Arian Galdini/
Baza historike, ideologjike dhe filozofike e tij…
Neoshqiptarizmi është një doktrinë dhe platformë ideologjike që buron nga mendimi dhe veprimi më i ndritur i shqiptarëve në shekullin XIX dhe XX, por që e rishfaq veten si një domosdosh mëri historike, shpirtërore dhe politike për shqiptarët e shekullit XXI.
Kjo doktrinë nuk është thjesht një rikthim në vlerat e Rilindjes së fund shekullit XIX dhe fillim Shekullit XX, por një rinisje intelektuale dhe kombëtare që kërkon të përkthejë aspiratat e shqiptarizmit të asaj epoke në një mjet vizionar për të sotmen dhe të nesërmen.
Neoshqiptarizmi mishëron identitetin kombëtar, krenarinë kulturore, dhe përparimin, duke u mbështetur në një traditë të pasur mendimi filozofik, politik dhe letrar shqiptar.
Në zemër të kësaj doktrine qëndron bindja se një komb që nuk njeh rrënjët e veta është një komb i destinuar të humbasë në vorbullën e globalizmit dhe të zhbëhet, tjetërsohet apo mbetet i zbehur e i papeshë si subjekt historik. Siç shkruante Sami Frashëri në Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet: “Një popull që nuk njeh veten e tij, nuk mund të ecë përpara; ai shkon drejt shuarjes.”
Baza historike e Neoshqiptarizmit
Neoshqiptarizmi nuk është një koncept që lind nga vakumi, por është rezultat i një trashëgimie të thellë mendimi dhe veprimi që u kultivua nga brezi i Rilindjes Kombëtare dhe që u zhvillua më tej nga mendimtarët e shekullit XX. Që nga Rilindësit e parë e deri te filozofët dhe mendimtarët e pas Luftës së Dytë Botërore, mendimi shqiptar ka krijuar një pasuri të jashtëzakonshme idesh, që sot përbëjnë bazamentin e Neoshqiptarizmit.
Gjergj Kastrioti Skënderbeu si Babai i Shqiptarizmit!
Askush nuk e vë dot më në diskutim se Gjergj Kastriot Skënderbeu është figura më qendrore e historisë shqiptare, heroi kombëtar i cili simbolizon jo vetëm rezistencën ndaj pushtuesve osmanë, por edhe krijimin e një identiteti kombëtar që ka frymëzuar shqiptarët ndër shekuj. Që nga Rilindja Kombëtare dhe deri në ditët e sotme, figura e Skënderbeut ka qenë burim i pashtershëm frymëzimi për të gjitha lëvizjet shqiptare, duke përfshirë edhe Neoshqiptarizmin, si një doktrinë moderne që kërkon të ripërtërijë kombin shqiptar në bazë të vlerave historike dhe vizioneve të ndritura për të ardhmen. Gjergj Kastrioti, përmes rezistencës së tij të pashembullt kundër Perandorisë Osmane, ndërtoi një ndërgjegje kombëtare që tejkaloi dallimet lokale dhe krahinore të shqiptarëve.
Siç shkruan Fan Noli në librin e tij të famshëm Historia e Skënderbeut (1947), Skënderbeu nuk ishte thjesht një strateg ushtarak, por edhe një lider që kuptoi rëndësinë e unitetit kombëtar dhe të lidhjes shpirtërore midis popullit dhe tokës së tij.
Në veprën e tij Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet (1899), Sami Frashëri thekson se figura e Skënderbeut përfaqë sonte jo vetëm guximin, por edhe një vizion civilizues për shqiptarët. Samiu e quan Skënderbeun “mbrojtësin e Europës” dhe një simbol të përkatësisë së shqiptarëve në kulturën perëndimore.
Kjo ide ka një rëndësi të jashtëzakonshme për Neoshqiptarizmin, që synon ta vendosë Shqipërinë dhe shqiptarët si pjesë integrale të Perëndimit, pa mohuar identitetin e tyre unik.
Një nga aspektet më të rëndësishme të Skënderbeut ishte aftësia e tij për të ngritur një strukturë shtetërore që i rezistoi pushtuesve për më shumë se dy dekada. Sipas Arben Putos në librin Diplomacia Shqiptare në Epokën e Skënderbeut, përpjekjet e tij për të ndërtuar një aleancë me fuqitë perëndimore tregojnë një vetëdije të thellë për rëndësinë e marrëdhënieve ndërkombëtare në mbrojtjen e identitetit dhe lirisë kombëtare. Kjo ide është një shtyllë e rëndësishme për Neoshqiptarizmin, që kërkon të forcojë rolin e shqiptarëve si faktor stabiliteti dhe partner besnik i Perëndimit në Ballkan.
At Gjergj Fishta, në poemën e tij madhështore Lahuta e Malcis, e portretizon Skënderbeun si simbol të virtytit, drejtësisë dhe besës. Për Fishtën, Skënderbeu nuk ishte vetëm një hero kombëtar, por edhe një simbol i pastërtisë morale dhe shpirtërore që shqiptarët duhet ta mbajnë si udhërrëfyes në rrugëtimin e tyre historik.
Madje,figura eSkënderbeutishte frymëzimkryesor për Rilindjen Kombëtare Shqiptare. Pashko Vasa, në veprën e tij “O moj Shqypni”, e vendos Skënderbeun si qendrën e ndërgjegjes kombëtare. Për Pashko Vasën, një komb nuk mund të ekzistojë pa pasur një hero të për bashkët, dhe Skënderbeu përfaqësonte atë figurë që bashkonte shqiptarëtpërtejdallimeve fetare dhekrahinore.Neoshqiptarizmi, duke ndjekur këtë frymë, synon të krijojë një identitet të ripërtërirë shqiptar që bazohet në bashkimin e vlerave tradicionale me zhvillimet moderne.
Neoshqiptarizmi e shikon Skënderbeun si një udhërrëfyes për moralin dhe guximin politik. Arbën Xhaferi, një nga mendim tarët më të ndritur shqiptarë të shekullit XX, theksonte se Skënderbeu përfaqësonte atë lloj lideri që shqiptarët duhet të ndjekin edhe sot: një lider që kombinon vizionin strategjik me përkushtimin moral. Sipas Xhaferit, Neoshqiptarizmi duhet të udhëhiqet nga shembulli i Skënderbeut për të kapërcyer konfliktet dhe përçarjet e brendshme.
Në kohën e globalizimit, figura e Skënderbeut është një kujtesë e fortë për rëndësinë e ruajtjes së identitetit kombëtar.
Sipas Samuel Huntington në librin e tij Përplasja e Qytetë rimeve, identitetet kulturore dhe kombëtare janë thelbësore për të përballuar sfidat e globalizimit. Skënderbeu, si mbrojtës i identitetit shqiptar dhe europian, është një frymëzim për Neoshqiptarizmin, i cili kërkon të ndërtojë një komb shqiptar të bazuar në vlera të forta kulturore dhe shpirtë rore. Një aspekt tjetër i rëndësishëm i trashëgimisë së Skënderbeut është lidhja e tij e ngushtë me Perëndimin. John Fine, në librin e tij The Late Medieval Balkans, thekson se Skënderbeu ishte një faktor i rëndësishëm për stabilitetin e Europës Juglindore. Neoshqiptarizmi, duke ndjekur këtë traditë, kërkon të forcojë marrëdhëniet me Europën dhe SHBA-në, duke e pozicionuar Shqipërinë si një partner të besueshëm në Ballkan.
Si rrjedhojë, është e padiskutimtë që Gjergj Kastriot Skënderbeu mbetet figura themelore e identitetit shqiptar dhe një burim i pashtershëm frymëzimi për Neoshqiptarizmin. Duke bashkuar trashëgiminë historike, guximin politik dhe vizionin perën
dimor, Skënderbeu ofron një model që mund të frymëzojë shqiptarët në sfidat e tyre të sotme dhe të ardhme.
Siç shkruante Faik Konica, “Skënderbeu nuk është thjesht një figurë historike, por një ideal i përjetshëm për çdo shqiptar që beson në të ardhmen e kombit të tij.” Neoshqiptarizmi, duke ndjekur këtë ideal, synon të ndërtojë një Shqipëri të denjë për trashëgiminë e Skënderbeut dhe për rolin e saj në një botë të ndërlikuar dhe sfiduese.
Lufta dhe udhëheqja e tij nuk përfaqësojnë vetëm një kapitull heroik në historinë shqiptare, por edhe një bazament të fuqishëm mbi të cilin u ndërtua ndërgjegjja kombëtare shqiptare.
Siç ka thënë At Gjergj Fishta: “Në çdo fushë, në çdo kuvend, Skënderbeu është frymëzimi i burrërisë dhe shqiptarisë.”
Figura e Skënderbeut nuk është thjesht historike, por simbolike dhe unike në ndërtimin e ndërgjegjes kombëtare. Faik Konica, në publicistikën e tij, e përshkruan Skënderbeun si “mbrojtësin e kombit dhe Europës”. Konica theksonte se vetëm përmes ruajtjes së figurës së tij shqiptarët mund të ndërtonin një ide kombëtare të qëndrueshme. Ai besonte se Skënderbeu ishte modeli ideal i një lideri që bashkon virtytet më të larta morale me vizionin strategjik.
Edhe Sami Frashëri, në librin e tij Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet, e konsideron Skënderbeun si burim të pa shtershëm frymëzimi për rilindjen dhe qytetërimin e kombit shqiptar. Sipas tij, figura e Skënderbeut përfaqëson një lidhje të pazgjidhshme midis identitetit shqiptar dhe përkatësisë euro piane, duke e vendosur Shqipërinë në zemrën e qytetërimit perëndimor.
Si një udhëheqës vizionar, Skënderbeu krijoi një model të qeverisjes që përfshinte parimet e drejtësisë, lirisë dhe unitetit kombëtar. Sipas historianit të njohur Oliver Jens Schmitt, në librin Skënderbeu: Një histori politike, përpjekjet diplomatike të Skënderbeut për të ndërtuar aleanca me fuqitë perëndimore tregojnë një ndërgjegje të thellë për rëndësinë e lidhjeve ndërkombëtare në mbrojtjen e identitetit kombëtar.
Skënderbeu, përmes Kuvendit të Lezhës në vitin 1444, arriti të krijojë një konfederatë të princërve shqiptarë, duke treguar aftësinë për të tejkaluar ndasitë krahinore dhe për të vendosur një vizion të përbashkët. Arben Puto, në librin Diplomacia Shqiptare në Epokën e Skënderbeut, e cilëson këtë si një moment kyç në historinë shqiptare, që dëshmon aftësinë e shqiptarëve për të ndërtuar një shtet modern dhe funksional. Figura e Skënderbeut mbart edhe një dimension shpirtëror që rezonon fuqishëm me doktrinën e Neoshqiptarizmit. Për Fishtën, Skënderbeu është më shumë se një hero; ai është një “shenjtor i shqiptarizmit”, një figurë që frymëzon besim, shpresë dhe veprim.
Figura e Skënderbeut ishte frymëzim kryesor për Rilindjen Kombëtare Shqiptare, duke u bërë qendra e çdo përpjekjeje për ringritjen kombëtare. Pashko Vasa, në poezinë e tij të famshme “O moj Shqypni”, bën thirrje për unitet kombëtar, duke përdorur figurën e Skënderbeut si shembull të një lideri që bashkoi shqiptarët përtej dallimeve fetare dhe krahinore. Për Neoshqiptarizmin, figura e Skënderbeut mbetet një frymë zim për të ndërtuar një komb të unifikuar, të bazuar në vlera të qëndrueshme dhe në një vizion të qartë për të ardhmen.
Arbën Xhaferi, një nga mendimtarët më të ndritur shqiptarë të shekullit XX, theksonte se “Skënderbeu nuk është thjesht një hero i së kaluarës, por një model lideri për të ardhmen”.
Për Skënderbeun, Perëndimi nuk ishte vetëm një aleat, por një përkatësi shpirtërore e kulturore. George Castriota Scanderbeg: Defender of Christendom, nga Harry Hodgkinson, tregon se si Skënderbeu u bë një simbol i rezistencës së krishterë kundër Perandorisë Osmane. Neoshqiptarizmi, duke ndjekur këtë traditë, synon të riafirmojë përkatësinë e shqiptarëve në familjen perëndimore, duke mbajtur njëkohësisht të gjalla vlerat dhe identitetin e tyre unik.
Një element kyç i Neoshqiptarizmit është ndërtimi i një lidershipi të bazuar në vlera dhe vizion. Skënderbeu, siç thekson historiani britanik John Fine, përfaqëson një model lideri që kombinon kurajën personale me aftësinë për të frymëzuar masat.
Për Neoshqiptarizmin, kjo figurë mbetet një frymëzim për të ndërtuar liderë që janë të përkushtuar ndaj interesave kombëtare dhe që kanë aftësinë të vendosin prioritete strategjike.
Në kohën e globalizimit dhe presioneve të jashtme, figura e Skënderbeut është një kujtesë e rëndësisë së ruajtjes së identitetit kombëtar. Samuel Huntington, në librin e tij Përplasja e Qytetërimeve, thekson se identitetet kulturore janë mburoja kryesore kundër asimilimit dhe rënies kombëtare. Skënderbeu, si mbrojtës i këtij identiteti, mbetet një burim frymëzimi për të mbrojtur dhe promovuar shqiptarizmin.
Figura e Skënderbeut na mëson rëndësinë e planifikimit afat gjatë dhe të veprimit të qëndrueshëm. Përballë sfidave të sotme, si emigracioni, varfëria dhe përçarjet sociale, Neoshqiptarizmi mund të gjejë te Skënderbeu një model për të ndërtuar një Shqipëri që jo vetëm mbijeton, por lulëzon.
Gjergj Kastriot Skënderbeu mbetet një burim i pashtershëm frymëzimi për çdo shqiptar.
Siç shkruan Ismail Kadare në librin Gjenerali i ushtrisë së vdekur: “Shqipëria është një vend i vogël, por me Skënderbeun ajo bëhet e madhe”. Neoshqiptarizmi, duke marrë frymëzim nga figura e Skënder beut, mund të ndërtojë një të ardhme që ruan trashëgiminë kombëtare, promovon vlerat universale dhe e vendos Shqipërinë në zemrën e familjes europiane dhe botërore.
Gjergj Kastriot Skënderbeu është një figurë universale që ka frymëzuar breza të tërë autorësh, artistësh dhe mendimtarësh shqiptarë e të huaj. Udhëheqësi legjendar i shqiptarëve në shekullin XV ka shërbyer si simbol i qëndresës, guximit dhe dashurisë për lirinë, duke u kthyer në një motiv të fuqishëm për letërsinë, muzikën, artet vizuale dhe studimet historike.
Në poemën epike Lahuta e Malcis, At Gjergj Fishta përfshin figura heroike dhe mitike të historisë shqiptare, ku Skënderbeu zë një vend të shquar. Fishta e portretizon Skënderbeun si një figurë shpirtërore që mishëron ndjenjën e bashkimit dhe qëndresës kombëtare. Ai e cilëson si simbol të lavdisë dhe krenarisë kombëtare, duke i dhënë jetë frymëzimit epik që përshkon poezinë e tij.
Naim Frashëri, poeti i Rilindjes Kombëtare, i kushton Skënder beut një vepër madhështore, “Histori e Skënderbeut”. Kjo poezi e gjatë përshkruan jetën dhe luftërat e heroit kombëtar, duke e ngulitur atë si një model për brezat që kërkojnë lirinë dhe ndërtimin e identitetit kombëtar. Për Naimin, Skënderbeu nuk ishte vetëm një udhëheqës i lavdishëm, por edhe një frymëzim për rilindjen kulturore të shqiptarëve. Fan Noli, figura tjetër monumentale e kulturës shqiptare, kontribuon me një studim të plotë dhe objektiv mbi jetën e Skënderbeut në veprën Histori e Skënderbeut. Noli ndërthur analizën historike me një stil të pasur dhe frymëzues, duke e portretizuar Skënderbeun si një strateg të shkëlqyer dhe një lider politik vizionar. Për Nolin, Skënderbeu ishte shenja e një kombi të ndritur, që sfidoi një perandori të madhe për të mbrojtur vlerat e tij.
Ismail Kadare i kushton Skënderbeut një trajtim artistik në romanin e tij Kështjella. Kadare përqendrohet në rezistencën shqiptare kundër Perandorisë Osmane, duke e përshkruar Skënderbeun si një strateg dhe lider të epokës, por edhe si simbol të përjetshëm të mbrojtjes së identitetit kombëtar. Në këtë vepër, Kadare përdor simbolizmin për të lidhur luftën e Skënderbeut me sfidat moderne të shqiptarëve për të ruajtur pavarësinë dhe identitetin.
Kristo Frashëri është një nga historianët më të njohur shqiptarë që ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në studimin e jetës dhe veprës së Skënderbeut. Në librin e tij Gjergj Kastrioti Skënderbeu (1405-1468), Frashëri ofron një analizë të detajuar të strategjive ushtarake dhe politikave diplomatike të heroit kombëtar. Ai e cilëson Skënderbeun si arkitektin kryesor të rezistencës shqiptare kundër osmanëve dhe një figurë qendrore në historinë e Ballkanit.
Aleks Buda, një tjetër historian i njohur shqiptar, ka shkruar gjerësisht për rëndësinë e Skënderbeut në ndërtimin e shtetit shqiptar. Ai e sheh Skënderbeun jo vetëm si një lider ushtarak, por edhe si një ndërtues të vetëdijes kombëtare, duke e lidhur atë me zhvillimet historike dhe politike në Europë gjatë shekullit XV.
Në studimet e tij mbi diplomacinë shqiptare gjatë epokës së Skënderbeut, Arben Puto thekson rëndësinë e heroit kombëtar si
një diplomat i aftë që krijoi aleanca strategjike me fuqitë perën dimore. Puto e cilëson Skënderbeun si një figurë që mishëronte ndërgjegjen europiane të shqiptarëve dhe angazhimin e tyre për t’i mbrojtur kufijtë kulturorë dhe politikë të Europës.
Historia e Skënderbeut u bë e njohur për publikun ndërkombëtar përmes veprës së Marin Barletit, Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis.
Ky libër, i shkruar në fillim të shekullit XVI, është burimi më i hershëm dhe më i njohur për jetën e Skënderbeut. Barleti përshkruan heroizmin dhe qëndresën e shqiptarëve kundër osmanëve, duke e portretizuar Skënderbeun si një mbrojtës të krishterimit dhe një simbol të lirisë. Në librin e tij Scanderbeg: Defender of Christendom, Harry Hodgkinson e paraqet Skënderbeun si një nga figurat më të rëndësishme të historisë europiane. Hodgkinson vlerëson aftë sitë ushtarake dhe diplomatike të Skënderbeut, duke e cilësuar atë si një nga mbrojtësit kryesorë të qytetërimit perëndimor kundër Perandorisë Osmane. Edith Durham, në shkrimet e saj për shqiptarët, e vlerëson Skënderbeun si një figurë që mishëron virtytet më të mira të kombit shqiptar: guximin, besnikërinë dhe krenarinë.
Ajo thekson rëndësinë e tij në formësimin e vetëdijes kombëtare shqiptare dhe mbrojtjen e identitetit kulturor. Figura e Skënderbeut ka frymëzuar kompozitorë shqiptarë dhe të huaj për të krijuar vepra madhështore. Operat Skënderbeu të Prenk Jakovës dhe Nikolla Zoraqit janë dëshmi e fuqisë frymëzuese të kësaj figure për muzikën shqiptare.
Figura e Skënderbeut është pasqyruar në qindra piktura, skulptu ra dhe gravura. Piktorë si Kol Idromeno dhe skulptorë si Odhise Paskali e kanë përjetësuar heroin në kryevepra që i japin një dimension të gjallë historisë shqiptare. Gjergj Kastriot Skënderbeu mbetet një burim i pashtershëm frymëzimi për autorët shqiptarë dhe të huaj, duke mishëruar virtytet më të larta të lirisë, drejtësisë dhe guximit. Letërsia, historia, muzika dhe artet vizuale janë dëshmi e përjetësisë së tij si një simbol universal i qëndresës dhe identitetit kombëtar. Përmes veprave të autorëve të shquar si Naim Frashëri, At Gjergj Fishta, Fan Noli dhe Kristo Frashëri, si dhe përmes studimeve të shumë autorëve të huaj e vendas, figura e Skënderbeut vazhdon të ndriçojë rrugën e shqiptarëve drejt një të ardhmeje të ndritur dhe të bazuar në vlerat e tyre më të mira.
Gjergj Kastriot Skënderbeu, nuk ka qenë vetëm një simbol kom bëtar për shqiptarët, por një burim frymëzimi edhe për artistët, shkrimtarët dhe muzikantët më të mëdhenj ndërkombëtarë. Prej epokës së tij deri në ditët tona, emri dhe historia e Skënderbeut kanë shërbyer si bazë për vepra letrare, poetike dhe muzikore që e kanë përjetësuar atë si një hero universal të lirisë dhe drejtësisë.
Një nga figurat më të mëdha të muzikës botërore, Richard Wagner, ka qenë i frymëzuar nga figura e Skënderbeut dhe e ka konsideruar atë një hero epik. Wagner, i njohur për operat e tij monumentale, përshkruante në veprat e tij konflikte të thella njerëzore dhe përballjen mes së mirës dhe së keqes, cilësi këto që mishëroheshin në figurën e Skënderbeut. Edhe pse Wagner nuk ka kompozuar një vepër të plotë për heroin shqiptar, dokumente dhe referenca tregojnë se ai e përmendte shpesh Skënderbeun si një shembull të virtytit heroik dhe të mbrojtësit të civilizimit europian kundër forcave shkatërrimtare.
Përtej Wagnerit, figura e Skënderbeut ka gjetur vend në krijimet e kompozitorëve të tjerë europianë. Opera si Scanderbeg e Antonio Vivaldi janë shembuj të përjetësimit të historisë së tij në muzikën klasike. Në këto vepra, Skënderbeu shfaqet si një hero tragjik dhe simbol i luftës për liri, duke reflektuar idealet universale të qëndresës dhe sakrificës. Një nga poetët më të shquar të letërsisë amerikane, Henry Wadsworth Longfellow, i kushton Skënderbeut një trajtim të veçantë në poezinë e tij. Në poemën “Scanderbeg”, Longfellow e përshkruan heroin shqiptar si “shpata e lirisë” dhe “mbrojtësi i qytetërimit perëndimor”. Në vargjet e tij, ai ngre lart virtytet e guximit dhe drejtësisë që mishëronte Skënderbeu, duke e krahasuar me heronj të tjerë të historisë botërore. Poema e Longfellow-it përforcon idenë e Skënderbeut si një figurë universale, duke e lidhur atë me idealet e përbashkëta të humanizmit dhe lirisë. Longfellow nuk ishte i vetmi; edhe shkrimtarë të tjerë si Lord Byron dhe Edith Durham e përmendin Skënderbeun në veprat e tyre, duke theksuar rolin e tij si mbrojtës i vlerave europiane dhe si një frymëzim për popujt që luftojnë për lirinë.
Figura e Skënderbeut nuk është kufizuar vetëm në letërsi dhe muzikë. Ai ka qenë frymëzim edhe për artet pamore dhe arkitekturën. Skulptura dhe piktura që përshkruajnë Skënder beun, si ato të realizuara nga artistë të mëdhenj shqiptarë si Odhise Paskali, janë dëshmi e fuqisë frymëzuese të heroit tonë kombëtar. Gjergj Kastriot Skënderbeu mbetet një figurë e pavdekshme, jo vetëm për shqiptarët, por për gjithë botën, si simbol i qëndresës dhe virtyteve më të larta njerëzore. Nga Wagner dhe Longfellow, te Barleti dhe Vivaldi, ndikimi i tij është ndjerë në çdo cep të kulturës botërore. Figura e tij frymëzuese është një urë që lidh shqiptarët me historinë dhe kulturën europiane, duke dëshmuar se vlerat universale të lirisë, drejtësisë dhe humanizmit nuk kanë kufij kombëtarë.
Në një epokë globale, ku identitetet shpesh sfidohen nga ndryshimet shoqërore dhe politike, Skënderbeu vazhdon të shërbejë si një shembull universal për të ndërtuar një të ardhme më të drejtë dhe më të ndritur për shqiptarët dhe për të gjithë njerëzimin. Madje vetë Volteri e ka quajtur Skënderbeun: “Një Hero i Civilizimit Perëndimor”. Volteri (François-Marie Arouet), një nga filozofët më të shquar të Iluminizmit, përmend Gjergj Kastriot Skënderbeun si një figurë të jashtëzakonshme të historisë europiane, duke e vendosur atë në piedestalin e heronjve që kanë mbrojtur qytetërimin dhe vlerat e lirisë.
Në veprën e tij Essai sur les mœurs et l’esprit des nations (Ese mbi zakonet dhe frymën e kombeve), Volteri përshkruan Skënderbeun si një mbrojtës të madh të krishterimit dhe si një lider që qëndroi i patundur përballë pushtimit osman. Ai e cilëson atë si një figurë epike që luftoi jo vetëm për atdheun, por edhe për të mbrojtur civilizimin evropian nga zgjerimi i perandorisë osmane.