Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Kosova ka pasur momente kur ka aplikuar diplomaci aktive dhe ka arritur sukses, por ka pasur edhe shumë raste ku diplomacia pasive ka shkaktuar humbje strategjike. Kjo analizë do të ilustrohet me raste konkrete, duke treguar se si veprimet ose mungesa e tyre kanë ndikuar në pozicionin ndërkombëtar të Kosovës.
I. RASTE KONKRETE KU DIPLOMACIA AKTIVE SOLLI SUKSESE
1. Pavarësia e Kosovës (2008) – Diplomaci Aktive
Pavarësia e Kosovës më 17 shkurt 2008 nuk do të kishte qenë e mundur pa një diplomaci të fuqishme dhe lobim të organizuar.
Lobimi intensiv në SHBA dhe BE – Në vitet 2005-2007, udhëheqësit kosovarë si Hashim Thaçi, Fatmir Sejdiu dhe liderë të tjerë politikë ishin të angazhuar në lobim të fuqishëm në Uashington dhe Bruksel, duke siguruar njohje të shpejtë nga vendet kyçe.
Partneriteti me SHBA-në dhe NATO-n – Përmes një strategjie të koordinuar me Departamentin e Shtetit Amerikan dhe BE-në, Kosova siguroi mbështetjen e fuqive perëndimore për shpalljen e pavarësisë.
Angazhimi i ekspertëve ndërkombëtarë – Grupi i Ahtisaarit përgatiti një plan të detajuar për pavarësinë, i cili u mbështet nga diplomacia kosovare.
Rezultati: Brenda disa muajve nga shpallja e pavarësisë, mbi 50 vende e njohën Kosovën, përfshirë SHBA, Gjermaninë, Francën dhe Mbretërinë e Bashkuar.
2. Opinioni Këshillues i GJND-së për Pavarësinë e Kosovës (2010) – Diplomaci Aktive
Kur Serbia kërkoi opinionin këshillimor nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) mbi ligjshmërinë e shpalljes së pavarësisë së Kosovës, Kosova dhe aleatët e saj perëndimorë ndoqën një strategji diplomatike shumë aktive për të siguruar një vendim në favor të Kosovës.
Përdorimi i argumenteve të forta ligjore nga ekspertët ndërkombëtarë dhe avokatët më të mirë në botë.
Mobilizimi i vendeve mike për të dorëzuar opinione të favorshme në GJND.
Koordinimi i vazhdueshëm me SHBA dhe BE për të ndikuar në vendimin përfundimtar.
Rezultati: Në korrik 2010, GJND konfirmoi se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk ishte në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare, duke i dhënë Kosovës një fitore të madhe diplomatike.
II. RASTE KONKRETE KU DIPLOMACIA PASIVE DËSHTOI
1. Çështja e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe – Diplomaci Pasive
Prej vitit 2013, Kosova ka pasur një qasje të paqartë dhe shpesh pasive ndaj çështjes së Asociacionit të Komunave Serbe.
Nënshkrimi i marrëveshjeve pa kushte të forta – Në vitin 2013 dhe 2015, Kosova nënshkroi marrëveshje për Asociacionin pa pasur një strategji të qartë se si do të implementohej në mënyrë që të mos rrezikonte funksionalitetin e shtetit.
Mungesa e një plani alternativ për zbatimin e marrëveshjes – Në vend që të propozonte një model të balancuar, Kosova ka lënë hapësirë që Serbia ta përdorë këtë çështje për të bllokuar integrimin ndërkombëtar të Kosovës.
Dështimi për të ndikuar në qasjen e aleatëve perëndimorë – Në vend që të bindte SHBA dhe BE për një model më të favorshëm, Kosova ka mbetur në pozicion mbrojtës, ndërsa Serbia e ka shfrytëzuar Asociacionin si mjet presioni diplomatik.
Rezultati: Sot, Kosova përballet me presion të madh ndërkombëtar për të zbatuar Asociacionin, ndërsa Serbia ka arritur të shfrytëzojë këtë çështje për të vonuar anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare.
2. Pengesat në Anëtarësimin në Këshillin e Evropës (2023-2024) – Diplomaci Pasive
Në vitin 2023, Kosova aplikoi për anëtarësim në Këshillin e Evropës, por për shkak të diplomacisë së dobët nuk arriti të marrë mbështetjen e nevojshme.
Lobim i pamjaftueshëm me vendet skeptike
Përplasjet me BE-në dhe SHBA-në për çështjen e veriut të Kosovës, të cilat i dhanë Serbisë një justifikim për të lobuar kundër anëtarësimit të Kosovës.
Dështimi për të bindur vendet anëtare të Këshillit të Evropës për të mbështetur kandidaturën e Kosovës.
Rezultati: Kosova nuk u bë anëtare e Këshillit të Evropës në kohën e duhur dhe u përball me një vonesë të konsiderueshme në procesin e integrimit evropian.
3. Fushata e Çnjohjeve nga Serbia (2017-2024) – Diplomaci Pasive
Prej vitit 2017, Serbia ka zhvilluar një fushatë të fuqishme lobimi për të bindur vendet që e kishin njohur Kosovën ta tërhiqnin njohjen.
Kosova nuk zhvilloi një kundër-fushatë të organizuar për të parandaluar çnjohjet.
Nuk u krijua një rrjet i fuqishëm diplomatik në Afrikë, Azi dhe Amerikën Latine për të mbrojtur njohjet ekzistuese.
Lobimi në OKB dhe organizata të tjera ndërkombëtare ishte i dobët, duke i lënë hapësirë Serbisë të veprojë.
Rezultati: Më shumë se 15 vende e tërhoqën njohjen e Kosovës, duke e vështirësuar më tej pozitën ndërkombëtare të saj.
III. SI DUHET TË VEPROJË KOSOVA ME DIPLOMACI AKTIVE?
Lobim i drejtpërdrejtë dhe sistematik në SHBA dhe BE – Kosova duhet të krijojë një zyrë të fuqishme lobimi në Uashington dhe Bruksel për të ndikuar në vendimmarrjen ndërkombëtare.
Angazhim i vazhdueshëm me vendet skeptike – Në vend që të pranojë status quo-në, Kosova duhet të intensifikojë negociatat me vende si Spanja, Greqia dhe Rumania për njohje diplomatike.