Nga ANGELO PANEBIANCO

“Corriere della Sera”, 2 gusht 2021       Përktheu: Eugjen Merlika      

Çfarë do të duhej të na këshillonte kriza në vazhdim në Tunizi, Një Vend që, nga një çast në tjetrin, mund të zhytet në pështjellimin e luftës civile? Kriza tuniziane duhej të na shtrëngonte të hapnim sytë. Evropa ka një problem serioz të sigurisë, por nuk duket se e kupton. E dijnë profesionistët që në Vendet evropiane,në rangje të ndryshme, merren me të, por nuk e kanë kuptuar opinionet publike. Problemi i sigurisë s’Evropës mund të përmblidhet kështu: Nëna Amerikë duket se ka si synim t’i braktisë këlyshët e saj në fatin e tyre, nuk duket më e gatëshme t’i mbrojë nga rreziqet kërcënuese. Ka ndryshuar Amerika e kanë ndryshuar dhe rreziqet. Të shqyrtojmë Italinë, Vëndin më në pah të gjithshkaje ndodh në anën Jugore të kontinentit të Vjetër. Vizita në Libi e ministrit të Jashtëm Di Maio, që ndjek atë të kryeministrit Draghi të pak kohëve më parë, tregon kujdesin dhe shqetësimin e qeverisë sonë. Jemi në mëshirën e valëve të mundëshme mërgimtare të mëdha (nëse me të vërtetë lufta civile do të shpërthejë në Tunizi, do t’a marrim vesh shpejt) dhe Mesdheu është gjithënjë e më shumë një det i kontrolluar nga fuqi armike: Rusia, Turqia. Do të jenë ato në vitet e ardhëshme që do të mbikqyrin / mbarështojnë trafikun e qënieve njerëzore ndërmjet Afrikës dhe Evropës. Pas saj është rreziku terrorizëm: në Magreb, Tunizi e Libi në krye, si dhe në anë të tjera t’Afrikës, nuk numërohen xhihadistët që presin një rast për të futur duart. Prova që Italia, duke përjashtuar natyrisht qeverinë, nuk ka asnjë njohuri për rreziqet kërcënuese është lehtësisht e vërtetueshme: a ju duket se qoftë edhe vetëm një parti, të ketë rrjeshtuar, me bekimin e kryetarit, një politikan me autoritet dhe ekspert, t’aftë t’i flasë Vendit për problemet ndërkombëtare e të sigurisë, pa rënë në parulla  dhe në propagandë të një shkalle t’ulët? Nuk do të gjeni asnjë. Nëse opinioni publik do t’ishte i alarmuar, nëse vetëdija e rrezikut do t’ishte e përhapur, partitë do t’ishin të shtrënguara të pajiseshin për të biseduar zgjuarësisht me zgjedhësit. Pjesa tjetër e Evropës nuk është më mirë. Për vite të tëra është zbavitur me parulla pa asnjë kuptim. A kujtohet ndonjeri për refrenin mbi Evropën “fuqi civile”? Ideja ishte që ne evropianët, në krahasim me pjesën tjetër të botës, ishim një shembull virtyti: “civil”, pra paqësor, e kundërta e atyre kawboysve të pagdhendur e të dhunshëm amerikanë. Ishte një përfytyresë vetëngushulluese. Evropa mund t’i lejonte vetes të zëvendësonte shpatën me diplomacinë dhe tregëtinë, sepse përdorte mbrojtjen amerikane, një mbrojtje që nuk qëndronte vetëm në çadrën atomike. Amerika na mbronte edhe sepse mbikqyrte të gjithë vëndet strategjike e, me gjasë, të rrezikshme për Evropën, në Lindje drejt Rusisë dhe Lindjes së Mesme. Pavetëdijshmëria evropiane për  si qëndronin në të vërtetë faktet, arrinte deri aty sa ndërsa përfitonin nga mbrojtja e tyre, shumë prej nesh qortonin amerikanët sepse nuk kishhin krijuar një Shtet social të fuqishëm të tipit evropian. Duke lënë mënjanë ndryshimin e traditave kulturore, kishte një hollësi të vogël që Evropa, mbas luftës së Dytë botërore, kishte mundur të kishte lluksin e zhvillimit të sistemeve shoqërore të kushtueshme pikërisht në sajë të mbrojtjes amerikane, që i jepte mundësi të kishte burime t’ardhurash të cilat përndryshe do t’i kishte investuar në armatime e mbrojtje. A ka ende ndonjë gjë që me arsye mund t’a quajmë Perëndim? Duke e kuptuar në kah politik, natyrisht. Këshilloj të lexoni në Foglio, sa i përket Amerikës së re, syzimin e shkëlqyer e të dhimshëm, të frymëzuar nga ndërkombëtarizmi wilsonian, të Leon Wieseltier. Polemikave t’ashpra të Trump-it kundër Evropës, i a kanë zënë vëndin buzëqeshjet, shtrëngimet e duarve dhe rrahja e shpatullave e Biden-it. Po e pastaj? Në çastin nuk ka asnjë shenjë që të lerë të kuptohet (me përjashtim të një rifillimi të mundshëm të bisedimeve SHBA / Iran mbi bërthamoren) ndonjë ndryshim politike në krahasim me kohët e Administratës Trump përsa i përket Lindjes së Afërme e të Mesme. Zbrazësia e pushtetit e lënë nga amerikanët – e për të cilën Biden-i nuk duket i gatshëm t’a mbushë – është plotësuar nga të tjera fuqi (Rusia, Kina) që përforcojnë çdo ditë që kalon vendosjen e tyre dhe i lënë lirinë më të madhe të veprimit rish imperializmave, (Turqia, Irani). Nëse do të pranonim se përgjigja e pyetjes “a ekziston më Perëndimi?” është negative,  nëse do të bëhej e qartë që as Biden-i nuk është në gjëndje të riafrojë Shtetet e Bashkuara dhe Evropën (së paku në lëndën e sigurisë), nëse do të vërtetonim pamundësinë për të patur një zotim të vendosur e të përtëritur amerikan në krahun tonë të Jugut në këmbim të një mbështetje evropiane në shemërinë ndërmjet amerikanëve e kinezëve, atëherë nuk mbetet tjetër veçse të shpresohet tek Evropa. Qeveritë e Vendeve më të rëndësishme, Gjermania, Franca por edhe Italia, duhet të marrin shënim për kushtet e ndryshuara ndërkombëtare, të zgjojnë opinionet publike përkatëse e të marrin vendime të bashkërenduara për të përballuar rreziqet e rinj. Por ka një por, madje shumë por. Nuk është vetëm fakti që Gjermania, Franca, e shpejt a vonë edhe Italia kanë fushata zgjedhore për të përballuar, gjë që priret të paralizojë nismat e qeverive. Nuk është vetëm që Gjermania, ende e burgosur e fantazmave të së shkuarës, nuk është e gatëshme të marrë vendosjen e drejtimit që i takon në lëndën e sigurisë. Ka edhe një tjetër faktor që ndihmon plogështinë evropiane, ose fakti që evropianët e përceptojnë rrezikun në mënyra të ndryshme. Me ndonjë përjashtim të rrallë: ndërhyrja italiane në Sahel në krah të Francës lind nga vullneti i përbashkët për të ndaluar, më parë se të përfaqësojë një kërcënim për të gjithë neve, rrënjosjen e skajshmërisë islamike. Por vendimi i papritur i Macronit për të tërhequr kontigjentin ushtarak francez nga Mali ngre dyshime mbi t’ardhmen e atij misioni. Zakonisht nuk ka një vlerësim të përbashkët të rrezikut: është m’e lehtë që sot në kryeqytetet e tjera evropiane të pëshpëritet: ”Lufta eventuale civile nw Tunizi mund të kërcënojë Italinë? T’a zgjidhin vetë italianët. Punë e tyre”. Duke mos patur një përceptim  të njëjtë të rrezikut, prirja për më të shumtit është: secili për vete. Natyrisht, nëse në afate të mesme, një Vënd i rëndësishëm evropian do të binte në telashe, edhe pjesa tjetër e Evropës do të pësonte pasojat. Por demokracitë nuk interesohen për atë që mund të ndodhë në kohë afatmesme. Është vetëm afatshkurtëri që peshon. Ndoshta duhet shpresuar se, pavarësisht dukjeve të kundërta, përgjigja pyetjes “a ekziston Perëndimi?” të mbetet ende pozitive.