Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

GODITJA KALIMTARE E TRURIT-(TIA,-Transient Ischaemic Attack)

by

Shkruan: DR. ZEKRI PALUSHI/ GAZETA”DIELLI”/

Mund të thuhet se është një strokë fatlume që brenda një ore kalon pa lënë pasoja të gjata, të përhershme.Pra, asht një defiçit i përkohshëm neurologjik që vjen si pasoj e ishemisë vaskulare të trurit, por s’asht infarct/ kalbje e një pjese të trurit.

              Nga vjen?

        Truni furrnizohet me gjak prej dy arterieve KAROTIDE,- që kemi n’dy anët e qafës, -degët e vogla të k’tyne arterieve transportojnë gjakun në tru. Në qoftë se, një prej këtyre degëve bllokohet përkohësisht prej një blood clot apo thërmijë dhjami, -atëherë shenjat e TIAs mund të ndodhin. Në qoftë se bllokimi mbetet për një kohë të gjatë, atëherë ndodh STROKA.

      Nganjëherë, shkak për TIA mund të bahet një hemoragji që vjen si pasoje e e plasjes (shpërthimit) të një arterje t’vogël brenda trunit.

     Para se të flasim në përgjithësi për TIA-n, po tregoj një rast konkret:

Pacientin MK, 73 vjeç,-diabetik, me Hypertension arterial, dhe Atrial Fibrilation,-e pruni për konsultë, vajza e tij që më tregoi se një ditë më parë, pacienti kishte pas një periudhë që s’kishte pasë mundësi me folë, e as me kuptue fjalët, dhe se afërsisht katër javë para këtij episodi, ai nuk ishte ndjerë mirë dhe ishte mbështet pas një muri sepse s’kishte qenë në gjendje me qëndrue n’kambë pasi ndjente se ato i kishte shumë të dobta. E bija më tregoi se që të dy rastet kishin zgjat afërisht 30 minuta.

Pacienti merrte mjekim të përdishëm për diabetin,- që e kishte mirë në kontroll, po kështu, për çrregullimet e ritmit të zemrës dhe Hypertensionin,- merrte Diltiazem CD 300mg/dite, Lisinopril 40 mg/ditë dhe Aspirinë 81mg/ditë

Kishte pas pi dy paketa duhan në ditë, deri kur ishte diagnostikue me Hypertension.

Pinte një birrë në ditë…

       Në historin familjare, gjejmë se nana i kishte vdekë prej Stroke në moshën 79vjeçare, ndërsa baba i kishte vdek 64 vjeç nga kanceri i zorrës trashë (colon cancer).

Investigimet urgjente, si MRI pa contrast e trunit, MRA or CTA, për enët e gjakut të qafës, nuk tregun se i sëmuri kishte pas hemoragji në tru, apo bllokim të karotideve. Siç shifet, pacjenti  u diagnostikue me TIAs, dhe duke pas parasysh Fibrilacionin Atrial që kishte, – mjekimin që merrte nuk ishte sipas GUIDELINES, sepse në këto raste Aspirina s’asht e mjaftushme. Ky duhej që të merrte WARFARIN ose DABIGATRAN.

 Ne preferum WARFARIN-nën për arsye se është shumë e lirë dhe po kështu kontrollohet ma kollaj niveli i hollimit të gjakut nëpërmjet INR…..(target 2.5), në bazë të së cilës manipulojmë dozën.

 Po kështu asht e randësishme kontrollimi i shpejtësisë së rrahjeve t’zemrës, 60-80 rrahje/minut

Shenjat e TIAs mund të jenë:

-Dhimbje e fortë dhe e papritur koke.

-Humbje e përkohëshme e shikimit, apo shikim i trubullt.

-Ç’rregullim shikimi (shikim i dyfishtë (double vision), ose pamundësia për të pa nga e Majta apo e Djathta).

-Ç’rregullim në t’folun, mos-shqiptim i mirë i fjalëve, dhe pa-aftësia për të shprehë me fjalë ato çfarë mendon;

-Mpirje, dhe dobësim të faqes

-Vështërësi në gëlltitje (përdimje)

-Dobësim ose paralizë e faqes, krahëve ose kambëve

-Marrje mendësh (spinning sensation)

-Humbje t’ballancës

-Ndjenjë për t’vjellur ose t’vjella

F.A.S.T test

Shenjat kryesore të një aksidenti cerebral mund të mbahen ma mirë mend me memorizimin dhe përdorjen e fjalës FAST:

*Face (faqe/Ftyra)- mouth dropped..

*Arms (krahët/ektremitetet e sipërme)- a mund të ngrihen (çohen) nalt

*Speech (e folmja)- a asht e slurred? A kuptohet ç’farë thotë

*Time (koha)- ashtë tepër e randësishme,-nqs keni ndonjë nga këto shenja, ose I shifni ndonji nga kto shenja tek të tjerët, -THIRRNI URGJENT AMBULANCËN  

TIA asht një paralajmërim që ju mund të jeni duke pas një goditje të trunit (Insult Cerebral/STROKE). Pra,  asht shumë e randësishme që,- nëse mendoni se keni TIA, mundohuni që me ç’do kusht të parandaloni një stroke,- duke marrë menjëherë ASPIRIN 325 mg, dhe thirr urgjent AMBULANCËN.

Në pacjentët me TIA, antikoagulantet jepen vetëm atëherë kur MRI apo CT e trunit kanë përjashtue një hemoragji të brendshme të trunit (Intracranial haemorrhage)

Anti-Platelets (Aspirin 81mg + DIPIRAMIDOLE) ose vetëm Clopidogrel duhet t’jepen për një kohë t’gjatë, tek të gjithë pacjentet me TIA

MJEKIMI I TIAs ka si qëllim PREVENIMIN e TIA-ve pasuese që mund të përfundojnë në Ischaemic STROKE.

Latest report by the World Health Organization

by

Latest report by the World Health Organization: Measles is on the rise in four European nations previously seen as free of the illness/

-The disease is no longer considered eradicated in Albania, the Czech Republic, Greece and the UK.

Countries are declared measles-free when there is no endemic transmission for 12 months in a specific geographic area.

The Head of the Immunization Department at the WHO said all four European nations that have lost their eradication status have “extremely high” vaccination coverage.

“This is the alarm bell that is ringing around the world: being able to achieve high national coverage is not enough, it has to be achieved in every community, and every family for every child.”

Measles is a highly contagious and potentially fatal illness that causes coughing, rashes and fever. Health experts warn that lies about the measles vaccine have allowed the illness to spread in certain areas or communities.

What are the numbers?

Close to 365,000 cases have been reported worldwide this year, the WHO said, almost three times as many as in the first half of 2018.

All regions of the world showed an increase in measles except for the Americas, which saw a minor decline, while the US registered its highest number of cases in 25 years.

Misinformation about the vaccines is considered a major factor for the epidemic. Health experts are calling on social media companies and community leaders to provide “accurate, valid, scientifically credible information to the public. Numbers of measles cases were steadily declining worldwide until 2016, when the illness began a resurgence.

Key facts published by The World Health Organization

Even though a safe and cost-effective vaccine is available, in 2017, there were 110 000 measles deaths globally, mostly among children under the age of five.

Measles vaccination resulted in a 80% drop in measles deaths between 2000 and 2017 worldwide.

In 2017, about 85% of the world’s children received one dose of measles vaccine by their first birthday through routine health services – up from 72% in 2000.

During 2000-2017, measles vaccination prevented an estimated 21.1 million deaths making measles vaccine one of the best buys in public health.

Measles is a highly contagious, serious disease caused by a virus. Before the introduction of measles vaccine in 1963 and widespread vaccination, major epidemics occurred approximately every 2–3 years and measles caused an estimated 2.6 million deaths each year.

Approximately 110, 000 people died from measles in 2017 – mostly children under the age of 5 years, despite the availability of a safe and effective vaccine.

Measles is caused by a virus in the paramyxovirus family and it is normally passed through direct contact and through the air. The virus infects the respiratory tract, then spreads throughout the body. Measles is a human disease and is not known to occur in animals.

Accelerated immunization activities have had a major impact on reducing measles deaths. During 2000– 2017, measles vaccination prevented an estimated 21.1 million deaths. Global measles deaths have decreased by 80% from an estimated 545, 000 in 2000* to 110, 000 in 2017.

Signs and symptoms

The first sign of measles is usually a high fever, which begins about 10 to 12 days after exposure to the virus, and lasts 4 to 7 days. A runny nose, a cough, red and watery eyes, and small white spots inside the cheeks can develop in the initial stage. After several days, a rash erupts, usually on the face and upper neck. Over about 3 days, the rash spreads, eventually reaching the hands and feet. The rash lasts for 5 to 6 days, and then fades. On average, the rash occurs 14 days after exposure to the virus (within a range of 7 to 18 days).

Most measles-related deaths are caused by complications associated with the disease. Serious complications are more common in children under the age of 5, or adults over the age of 30. The most serious complications include blindness, encephalitis (an infection that causes brain swelling), severe diarrhea and related dehydration, ear infections, or severe respiratory infections such as pneumonia. Severe measles is more likely among poorly nourished young children, especially those with insufficient vitamin A, or whose immune systems have been weakened by HIV/AIDS or other diseases.

Who is at risk?

Unvaccinated young children are at highest risk of measles and its complications, including death. Unvaccinated pregnant women are also at risk. Any non-immune person (who has not been vaccinated or was vaccinated but did not develop immunity) can become infected.

Measles is still common in many developing countries – particularly in parts of Africa and Asia. The overwhelming majority (more than 95%) of measles deaths occur in countries with low per capita incomes and weak health infrastructures.

Measles outbreaks can be particularly deadly in countries experiencing or recovering from a natural disaster or conflict. Damage to health infrastructure and health services interrupts routine immunization, and overcrowding in residential camps greatly increases the risk of infection.

Transmission

Measles is one of the world’s most contagious diseases. It is spread by coughing and sneezing, close personal contact or direct contact with infected nasal or throat secretions. The virus remains active and contagious in the air or on infected surfaces for up to 2 hours. It can be transmitted by an infected person from 4 days prior to the onset of the rash to 4 days after the rash erupts.

Measles outbreaks can result in epidemics that cause many deaths, especially among young, malnourished children. In countries where measles has been largely eliminated, cases imported from other countries remain an important source of infection.

Treatment

No specific antiviral treatment exists for measles virus.

Severe complications from measles can be reduced through supportive care that ensures good nutrition, adequate fluid intake and treatment of dehydration with WHO-recommended oral rehydration solution. This solution replaces fluids and other essential elements that are lost through diarrhea or vomiting. Antibiotics should be prescribed to treat eye and ear infections, and pneumonia.

All children diagnosed with measles should receive two doses of vitamin A supplements, given 24 hours apart. This treatment restores low vitamin A levels during measles that occur even in well-nourished children and can help prevent eye damage and blindness. Vitamin A supplements have also been shown to reduce the number of measles deaths.

Prevention

Routine measles vaccination for children, combined with mass immunization campaigns in countries with high case and death rates, are key public health strategies to reduce global measles deaths. The measles vaccine has been in use for over 50 years. It is safe, effective and inexpensive. It costs approximately one US dollar to immunize a child against measles.

The measles vaccine is often incorporated with rubella and/or mumps vaccines. It is equally safe and effective in the single or combined form. Adding rubella to measles vaccine increases the cost only slightly, and allows for shared delivery and administration costs.

In 2017, about 85% of the world’s children received 1 dose of measles vaccine by their first birthday through routine health services – up from 72% in 2000. Two doses of the vaccine are recommended to ensure immunity and prevent outbreaks, as about 15% of vaccinated children fail to develop immunity from the first dose. In 2017, 67% of children received the second dose of the measles vaccine.

Of the estimated 20.8 million infants not vaccinated with at least one dose of measles vaccine through routine immunization in 2017, about 8.1 million were in 3 countries: India, Nigeria and Pakistan

WHO response

In 2010, the World Health Assembly established 3 milestones towards the future eradication of measles to be achieved by 2015:

-increase routine coverage with the first dose of measles-containing vaccine (MCV1) by more than 90% nationally and more than 80% in every district;

-reduce and maintain annual measles incidence to less than 5 cases per million;

-reduce estimated measles mortality by more than 95% from the 2000 estimate; and

In 2012, the Health Assembly endorsed the Global Vaccine Action Plan, with the objective of eliminating measles in four WHO regions by 2015 and in five regions by 2020.

By 2017, the global push to improve vaccine coverage resulted in an  80% reduction in deaths. During 2000– 2017, with support from the Measles & Rubella Initiative and Gavi, the Vaccine Alliance, measles vaccination prevented an estimated  21.1 million deaths; most of the deaths averted were in the African region and in countries supported by the Gavi Alliance.

Where children are unvaccinated, outbreaks occur. Because of low coverage nationally or in pockets, multiple regions were hit with large measles outbreaks in 2017, causing many deaths. Based on current trends of measles vaccination coverage and incidence, the WHO Strategic Advisory Group of Experts on Immunization (SAGE) concluded that measles elimination is greatly under threat, and the disease has resurged in a number of countries that had achieved, or were close to achieving, elimination.

WHO continues to strengthen the global laboratory network to ensure timely diagnosis of measles and track international spread of the measles viruses to allow more coordinated country approach in targeting vaccination activities and reduce measles deaths from this vaccine-preventable disease.

The Measles & Rubella Initiative

Launched in 2001, the Measles & Rubella Initiative (M&R Initiative) is a global partnership led by the American Red Cross, United Nations Foundation, Centers for Disease Control and Prevention (CDC), UNICEF and WHO. The Initiative is committed to ensuring that no child dies from measles or is born with congenital rubella syndrome. We help countries to plan, fund and measure efforts to stop measles and rubella for good.

WISDOM ON LIFE:

by

Man is a mere victim of his own Karma, which is an inevitable cosmic law. God always saves those who surrender to Him. The word is SAVED. Surrender your

S- SINS, A-ANGER, V-VIOLENCE, E-EGO and D-DELUSION.

We commit many sins, some knowingly, and some unknowingly. God has given us all the strength of Will, and the power to discriminate. Therefore we must always keep righteous company, and live by righteousness. The next biggest enemy of man is Anger. Anger leads to violence. Man loses all discrimination and balance of mind once angry. Man almost becomes a demon!. God says “Love all serve all” One must remain humble and truthful. Violence is an aftermath of Anger, where man commits acts which are against the Cosmic Laws of God. Therefore we must never get violent.  Ego is the principle cause of all problems. Ego promotes arrogance and anger. Ego crushes the compassionate heart of man, and turns him into a beast. Many great men, kings and kingdoms have fallen, because of ego. One must try to be humble at all times. Lastly, delusion. Delusion is the result of greed, lust, temptation and desire. Desire, Anger, Attachments, Greed and Ego and the causes of the downfall of man. 

Know that God resides in your heart. Man forever lives in mind and senses, in materialism and selfishness. That’s why he gives in to the devil, rather than to God within. The good, the bad, happiness, grief are all a part of the world. But we must not get swooned by the temptations of the evils, and must exercise our discrimination and follow a righteous path, which leads to a spiritual life and God.

What the world is suffering today is not because of God has made for man, but because of what man has made for man. Therefore we must unmake, and remake ourselves, so as to become refined human being, which pleases God the most. He loves us all, and is forever waiting to take us in His arms. But we have to cross the barriers of Maya, the worldly delusions and distractions, in order to cross over to His side. He, our loving father loves you too! You are just as dear to Him as me. Do introspection within your heart, as to your true purpose of life. Let this time and situation be an ashram, a spiritual disciplining time, for you to do some deep contemplation and introspection, about your being and purpose of life. And God will give you the answer.  

Let me give you some clues about discrimination and dual mindedness of man. The human mind is infused with both positive and negative energies. The wise and disciplined ones seek the positives, and the weak and unrighteousness ones, seek the negative energy. The question is, how do we pick up and apply the positive energies? Then we come to the next part which deals with discrimination. I have defined both the energies for you to understand. But before you even begin to start, pray to God to give you the strength and will power, to be able to apply these values in your day to day life. God is the source of all life and energy. Pray from the deepest of your heart, and He will hear. He is the light, and He will surely guide you away from the darkness. It is your faith and dedication, which counts. There was one John, the Baptist, and there is one John Robinson. What is the difference between the two Johns? Only one major difference. Consciousness! While John the Baptist was in consciousness of God, you are not. You too, can attain that God consciousness!

DUALITIES OF MIND

NEGATIVE ENERGY POSITIVE ENERGY

D- DESIRES – D- DUTY

D- DESTRUCTION – D- DEVELOPMENT

D- DEGENERATE – D- DISCIPLINE

D- DARKNESS – D- DEDICATION

D- DEPRESSION – D- DISCRIMINATION

D- DISEASE – D- DIGNITY

D- DEATH – D- DEVOTION

D- DEVIL – D- DIVINE

DISCRIMINATION

D – Divine – Divine contemplation

 I – Introspection – Constant self check

S – Spiritual – Righteousness

C – Control – Senses and desires

R – Righteousness          – Live by right values

 I – Intuition – Deep insight

M – Mind         – Control the mind

 I – Instinct – Judge correctly

N – Noble – Live virtuously

A – Awareness – Of Soul, not body

T – Truth – Truth is consciousness

 I – Information – Be well informed of world

O – Observation       – Look out for good and bad

N – Non violence – Don’t give in to anger

Some deep breathing exercises called Pranayama in Yoga helps control your anger and desires. Meditation helps in controlling the mind and senses and develops an equilibrium state of mind. Reading spiritual scriptures and stories help one connect to God. Once you practice these, you will attain a spiritual state of mind. Then you will not suffer from sorrows, miseries. Even in joy and happiness, you will maintain a calm equilibrium state of mind. This is the true mind of a Yogi, who is able to control the mind and senses. Your soul power will increase and you will be able to overcome Maya, and the distractions of mind and senses.

Do not be sad if your children or family did not do what was expected of them, for expectations bring grief. You true father, friend, companion and guide is God. People come and go. Blood relations and human relationships are there as long as they are in the mortal body, and as long as they thrive in mind and senses, with a sense of selfishness. But God is ever loving and selfless. Forever giving and forgiving.  He is the beginning, He is the end. From Him you came, and into Him you shall go. HE is the only one who will NEVER leave your side. He loves you and cares for you, because He is the ONLY true one. He is the truth. Rest all and everything is illusion. So take away the darkness in your life, by replacing it with the light of God. That light is consciousness, love, and bliss.

God bless!

Dr. Rakesh Kumar

Founder and Chairman

ISHWAR CENTER, New York.

Shpresa për mjekimin e Talasemisë

by

Ne Foto: Autori i shkrimit Alfred Papuciu me drejtoreshen e CAF, Gina Cioffi/

Federata Ndërkombëtare e Talasemisë (TIF), Organizata Botërore e Shëndetësisë (OMS), « Cooley’s Anemia Foundation » në Nju Jork, si dhe shoqatat e Talasemikëve në botë, duke përfshirë edhe shoqatën e luftës kundër Talasemisë në Shqipëri, përkujtojnë ditën e Talasemisë, kësaj sëmundje me bazë gjenetike, të trashëguar, e cila prek dhjetra mijra fëmijë çdo vit në botë

Nga Alfred Papuçiu /

Në çdo 8 maj, kudo në botën e qytetëruar përkujtohet Dita e luftës kundër Talasemisë, kësaj sëmundjeje të shekullit XX dhe të shekullit XXI që është e përhapur në shumë vende të botës. Në këtë ditë, të gjithë ne kujtojmë me përmallim ata fëmijë, adoleshentë dhe madhorë që ditën të përballojnë sëmundjen vite të tëra në vende të ndryshme të botës. Shembulli i tyre dhe hapat që janë bërë vitet e fundit për diagnostikimin dhe mjekimin e kësaj sëmundjeje gjenetike na japin shpresa se në një ditë të afërt do të arrihet të gjendet një kurë edhe për talasemikët. Si anëtar bashkëpunëtor i Federatës Ndërkombëtare të Talasemisë (TIF) dhe si shqiptar uroj që të gjithë ne në Shqipëri dhe në diasporë të kujtojmë fjalët e shënjtores sonë Nënë Tereza, e cila me modestinë e saj jepte gjithmonë një mesazh human: “Ajo që bëj unë është një pikë uji në oqean. Por, nëse kjo pikë uji nuk do të ishte atje, uji do të mungonte”. Silueta e saj ngjyrë blu e hapur dhe e bardhë njihej kudo në botë dhe fjalët e saj shpesh jepen si postulatë që krijojnë shpresa për të ardhmen e atyre që vuajnë, që kanë një sëmundje kronike, atyre që nuk kanë shumë të ardhura, por që shpresojne për një të ardhme më të mirë.

Federata Ndërkombëtare e Talasemisë (TIF), Organizata Botërore e Shëndetësisë (OMS), « Cooley’s Anemia Foundation » në Nju Jork, si dhe shoqatat e Talasemikëve në botë, duke përfshirë edhe shoqatën e luftës kundër Talasemisë në Shqipëri, përkujtojnë ditën e Talasemisë, kësaj sëmundje me bazë gjenetike, të trashëguar, e cila prek dhjetra mijra fëmijë çdo vit në botë. Shumë njerëz që jetojnë në pellgun e Mesdheut, në Lindjen e Mesme, në Afrikë,  apo në Azinë Jugore,  kanë « veçorinë » e talasemisë në genin e tyre. Ajo ndodhet në këto rajone sepse ndihmon për të mbrojtur portatorët e saj nga malarja. Kjo shihet rrallë në popullsinë e Europës Veriore. Por për shkak të migracioneve, talasemia haset shpesh herë edhe në SHBA, në Kanada, sidomos këto vitet e fundit. Talasemia haset gjithashtu edhe në popullsi etnike me prejardhje të tjera, prandaj nuk mund ta cilësojmë vetëm si sëmundje mesdhetare.

Beta Talasemia është një nga sëmundjet gjenetike më e përhapur në botë. Organizata Ndërkombëtare e Shëndetësisë vlerëson se çdo vit lindin më tepër se 100 000 fëmijë, të prekur nga kjo sëmundje në gjendjen homozigote, në mungesë të mjekimit. Prandaj, në një të ardhme të afërt, mendohet të arrihet një terapi sa më e thjeshtë që të jetë e mundur, efikase dhe e zbatueshme për të gjithë. Pra geni talasemik është i përhapur tek popullsitë në brigjet e Mesdheut, në Korsikë, në Itali, veçanërisht në deltën e lumit Po, në Sardenjë, në Siçili, në Greqi, në Shqipëri, në Kretë, në Francë, në Belgjikë, në Liban, në Siri, në Dubai, Turqi, Qipro. Vatra të tjera egzistojnë në Tailandë, në Laos, në Indi, në Kinë, në Filipine dhe në disa rajone të Afrikës. Ata që kanë më tepër genin e talasemisë) ndodhen në Qipro (14 % e popullsisë), në Sardenjë (10 %) dhe në Azinë Juglindore. Për shkak të migracionit, geni gjendet në të gjitha rajonet e botës,, tek 1,5 % të popullsisë botërore, tek 80 deri 90 milion persona. Në SHBA dhe në Bashkimin Europian vlerësohen 15 000 raste, me 1500 fëmijë që lindin çdo vit me këtë sëmundje. Për krahasim, në Amerikë: 0-3% e popullsisë është e prekur nga një mutacion i genit të talasemisë, në zonën e Mesdheut: 2-18% është e prekur, në Europë: 0-19%   është e prekur, në Azinë e jugut 0-11% është e prekur, në Afrikë 0-12% është e prekur, në Paqësorin perëndimor: 0-13% është e prekur. Para disa kohe isha në një konferencë ndërkombëtare lidhur me talaseminë, dhe pashë me sytë e mi mbi 900 talasemikë nga e gjithë bota, vocërrakë, adoleshentë, talasemikë burra dhe gra, të martuar dhe me fëmijë, gjë që nuk mund të konceptohej 20 vite më parë, kur talasemia ishte akoma një sëmundje vdekjeprurëse, ndërsa aktualisht ajo është një sëmundje kronike, që kurohet mirë, me transfuzione dhe eliminues te hekurit (që fatkeqësisht, si pasojë e genit defektoz, grumbullohet në trupin e njeriut).

Në Shqipëri, në bazë të disa studimeve të pjeshme të bëra vite më parë nga departamenti i Pediatrisë janë gjetur rreth 7.1 për qind e popullsisë si portatorë të Mikrocitemisë, genit të Talasemisë. Termi Talasemia vjen nga greqishtja (thalassa (“det”) and -emia (“gjak”) dhe tregon se është një sëmundje karakteristike për zonat bregdetare, tipike për pellgun e Detit Mesdhe. Në Shqipëri ka rreth 300,000 bartës të Hemoglobinopative  (duhet të jenë më shumë, për faktin se vazhdimisht zbulohen raste të reja dhe duke ekzaminuar dhe pjesëtarë të tjerë të familjes që nuk kanë shqetësimë, zbulohen dhe shumë të tjerë). Shpërndarja e bartësve është heterogjene dhe frekuenca më e lartë takohet në zonat e Ultësirës Perendimore: Fieri, Lushnja, Vlora, Saranda, Berati, Kavaja, Shijaku, por dhe në Korçë, Tiranë, Dibër. Qindra qytetarë të Tiranës dhe të Shqipërise i janë përgjigjur thirrjes së Kryqit të Kuq Shqiptar për të dhuruar gjak për mbi 500 fëmijët shqiptarë me hemoglobinopati, ku perfshihen talasemia major, drepanocitoza, talaso/drepanocitoza. Janë tre qendra ekzistuese ku bëhet transfuzioni i masës eritrocitare, e përgatitur për çdo pacient, sipas grupit dhe strukturës se tij, me filter leukocitar. Aleanca për dhurimin e gjakut, nën kujdesin e veçantë të Presidentit të Republikës së Shqipërisë, Ilir META lindi si nevojë për të sensibilizuar e ndërgjegjësuar shoqërinë tonë për nevojën e dhurimit vullnetar të gjakut, për të ngritur solidaritetin për të dhuruar gjak për ata që kanë nevojë e sidomos pacientët talasemikë e për të nxitur vullnetarizmin, sepse dhurimi vullnetar i gjakut mbetet ende një sfidë për ne.

Gjithkush duhet të ketë parasysh se tashmë po punohet shumë në disa drejtime: Puna kërkimore është përqëndruar sidomos në gjetjen e indeve që mund të rrisin prodhimin e hemoglobinës në rruazat e kuqe; Të gjenden ilaçe të reja, sidomos ato që mund të jenë më efikase dhe që merren nga goja;  Transplantimi i palcës së kockës apo i qelizave bazë; Terapia gjenike për të zëvëndësuar genet e Talasemisë me gene normale. Mesazhet lidhur me mjekimin klinik të talasemisë janë të shumta dhe premtuese. Shkencëtarët punojnë në këtë drejtim, por realizimet e tyre do të varen edhe nga pranimi i një mjekimi klinik të përshtatshëm nga ana e vetë pacientëve talasemikë, për të arritur pastaj tek mundësia e një kurimi më të efektshëm.

Në këtë ditë përkujtimore nuk mund të le pa përmendur punën e përkushtuar të hematologëve shqiptarë, laborantëve, personelit mjekësor në përgjithësi, që kanë përballuar dhe u kanë dhënë zgjidhje bashkëkohore problemeve që lidhen me diagnostikimin dhe mjekimin e talasemisë. Nuk mund të rrijmë pa kujtuar me respekt të veçantë Profesor Selaudin Bekteshin. Për dekada të tëra ka drejtuar, fillimisht shërbimin e pediatrisë në spitalin e Tiranës. Ishte profesor Selaudin Bekteshi që themeloi hematologjinë në vendin tonë, ishte ai që gjithë jetën kuroi mijra fëmijë që sot janë rritur e jetojnë, apo kanë krijuar familje; ishte ai që futi në rrugën e hematologjisë, mjekun e shquar, Profesor Enis Boletini që ka qënë nga të parët që përdori diagnozën prenatale. Janë bërë hapa edhe nga Ministria e Shëndetesisë në Shqipëri, si dhe nga mjekët tanë të talentuar hematologë, dhe të fushave të tjera që merren me talasemikët, jo vetem të brezit të kaluar të të ndjerit profesor Selaudin Bekteshi, të ndjerët prof. Enis Boletini, dr Afërdita Gusho, prof. Aleko Vesho, por edhe të mjekëve të tanishëm, prof. Eleni Anastasi, prof. Anila Godo, dr. Albert Zhuzhuni, Dr Pali Xhumari,  Prof. Sulçebe, dr. Vangjelo Grillo (megjithese ishte në Spitalin e Fëmijëve në një pavijon tjetër dhe jo të hematologjisë), zonja Dhoni Adhami, laborante, e urtë dhe tepër e aftë për profesionin e saj, që ndiqte fëmijët talasemikë në Pediatrinë e Tiranës, e shumë të tjerë. Tanimë ka edhe mjekë që i përkasin brezit te ri që janë formuar tek ne ose jashtë shtetit. Të më falin ata mjekë të përkushtuar që për mungesë vendi, nuk i përmend dot të gjithë, por ata gëzojnë respektin e pacientëve dhe prindërve te tyre. Kujtoj edhe të gjithë ata miq e dashamirës të shëndetësisë shqiptare, që sëbashku kishin bërë të mundur ardhjen e centrifugës së parë nga Gjermania, në ato vitet 80-të…Shpreh mirënjohjen e thellë për ata shqiptarë që kanë dhe kanë pasur shpirtin human, jo si « qoftëlargët » që pengonin dhe pengojnë ecjen e shoqërisë përpara, e deri diku edhe të shkencës, kulturës dhe teknikës shqiptare… Flas me admirim për Shoqatën e Luftës kundër Talasemisë në Shqipëri dhe kryetarin e saj, zotin Musa Zenelaj, dhe Fondacionin e Fëmijëve Shqiptarë, të kryesuar nga Dr. Liri Berisha që bëjnë shumë, bashkë me mjekët shqiptarë për t’u dhënë buzëqeshje dhe shpresa për të ardhmen, atyre mijra fëmijëve të mirë, të urtë shqiptarë që jo për faj të prindërve, por për arsye gjenetike, kanë trashëguar sëmundjen e Talasemisë. Kësaj sëmundjeje që nëse në vitet 80-të ishte vdekjeprurëse, tanimë me krijimin e kushteve për transfuzione të rregullta, me një terapi për eliminimin e hekurit, si dhe me parandalimin e problemeve kardiake, hepatike, diabetit dhe komplikacioneve endokrinologjike, është kthyer në një sëmundje që kurohet mirë, jetëgjatësia e të prekurve nga kjo sëmundje është rritur dhe në bazë të të dhënave shkencore, mendohet që pas pak vitesh, të arrihet një kurë. Pra idealja do të jetë terapia gjenike, shpresa më e madhe e këtij shekulli jo vetëm për këtë sëmundje që prek sidomos zonat mesdhetare, por edhe për sëmundje të tjera në botë.

Në shënimet e mija kam shënuar në anglisht edhe fjalët e zotit Panos Englezios, President i Federatës Ndërkombëtare të Talasemisë (TIF), i cili më shkruante pak kohë më parë :“We were extremely pleased to learn the Albanian Ministry of Health, the health professionals involved in the treatment of patients with thalassaemia and the Albanian national Anti-Thalassaemic Association are now working closely together towards implementing further improvements regarding prevention and treatment protocols for Thalassaemia in Albania.  This is extremely encouraging and soul-satisfying”. Ja u dhashë versionin në anglisht, për të mos bërë edhe unë ndonjë lapsus në përkthimin në shqip të fjalëve të Presidentit të nderuar të TIF: “Jemi shumë të kënaqur kur lexojmë se Ministria Shqiptare e Shëndetësisë, profesionistët e shëndetësisë që merren me mjekimin e pacientëve me talasemi dhe Shoqata kombëtare e Luftës kundër Talasemisë, po punojnë tani ngushtë për të vendosur vlerësime të mëtejshme lidhur me protokollet e parandalimit për Talaseminë në Shqipëri”. Zoti Panos Englezios, një biznesmen i suksesshëm, i respektuar, që megjithëse para disa vitesh humbi djalin e tij, Zhorzh (Georges), vetëm 27 vjeç, vazhdon luftën e tij kundër talasemisë, duke ndihmuar me përvojen e tij, por edhe duke organizuar konferenca ndërkombëtare në vende të ndryshme të botës. Në një mesazh të fundit, drejtuar edhe talasemikëve, personelit shëndetësor, përfshirë dhe shqiptarë,  Panos Englezos ndër të tjera shprehet: “Vetëm duke punuar sëbashku, duke qënë partnerë në përpjekje, ne mund të arrijmë qëllimin e përbashkët: cilësinë më të mirë të mundëshme të kujdesit për çdo pacient me talasemi, kudo që të ndodhet dhe të jetojë ai në botë”.

Sot në  8 Maj mora një  mesazh të ngrohtë urimi nga Drejtoresha Ekzekutive e TIF lidhur me nismën e Presidentit Ilir Meta për aleancën për dhurimin e gjakut për Talasemikët. Ajo më shkruan:

Dear Mr Alfred Papuçiu,

Thank you for your note and many congratulations for this initiative.

Kind regards

Dr Androulla Eleftheriou

BSC, MSc, PhD

Executive Director, Thalassaemia International Federation

Member of the Board of Directors of the International Alliance for Patient Organizations (IAPO)

Federata Ndërkombëtare e Talasemisë që e ka selinë në Nikozi të Qipros bën një punë të lavdërueshme lidhur me diagnostikimin dhe përhapjen e të rejave për Talaseminë që ato të shkojnë jo vetëm në qendrat kryesore të mjekimit, por edhe në fshatra e vende ku nuk ka akoma qendra të specializuara. Në këtë Federatë bëjnë pjesë 91 vende, me shoqatat e tyre të Talasemisë, shkencëtarë dhe anëtarë individualë, mjekë nga Europa e në botë, duke përfshirë edhe nga Shqipëria. Ajo organizon seminare dhe ka një program të gjerë edukimi mjekësor që fillon nga konsultat gjenetike dhe diagnoza prenatale që mund t’u japin familjeve njoftime të plota mjekësore për t’i ndihmuar që t’i kenë fëmijët me shëndet të plotë. Gjithashtu ajo jep herë pas here njoftime të vlefshme lidhur me trajtimin klinik të përshtatshëm për Talaseminë, në të gjitha format e saj. Ekspertë të saj kanë qënë në Shqipëri. Në shqip janë botuar disa libra të saj, ndër të tjera edhe libri “Mbi Talaseminë,” i shkruar nga drejtoresha  e TIF, Dr. Androulla Eleftheriou, i cili është një udhërrëfyes i çmuar për pacientët talasemikë, si dhe për personelin mjekësor. Në këto organizma me prestigj, si TIF dhe « Cooley’s Anemia Foundation »  me staf të kufizuar, ka vullnetarë të shumtë, shkencëtare dhe anëtarë individualë, mjekë në SHBA, Kanada, Europë dhe në botë, duke përfshirë edhe nga Shqipëria. Ato organizojnë seminare dhe kanë një program të gjërë edukimi mjekësor që fillon nga konsultat gjenetike dhe diagnoza prenatale që mund t’u japin familjeve njoftime të plota mjekësore për t’i ndihmuar që t’i kenë femijët në shëndet të plotë. Kur të dy prindërit janë me talasemi minor ose mbartës të talasemisë, kanë 25% mundësi për të lindur fëmijë me talasemi major. Për të zbuluar nëse je apo jo mbartës i talasemisë, mjafton një analizë e thjeshtë gjaku që quhet elektroforeza e hemoglobinës. Kështu, çiftet që kanë origjinën nga zonat që kanë përqindje të lartë të prekjes nga talasemia, duhet patjetër të bëjnë këtë analizë përpara se të vendosin për të lindur një fëmijë. Në rast se vetëm njëri nga çifti është mbartës, nuk ka asnjë rrezik.

Pas Konferencës së Limasolit në Qipro me titull : « Përparime në diagnostikimin dhe trajtimin e Talasemisë », organizuar nga Federata Ndërkombëtare e Talasemisë, janë organizuar disa konferenca ndërkombëtare për Talaseminë, në Dubai, Singapur, Nju Deli të Indisë, SHBA, Antalia, Athinë etj. Kushdo qe ka ndjekur këto 30 vitet e fundit ecurinë në mjekimin e talasemisë vëren me bindje se e ardhmja do jetë shumë më e mirë. Kalimi nga trajtimi fillestar në atë bashkëkohor: transfuzione ose hipertransfuzione, shoqëruar me eliminues të hekurit, Desferal, L 1, Ferriprox dhe EXJADE ose JADENU të Novartis, multinacionale farmaceutike me bazë në Bazel të Zvicrës, do të krijojë mundësinë e realizimit me sukses të transplantimeve të palcës së kockës, realizimit të terapisë me anën e kordonit ombelikal, si dhe terapive të tjera bashkëkohore. Mund t’u përmënd ish kampionin botëror të tenisit, amerikanin Peter Sampras, i cili ka talaseminë, por ka edhe një ecuri të shkëlqyer të jetës së tij. Kam lexuar shumë artikuj për të, të një njeriu fisnik dhe plot me kurajo. Një shembull i gjallë për ata që vuajnë nga kjo sëmundje gjenetike, por që ndjekin një jetë normale në sajë të mjekimit efikas.

Para disa kohe pata fatin, siç mund ta kishte edhe ndonjë bashkëatdhetar i imi, të takoj drejtoreshën kombëtare të “Cooley’s Anemia Foundation” në Nju Jork. Xhina Cioffi është një grua e thjeshtë, e matur, me tepër përvojë në fushën e talasemisë. Ajo më theksoi: « Kërkimet për terapinë gjenike po vazhdojnë me hapa të shpejta në SHBA, si mundësi për arritjen e një kure për sëmundje të shumta”.”Te drejtosh sëmundjen vetjake, kjo gjë mësohet”, më shprehet miku fisnik i shqiptarëve, prof. Jean-Philippe Assal. Ai vazhdon: “Duhet mësuar pacienti që vuan nga një sëmundje kronike që të drejtojë sëmundjen e vet, të ndihmohet që të jetojë sa më mirë duke e patur atë ». Si krijues në Europë i të parës njësi të mjekimit dhe mësimit për diabetin, ai pastaj u bë pionier i arsimit terapeutik. Drejtor i një qendre bashkëpunimi të OMS-it, ai jep ndihmesën e tij me përvojën e madhe, dhe të Fondacionit të krijuar prej tij, “Fondation Recherche et Formation pour l’Enseignement du Malade” në Gjenevë. Botimi i tij udhërrëfyes “Edukimi terapeutik i pacientëve me sëmundje kronike” është përkthyer në shqip.

Një i sëmurë që di të drejtojë mjekimin e vet shmang komplikimet, përmirëson cilësinë e jetës së vet dhe ka kënaqësinë të jetë më pak i varur nga mjekët, duke e ditur se e ka sëmundjen.  Federata Ndërkombëtare e Talasemisë është shumë e interesuar për gjetjen e rrugëve sa më efikase për të ndihmuar edhe Shqipërine lidhur me diagnostimin e sëmundjes tek pacientët e mundshëm dhe për mjekimin klinik sa më bashkëkohor jo vetëm në zonat e qytetit, por kudo ku kjo sëmundje e shekullit shfaqet, në format e saj minore apo majore.

Diaspora shqiptare, si edhe nje fondacion prestigjioz kanë filluar hapat e tyre për të ndihmuar futjen e teknikës bashkëkohore edhe në ato zona të Shqipërisë ku akoma nuk janë mjetet e domosdoshme për depistimin e sëmundjes, si edhe të mjekimit klinik të përshtatshëm për fëmijët dhe të rriturit. Kardiologu me famë botërore, Prof. A. Kalangos dërgoi para disa kohësh 15 TV dhe 15 DVD për spitalet në Shqipëri, ku trajtohen pacientët talasemikë. Janë përkthyer edhe libra të autorëve me zë si Prof. Alain Golay, Prof. Jean-Philippe Assal, të TIF etj. Hapat e reja që janë bërë në luftën kundër kësaj sëmundjeje gjenetike që janë transmetuar edhe kohët e fundit edhe në Shqipëri, nëpërmjet shkëmbimeve të frytshme me TIF, me Italinë, Greqinë, Francën, Turqine, Qipron dhe vende të tjera të Europës, por edhe gjetiu, me pjesëmarrjen në seminare, kurse formuese, të mjekëve tanë të përkushtuar hematologë, por edhe kardiologë, endokrinologë, apo edhe të personelit tonë kurues në përgjithësi, që lidhen me këtë sëmundje, kanë bërë që të na nxisin të ndërmarrin edhe ne në diasporë, një nismë modeste: një projekt për talasemikët, sidomos në zonat e fshatit në Jug dhe Shqipërinë e Mesme, si dhe ta zgjerojmë edhe në Kosovë e vise. Dr. Androulla Eleftheriou më ka theksuar se Federata Ndërkombëtare e Talasemisë është e interesuar të përfshijë një kapitull lidhur me pacientët me hemoglobinopati kronike, si Talasemia, në librin « Shpresa për të ardhmen » që po përgatis me ndihmesën e madhe të profesorëve të shquar botërorë Jean-Philippe Assal (Zvicër) ; Alan Cohen dhe Xhejms Humbert (SHBA) ; Bernadette Modell (Angli) ; Robert Girot (Francë) ; Fotis Beris (Zvicër) e shumë të tjerë që më kanë dhënë mendimet e tyre të vyera lidhur me mjekimin klinik të Talasemisë dhe hapat e realizuara gjatë këtyre viteve të fundit. Me këtë rast, nëpërmjet gazetës, do të dëshiroja të sillja një mesazh human : Le te shpresojmë se edhe biznesmenët shqiptarë, si edhe qytetarët në Shqipëri dhe diasporë, nëpërmjet këtij mesazhi do të japin ndihmesën e tyre për Shoqatën e Talasemikëve, për Fondacionin e Fëmijëve Shqiptarë . Cdo ndihmë qoftë edhe modeste e bashkëatdhetarëve tanë, kudo që janë, me të holla, me pajisje, me mundësi të ndryshme për talasemikët në Shqipëri, do të mirëpritej nga ana e tyre.

*Anëtar Bashkëpunëtor i Federatës Ndërkombëtare të Talasemisë (TIF)

Bashkëpunëtor i “Fondation Recherche et Formation pour l’Enseignement du Malade” në Gjenevë

Mediator kulturor

22 Prill- Dita e Planetit Tokë

by

– Në shenjë solidarizimi, Redaksia e Diellit, fillon një traditë të re. Për nder të kësaj dite, ju lutem shkruani në portal një përshkrim të shkurtër me temën: “Dita e Tokës 2019 dhe unë, banori i saj.”

Kjo festë ka filluar të festohet në Shtetet e Bashkuara në vitin 1970. Nuk është e thënë t’i kthehemi statistikave para 50 vjetëve për tu vetëdijësuar për rritjen e rrezikshme të emetimit të gazrave të dëmshme dhe rritjes së niveleve të ujrave oqeanike, parametrave klimaterikë të shfaqura tek ciklonet, përmbytjet masive si dhe muaj thatësire dhe zjarre të shkaktuara nga temperaturat e larta, të cilat kanë sjellë si rrjedhojë emigrimin e mijëra njerëzve nga zona që janë bërë të pabanueshme. Ndërkohë që administrata amerikane në Uashingtoni vazhdon t’i injoroj paralajmërimet e shkencëtarëve, aktivistët e rinj të mjedisit shkojnë nga bankat e shkolës në sallat e gjyqeve dhe seanca dëgjimore para Kongresit amerikan për fushatën në mbrojtje të mjedisit. 

Për Ditën e Tokës 2019 fokusi është tek speciet e planetit tonë. 

Në frymë solidarizimi, Redaksia e Diellit, fillon një traditë të re. Për nder të kësaj dite, ju lutem shkruani në portal një përshkrim të shkurtër me temën: “Dita e Tokës 2019 dhe unë, banori i saj.”

Më poshtë po postojmë në anglisht disa të dhëna të publikuara nga portalet për mjedisin.

Researchers reported that Bd has driven 90 frog species to extinction and forced another 124 to decline in numbers by more than 90 percent. This population crash has only been going on for about the last 50 years.

While the fungus is deadly on its own, humans have aided its spread around the world. The disease is hard to eradicate, but there is some evidence that the pace of decline is slowing down. Life is disappearing, appearing, and evolving right in front of ush. World Wildlife Fund reported that vertebrate populations have declined by a jaw-dropping average of 60 percent since 1970. That includes birds, mammals, fish, reptiles, and amphibians.

Yet even as species disappear, we do occasionally discover new ones. 

But perhaps even more intriguing (and disturbing) is that we are changing life too. Researchers reported this year that as climate change raises average temperatures, sea turtles are experiencing a dramatic change in their sex ratios. Temperature is a major variable in determining the sex of a reptile, and in one species, scientists found that female baby sea turtles now outnumbered males 116-to-1. It’s a development that could herald a population crash among turtles.

And as species move in response to the rapid changes we’re causing in their environments, we’re seeing new hybrids emerge.

We have just over a decade left before the best-case scenario for global warming passes us by

The Intergovernmental Panel on Climate Change, a group of the world’s top scientists convened by the United Nations, put out a stark report last year highlighting how little time we have left to limit global warming to 1.5 degrees Celsius, the most ambitious goal under the 2015 Paris climate agreement.

The key finding is that if we want to hit this target, we have to cut global greenhouse gas emissions in half compared to where they are now by 2030. By 2050, we would have to reach net zero emissions, and after that, we would even have to start withdrawing carbon dioxide from the atmosphere.

Despite these findings, we’re far off track and only getting farther. Global carbon dioxide emissions hit an all-time high in 2018. Atmospheric carbon dioxide levels crossed a record 411 parts per million, the highest levels since humans have existed. In the United States, energy use hit a record high and greenhouse gas emissions started to rise again in 2018 after years of decline.

That said, we do know what we need to do to accelerate progress in fighting climate change, from pricing carbon dioxide to eating less meat to supporting public officials who will advance critical policies. A coming verdict on our right to a safe climate

A wave of lawsuits hinging on damages wrought by climate change gained momentum over the past year. Interestingly, climate science isn’t what’s up for debate in these climate lawsuits.

Rather, the key fights are over the legal rights to a safe climate and whether parties are owed damages from those that contributed to the problem.

In one set of cases, children and young people are suing the federal government for profiting off leases to fossil fuel extractors on public lands despite knowing the damages.

In another set of lawsuits, cities, states, and local governments are suing oil companies for posing a public nuisance. The argument is that fossil fuels produce heat-trapping gases, which in turn cause problems like sea level rise that threaten valuable shorelines.

At stake are billions of dollars in liability for some of the largest and most powerful institutions in the world. And the cases could set precedents that stand for generations. These lawsuits are now working their way through courts, in the United States and in other parts of the world. The outcomes of these cases are critical, but uncertain.