e ardhshëm.

Me 44 vite pune të devotshme në mësimdhënie dhe me një veprimtari të shumtë e të larmishme me vlera didaktike dhe shkencore të karakterit teorik dhe aplikativ, Profesor Doktor Selman Sheme, përfaqëson, sot, një personalitet të shquar shkencor dhe një ndër figurat shqiptare më të spikatura në fushën e gjeografisë.

Është ndarë më (23.03.2025) nga jeta në moshën 79- vjeçare akademiku Prof. Dr. Selman Sheme, bir i Çamërisë.  I shprehim ngushëllime të sinqerta familjes, miqve dhe te njohurve, per ndarjen nga jeta te prof. Selman Shemes, i cili do te mbetet gjithmone personifikimi i nje profesori të nderuar, modeli te dijes pa kufi dhe mesimdhënies plot përkushtim! Do ta kujtojmë gjithmonë me respektin më të madh, si mikun, profesorin, kolegun, studiuesin e patriotin e madh, i cili me perkushtim mbrojti e lartesoi çeshtjen çame me dije e argumente te pakundershtueshme!

Haxhi Dulla/

Fryderyk Chopin ( shq.Shopen ) është një kompozitor dhe pianist i shquar polak. Veprat e Chopin karakterizohen nga elementë të tillë si shprehja e thelluar dhe referenca ndaj shembujve stilistikë të muzikës popullore polake. Ai konsiderohet si një nga pianistët më të mirë të epokës romantike. Talenti i tij u zbulua kur ai ishte vetëm disa vjeç – përmendjet e fëmijës brilant e kënaqën shpejt aristokracinë e Varshavës. Krijuesi, i quajtur poeti i pianos, u rrit në Poloni, por pjesën më të madhe të jetës e kaloi në Paris.
Aty vdiq edhe nga tuberkulozi.

Fëmijëria

Fryderyk Franciszek Chopin ishte djali i një francezi, Mikołaj (Nicolas) Chopin, dhe një gruaje polake, Tekla Justyna e lindura Krzyżanowska. Data e lindjes së tij supozohet të jetë 1 Mars 1810, por në të dhënat e tij të pagëzimit thuhet 22 shkurt. Pavarësisht nga kjo mospërputhje, njihet data e festuar nga vetë kompozitori dhe familja e tij, pra dita e parë e marsit. Mikołaj Chopin erdhi në Poloni në moshën 16-vjeçare, i dashuruar me Poloninë dhe Poloninë (ai nuk e la kurrë atdheun). Ai ishte i përfshirë në drejtimin e një konvikti për djemtë e pronarëve të tokave nga jashtë Varshavës dhe edukimin e rinisë fisnike – një nga nxënëset e tij ishte Maria Łączyńska, e njohur më vonë si Maria Walewska. Fryderyk ishte fëmija i dytë i Teklës dhe Mikolajt. Ai kishte tre motra: Ludwika më e madhe dhe dy më të vogla: Izabela dhe Emilia. Disa muaj pas lindjes së Fryderyk, prindërit e tij u shpërngulën nga shtëpia e feudale në Żelazowa Wola në krahun e djathtë të Pallatit Sakson në Varshavë.

Shtëpia e familjes Chopin kumbonte nga muzika dhe drejtohej në përputhje me modelet më të mëdha të aristokracisë polake. Babai i tij i binte flautes dhe violinës, nëna e tij këndonte dhe luante piano, dhe Ludwika gjithashtu mësoi të luante këtë instrument. Fryderyk ishte i ekspozuar ndaj muzikës që në moshë të re. Nëna e tij filloi t’i mësonte të luante piano kur ai ishte 4-5 vjeç. Ai filloi arsimin e rregullt muzikor në moshën 6-vjeçare nën mbikëqyrjen e violinistit dhe mësuesit çek, Wojciech Żywny, me të cilin studioi deri në vitin 1822. Në të njëjtin vit, kur studenti u rrit më shumë se mjeshtri, Wilhelm Wacław Würfel, një pianist i shkëlqyer dhe profesor në konservator, me shumë mundësi u bë mësues këshilltar i Chopinit.

Talenti i tij u zbulua shpejt – gazetat publikuan përmendjet e fëmijës brilant. Fryderyk i vogël filloi të krijonte kompozimet e tij të para, mazurka dhe poloneza, të cilat babai i tij i shkroi me përpikëri për të. “Polonez in G minor” u botua kur Chopin ishte vetëm 7 vjeç – që atëherë ai gjithashtu filloi të performojë në shtëpitë e fisnikërisë dhe aristokracisë së Varshavës. Ai ndër të tjera luajti, në Pallatin Radziwiłł, në Pallatin Belweder në Dukën e Madh Konstanti, si dhe në familjet Sapieha dhe Potocki. Në 1818, ai i dha dy nga polonezat e tij nënës së Carit dhe mbretit polak, Maria Fiordorona, e cila po vizitonte Varshavën.

Rinia e Shopenit
Në vitet 1823-26, adoleshenti Fryderyk studioi në shkollën e mesme të Varshavës. Gjatë kësaj kohe, ai kalonte rregullisht pushimet në pronat familjare të miqve të tij, ku ekspozohej me muzikën rurale. Shkruante me entuziazëm tekstet e këngëve, interesohej për folklorin dhe merrte pjesë në rituale të ndryshme. Këto magjepsje u pasqyruan në kompozimet e tij të mëvonshme, veçanërisht në mazurkat.

Nga viti 1826 deri në 1829, Fryderyk Chopin studioi në departamentin e “teorisë së muzikës, basit të përgjithshëm dhe kompozimit” të Shkollës së Muzikës të Varshavës, e cila ishte pjesë e Konservatorit dhe në të njëjtën kohë e lidhur me Universitetin e Varshavës. Katedra e fakultetit më pas u mor nga Józef Elsner. Gjatë studimeve, Chopin fitoi aftësi, disiplinë dhe përgjegjësi për kuptimin dhe saktësinë në ndërtimin e kompozimeve. Pikërisht atëherë ai shkroi veprat e tij të gjera: Sonata në C minor, Rondo à la Krakowiak, Fantazi op. 13 mbi temat polake dhe Trio në G minor.

Udhëtim në Francë

Në moshën 20-vjeçare, Fryderyk Chopin u largua nga Polonia, në të cilën nuk u kthye më, megjithëse nuk hoqi dorë kurrë nga atdheu i tij i dashur. Ai jetoi në Paris, ku fitoi famë si virtuoz dhe improvizues. Ai gjithashtu luante shpesh jashtë Francës. Me kalimin e kohës, për shkak të shëndetit të rënduar, ai jepte koncerte gjithnjë e më pak dhe kompozonte dhe jepte mësime më shpesh. Ai mbajti njohje me personalitetet më të shquara të epokës, si kompozitorët: Hector Berlioz, Franz Liszt, shkrimtarin Honoré de Balzac dhe piktorin Eugène Delacroix. Ai ishte gjithashtu mik me elitën e emigracionit polak: Adam Mickiewicz, Julian Ursyn Niemcewicz dhe Cyprian Norwid.

Më 1849 vdiq në Paris nga tuberkulozi. Ai u varros në varrezat Père-Lachaise. Zemra e Fryderyk Chopin u kthye në Varshavë dhe u varros në kishën e St. Kryqit.

– “Një banor i Varshavës, një polak në zemër dhe një qytetar i botës me talent”, kështu shkroi poeti polak mik i Chopinit, Cyprian Kamil Norwid një ditë pas vdekjes së pianistit në 1849.

Shopeni kompozoi dy koncerte për piano, të cilat u shkruan në këtë rend: Koncert në F minor, Op. 21 (shkruar në 1829–1830, botuar 1836)

– Për shumicën e botës, Chopin është thjesht një kompozitor brilant; për polakët ai është gjithashtu një “poet kombëtar” dhe një “profet kombëtar” (Norman Davies 1991, 49).

Në vendin e Shopenit

Muzika e Chopin ka luajtur gjithmonë një rol të madh në formimin e identitetit kombëtar të polakëve. Me kalimin e viteve është kthyer në një nga simbolet e një atdheu të pavarur dhe në kohë të vështira ka qenë burim shprese, bashkimi dhe force. Jashtë vendit, ai perceptohej dhe perceptohet si kuintesenca e asaj që është më e vlefshme në kulturën polake. Madje mund të thuhet se Chopin është ambasadori më i dalluar i Polonisë në botë. Krijuesit e filmit “In Chopin’s Country” ishin të vetëdijshëm për këtë fakt, ndaj nuk është çudi që ata vendosën ta afrojnë Poloninë me publikun përmes punës së kompozitorit brilant. Katër kompozime Chopin të interpretuara nga Witold Małcużyński bartin një mesazh shumëdimensional. Së pari, ato përfaqësojnë faza të mëvonshme në jetën e artistit. Për shembull, Mazurka në B minor, e realizuar në peizazhin e shtëpisë së feudalit në Żelazowa Wola, i referohet fëmijërisë së kompozitorit dhe burimeve popullore të veprës së tij. Së dyti, veprat individuale simbolizojnë aspekte të ndryshme të polonisë: patriotizmi dhe rebelimi, malli për atdheun, shqetësimi për fatin e vendit, besimi në të ardhmen…
Secili nga katër fragmentet karakterizohet nga një koncept stilistik i ndryshëm. Meriton përmendje të veçantë sekuenca e parë, një interpretim i guximshëm dhe i mirëmenduar i Etydit Revolucionar, në të cilin mjetet vizuale të shprehjes janë të kufizuara në minimum: kamera dinamike regjistron vetëm imazhin e dorës së pianistit dhe tastet e pianos, ndërsa pjesa tjetër e kornizës është e mbushur me të zezë. Kjo procedurë e thjeshtë na lejoi të nxjerrim një pasuri të re kuptimesh nga një prej kryeveprave më të famshme të Chopenit. ( Instituti Frederik Chopin-Varshavë)

Vetë Shopeni la gjithashtu dëshmi të shumta të angazhimit patriotik.

Instituti Kombëtar Fryderyk Chopin me seli në Varshavë është qendra më e madhe e Chopin në botë, e cila promovon, mbron, hulumton dhe shpërndan plotësisht dhe në mënyrë gjithëpërfshirëse trashëgiminë e Fryderyk Chopin.

Shoqata Fryderyk Chopin

Shoqata Fryderyk Chopin (TIFC) ekziston që nga viti 1934. Deri në vitin 1950, si një shoqatë e quajtur Instituti Fryderyk Chopin. Ajo zhvillon aktivitete të ndryshme që synojnë përhapjen dhe thellimin e njohurive për Fryderyk Chopin dhe shpërndarjen e veprave të tij në Poloni dhe jashtë saj. Baza e veprimtarisë së Shoqërisë është mbrojtja e trashëgimisë së Fryderyk Chopin. Pika e nisjes për të gjithë koleksionin e mbledhur në Muze, Bibliotekë, Fototekë është Chopin dhe epoka e tij. Koleksionet përbëjnë një bazë shkencore për muzikologë dhe Chopinologë nga e gjithë bota. Është jashtëzakonisht e rëndësishme t’i plotësoni ato në mënyrë të vazhdueshme përmes dhuratave, shkëmbimeve dhe blerjeve të bëra në Poloni dhe jashtë saj – në ankandet e organizuara nga kompani antike. Shoqata Fryderyk Chopin merr pjesë në punën editoriale – duke përfshirë: Veprat e plota të Chopin redaktuar nga Ignacy Jan Paderewski, Józef Turczyński dhe Ludwik Bronarski, të botuara në vitet 1949-1961, që nga viti 1959 – Botimi Kombëtar i veprave të Chopin redaktuar nga Jan Ekier Për më tepër, TiFC kryen aktivitete botuese dhe organizon veprimtaritë e Chopin-it jashtë vendit. Drejtoreshe Gjenerale e Shoqatës Fr. Chopin në Varshave është zonja Ewa Sławińska-Dahlig ndërsa e degës në Sanniki , zonja Aleksandra Głowacka.

Badhkëpunimi kulturor polako-shqiptar

Badhkëpunimi i tillë tashmë është në rrugë të zgjerimit.

Tani sa kohë Stowarzyszenie Polsko-Kosowskie / Shoqata Poloni-Kosovë, zhvillon një bashkëpunim me Shoqaten F. Chopin dega në Sanniki si partneritet në fushat e kulturës e të muzikës. Në kulturë përmes zhvillimit dhe zbatimit të programeve të bashkëpunimit, shkëmbimeve kulturore dhe bashkëpunimit të drejtpërdrejtë ndërmjet institucioneve kulturore, organizatave dhe individëve në të dyja vendet. Në muzikë ndër të tjera përmes prezantimit të punës së kompozitorëve e muzikantëve, organizatave, institucioneve, shkëmbimit të përvojave mes tyre.

Badhkëpunimi me Shoqatën F. Chopin u zgjerua edhe më tej në vitin 2024 me pjesëmarrjen e pianistes nga Kosova, Lule Elezi me koncertin e saj të parë në (Europejskie Centrum Artystyczne) shq. Qendrën Artistike Evropiane në Sanniki ku kishte qëndruar e komponuar kompozitori i madh polak Frederik Chopin, me të vazhduar me koncertet e radhës në Izabelin të Varshavës dhe Plock. Bashkëpunimi kulturor mes dy Shoqatave u zgjerua edhe me tej me pjesëmarrjen e anëtarëve të Shoqatës së Chopin në takimin tradicionale integrues të Diasporës Shqiptare, “Pranvera Shqiptare” në Ciechocinek të Polonisë , dhe pjesëmarrjen e përfaqësuesve të Shoqatës polake në festat shtetërore të Shqipërisë dhe asaj të Kosovës organizuar nga Përfaqësitë Diplomatike te këtyre vendeve.

Gjatë muajit mars në Konkursin e parë për pianistë të rinjve organizuar nga Shoqatat F. Chopin e Tiranës, morën pjesë edhe artistë polak, pianistja, profesoresha e pianos në Akademinë e Muzikës në Varshavë Maria Gabryś-Heyke që njëherit ishte anëtare e jurisë profesionale të konkursit. Polaku 16-vjeçar Maciej Domagała është fitues i Konkursit të Parë Ndërkombëtar për Pianistë të Rinj “J’adore Chopin” në Tiranë. Në muajin maj 2025 në kuadër të Festivalit Chopin Fest në Prishtinë që organizon Shoqata F. Chopin e Prishtinës në hapje të Festivalit do te performon artistja polake Maria Gabryś-Heyke. Gjatë këtij viti në koordinim mes Shoqatave tona, është aranzhuar edhe një koncert në kuadër të njërit nga Festivalet me titull ” Në Tokën e Chopenit” e artistes polake me prejardhje shqiptare Jowita Graicevci-Szornel me bendin e saj.

Bashkëpunimi kulturor polako-shqiptarë, do të zgjerohet edhe më tej në vitet në vazhdim…

Monumenti Fryderyk Chopin në Parkun Mbretëror Łazienki është një nga vendet më të famshme dhe më të vizituara në kryeqytet nga turistët dhe banorët e Varshavës. Koncertet e Chopinit të mbajtura aty (çdo të dielë në orën 12:00 dhe 16:00 nga mesi i majit deri në fund të shtatorit) tërheqin mijëra vizitorë dashamirës të muzikës së Chopinit.

Prof. Afrim Krasniqi/

Ne ende nuk e njohim, nuk e respektojmë dhe nuk arrijmë ta kuptojmë forcën e tyre morale. Akuza politike si “revizionist“, hetuesi e ashpër, tortura, fillimisht denim me vdekje, më pas 17 vjet burgim politik ndjekur nga internimi, shkatërrim të familjes dhe një jetë intelektuale dhe qytetare e dënuar me urdhër politik. Gjyqtari ka emër (Koçi), hetuesi ka emër (Porodini / Josifi), prokurori ka emër (Konomi), dëshmitarët fiktivë kanë emra. 17 vjet. Vaskë Orgocka (Vasillaq Orgocka) është një simbol, pasuri dhe vlerë e gjallë e një kohë dhe historie dramatike që shoqëria shqiptare ka kaluar. Dëshmia e tij në “Histori me Zhurmues” dhe dokumentarin mbi historinë e martesave me shtetaset e huaja, – janë dëshmi nga më të jashtëzakonshëm.

Në auditorin e Universitetit në Korçë kisha rastin dje të bisedoja me të, ta ridëgjoja historinë e tij dhe mesazhin që ai ka për brezat e sotëm. Asnjë shenjë hakmarrje, dëshirë për drejtësi, memorie, kujtesë, reflektim shoqëror. Këshilla të çmuara për të rinjtë, dijen dhe vlerat e të drejtave të njeriut. Çfarë force, çfarë kulture, çfarë integriteti!

Bashkë me të dëgjuam edhe histori të tjera nga Shqipëria e Spaçit, – si ajo me 15 vjet burgim politik për shkak se tentoi arratisjen. Hyri djalë adoleshent dhe doli prej andej burrë i pjekur. Humbi rininë dhe jetën më aktive. Edhe ai asnjë fjalë hakmarrje, por këshilla dhe mendime të jashtëzakonshme.

Vetëm njerëz me vlera të larta morale mund ta kenë një forcë të tillë. Ata ishin dhe janë. Ne, ende jo. As publiku, as media, as institucionet dhe natyrisht as politika. Sa pak i njohim, sa pak i dëgjojmë, sa shumë dhimbje e amoralitet mbart e kaluara, sa mite fiktive kemi ushqyer e sponsorizuar nga ata që ideuan e drejtuan një regjim kriminal, dhe sa të vërteta të mëdha kemi fshehur e refuzojmë të njohim për ata që ishin viktima politike të atij regjimi. Ata që e dënuan nuk kërkuan kurrë ndjesë, madje vijojnë të nderohen edhe sot (fotoja e njërit prej tyre është në odeonin e nderit të Pallatit të ri të Drejtësisë), ata që ishin viktima të pafajshme, vijojnë të ndjejnë mungesë vëmendje dhe respekti.

Kur kupton se më të mirët i burgosëm dhe ua morëm rininë, është më e lehtë për të kuptuar se jemi të vonuar në histori, ku gabuam, përse jemi ende në këtë gjendje krize vlerash dhe përse e ardhmja mund të ndërtohet vetëm nëse gjen forcë, kurajë, aftësi dhe maturi për tu ndarë me drejtësi e moralitet me të kaluarën.

Me fat që të kemi ty dhe mendjen tënde të kthjellët e brilante Vaskë!