Përgatiti: Rafael Floqi
Gjithçka nisi rastësisht. Kazi Albab Hussain, student doktorature në Universitetin e Nebraskës–Lincoln, po studionte nanopjesëzat e argjendit në ambalazhet plastike ushqimore kur vuri re diçka alarmante: copa të vogla plastike që lëshoheshin nga enët. Si baba i ri, ai u shqetësua thellë. “Shumë ushqime për fëmijë ruhen në plastikë”, tha ai. Pyetja që pasoi ishte:
Sa grimca plastike po konsumonte fëmija i tij?
Përgjigjja ishte tronditëse: miliarda. Ai testoi disa enë plastike të zakonshme dhe pas 10 ditësh në temperaturë ambienti apo në frigorifer, u gjetën miliona deri triliona mikro- dhe nanoplastika. Por nxehtësia ishte faktori më i rrezikshëm: vetëm tre minuta në mikrovalë bënë që një enë të lëshonte mbi 4 milion mikroplastika dhe 2 miliardë nanoplastika për centimetër katror.
Studimi i tij sugjeron se njerëzit po konsumojnë shumë më tepër plastikë sesa besohej më parë. Edhe pse ndikimet shëndetësore nuk janë plotësisht të qarta, provat në rritje lidhin mikroplastikën me probleme riprodhuese, metabolike dhe të sjelljes, si dhe me stres oksidativ e inflamacion.
Pse është e rrezikshme mikrovala për plastikën?
Plastika është përbërë nga polimere me origjinë nafte dhe përmban mijëra kimikate ndihmëse si bisfenoli A (BPA) dhe ftalatet, që e bëjnë më të fortë apo më fleksibël. Megjithatë, nxehtësia përshpejton shpërbërjen e tyre – përmes një procesi të quajtur hidrolizë – duke lëshuar grimca plastike dhe kimikate në ushqim. Sapo gëlltiten, këto përbërës mund të ndërhyjnë në hormonet tona, duke u sjellë si “hormone mashtruese” që mund të shkaktojnë sëmundje.
Studimet kanë gjetur këto grimca plastike në gjak, mushkëri, placenta dhe madje edhe në spermë. Ato jo vetëm që mund të sjellin ndotës të tjerë me vete, por nxisin edhe përgjigje inflamatore, pasi trupi përpiqet më kot t’i eliminojë. Në një eksperiment, qelizat embrionale njerëzore të ekspozuara ndaj nanoplastikave patën një normë vdekjeje 76% brenda 48 orësh – një sinjal shqetësues për ndikimet potenciale në shëndetin e njeriut.
Po nëse plastika është “e sigurt për mikrovalë”?
Shenja “e sigurt për mikrovalë” është mashtruese: do të thotë vetëm që plastika nuk shkrin, jo që është e sigurt kimikisht. Ato ende mund të përmbajnë bisfenole apo ftalate. Numrat në fund të enëve plastike ofrojnë një tregues orientues. Ja si klasifikohen:
- PET – i zakonshëm në shishe pije dhe gjalpi kikiriku.
- HDPE – më i sigurti; përdoret për shishe qumështi dhe detergjentë.
- PVC – mund të përmbajë ftalate; përdoret në perdet e dushit dhe qeset mjekësore.
- LDPE – çanta plastike dhe qese lëngjesh.
- PP – përdoret në enët për foshnje dhe konsiderohet “rezistent ndaj nxehtësisë”.
- PS – plastikë shkumë që shkrihet lehtë; rrezik i lartë.
- Të tjera – përzierje që mund të përmbajë bisfenole.
Sipas ekspertëve, duhet të shmangni sidomos plastikat me kodet 1, 3, 6 dhe 7. Nëse nuk keni zgjidhje tjetër, llojet më të sigurta janë 2 (HDPE) dhe 5 (PP), por edhe ato mund të lëshojnë mikroplastikë nën nxehtësi.
Si të mbroheni?
Rogers, i cili punoi në sigurinë ushqimore në Departamentin e Bujqësisë të Shteteve të Bashkuara për më shumë se një dekadë para se t’i bashkohej Consumer Reports, thotë se klientët duhet të përpiqen gjithmonë të shmangin plastikat e shënuara me një ose gjashtë – ato që përdoren për të bërë paketimin e ushqimit prej stiropori njëpërdorimësh që mund të përmbajë porosinë tuaj të fundit të dorëzimit. Këto lloje plastikash zakonisht kanë një pikë të ulët shkrirjeje, “që do të thotë se “Kur i ngrohni në mikrovalë, ato do të lëshojnë kimikate edhe më shpejt se plastikat më të forta”, thotë ai. Llojet tre dhe shtatë janë gjithashtu kategoritë që kanë më shumë gjasa të përmbajnë ftalate dhe bisfenole.
Nëse ai “do të ishte në një ishull të shkretë dhe [plastika] do të ishte e vetmja gjë që ishte në dispozicion”, Rogers thotë se do të zgjidhte llojet dy dhe pesë. Këto janë të dyja formula me dendësi më të lartë, të përdorura për të mbajtur lëngje dhe për të prodhuar artikuj si pirunët e ngurtë plastikë që shpërndahen në restorantin tuaj lokal për të marrë me vete. Ato kanë një pikë shkrirjeje më të lartë, “dhe gjithashtu nuk kanë tendencë të çahen ose të thyhen aq shumë”, thotë Rogers. (Megjithatë, ekipi i Hussain zbuloi se këto lloje enësh lëshojnë shumë mikroplastikë kur nxehen.)
Ekspertët rekomandojnë: mos ngrohni ushqim në plastikë. Përdorni qelq ose porcelan për mikrovalën. Edhe pse kërkimi mbi ndikimin e plastikës është ende në zhvillim, ka mjaftueshëm prova për të mbështetur shmangien sa më të madhe të saj. Laura Vandenberg thotë: “Nëse nuk blejmë plastikë, tregu do të na ofrojë alternativa.”