Foto e fundit e Havzi Nelës. para varjes .Bërë në hetuesinë e Kukësit/
Nga Gjegji Hani*/
Nuk me kujtohet data! Ne burg nuk kishin rendesi oret, ditet, muajt! Vetem vitet kujtoheshin! Viti I arrestimit, dhe viti I lirimit te mundeshem qe mbetej gjithmone diku larg! Mbaj mend qe ishte vere, dhe dicka me shume se nje vit me pare isha riarrestuar e denuar per here te dyte me akuzen e Tradheti ndaj Atdheut e Agjitacion e Propagande. Me prisnin 11 vite te gjate, dhe ngushellimi i vetem ishte mosha. Sapo kisha mbushur te 18-at, dhe po te deshte i madhi Zot, rreth te tridhjetave mund te isha serish jashte. Nuk e di se perse, por te burgosurit politike nuk thoshin kurre, ne burg apo ne liri, por brenda e jashte! Asaj kohe nuk me kishte rene ne sy kjo gje, por me pas, ne vitet qe erdhen, dhe ne kujtimet qe here pas here kerkojne te drejten e tyre per te mbijetuar, me kujtohesh se ne nuk thoshim i lire, por jashte! Dhe jo i burgosur, por brenda! Besoj se nuk duhen shume mend per ta kuptuar se perse! Me kujtohet se bente shume vape, kur zbrita nga birrucat e hetuesise se tiranes ne kaushin e burgut. Nje vit me pare kisha kaluar nje hetuesi te veshtire ne duart e zv. Shefit te hetuesise se rrethit Durres, Agim Ferizit (sot nenkryetar i gjykates se apelit Durres) dhe gjashte muaj me vone isha marre serish nen hetim ne Tirane pasi kishin arrestuar xhaxhain me akuzen e kontrabandes se floririt. Hetuesit te Tiranes i mbaj mend vetem mbiemrin, Melyshi, dhe nje sy cakerr, qe kur te drejtohesh te dukej sikur shikonte ne tavan! E kisha kaluar edhe ate dallge, dhe pas tre muajsh isha serish ne kaush te burgut, ku prisja transferimin me destinacion repartin e riedukimit 313 Qafe-Bar. Tuc. Puke. Nga hetuesia dola me nje dhimbje koke qe se bashku me vapen, tymin e duhanit dhe dendesine e te burgosurve te ngjeshur si sardelet ne nje dhome me tre radhe krevatesh rifuxho, e benin te pa mundur te me zinte gjumi. Kerkova nje valium ne infermieri, dhe infermieri me dha nje kokerr te madhe me ngjyre jeshile te erret dhe pak si te sheqerosur ne shije,( te cilen ma kishin dhene shpesh edhe ne hetuesi) dhe me kerkoi ta pija ne prezence te tij! Te burgosurit nuk benin pyetje! Nese u kerkohej te benin dicka, ose e benin ose jo, por pa kerkuar shpjegime se perse! Edhe une e piva pa thene gje, mjaft te flija. Me vone dikush me tha se ato qe kisha pire per tre muaj rresht ishin kloropromazine 100, nje qetesues per te semuret psiqike. Nuk e njhja Havzi Nelen. Deri ate dite nuk kisha degjuar te flitej per te. Rreth ores kater pasdite, kur te burgosurit ordinere me denime te lehta ketheheshin nga puna ne kompleksin e pishinave qe po ndertohej ne Tirane, ku punonin bashke me shume te burgosur politike-ndonese kontaktet mes tyre i kishin shume te kufizuara- dikush ne korridor hapi sportelin e vogel te ders sone e thirri me sa kish ne koke: “E varen edhe nje tjeter nga ju, armiqte e mutit”! Ai ze me kumbon akoma ne vesh. Kishte nje te qeshur tallese qe shkonte mes cinizmit e gallates! Me vone, nje i burgosur ordiner me te cilin kishim mundesi te flisnim ne mengjes kur ai lante korridorin e ne dilnim ne ajrosje, na tha se kishte qene njeri nga kapterrat e shoqerimit qe na kish dhene lajmin e kobshem, duke u zgerdhire vesh me vesh! Aty per aty, askush nuk ja vuri veshin! Kishim shume provokime te tilla, e nuk na benin me pershtypje. Nuk e di se kur me zuri gjumi! Heshtja e nates thyhej nga gerrhimat e renkimet e te burgosurve ne gjume. Diku, ne te gdhire, nje ulerime e mprehte, therese shqeu vetedijen time te pergjumur. U ngrita ndenjur pa e kuptuar se c’po ndodhte. Flija ne radhen e trete te rifuxhos, ku me te vjetrit nuk arrin te ngjiteshin, ndaj flinin ne rreshtin e pare apo te dyte. Ulerimat perzier me renkime ngjethese vinin nga diku poshte, sikur dilnin nga dheu. Te burgosurit rreth tij mundoheshin ta zgjonin nga ajo ender e lige! Dikur u zgjua, u qetesua e serish gjithcka heshti. Te nesermen me thane se i burgosuri ne fjale ish torturuar aq shume, ngaqe nuk pranonte te dilte ne pune, sa i kishin demtuar edhe organet gjenitale, e qe atehere nuk urinonte dot me ne kembe si te gjithe meshkujt. E kishin sjelle ne kaush per ta transferuar ne burgun e Burrelit pasi nuk e kishin thyer dot, e nuk e kishin nxjerre dot ne pune.
Ate, qe ne fillim e kishim marre per nje provokacion te zakonshem, pak dite me vone na e konfirmuan burime te ndryshme te “radio burgut”! Eshte e cuditeshme se sa shpejt qarkullojne lajmet tragjike! Aty degjova per here te pare per Havzi Nelen. E kishin ekzekutuar me varje ne mes te qytetit. Ata qe e kishin njohur tregonin per te, e perpiqeshin te hamendesonin se c’kish bere qe ta varnin?! Dikush tha per poezite qe shkruante, por logjika nuk mund ta pranonte nje aresye te tille, e kerkonte motive te tjera, me te thella e te komplikuara! Si mund te varesh dike per disa poezi? Atehere nuk e njhja Edvin Ramen. Per te jatin dija qe ishte skulptor. Nuk njihja as Diana Culin, as kisha lexuar ndonje poezi te saj! As qe me shkonte neper mend qe ata kishin firmosur denimin me vdekje te nje mesuesi, poeti, NJERIU! Atehere nuk mendoja se e keqja kish kaq rrenje te thella, e nje fytyre aq banale e emra aq te zakonshem si Kristaq, apo Diana! Atehere mendoja se e keqja si ne perralle rrinte e mbyllur ne shpellen e bllokut, e mbahej ne kembe nga qente e saj me uniforme jeshile e costume gri! Por sot Nebil Cika ma kujtoi, e rashe ne detin e trazuar te kujtimeve, ku u ngjallen zera, fytyra, kujtime, njerez, vende e vite qe banaliteti i se keqes universale perpiqet ti fshije me forcen e heshtjes!
*Ish i burgosur politik