Search Results for: themistokli germenji

5 VJETORI I PAVARËSISË -MUZEU I KOSOVËS PREZANTON NË VLORË:” 100 VJETORI I PUSHTIMIT SERBO-MALAZEZ TË VILAJETIT TË KOSOVËS”

February 5, 2013 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA*/

Muzeu i Republikës së Kosovës prezantoi në qytetin e Flamurit ekspozitën historike “100 vjetori i pushtimit serbo-malazez të vilajetit të Kosovës”.Ekspozita tematike muzeore e përgatitur nga Mehmet Gjoshaj me fakte dhe dokumente historike u hap në muzeun historik arkeologjik të qytetit të Vlorës. Drejtori i këtij muzeu Skënder Spahiu tha se lufta çlirimtare e Kosovës ndër shekuj është e gjallë në memorien e kombit tonë. Ekspozita është përgatiture e realizuar nga Drejtor: Dr. Shafi Gashi Autor: Mr. Mehmet Gjoshaj Lektor: Prof. dr. Mehmet Halimi Dizajnues: Prof. Shyqri Nimani .Skenimi i materialeve: Fahrije Luma. Mundësuan realizimin kësaj ekspozite tematike muzeore, ne radhe te pare: Ministrinë për Kulture, Rini dhe Sporte ne Qeverinë e Kosovës, -Arkivin Kosovës, Prishtine,Muzeun Historik Kombëtar, Tirane, -Arkivin Qendror te Shqipërisë, Tirane,Arkivin e Ministrisë se Punëve te Brendshme, Tirane. Muzeun e Pavarësisë, Vlore, -Arkivin e Maqedonisë, Shkup. Mr Mehmet Gjoshaj prezantoi eksponatet e kësaj ekspozite .

Ç’fare përmbante ne thelb ekspozita?

Lufta e popullit shqiptar për çlirim nga pushtimi osman dhe për bashkim kombëtar, zë fill qysh herët. Ndërsa ne gjysmën e dyte te shekullit XIX dhe ne fillimin e shekullit XX, aktivitetet, veprimtaritë dhe lufta e armatosur e popullit shqiptar për çlirim dhe për bashkim kombëtar, marrin hov dhe përmasa kombëtare. Dy nga pikat me kulmore te përpjekjeve dhe luftës se popullit tone gjate periudhës ne fjale, ishte Lidhja Shqiptare e Prizrenit, 1878, dhe kryengritjet e armatosura te viteve 1908-1912, veçanërisht Kryengritja e Përgjithshme e vitit 1912, e cila mori përmasa mbarëkombëtare. Duke ndriçuar dhe afirmuar ne veprat e tyre prejardhjen ilir-pellazge te shqiptareve dhe periudhën e Skënderbeut, rilindësit tanë, duke filluar qe nga De Rada, Naum Veqilharxhi, Konstantin Kristoforidhi, Jani Vreto, Hasan Tahsini, Naim Frasheri, Sami Frasheri, Koto Hoxhi, Vaso Pashe Shkodrani, Nikolla Naco, Ibrahim Temo, Pandeli Sotiri, Zija Prishtina etj, ndikuan fuqishëm ne ndezjen e zjarrit atdhetar tek populli ynë për lufte çlirimtare. Rol të rëndësishëm ne këtë drejtim luajtën klubet, komitetet dhe shoqëritë shqiptare, qe vepruan brenda dhe jashtë Shqipërisë. Roli i veprimtareve atdhedashës, intelektualeve, krerëve dhe oficereve shqiptare, por edhe i vete popullit tone, ne Revolucionin Xhonturk, ishte mjaft i madh, veçanërisht roli i Dr. Ibrahim Temos, themeluesit te Komitetit “Bashkim e Përparim”. Megjithëkëtë, si shoviniste dhe antishqiptare qe u treguan, turqit e rinj, pushkën e pare e zbrazen kundër shqiptareve, fillimisht ne Shkup e me pastaj ne Boletin, ku ne vjeshtën e vitit 1908, rreth 1.500 ushtare’ osmane, te armatosur edhe me artileri, e sulmuan Kullën e Isa Boletinit, me ç’rast u vranë 3 shqiptare dhe mbi 30 ushtare osmane. Mirëpo, përkundër disponimit dhe ngarkesës antishqiptare te turqve te rinj, Revolucioni Xhonturk hapi rruge për zhvillime te rëndësishme ne viset e pushtuara shqiptare, siç ishte Kongresi i Manastirit, mbajtur me 14-22 Nëntor te vitit 1908, ku u be unifikimi i alfabetit te gjuhës shqipe, pastaj themelimi i Shkollës Normale te Elbasanit, aktivizimi i komiteteve, i klubeve dhe i shoqërive shqiptare etj, ngjarje këto, qe ndikuan ne forcimin e mëtejshëm te vetëdijes kombëtare dhe shtimin e përpjekjeve, veprimtarive dhe luftës se armatosur për çlirim dhe për bashkim kombëtar. Kryengritjes se Përgjithshme i paraprinë një mori përleshjesh dhe kryengritjesh lokale te armatosura shqiptaro-osmane, duke filluar qe nga viti 1908 e kedej. Përleshjet dhe kryengritje lokale ishin pasoje e dhunës se ushtruar nga ana e pushtuesve osmane, siç ishte ekspedita e Xhavit Pashes, me 1909, ekspedita e Shefqet Turgut Pashës, me 1910 etj, por edhe pjese e luftës çlirimtare te popullit shqiptar. Me 24 prill 1910, kryengritësit shqiptare, nen udhëheqjen e Isa Boletinit dhe Idriz Seferit, ia prenë” rrugën ushtrisë osmane ne Gryken e Kaçanikut. Me 24 mars 1911, rreth 3.000 kryengritës shqiptare te Kelmendit, Hotit, Grudës dhe Kastratit, nen udhëheqjen e Dede Gjo Lulit, rrethuan ushtrinë turke ne Tuz dhe çliruan Rapshin e Traboinin. Ndërkohë, ne majën e malit Decic, u ngrit flamuri kombëtar shqiptar. Kryengritjet lokale te vitit 1911, bene qe te vendosen lidhje midis Veriut dhe Jugut, por nuk u arrit qe te krijohej një udhëheqje e vetme e lëvizjes kombëtare, e cila do t’i koordinonte veprimet kryengritëse ne mbare Shqipërinë. Me 23 qershoret vitit 1911, nen përkujdesjen e Ismail Qemalit, Luigj Gurakuqit etj, ne Podgorice u mbajt Kuvendi i Përgjithshëm i Krerëve Shqiptare, apo Kuvendi i Gerces, ku u formuluan 12 kërkesa te paraqitura ne memorandumin e njohur si “Libri i Kuq”.Midis udhëheqësve te kryengritjeve te armatosura shqiptare, kundër sundimit osman, dallohen Dede Gjo Luli, Mihait Grameno, Cerciz Topulli, Isa Boletini, Bajram Curri, Hasan Prishtina, Luigj Gurakuqi, Dervish Hima, Ismail Qemali, Spiro Bellkameni, Themistokli Germenji, Mehmet Pashe Deralla, Idriz Seferi, Bajram Daklani, Hasan Ferri, Hasan Hysen Budakova,Shaban Binaku, Mehmet Shpendi, Abdi Toptani etj.

Me 21-25 maj te vitit 1912, ne Junik u mbajt Kuvendi i Junikut, ku morën pjese rreth 250 veprimtare, organizatore dhe udhëheqës te kryengritjeve shqiptare. Ne këtë Kuvend u morën vendimet rëndësishme për luftën e mëtejshme çlirimtare. Pas çlirimit te Pejës, Gjakovës, Tregut te Ri, Sjenices, Mitrovicës etj, kryengritësit e udhëhequr nga Bajram Curri e Hasan Prishtina ne jug, ndërsa nga Isa Boletini etj, ne veri, marshuan drejte Prishtinës. Për shkak te mossuksesit ne bisedimet shqiptaro-osmane, kryengritësit shqiptare, nen udhëheqjen e Bajram Daklanit, Bajram Currit dhe Isa Boletinit, marshuan drejte Ferizajt dhe Kacanikut, ndërsa me 13 gusht 1912, hyne ne Shkup. Ndërkohë u çlirua Kumanova, Presheva, Tetova, Velesi etj. Ne korrik-gusht 1912, u zhvilluan luftime kunder foreave pushtuese osmane ne Tirane, Shijak, Kruje, Kurvelesh, Durrës, Fier, Permet, Leskovik, Konice dhe ne krahina tjera. Nga fillimi i gushtit, 1912, Hasan Prishtina e mori mandatin e përfaqësimit te Shqipërisë se Mesme dhe te Jugut. Kjo, ne fakt, ishte krijimi i një udhëheqje te përbashkët e te gjitha forcave kryengritëse ne mbare Shqipërinë.

Me 18 gusht 1912, qeveria turke i pranoi 12 pika, nga 14 sosh sa kishin kërkuar kryengritësit. Me marrjen e këtij lajmi, kryengritja pushoi, duke e tronditur nga themelet sundimin osman ne Shqipëri. Kur shqiptaret po korrnin fitore ndaj forcave pushtuese osmane, shtetet ballkanike, si Serbia, Mali i Zi, Greqia dhe Bullgaria, formuan aleancën e tyre kundër Turqisë. Ne realitet, qëllimi kryesor i kësaj aleance ishte pushtimi i tokave shqiptare. Kjo u pa në tetor te vitit 1912 e këndej, kur forca pushtuese malazeze, serbe dhe greke marshuan drejte viseve shqiptare. Serbia pushtoi dy vilajete, Vilajetin e Kosovës dhe atë te Manastirit. Me 14 tetor, ne Shkup u themelua Komiteti “Shpëtimi”, te cilin e përbenin Hasan Prishtina, Bajram Curri, Salih Gjuka, Bedri Pejani. Veprimtarinë dhe luftën e popullit shqiptar gjate viteve 1908-1912, e përcollën me interesim te veçante jo, vetëm qarqet diplomatike te shteteve ekspansioniste fqinje, siç ishte Serbia, Mali i Zi dhe Greqia, por edhe qarqet diplomatike te fuqive te mëdha, veçanërisht qarqet diplomatike ruse, te cilat kishin interesa ne viset shqiptare. Luftën e drejte te popullit shqiptare ndihmoi kryesisht Austro-Hungaria. Pas shume përpjekjeve, luftimeve te përgjakshme dhe peripecive te renda, me 28 Nëntor 1912, Kuvendi Kombëtar i mbledhur ne Vlore, nen udhëheqjen e Ismail Qemalit, e shpalli Pavarësinë e Shqipërisë, e cila u njoh ne Konferencën e Londrës, me 1913. Konferenca e Londrës, e pranoi pushtimin dhe aneksimin e trojeve etnike shqiptare nga shtetet ekspansioniste fqinje, duke lënë padrejtësisht jashtë shtetit të porsaformuar shqiptar me shume se gjysmën e viseve etnike shqiptare. Pushtuesit e rinj të shume viseve shqiptare, vendosen robëri edhe me te egër se ne kohen e pushtimit osman. Me metoda gjenocidale dhe etnocidale, pushtuesit e rinj kishin për qellim shkombëtarizimin dhe dëbimin e popullsisë shqiptare, spastrimin etnik te viseve të pushtuara dhe kolonizimin e këtyre pjesëve te arealit shqiptar. Fatkeqësisht, në disa vise edhe ia arritën qëllimit.

Çfarë mund të korrigjohej nga mbishkrimet e fotografive të ekspozitës per të qene më autentike?

Në stendën e cila paraqet fotografin me tre persona dhe ku shkruhet Ismail Qemali,Hasan Prishtina dhe Luigj Gurakuqi .Në këtë fotografi janë: Ismail Qemali,Hasan Prishtina dhe

Qazim bej Vlora,personi qe i ngjanë Luigj Gurakuqit është Qazim bej Vlora . Lindi në Stamboll më 1893. Qazim bej Vlora e shoqëronte Ismail beun kudo.

Fotografia e dytë paraqet selinë e qeverisë së Vlorës të viti 1913. Në këtë fotografi është shkruar “Akti i shpalljes së Pavarësisë më 28 nëntor 1912 në Vlorë. Në fakt kjo ka qenë fotografia zyrtare që ka dominuar për 50 vjet kur flitej ose shkruhej për pavarësinë tonë. Kjo fotografi është bërë nga Petro fotografi ,pra P.Dhimitri. Viti ka qene 1913 ne përvjetorin e pare te pavarësisë. Godina muzeu kombëtar i pavarësisë.

Fotografi e tretë që i përket Vlorës është ajo e muzeut historik arkeologjik të Vlorës e cila ka qenë bashkia e Vlorës .Kjo foto është emërtuar kështu:Ndërtesa historike në Vlorë ,ku më 28 Nëntor 1912 u shpall Pavarësia e Shqipërisë. Në fakt ky është muzeu i sotëm historik i qytetit dhe kjo godinë nuk ka ekzistuar fare në ato vite kur është shpallur pavarësia .Është godina e Bashkisë së parë të Vlorës,ku ka qenë edhe kryebashkiak, poeti Ali Asllani. Kuptohet që mbishkrimet janë trajtuar të tilla edhe për efekt të mos njohjes sepse fotografit u përkisnin qytetit të Vlorës. Së bashku me S. Spahiun, Drejtor i këtij muzeu,Dr.Prof B,Gace këto sugjerime ia kaluan grupit organizator të Kosovës,Mehmet Gjoshi që do të kryente ndryshimet përkatëse. Ekspozita ka pasur çdo ditë vizitorë vlonjate të interesuar.

*Mrs. Anetar i Akademise Evropiane te Artev

ALBANIA-GJAKU I ARBËRIT E KA NJË FJALË

January 10, 2013 by dgreca

SOFRA POETIKE E DIELLIT- POEMË PËR SHQIPËRINË DHE SHQIPTARËT/

Xhemail Ali Peci/

GJAKU I ARBËRIT E KA NJË FJALË/

Të kam Mëmë,/

E më ke Djalë,/

Shqipëri, O Zemra Ime!/

Shqipëri, O Mëma Ime!/

GJUHA SHQIPE

“O gjuhë e folun për trimi prandvera;

e tok na mbajte ndër pushtime t’hueja

sepse prej gojve arbnore nuk u hoqe

as kur u ndam n’besime e n’doke tjera”

Ernest Koliqi: “Gjuhës Shqipe”

“Gjuha Shqipe të fisnikëron shpirtin”

(Holger Pedersen)

“O djellë i llaftaruar që ndrinë si pikë lot”

(Lasgush Poradeci për Gjuhën Shqipe)

Kushtuar: Kujtimit të Paharruar të Mësuesit Atdhetar Sali Elhyka, nga Kavaja, i cili gjatë Luftës së Dytë Botërore, në Shkollat Shqipe të Kosovës, mbolli tek Brezat Atdhetarë: Dashurinë e Shenjtë për Gjuhën Shqipe, për Kulturën Kombëtare, për Atdheun dhe Kombin.

Sali Elhyka u likuidua për veprimtarinë e tij atdhetare nga shërbimet sekrete jugosllave, të cilët nga fundi i Luftës së Dytë Botërore e dërguan në burgun famëkeq të CZ së Beogradit, ku pas 17 ditë torturash mizore e likuidojnë.

Qoftë i Paharruar Kujtimi dhe Nderimi për Sali Elhykën dhe Veprën e Tij Atdhetare e Arsimore, në Shërbimin e Shenjtë, sa Fisnik aq edhe Heroik, Për Shqipërinë e Lirë e Demokratike.

Në ligjërimin shqip e në këngëtimet e gjakut,

në thëllimet e shekujve me krahë vetëtimash,

degët e trungut ilir me rrënjët bri pragut,

me vite nëntorësh mbi supe e me re suferinash,

përflakur dhe përgjakur fletëve të meshareve,

nisej të shkruhej Gjuha Shqipe :

me gjakun e shqiptarëve !

Nisej me një Formulë Pagëzimi,

nga Pal Ëngjulli,

me datën 8 të nëntorit të vitit 1462,

një copë e shkëputur e mbishkrimeve të përgjakura,

një zë ëngjullimi në fletët e përflakura,

viteve dhe shekujve,

nisej Gjon Buzuku e Lekë Matrënga,

Kënga e Përshpirtshme e Gjuhës Shqipe,

nisej Pjetër Budi, Pjetër Bogdani e Frano Bardhi,

të çante shekujt me zërin shqip,

nisej shqiptari.

Nisej Mësues Todri,

me ca shkronja mbështjellur në gji,

kaptonte malet me fusha,

kodrat me brigje,

në borë dhe në shi,

çante shtigjet e diturisë,

nisej Mësuesi i Gjuhës Shqipe,

në mes territ dhe errësirës,

Dritërrëfenjësi :

nëntorëve të bardhë sogjetarë amshimi,

mes baltës dhe shëllirës,

e në zemër kish pengun e dëshirës,

të sillte Shkronjat e Gytenbergut,

në Tokën e Skënderbeut.

Ca shkronja shqipe,

ca fjalë dhe ca rrokje si një melodi,

si këngët e zogjëve shtegtarë,

pranverave me shi ciu ciu ci,

do flasësh me shkronjat e shpirtit tënd Shqipëri,

do flasësh me shkronjat e zërit tënd Shqipëri,

do shkruash me shkronjat e zemrës sate Shqipëri,

me zanoret me rrokjet dhe me bashkëtingëlloret,

e gjuhës sate Shqipëri.

E tutje Naum Panajot Bredhi Veqilharxhi,

qëndisej me shkronja ari Evërtari,

Martiri i Gjuhës Shqipe,

e Konstantin Nelko Kristoforidhi:

Dritësjellësi,

Babai i Gjuhës Shqipe,

me ca shoqëri biblike angelze,

Biblën përkthente shqi:

o ja që edhe Jezu Krishti,

po dika të flasi Shqip!

Shqip niste të shkruante Shqipëria,

e shkronjat hidhte prej Gjakut të kulluar,

tej Petro Nini Luarasi,

Shqiponja e Gjuhës Shqipe,

epikë e shekujve me shkronja stralli,

Papa Kristo Negovani:

Dëshmor i Gjuhës Shqipe,

për shqipen e digjte malli,

e Naim Frashëri me gjuhën qilizmë:

Bilbili i Gjuhës Shqipe,

e Princi i saj Faik Konica,

me zjarrin e qëruar të fjalëve,

niseshin të shkruanin dhe të flisnin,

me gjuhën e të parëve.

Vinin vargut :

Samiu, Asdreni, Çajupi,

Dom Ndre Mjeda e Gergj Fishta,

matanë detit :

Jeronim De Rada , Serembe, Santori

e Gavril Dara i Riu.

Gjuha Zonjë!

Përanash Porta e Lartë e Patriarkana Greke,

rrethuar mes Scillës dhe Haridbës,

mes kudhrës dhe çekanit,

kështu niseshin dhe vinin :

Ata,

me kokë në torbë,

e me libra në duar,

viganë dhe madhështorë,

parakalonin :

Ata,

të fliste Shqipëria,

të shkruanin ato që si Shenja të Shenjta,

si ndjenja të ndrydhura shekujve,

i ruante për relike të shtrenjta.

O edhe Shekspiri fliska shqip !

Edhe Dante !

O madje edhe Eskili !

Gjëmonte Salla e Kombeve,

tek fliste,

Theofan Stelian Noli,

dhe Kisha Autoqefale Shqiptare,

niste të fliste shqip,

e teatrot e Evropës ushtonin shqip:

nga zëri Aleksandër Moisiut.

Mërmërisnin armiqtë e Atdheut,

të Kombit,

e të Gjuhës,

po çanin tufanet,

udhërrëfenjësit e dritës dhe diturisë,

flamurtarët e zemërthirrjeve të Shqipërisë,

me thinjat e bardha flokëve,

e me peshën e viteve mbi supe,

me ca shkronja në duar,

e me ca rreze dielli në sy,

me ca traste me libra,

e me ca abetare në gji,

një Pashko Vasë,

një Thimi Mitko,

një Hoxhë Hasan Tahsin,

Koto Hoxhi,

Petro Nini Luarasi e Papa Kristo Negovani,

Gjerasim Qiriazi, Parashqevi e Sevastia:

Gjethi fletënjomë i diturisë u hodh!

Qeshu e gëzohu o Korçë o lule,

nisnin vargëzimet dhe ligjërimet e tyre:

Bilbilat e Gjakut Tënd Shqipëri,

meloditë e këngëve nëpër kapilarë,

viteve dhe shekujve,

me flakë vetëtimash,

me supe nëntorësh,

për Gjuhën Shqipe,

për Kombin Shqiptar:

Kongresi i Manastirit,

tek Kongresi I Drejtshkrimit,

e Një Ditë:

Kongresi I Drejtshkrimit,

Tek:

Kongresi I Mbarëshkrimit.

Si ushtarë të rrjeshtuar,

nën urdhërat e Atdheut,

niseshin Poemat e Gjakut Tënd:

të ngrenin Gjuhën Shqipe,
të Bijtë e Shqipërisë,

siç ngrenin të parët tanë,

Flamurin e Lirisë:

Kështjellave të Skëndërbeut.

VDEKJA E THEMISTOKLI GËRMENJIT

“Në baladën që dua të bëj për Themistokli Gërmenjin dua të fut një ndodhi nga jeta e Dantonit.

Kur ushtima e topave gjermane dëgjohej në Paris, shokët për ta shpëtuar, i thanë Dantonit: shko në Angli. Dhe ai u përgjigj: po a e marr dot Francën, La douce France, me shuajt e këpucëve të mia ? Dhe nuk iku. Dhe u vra, duke e ditur që do të vritej. Edhe Themistokliut i tha e shoqja: Mos shko se do të të prishin. Po ai u përgjegj: Po të shkoj unë do të ketë Shqipëri. Po të mos shkoj, s’ka Shqipëri. Dhe shkoi i bindur që do ta prishnin. Po unë dua të ve ato fjalë që tha Dantoni – a e marr dot Shqipërinë me shuajt e këpucëve të mia?”

Lasgush Poradeci

“Themistokli Gërmenji hapi gjoksin dhe me trupin drejt e sypatrembur e priti breshërinë e plumbave burrërisht dhe si shqiptar i vërtetë”.

Koloneli Ogyst Mortje

Togu i ushtrisë franceze merrte shenjë pushkatimi!

Nuk dua të m’i lidhni sytë, ua tha pa pikë frikësimi.

E për dëshirë të fundit donte t’i lexohej një letër!

Një letër, çuditej oficeri i togut francez!

Ushtarët prisnin urdhër në radhë.

Themistokli Gërmenji po thoshte fjalët e fundit:

Edhe pse u dënova me vdekje, po vdes i pafajshëm,

dhe jam i bindur se vdekja ime do t’i shërbejë Shqipërisë,

por më vjen keq se po vdes nga plumbat e francezëve,

me të cilët lidha besë për t’i shërbyer çështjes shqiptare –

si dhe miqësisë me Francën.

Po s’ka gjë !?

Kjo dhembkë do të jetë e ëmbël :

duke ditur se po vdes në luftë për lirinë e atdheut tim,

Shqipërisë sime të dashur…

Po vdes i lumtur dhe i kënaqur,

se e kam ndërgjegjën të pastër,

dhe shpirtin të qetë,

në përmbushjen e detyrave,

kundrejt Shqipërisë…

Lutja e fundit që u drejtoj francezëve

është të mos e rrëzojnë flamurin kombëtar shqiptar,

të cilin e kam ngritur në Korçë,

dhe të mos bëhen shkak e të mos prishet kjo copë Shqipëri.

Kaq u tha ushtarëve francezë,

atyre që vinin nga nëna e lirisë dhe e arteve,

nga Franca.

9 Nëntor 1917:

Togu francez i pushkatimit,

zbatonte urdhërin e zi,

nga Këshilli i Luftës së Armatës së Lindjes,

zbatonte qejfin e gjeneralit Hanri Sal :

Zjarr…

Toka e Selanikut u la prapë me gjak shqiptari.

Republika Shqiptare e Korçës u la me gjak,

me gjak dhe me lot.

Pas pushkatimit, oficeri i togut lexoi fundin e letrës:

Rroftë Shqipëria!

Rroftë Franca!

Edhe pas vdekjes sime, rroftë Franca !

Franca, nëna e lirisë dhe e arteve !

9 Nëntor 1917.

Një ditë nga ditët e nëntorëve të Shqipërisë,

Flamuri shqiptar binte në gjysëmshtizë:

Kërkoj ndjesë nga gjithë atdhetarët,

në u kam bërë ndonjë të keqe pa dashur.

Lexonin tutje pas pushkatimit,

letrën e tij të fundit.

Një Nënë kishte lënë,

po s’ish e vetëm Ajo,

s’ishte vetëm as Evdhoksia,

as vetëm Eiçeja e vogël nuk ish,

po as ndarja e Hektorit me Andromakën nuk qe,

me dhembje e me mall druante shoqja e re:

Themistokli!

Do ikësh,

do shkosh,

do nisesh?!

Mblidhej në ankth trazuar,

tek pyeste Evdhoksia.

Do shkoj.

Do nisem.

Do vejë atje ku thërret Liria,

se po s’shkova unë,

Do shkoj Shqipëria!…

Një Nënë kish lënë,

rënduar nga supet,

rënduar nga vitet,

po s’ish veç Ajo,

as vetëm Eiçeja e vogël nuk ish,

s’ish vetëm Evdhoksia,

ishte me të e gjithë Shqipëria:

Do shkoj.

Do nisem.

Do vejë atje ku më thërret Liria,

se po s’shkova unë,

do shkoj Shqipëria!.

KRAHU I SHQIPONJËS

(Kushtuar motrës sime, piktores me emrin: Çamëri)

Një kokë i rri në jug, dhe tjetra shikimin e hedhë në veri,

një krah në Tomor, e tjetri ç’i pikon gjak përmbi Çamëri,

një flatër mbi Tarabosh e tjetrën ia merr tej vet lumi Dri,

e thërret Ura e Ibrit, dhe bien tupanat prapë në Dardani.

Përgjakur flatrat me sfondin e kuq të atdheut ç’pikojnë,

qumështin i marrin Rozafës e Teutës bekimin í kërkojnë,

ia marrin këngës ilirishte, e me sqep shqyer tisin e territ,

s’u mposht – jo kurrë prej tmerrit Kënga e Bilall Xhaferit.

E kënduar brezave edhe gjeneratave : Kënga e Çamërisë,

Fustanellë e përgjakur: çau Shqipëria, kësulë e vet Ilirisë,

kur iu turrën danajtë e bajlozët tokës sonë stërgjyshore,

Kënga iu bë Hymn e zë, mos ma shkel o barin mbi vorre!

Pikëllim i përgjakur që í rri mbi qepallë të syrit : Çamëria,

e lotët í pikojnë faqeve, dhimbjet i mba në gji Shqipëria,

eh sa mot dhe sa mort, era e detit valën e mba pikëlluar,

ja troku i kuajve e tej Konstantini Doruntinën ka në duar.

A do vijë e a do t’kthehet, o Nënë a do vijë tej legjendës,

o Zot a do të gdhijë agimi në fjalën e dhënë tej bjeshkës,

po Fjala e Poetit që mba mbi supe valën e kaltër të detit,

Nënë, vallë a do t’vijë në gjirin tënd, e prapë pranë vetit?

Zot në çdo kapërcyell shekulli, dielli se ç’na rri përgjakur,

e në sfondet hyjnore të shqipes dykrenore rri i përflakur:

Qielli i Arbrit dhe me këngë tupanash e shqyen vet terrin,

e sa herë që tiranët ngriten ajo e thërret : Bilall Xhaferin.

N’krahun e shqiponjës rri i biri i saj dhe penën e ka sqep,

ç’ia lakmojnë lakejtë, po kushtrimin ai e di se kujt ia jep,

se përkundur e ka vet, e këngët – veç tok i mbajnë në gji,

kur e thërrasin zemrat Shqipëri, ai e thërret veç: Çamëri.

Atje është Arta, e atje është Janina, e tutje tëhu Preveza,

atje është kënga e gjyshërve tanë t’mbajtur nëpër breza,

atje ku bollat edhe sprija mëtojnë të t’veshin shamizeza,

shtojzovalle e zana ç’ngadhënjejnë mbi lafsha edhe keza.

Pikëllim zemrash e refkëtimë shpirtrash në gjakun si shi,

Kalorësit e Lirisë dhe krushqit e ngrirë: në këngët me oi,

oi,oi, oi, gjakim brezash rri, o ti e zemrave tona: Çamëri,

Fustanellë e bardhë e kësulë mbi sy se ç’të rri, Shqipëri!

Një krah ia ka falë qiellit të përflakur Grykës së Valbonës,

e tjetrin Bajram Currit përmbi vetull majave të Tropojës,

Tomor Taraboshit i ngjitet si vetëtimat vet atje lartësive,

e në majat e plisave betuar ç’rilind: në zgjimin e hyjnive!

Shqiptar! Në pikat e shiut janë rrahjet e zemrës ku Poeti,

Bajroni e Bilall Xhaferi vijnë e rrijnë tok klithjes si zë deti,

zgjohen në tingëllimat e borive ca tingëllima në zë vargu,

një konstelacion kombëtar firmosur n’ lumenj prej gjaku.

Ja. Xhavella edhe Kundurioti me tufët e kuqe mbi opinga,

Boçari e ai Mark Suljoti, jataganë që ngriten përmbi diga,

ja erë e zefirit përmbi fytyrat tona, tutje si vet trëndelina,

me shpatën zhveshur:Shqiptare jam, zë thërret Bubulina.

E në heshtjen e gurëve rënë kalldrëmëve e monopateve,

e Drejta e Gjakut zë sfidon Europën që ah konferencave,

na la psherrëtimat lulevirgjëra, peng i thellë tej zemrave,

që s’shuhet kurrë mësa kujtimi ì brezave e as ai i emrave.

Dhe rron në gjirin e rreshkur të nënës e në këngë nusesh,

i zgjon perënditë ilire, nën krisma armësh, e pesë pusesh,

Janino ç’të panë sytë, të pesë puset në grykë, Jaaaa-nino,

dhe kokat për tokat numëron kur Oso Kukën zgjon: Nëno.

Nëno shpatë e zhveshur, e shpatë e brinjëve tu Shqipëri,

Çamëria, fustanellë e luftërave : në ëndrrën e vet për liri,

në valle shpatash e valle dasmash : kësulë mbi sy ç’të rri,

Kosovës ia bën me sy dhe ty zemrës të thërret veçse Iliri.

FITORJA ESHTE GJYSMAKE SEPSE DIKTATURA NUK U PERMBYS

January 3, 2013 by dgreca

Mendime për veprën e P. Kullës JO GJITHE TE VDEKURIT PREHEN NE PAQE/

Nga Prof. Asc. Dr. Thanas L. GJIKA/

Pëllumb Kulla, është një nga shkrimtarët tanë, që u dallua në vitet e diktaturës për nivel të lartë artistik, kurse mbas shkërmoqjes së diktaturës, po ecën jo në vijë orizontale ose zbritëse, por në vijë ngjitëse. Ashtu si Visar Zhiti, Fatos Kongoli, Roland Gjoza e pak të tjerë, Kulla po ecën drejt niveleve të reja gjithnjë e më të larta si krijues letrar dhe si studiues në fushën e historisë dhe të analizave politiko-shoqërore. Ai po shquhet mbi të gjithë këta për kurajon e tij civile lidhur me kritikën që i bën së sotmes, politikanëve rozë e blu.

Për vijën e tij ngjitëse dhe kurajon civile flasin vëllimi me skica humoristike Rrëfenja nga Amerika (2003), romani satirik Vdekja e Enver Hoxhës (2008), studimi i gjatë Teatri, kjo lojë magjepsëse (vëll.I-III më 2007 dhe vëll. IV më 2011), monografia shkencore Skënder Sallaku, ose si qeshnim në diktaturë (2002),. një mori e madhe artikujsh dhe vepra e re Jo gjithë të vdekurit prehen në paqe (2012).

Kjo vepër është një studim historik mpleksur me analiza kritike të proceseve politiko-shoqërore nëpër të cilat kaloi shoqëria shqiptare në vitet 1943-2011. Aty janë dhënë me mjeshtëri portrete atdhetarësh e njerëzish të ndershëm të familjes Kulla, të cilët shteti diktatorial i pushkatoi, i vari, i vdiq në tortura e sipër, i dënoi me qindra vjet burgime e internime, ose i detyroi të merrnin rrugën e arratisjes e tani së fundi dhe rrugën e shpërnguljes. Të shumta janë portretet e bijve të kësaj familjeje të përshkruar me realizëm, që të ngjallin respekt e dashuri për bëmat e qëndresën e tyre. Jonuz Kulla plaku, Ajdini, Xheviti, Fehmia, Hodoja, Vedati si dhe disa të rinj, që po shkëlqejnë pas atdhesimit të ri këtu në Amerikën e largët si Gëzimi, Erbori, Enxhi, etj. Vepra mbyllet me riprodhimin e disa dokumenteve, për të mbështetur të vërtetat historike që ajo trajton. Tiparet e saj dalluese janë argumentimi logjik e faktik i ngjarjeve, konkluzionet e drejta, si dhe ndërtimi me një gjuhë sa shkencore po aq dhe artistike.

Duke qenë talent humoristik i lindur, Kulla u muar gjatë në teatrin e Fierit, për aq sa i lejohej, me trajtimin e temave aktuale, me goditjen e veseve, e zakoneve të këqia, e anëve të pamoralshme të shoqërisë. Rrahja në mënyrë të vijueshme e problemeve aktuale, e ka ndihmuar atë që në thelb të karakterit të tij krijues, të ketë mosarratisjen nga aktualiteti, pra luftën për t’i shërbyer së sotmes, kohës kur ai jeton e shkruan. Mesazhet e veprave të tij na ndihmojnë drejtpërsëdrejti për t’u kthjelluar lidhur me kuptimin e dukurive të sotme dhe për të gjetur një zgjidhje më të mirë për nesër.

Si shumica e krijuesve dhe studiuesve të shquar edhe ai është qytetar me ndërgjegje të lartë që ka si parim themelor: Indiferenca është antihumanizëm, është krim, parim ky i cili i bën këta njerëz armiq me qeveritarët, sepse ata përpiqen t’i thonë popullit të vërtetën dhe vetëm të vërtetën, kurse qeveritarët shpesh herë gënjejnë dhe duan vetëm duartrokitje e lavdërime. Qeveritarët dhe politikanët nuk kuptojnë se kritikat konstruktive sado të hidhura të jenë, ato janë shumë më të vlefshme se lajkat e duartrokitjet e servilëve. T’u mbash mëri e të mos i vlerësosh të paktën me një pension të vecantë, krijues dhe studiues si P. Kulla, do të thotë të mos jesh politikan i ekuilibruar, të jesh zemërak e qefmbetës.

Ahmet Zogu, kur i vlerësoi kritikët e kundërshtarët e vet, Faik Konicën e Fan Nolin, duke u propozuar poste të larta si ambasador të parit dhe kryepeshkop të kishës Orthodokse Shqiptare të dytit, u tregua diplomat e politikan i një niveli më të lartë se qeveritarët dhe politikanët tanë të sotëm, të cilët nuk i honepsin kritikat e P. Kullës dhe të kritikëve të tjerë objektivë, të cilët përpiqen t’i lënë mënjanë, pa i vlerësuar. Për të kuptuar këtë lënie në hije dhe mos vlerësim të intelektualëve të shquar si P. Kulla, S. Repishti, L. Pervizi, E. Merlika, M. Korca, Gj. Gjolekaj, Ilir Dardani, I. Karanxha, A. Cefa, K. Trabohini, etj, etj, që punojnë në diasporë pa u servilosur qeveritarëve e as opozitarëve, mjafton të përmendim se asnjë prej tyre nuk merr pension special nga shteti shqiptar, asnjë prej tyre nuk u ftua në manifestimet e 100-vjetorit të shpalljes së pavarësisë dhe as që u përmend në ndonjë nga listat e 100 personave eksellece që shpallën qytetet shqiptare gjatë këtyre manifestimeve.

Për të kuptuar cilësinë e verës së një buti mjafton të pijmë disa gllënjka prej saj, kështu edhe Pëllumb Kulla për të na treguar karakterin pervers të diktaturës shqiptare, dëmet e mëdha që ajo i krijoi popullit tonë në plan moral, ekonomik e politik, ai i jep ato duke treguar shkatërimin e familjes së madhe atdhetare të Kulljave, vëllezërve dhe pasardhësve të Jonuz Kullës, të cilët i kishin shërbyer çështjes kombëtare si mbrojtës me armë në Kongresin e Manastirit, si luftëtarë të çetave kryengritëse kundës zgjedhës osmane, si bashkëpunëtorë të Themistokli Gërmenjit për krijimin e Republikës Shqiptare së Korçës, etj. Shkaku i kësaj rokopuje ishte fakti se intelektuali i shquar Ajdin Kulla, djali i vogël i Jonuzit, kishte qenë shok klase në Normalen e Elbasanit me Nevzat Haznedarin nga Tërova. Ajdini, si nxënës i shkëlqyer kishte ngjallur zilinë e Nevzatit, nxënësit mediokër, njeriut që veshi këmishën e zezë të fashizmit në vitet 1940-1942, kurse më vonë u lidh me forcat komuniste dhe për të fituar besimin e PKSH e të udhëheqësit të saj, bëri gjithfarë vrasjesh e krimesh me një zell të papërmbajtur. Mbas luftës ai u emërua prokuror e më vonë arriti gradën e gjeneralit në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Kur ishte në pension ai vijoi të aktivizohej prej Ministrisë së P. B. për të torturuar e pushkatuar ish shokët e te luftës, viktimat e radhës, si Beqir Ballukun me shokë…

Ashtu si e pësuan prej Enver Hoxhës gjithë ata që dinin dobësitë e tij, po ashtu me dënime kapitale e pësuan edhe ata që dinin dobësitë e Nevzat Haznedarit, apo të besnikëve të tjerë të Enverit. Hakmarrës që nuk i kishte parë historia jonë e as ajo botërore, polli sistemi diktatorial komunist. Edhe pse nëna e vet i tha Nevzatit: Ki mëshirë dhe ndihmoi Kullat, se bukën e tyre e kemi akoma nëpër dhëmbët tona, ai dënoi e pushkatoi me dorën e tij shumë prej Kullave, midis të parëve, Ajdinin, yllin e karvanit të Kullave, sepse ai dinte dobësitë e tij. E arrestoi, e gjykoi dhe i dha dënimin me vdekje sepse kishte qenë ballist… koshient i Shqipërisë etnike. (Vlen të nënvizojmë këtu gjestin fisnik të Presidentit Topi, që në prag të lënies së detyrës së tij shtetërore dekoroi Ajdin Jonuz Kullën, me titullin e lartë “Nder i Kombit” duke përmbushur kërkesa të shumta për vlerësimin e këtij martiri të rrallë, i vizatuar në libër me dashuri e përpikmëri).

Për të justifikuar dënimet, njerëzit e krimit komunist krijonin një karakteristikë me pak fjalë për të ngjallur urrejtjen e popullit ndaj familjeve që duheshin persekutuar pambarimisht, në breza. Për Kullat u gjet formula: Ka strehuar Mbretin Zog gjatë largimit për në Greqi kur u sulmua Shqipëria prej Italisë Fashiste. Kjo karakteristikë i ndoqi Kullat brez pas brezi deri në fundosjen e diktaturës, madje edhe vetë autorin e librit…

Për t’i bërë më bindëse dhe më emocionuese ngjarjet dhe faktet, autori riprodhon të gjalla disa nga kujtimet e Kullave, si kujtimet e Sami Kullës, i cili ka qenë dhe nismëtari i kësaj vepre, grindjet e Vedatit me nëpunësin e emigracionit amerikan në Conecticut, etj, madje ai riprodhon dhe pjesë të tëra nga biseda imagjinare e Koço Devoles me Enver Hoxhën që gatitën Pëllumbi me Koçon dhe që e shfaqën me aq sukses këtu në Amerikë, etj. Në shërbim të këtij qëllimi është dhe shfrytëzimi i antitezës midis karakterit të lartë moral e atdhetar të bijve e bijave të Kullave dhe kundërshtarëve të tyre si Haznedari, që nuk rreshti së përndjekuri dhe dënuari Kullat; si dhe sekretarët e partisë në Zëmblak që nuk rreshtën së dërguari letra në qendër për t’i kujtuar partisë se Kullat ishin reaksionarë dhe tradhëtarë, etj.

E veçanta e Pëllumb Kullës, si thamë, është se ai nuk mjaftohet me vënien në dukje të krimeve gjatë kohës së diktaturës, ai shpalos me po aq vërtetësi e mëri edhe padrejtësitë e kohës së sotme, kohës mbas theqafjes së diktaturës, kur pritej përkrahja, rigjenerimi i familjeve të përndjekura, kthimi i dinjitetit të tyre, por forcat politike që erdhën në pushtet mbas 1991-it bënë pak në këtë drejtim…

Riprodhimi në kopertinë të librit i pamjes ballore të shtëpisë së Kullave në Zëmblak, ndërtuar madhështore më 1920, dhe e lënë pa asnjë përmirësim prej pushtetit lokal që e shtetëzoi gjatë diktaturës dhe që e mban edhe sot si një gjysmëgërmadhë, e krahasuar me shtëpitë e reja që kanë ndërtuar Kullajt e shpërngulur në Waterbury CT pranë parkut të këtij qyteti, shërben si një figurë pamore për të dëshmuar se diktatura shkatërroi, por edhe pasdiktatura nuk ndertoi atë që duhej.

Pronarët e vjetër të tokave dhe pasurive të tjera që i pati shtetëzuar diktatura, sot kanë marrë shumë pak, ato pasuri sot i kanë ndarë dhe po i gëzojnë komunistët e bijtë e nomenklaturës komuniste. Duke e vënë gishtin pikërisht në kjo plaga e fundit, autori mbërrin në përfundimet e veta të drejta: fitorja mbi diktaturën ishte një fitore e dhuruar, një fitore që nuk erdhi si pasojë e përmbysjes nga forcat e brendshme, shkërmoqjen e saj na e sollën rrethanat ndërkombëtare dhe forcat e jashtme. Në Shqipërinë e sotme nuk gjejnë dot hapësirë jetike forcat politike që vijnë nga radhët e të përndjekurve, ata që përbënin dhe përbëjnë forcat e vërteta opozitare të regjimit komunist. Ata janë degdisur me maryfete të ndryshme në diasporën e re, ose mbahen brenda vendit, por larg prej lojës politike. Në lojën politike pozitë – opozitë bëjnë pjesë vetëm ish komunistë, ish sigurimsa dhe bijtë e tyre, të cilët po e mashtrojnë popullin duke e shpallur veten të përndjekur, të shpronësuar, etj, etj. Me pak fjalë, Shqipërinë e sotme po e gëzojnë po komunistët me pasardhësit e tyre, ashtu si paratha Ramiz Alia, formuluesi i Katovicës shqiptare, para se të fillonin proceset e shpërbërjes së diktaturës.

Mesazhet e thella të veprës të nxitin të mendosh se gjatë Luftës Antifashiste paskej qenë më e lartë të ishe radhitur si antifashist në krahun e nacionalistëve të ndershëm, sepse gjatë asaj lufte dhe sidomos gjatë dhjetëvjeçarëve të sundimit komunist, ish partizanët dhe komunistët e ndershëm u transformuan prej një grushti drejtuesish kriminelë në vegla qorre, në njerëz pa moral që ndiqnin, spiunonin, torturonin e vrisnin njerëz të pafajshëm, shqiptarë, që e donin atdheun po aq sa ata, në mos më shumë. E quajtura luftë e klasave ishte vetëm një parodi kriminale gjatë së cilës besnikët e partisë, të armatosur me pushtet, polici, Sigurim, gjyqe, burgje, kampe internimi, hartim biografish, etj, etj, luftonin për të mbajtur nën zap brez pas brezi njerëzit e paarmatosur, njerëzit që kishin ndonjë lidhje me kundërshtarët e dikurshëm të PKSH-së. E në këtë të quajtur luftë, besnikët e partisë varfëroheshin gjithnjë e më shumë nga tiparet e humanizmit, kurse të dënuarit i forconin këto tipare, për të cilat ka pasur dhe ka aq shumë nevojë shoqëria njerëzore.

Lidhur me të sotmen vepra të nxit të ndërgjegjësohesh, ashtu si është ndërgjegjësuar Pëllumb Kulla, ky ish simpatizant e përkrahës i zjarrtë i djeshëm PD-së dhe sot një kritik objektiv i saj. Qeveritarët e PD-së duhet të kuptojnë se sot nuk është më si në kohën e shpërthimeve romantike, koha e mbështetjes dhe e përkrahjes së tyre me tifozllëk të tepruar e viteve 1991-1997. Sot mbas 20 vjetësh nga shkërmoqja e diktaturës, populli kërkon që qeveritarët dhe politikanët demokratë të veprojnë si forcë e djathtë europiane dhe jo më si e djathtë e dalë prej partisë komuniste, ata duhet të përpiqen seriozisht për t’u shkëputur prej mendësisë së tyre të kaluar dhe të luftojnë për t’ua kthyer pronat pronarëve të vërtetë, kurse vetes dhe qytetarëve t’u japin dinjitetin e merituar, sidomos njerëzve të artit e të shkencës që punojnë në fusha të vështira, ku janë bërë aq shumë shtrembërime nga kalemxhinjtë e diktaturës dhe forcat armiqësore të jashtme.

Qeveritarët dhe politikanët e sotëm të PD-së, duhet të luftojnë seriozisht për t’ua kthyer realisht, jo vetëm në letër, pronat pronarëve të vërtetë, t’ i gjallërojnë dhe afrojnë këta si forcë politike, tu japin qytetarëve, sidomos artistëve e studiuesve, dinjitetin e merituar. Përndryshe ajo gjysma e popullit që i ka votuar, në vend që të shtohet mund të pakësohet…

96 VJET NGA REPUBLIKA E KORCES

December 16, 2012 by dgreca

10 Dhjetor 1916-10 Dhjetor 2012/

NGA SOTIR LACO- Rochester Hills, Michigan/

Nentedhjeteegjashte vjet me pare u shpall Republika e Korces. Ja si shkruan horonikani:Mengjezin e 10 Dhjetorit, dite e diel dhe dite e kthjellet plot diell, behari vete, sikur natura vete kremtonte, Korca kremtonte ngjarjen e lumtur. Populli i tere, burra gra, te rinj te dale rrugeve po grumbulloheshin me te djathte e me te mengjer (Majte) te Bulevardit te Shen Gjergjit, ku ishte shtepia e Themistokliut dhe pak me poshte e komandantit francez.

Por sa kohe kane kaluar, sa qeveri jane ndruar, por jehona e kesaj Republike me gjith se e shkurter ka mbetur dhe kujtohet vit per vit nga populli i Korces me fjalime ose sesione shkencore sipas jubileut. Sa mund e djerse u derdh sa bashkebisedime jane bere deri sa u arrit 10 dhjetori i 1916. Ja si shkruan gazetar francez Robert Vaucher i revistes “Illustrasion”, me 7 Prill 1917 ”Republika e Korces eshte sot ndofta i vetmi shtet ne Europe qe ekuilibronte buxhetin e tij dhe nuk kishte deficite “Ose Koleneli Dekuen i tha Themistokli Germenjit: “Sa arka fringe eshte per ty nga here e hapur dhe kur te kesh nevoje mund te marresh sa te duash. Por Themistokliu i tha: “Shqiptari eshte stervitur te cigariset me dhjamen e tij, ka nevoje per ndhime morale po jo materiale.”

Por le te shohim me poshte si i zhvilluan keto ngjarje.

Gjendja ne kazane e Korces ishte mjaft e koklavitur mbasi aty vepronin shume forca shqiptare e te huaja.

Do te mjaftonte nje hap i gabuar, qe gjithcka te shkonte ne katastrofe. Por le te shohim tekstin e histories. “Gjashte muaj histories e Shqiprise”, shkruar nga gjenerali francez Dekoen, ish komandat i qarkut te Korces.

a)Ne juge te Korces, ne krahinen e Ersekes e te Qafe Qarrit, (veprojne) banda greke roajaliste (Mbreti)

Qellimi i tyre:

1)Te kundershtijne veprimin e venizelisteve ne Shqipri (Forca te Venizello)

2)Te sigurojne nderlidhjen e postes midis oborrit (mbreteror) te Athines dhe fuqive Qendrore.

3)T’i sherbejne ceshtjes te ketyre fuqive te fundit, duke ushqyer trazira ne Shqipri.

b)Ne perendim te Korces banda austro shqiptare te Sali Butkes, Teresia numrike te disa batalioneva franceze.

Qellimi tyre:

T’i sherbejne ceshtjes austriake nen pretekstin e ruajtjes te autonomies se Shqiprise.

a)Ne veri te Korces, bandat bullgaro-shqiptare Themistokliu kishte forcen numerike te nje batalioni francez.

Largimi i autoriteteve venizeliste hec cdo aresya qendrimin e metejshem te bandave rojaliste, une pres se nga kjo ane gjendja do te sqarohet.

Veprimi kunder Sali Butkes me duket te jete ne kohen e tashme e nje natyre thjesht ushtarake. Sa per Themistokline, aime ndermjetes, ka kerkuar bisedime me mua per te bere nenshtrimin e tij dhe per te braktisur kauzen bulgare” shume te rendesishem ne Qarkun e Korces ne ate kohe.

Ne fakt sipas staistikave te kohes Sali Butka kishte 1500 trupa e qendren e kishte ne fshatin Voskop. Ndersa Themistokliu kishte 980 trupa dhe qendren e kishte ne teqene e fshatit Melcan. Teqeja ishte vend takimi per te dy komandantet sa here ishte nevoja.

Brenda ne Korce sundonin greket venizeliste dhe ja u kishin sjelle ne maje te hundes korcareve.

Ne tetor te vitit 1916 nje dite ne befasi zbret nga Gryka e Mborjes nje fuqi ushtarake franceze pre 400 kaloresish, te cilet hyne ne Korce si pa gje te keqe dhe me nje here vune rendin e tyre Keto forca komandoheshin nga koloneli Burnazel.

Nje nate ai gjeti rastin dhe hyri ne Korce, pasi ishte marre vesh me komitetin. Ne oren e caktuar erdhen disa nga shoket me besnike te tij. Nga biseda me ta , Themistokliu u njoh mire me gjendjen e popullit. Ardhja e francezeve do ta ndryshonte gjendjen. Mesoi se diten e dyte pas pushtimit, komiteti i fshehte drejtues mundi te krijonte nje komision nga populli ashtu sic ishte vendosur me pare, i cili kishte biseduar pastaj me komandantin e kavalerise franceze kolonelin Burnazel. Komisioni i kishte shfaqur pergezimet e populit te Korces dhe ishte lutur a tit e nderhynte prane aleateve per t’i njohur Korces te drejten te veteqeverisej si nje krahine autonome. Po Burnazeli ishte pergjigjur se nuk kishte kompetencat e tij te merrej me ceshtje politike e diplomatike.

Ne fund Themistokliu u la disa porosi e te ftuarit u ngriten e iken.

“Shkoi prapa si trim qe ishte, bashke me nje plan te vendosur te aktivitetit per te shpetuar qarkun e Korces nga sundimi huja (Gazeta Rilindja e Korces 1935 fq. 3-4).

Si u kethye ne Melcan Themistokliu dergoi nje nga “djemte” te Sali Butka “fqinji”, qe kisthe ngritur selime ne Voskop. Ai I conte Plakut pershendetje e tij dhe e ftonte te takoheshin ne Melcan. Saliu unisne cast. Te dy kapedanet zhvilluan nje bisede te nxehte midis tyre. Preken ne menyre te vecante cilat do te ishin detyrat e secilit tani qe Korca gjendej, pothuaj e rrethuar. Si hap te pare, Themistokliu e Sali Butka vendosen te mbanin ne nje rrethim te hekurt garnizonin francez –venizlist. Ata (francezet) nuk mund te shkonin pertej Lumit Dunavec. Artaerit ishin te prera. Vetem nepermjet Bilishtit mund te lidheshin me te lidheshin me Selanikun. Nje gjendje e tille pa fushen e Korces, pushtuesve franceze do t’u merrte frymen.Per kete aresye ose do te hynin ne bisedime me kryetaret e cetave Themistokli Germenjin e Sali Butken ose do tr perpiqeshin t’I zbrapsnin prej andej me forcen e armeve.Rruge tjeter per pushtuesit nuk kishte.

Komanda fra nceze vendosi vendosi te njihej me opinionin e komandateve te

Cetave Themistokli Germenjit e Sali Butkes. Nuk dihen rrethanat net e cilet u takua Themistokliu me te derguarit e komandes franceze, por permbajtjen e bisedimeve e gjejme te fiksuar ne nje document frsncez.

Aty thuhet se ne bisedimet me Themistokline doli me ne pah programi shqiptar:

Shqiptaret duan te jene te lire autonome; ata nuk pranojne asnje qeveri greke.qofte

Venizeliste qofte mbreterore, ata,jane,gjithashtu kunder nderhyrjes se italianeve:

Se fundi duan nje rregjim demokratik dhe refuzojne t’I binden Esad Pashes.

“Me keto kushte ata jane gati te merren vesh me francezet ne qofte se keta mbajne rregullin dhe u sigurojne shqiptareveautonomine”

Sido qe Themistokliunu beri te qarte francezeve se do te arrinte ndonje marreveshje te shpejteme ta.Madje I “trembej” kolonelit Burnazel, qe rrinte I mbyllur

Si ne kafaz.

Komandanti francez vendosi me ne fund te ndermerte nje operacion spastrimi kunder bandave sic quheshin ne fjalorin e tyre cetat, e me bindje se do te fitonte lehte

Me perparesine e grykave te zjarrit te artilerise malore dhe te mjeshterise luftarake.

Keshtu me 7 te nentorit franko __- venizeliste doli nga Korca me dy kolona

Njera ne drejtim Korce – Maliq dhe tjetra Korce – Tuhran.

Themistokli Germenji me te plasur pushka I hipi kalit dhe inspektoi anembane

Pozicionet e luftes.Ai porosity komandatet qe te leftonin e te mbanin pozicionet e veta secili qofte duke dhene dhe jeten e perms plumbave dhe gjyleve te artlerise u kethye

Ne Melcan per te drejtuar luften me besim te plote ne forcat e tij.

Komandanti francez , duke hasur ne nje qendrese te ashper, dha urdher te dyfishohej bombardimi.Gjylet e topave rrihnin brigjet nga Lumalasi ne Melcan dhe vecanerisht godinen net e cilen valonte flamuri shqiptar.

Pas qitjeve te artilerise armiqte u hodhen ne sulm per te dyten here.Burnazeli

Dha urdher te merrej teqjq e Melcanit me cdo mkusht.

Themistokliu e kuptoi planin e Burnazelit.(qe desh te merrte teqene).Me te

Shpejte ai perqendroi forcat kryesore prepare pozicioneve te Melcanit.Armiqte u hodhen

Ne sulmin e fundit.Venizelistet munden tebenindisa hapa me tej.Atehere Themistokliunurdheroj te kundrsulmohej.Shqiptaret me bomb adore I vune armiqte perpa.Dora – dores ata i lane te gjitha pozicionet e pushtuara dhe e ndalen vrapin ne lumi

I Dunavecit.Komandanti francez urdgeroi terheqjen e topave e te mitralozeve te rende qe mos binin ne duart e shqiptarev.

Me 13 Nentor u zhvilluan luftime te btjera midis cetave tw Themistokli Germenjit dhe forcave franceze venizeliste te komanduara nga colonel Burnzel.Por prape forcat franceze pesuan disfate,kjo disfate terhoqi dhe nje here shtatmadhorise se Armates se

Indjes.Kete gje e mesoi dhe gjenerali Moris Saraj ne mbremjen e 13 nentorit.Nen prizmin e ngjarjeve me te aferta shihej qarte , se atij I beri pershtypje t e keqe humbja

qe pesoi koloneli Burnazel prej nje “brigandi”sic e quanin tashme francezet Themistokli Germenjin.

Cetat e Sali Butkes prisnin urdher nga austriaket se si do te vepronin.Forcat e

Tij u shtuan dhe fillonin nga Kemenica e deri ne Pirg.

Me 24 Nentor I dhane urdher te sulmohej Korca. Te tilla urdhera nuk lene shteg

Per iterpretime dhe as te japin kohe per t’u menduar.Ka vetem dy mendime: te shkosh

Perpa ra apo te hidhesh ne anen tjeter.Plaku hipi mushkes dhe arriti ne Voskop aty

Takoi Shefqet Korcen nderlidhesi me austriaket dhe I tha:

-A vijne prapa fuqi ushtarake?Dhe kur u bind se forca nuk kish dhe as vinin u qetesua mire.I tha Shefqetit te njoftonte komanden Austriake se ne Korce ishin perqendruar disa batalione franceze te pajisura me artileri dhe se ne kufi behej levizje

Nate e dite.Te nisej per Korce apo te priste?

Shefqeti I trasmsntoi qendres nderlidhese ne Gjonomadh dhe mbeten ne pritje.

Duke mos pasur te dhena te t jera, austriaket u detyruan te pranojne ato qe jepte Sali Butka.

Paralevizjes francezeve, nuk mbetej vec te anullohej sulmi.Ne dhjetor ,Saliu

Mori zyrtarisht konfermen e anullimit. Ai kishte fituar te pakten pesembedhjete dite

Kohe.

Ne Teqene e Melcanit,Saliun e priste Xhafer Selenica ,delegat I ardhur nga Seleniku. Ai sillte 300 napolona florin e forme dhurate.

Ne kohen qe delegate vinte mbi taviline florinjte e mbeshtjelle ne fisheke letre ,

Plaku ishte ulur ne karrike dhe lexonte letren.Nuk ishte e mundur te dallonje fytyren

E tijse cfare kishte mesuar nga ajo leter e pa pritur.Esat Pasha e ftonte te njihte qeverine e tij ne megrim e te bashkepunonte me te.Ai e emeronte Sali Butken “Komandant te

Pergjitshem te Xhadermarise Shqiptare”.

Plaku rinte me leter ne dore, sikur dinte qe me pare cfare shkruhej net e,kohen qe delegatinnumuronte me ze te larte – njezet,tridhjet. Dyzet, pesedhjet………

Plaku u nxeh shume dje armiq ,sot miq, qe u kullon mjalte e sheqer.Plakun e kishin cuditur shume here ngjarje te tilla,po nje guxim I nje njeriu te paturpshem te mbrinte gjer ne ata pike, nuk do te kish besuar kurre.

Saliukishndjekur rrugen e Esat Pashes per vjete me radhe.E tani ky I propozonte

Vendin e Komandatit te Pergjithshem te Xhandermarise,hic me pak.AI do te ishte kamxhiku hakmarres ne dore te Esatit.Sa me gjate mendonte I vinte dhoma verdalle.

Atij I kaloi inati dhe I erdhi per te qeshur.Desh t’ja kriste te qeshurit e te mos pushonte kurre,se nukkishc’te bente tjeter.Pastaj ju drejtua delegatit:

Degjo ,zoti Xhafer.-I tha Saliu. Nga nje here ketunjane rrahur me kamxhik dhe delegatet,kur e teprojne shume,sesi fliste Plaku dukej sikur I jjepte keshilla aterore

E po tregonte disa te fshehta.

– Keshtu pra. – vazhdoi Saliu ,futi ato florinj ne brez dhe zhduku qe ketej.

Pergjigje letre nuk ka.Thuaji Zotit tendse nuk jam I afte per antar qeverie dhe se flamurin

E Shqiperisenuk do ta perlyej sa te jem gjalle.Keshtu perfundojndhe “beteja’ me delegatin e Esat Pashes dhe Sali Butkes.

Ng ate gjitha sa ndodhe francezet kuptuanqe:brenda ne Korce ekzistonte nje rryme e forte qe kerkonte vetqeverisjen e krahines e qe nuk pajtohej me asnje administrate tjeter e cfare do lloj qe te ishte.

Gjithashtu u vu re se ky opinion mbeshtetej fuqimisht nga forca te armatosura,

Sic ishin Cetat e Themistokli Germenjit dhe te Sali Butkes.Pra ata rekomandonin te ngrinin qeveri shqiptare ne Korce.

Ne kete kohe cetat e Saliut zbriten deri tek teqja e Melcanit e deri ne Boboshtice.

Kishte ardhur koha qe nga kjo gjendje te perfitonte Themistokliu dhe te hynte ne marreveshje me francezet.Bisedimet per kete merreveshje thuhet se kane filluar me

Nndermjetesine e Raul Vinet ,nje francez I instaluar prej mkohesh ne Manastir si komisioner tregetar,dhe ishte martuar me nje vajze nga Korca.

Themistokliu ishte I mendimit qe Korca te shpetonte nga zgjedha greke dhe ne

Te ardhmen e Konferences se Paqes te mos e gjente ate te okupuar prej tyre.(grekeve)

Francezet nuk e priten keq ate.Me 8 dhjetor 1916 Themistokliu me nje fuqi prej 300

Vetsh hyri ne Korce.Ndersa pjesen tjeter te shokeve:disa I shpendau dhe me thirjen e pare te mblidheshin e disa te tjere tek cetat e Saliut.

Nje dite me pare se te hynte THemistokliu francezet debuan nga Korca gjith mbeturinat venizeliste dhe se bashku me ta u internuan ne elenik disa nga eksponetet e propogandes greke , si :Efrem Gjini.dr. Llambi Dardha,Kostaq Nacen ,dr Harisjadhin.

Me 9 dhjetor u biseduan hollesite per organizimin e administrates shqiptare qe do te themelohej ne Korce.

Ne keto bisedime me vete Themistokliu kishte dhe disa nga “djemte”qe nuk I

Ndante kurre si:KOzma Trebicken,Vasil Tromaren,Pasa Pemem.Ndreci Stathin,ILo Nonen etj.U lajmerua Dekueni dhe ai urdheroinqe te shoqerohej ne Prefekture.ku

Ai do t’I priste personalisht.Gjate kesaj kohe francezet ndruan kolonelin Burnazel

Dhe emeruan Kolonel Dekuenin ne vend te tij.Populli ne kete kohe mbushte rruget”

Dhe priste me nderime dhe entusiazem”.Themistokline me shoket I shoiqeroi

Nje shumice e madhe njerzish deri ne Prefekture ku do te beheshin bisedimet.

Ne kujtimet e tij nKol.Dekueni shkruan per persgtypjen qe I la Themistokliu:

“Ne fillim e quajten “brigand”tani Dekueni thote;”Me fytyre te cilter e te sinqerte,I gjate me trup,me qendrim burreror,sjellje te persosura,I veshur korrekt me kostum gjahtari,THemistokliu me beri pershtypjen e mire,”

Ne thelb me tha:Jam atdhetar shqiptar.Nuk kam arsye te kem armiqesi me francezet dhe s’kam qene kunder jush.I quaj shovinistet greke armiqte tane me te keqinj.

Jam me ata qe garantojne lirine e atdheut.”

Keshtu n e sallen e Prefektures u mbajten fjalime qe vijojne shkurt u nenshkrua

Proklamata e Republikes autonome te Korces:

“Ne te zgjedhurit nga populli shqiptar deklarojme perpara perfaqesuesit teFrancesqe kazaja e Korces,bashke me Bilishtin, Kolonjen,Oparin dhe Goren formojne

Nje qark me vete,te administruar nga nenpunes shqiptare.Ju lutemi na vini nen mbrojtjen

E autoritetit freng.

Kolonel Dekueni u perggjgj si vijon:

“ Me shfaqet deshiren e popullit shqiptar dhe kerkoni mbrojten te kazase se Korces qe te jetoni te lire dhe kerkoni mbrojtjrn e ushtrise franceze.Si perfaqesues I

Komandes Franceze pranojn deshiren tuaj.Deklarojpra se qe sot 10 Dhjetor 1916

Kazaja e Korces ,bashke me Bilishtin,Kolonjen Oparin dhe Goren u formua Qark me vete I administruar nga nenpunes shqiptare nen mbrojtjrn e autoritrtit freng.”

Njekohesisht u nenshkrua midis colonel Dekuenit dhe antareve te zgjedhur nje

Protokoll dhe nga vete Koloneli nje dekret qe pranonte antare te Keshilles Administrative te Katermbedhjete te zgjedhurit.

Pastaj pas ceremonies te nenshkrimit te protokollit Themistokliu doli ne ballkon

Me gjith shoket dhe me Kolonelin Dekuen,me kryet lart dhe me fytyre te qeshur ku pasqyrohej lumturia e shpirtit te tij,dhe midis brohoritjeve entusiaste te popullit qe ishte

Perjashta, ngriti flamurin e Shqiperise,kuq e zi me Shqiponjen dy krenare populli

Therriste”Rrofte Shqiperia” “Rrofte Flamuri”.

I emacionuar Themistokli Germenji mbajti nje fjalim te shkurter,ku shpalli

Republiken e Korces veteqeverimin e saj nen mbrojtjrn r francezeve dhe tha:

Populli te punoje per te miren e tij e te bashkohemi ne vellazerim te plote te

Krishtere e myslimane.

Pokeshtu dhe colonel Dekueni pershendeti popullin per kete arritje dhe populli u

Shpernda I gezuar per arritjen e kesaj dite.

Ja teksti I protokollit:

__ ____________ KORCE 10 DHJETOR 1916

1.-SIpas deshires te popullit shqiptar,te shfaqur nga delegatet e tij,Kazaja e Korces bashke me Bilishtin,Kolonjen,Oparin dhe Goren,formuan qark me vete te administruar nga Shqiptaret nen mbrojtjrn e atoritetit frenk.

2.-Administrimi I Kazase eshte lene ne duart e nje keshilli prej katermbedhjete antare,gjysma te krishtere gjysma myslimane.

3.-Detyrat e kesaj keshille jane:

1.-Te studijoje te gjitha mjetet qe kane per qellim administrimin e mire te Korces dhe te viseve qe varen prej saj.

2.- Te kontrolloje funksionimin e te gjitha sherbimeve publike.

3.-Keshilla t’I propozoje per pranim autoritetit freng emrat e titullareve te nenpunesive te ndryshme. Emerimet ne keto nenpunesi do te behen nga autoriteti ushtarak freng.

4.-Nen autoritetin e nPrefektit te Policise do te formohet nje trupe gjindarmerie, I ngarkuarme mbajtjen e regullit perbrenda.

5.-Do te krijohet nje trupe gjinndermarie levizore shqiptare me ruajtjen e independences

Se qarkut dhe te lirise te banorve te tij.

6.-Gjuha zyrtare do te jete shyqipja,por korespondencen me autoritetet franceze do te behet ne gjuhen frengjisht.

7.-Mbyllja e gjith shkollave te huaja.

8.-Flamuri I Kazase se akorces do te jete flamuri tradicional I Skernderbeut.

9.- Do te krijohet nje gjindarmeri levizese shqiptare nen komanden e nje oficeri

Madhor francez e cila do te bashkepunoje me repartet ushtarake franceze ne luft imet individuale kundra armiqve.

Komanda ushtarake aleate mer detyrimin te mbroje autonomine e Kazase se Korces nga cdo rrezik qe mund ta kercenoje.

Themistokli Germenji e filloi me tere seriozitetin e duhur>Gjeja e pare thirri “djemte” e shperndare, disa erdhen disa jo.Midis “djemve” u fut dhe Pasho Kolaneci

Te cilin e kishin rekrutuar agjent austrohungarezet.Keshtu austrohungarezet e futen ne

Xhanndermarine e krijuar nga Themistokliu agjentin e tyre.

Gazeta “POSTA” e dt.8.2.1930 te artikulli “Vrasja e deshmorit kombetar Th.Germnji shkruante:”Shpresonte se asnjeri prej tyre nuk do te dilte I pa bese..”I pelqente te besonte se tere njerzit {ishin}zemerbardhe, me ndergjegje te forte nga karakteri si ishte vete”Sipas tij ishte opportune te afrohen dhe te bashkohen ne grupet

E patrioteve sa me shume shqiptare, se sa te lihen perjashta rrethit e te behen veglat e te

Huajve”.

Ai caktoi njerzit me te besuar te tij ne zyrat e policies si:Qamil Panaritin ne

Bilisht,rojrn e tij personale Kozma Trebicken ne Vithkuq,Llazo Progrinne Osoje,

Ilo Nonen brenda ne Korce dhe rojen e tij personale beri Pasa Pemen.

Ne mbledhjen e pare te keshillit administrative caktoi Petro Harizin kryesekretar,

Nikollaq Zoin me kater te tjere ne drejtorine e financave ku drejtor u zgjodh Nikollaqi

I cili dha ndihmese te madhe dhe I nxori financat me bilanc pozitiv.

U happen 30 shkolla shqip me 2000 nxenes e per kete Themistokliu I lutej

Nikolla Lakos t’I dergonte nga Parisi 4000-5000 abetare dhe 3000-4000libra kendimi

Si dhe 200 fotografi te medha te Skenderbeut.”Konsiderojeni kete leter si nje urdher

,I shkruante ai, dhe eshte………..nje detyre e juaja atdhetare qe ta zbatosh kete porosi sa me shpejt te jete e mundur”{AQ.RSH .Leter 12.3.1917}.

Plakosi zija e bukes,prodhimet e vitit ishin te dobeta nje pjese u fshehen nga pronaret e dhjetaret.Uria bente kerdine.Per cyrek buke shume korcare thyenin gure ne gurore per ushtrine franceze.Cmimet ne tregun e zi arriten shifra te larta.

Themistokliu urdheron policine te beje bastisje(kontrolle),te rekuizonte drithin e fshehur.Keshilli qeveritar formoi shoqeri me 300.000 franga e cila te sillte drithera nga jashte e sende te tjera ushqimore”P.Harizi Histori kronografike faqe 141”.

Kjo shoqeri lehtesoi deri diku gjendjen,u nxor dhe pulla e pare e krahines autonome te Korces ku u pajisen me pulla posta e Korces dhe e Bilishtit.Nxori dhe

bagnoten e pare por re te zeza filluan mbi Republiken e sapo krijuar e paten zili suskseve te sad he filluan ta mbytnin qe ne djep.Italianet nuk e shikonin me sy te mire se dhe prej

atyreve do te kerkonin te drejtat ne viset e pushtuara te Shqiperise. Prandaj ata protestuan prane qeverise Franceze.Qeveria Venizeliste ishte forcuar gj\ate vitit 1917,ushtria e saj

ishte shtuar prandaj Venizellosi filloi te luaje intriga kundra Republikes te cilen e kishte

hale sy dhe e shihte si nje pengese serioze per realizimim e aspiratave te tij mbi Korcen.

Ai e dinte se tere keto suksese I detyroheshin personit te Themistokli Germenjit.

Sueteja franceze(sigurimi)administrohej nga vellezerit Galvani.Keta filluan intrigat kundra Themistokliut duke shfrytezuar merine dhe pakenaqesine qe kishin kishin ne

Korce disa persona me influence aty.Ky grup I te pakenaqurve kryesohej nga bejleret e Dishnices.Keta organizuan disa mbledhje te fshehta, ku dhe u pergatit dhe nje peticion kundra Themistokliut si njeri qe mbante te fshehta me kundershtarin.Mbasi u mor dhe

Mendimi I general Sailit, ne Tetor 1917,ne mbremje,nje kamion ushtrak solli disa oficere

Te suertese franceze nga Follorina ne Korce te cilet u drejtuan ne shtepine e Themistokliut dhe e ftuan keta ne Selanik,ku gjoja e priste gjereral Saraili.

Themistokliu kishte kohe te fshihej te arratisej e te mos dorezohesh atyre qe kishin ardhur ta arrestonin,por duke e ditur veten te pa fajshem e duke patur besim ne

Drejtesine franceze, u dorezua me nje here dhe unisbashke me tan e Selanik.

Aty brenda tre kater diteve u nxuar ne gjyq ushtarak.U akuzua per aktivitetin qe

Kishte zhvilluar ne favor te sherbimit informative austro-bullgar kur ndodhej ne

Pogradec para marreveshjes me francezet.Themistokliu nuk e mohoi aktivitetin.Ai insistoi duke thene se pas marreveshjes me francezet kishte vepruar besnikerisht dhe si nje aleat I vertete me ta dhe kerkoi mos merrej parasysh veprimtaria e tij para mareveshjes.Gjykata nuk mori parasysh justifikimet dhe e deklaroi fajtor per aktivitetin e tij te me parshem duke e denuar me vdekje.Ky denim u aprovua dhe nga general Saraili

I cili ushtronte te drejten e Presidentit te Republikes Franceze.Trupi gjykues I perbere nga pese veta ku tre votuan pro dh dy kundra..E priti gjakftotesine me te madhe vendimin dhe kerkoi nte bflase, e tha:”Sido qe u denova me vdekje, une po vdes I pafajshem dhe jam I bindur qe vdekja e ime ka per t’I sherbyer Shqiperise.

Lutja e ime e fundit ,eshte te mos rrezohet flamuri kombetar, qe kam ngritur ne Korce dhe te mos behen shksk qe te prishet ajo cope Shqiperi.

Me vjen keq se vdes nga plumbat e francezeve me te cilet lidha besen per ti sherbyer ceshtjes shqiptare .(e miqesise me Francen) kjo dhemke do te jete e embel ,duke ditur qe po vdes ne luften per liri ne Atdheun tim te dashur Shqiperise………..

Vdes I lumtur dhe I kenaqur se kam ndergjgjen e paster dhe shpirtin e qete ne permbushjen e detyrave kundrejt Shqiperise.

Parase te vdes kerkoj tri gjera:

-Tevishem me rroba shqiptare .

-Te mos m’I lidhni syte e duart.

-Te jap vete urdherin: ZJARR !

Fjalet e fundit e tronditen trupin gjykues dhe gjith ata qe ishin ne sale I tronditinpa mase fjala zjarr,sa mjaft prej tyre ulen koken nga turpi se nuk mund ta shikonin ne sy TRIMIN.

POr me humbjen e patriotit e trimit te madh Themistokli Germenji arrijme ne disa perfundime:

-Krijimi I krahines autonome te Korces qe fitore e madhe jo vetem me karakter

Local,por dhe kombetar.

-Korce mbeti gjuha shqip net e gjitha shkollat,u mbyll gjimnazi grek.

-U cel liceu francez me 1917 inspirator I hapjes ishte Themistokli germenji.

-Republika e Korces dhe pse funksionoi fare pak kohe u be baza e shtetit te ardhme Shqiptar dale nga Kongresi I Lushnjes.

Fondi prej 4.111.800 frabga ari e republikes Korces e mori kjo qeveri si burim I vetem thesarit te qeverise re me 1920.

Administrata gjykatat,postat,doganat,taksat mbeten shqiptare.

Me vdekjen e THemistokliut u bene shume protesta dhe shkruan shume gazeta si brenda dhe jashte vendit .Gazeta “DIELLI” e shqiptarev te Amerikes dt (17 dhjetor 1917).Si do qe te jete per kombin Shqiptar, ai ishte nje deshmor I madh “emir I te cilit te jete pasqyre e patriotizmit per te gjithe shqiptaret,qe perpiqen per nje Shqiperi te lire dhe

Indipendente”.

– Ai ishte aq shpirt madh shkruente nje lexues po ne “DIELLI”sa s’mund te tradhetonte asgje ne bote……….Me vrasjen e Themistokli Germenjit bota shqiptare humbet nje jeri te shkelqyer,me veti te ndritura…….ai ishte n je Petrit I pa shembullt qe

– I ben balle cdo te keqe.”

Ne “DIELLI” dt 22.12.1917 .Poeti Ramiz Harxhi shkrua:

Kur morem lajmet njeri pas tjetrit, te vrasjes te Cerciz Burrit(Topullit),Muco Qullit,

Isa Boletinit e te mjaft atdhetareve te tjere,”qajtem san a u fryne syte,po kishim ku te mbaheshim per t’u ngushelluar, se kishim burrin e pa tundur THEMISTOKLI GERMENJIN”.

E poeti e kendoi vrasjen e Themistokliut me gjith dufin e mbledhur ne shpirtin e tij:

U tund vendi dhe Ballkani,

Qani shoke, me lot qani!

Qani gjith’ju trimerine

Trim’n e madh Themistokline .

E veja e Themistokliut Evdhoksia, nje grua e forte dhe energjike , I takoi takim shefit te syertiese per Korcen ,K . Glavenit.

– Duhet te isha njoftuar zyrtarisht , – tha ajo me zemerim e pa permbajtur, -mbi arsyet e pushkatimit te burrit tim.Cilat do qofshin ato,une protestoj per vrasjen e tij, se

Themistokliu ishte I pa fajshem dh era viktime e shpifjeve.

– Shikoni zonje, – u pergjegj Glavani,duke perdorur te gjitha “ argumentat”

– E mundeshme , ju duhet te pranoni faktin, se sado I hidhur te jete, se Keshilli

– I Luftes, qe denoi burrin tuaj, u mbeshtet ne prova te sigurta.

– – Ne cfare provash ?M’I jepni ato, ia preu me zemerim dhe e hidheruarajo.

– -Cfare gjyqi qe ai kur nuk u thir asnje deshmimtar per te shfajesuar burrin tim?

– E veja e shikoi me qortimdhe inat dhe shtoi:

– Themistokliu asnjehere nuk ka vepruar me koken etij dhe pa biseduar ceshtjet me Dekuenin e me Salin.Per cfare u akuzua ?Ju dhe nje here te me paraqitni provat. Sa rrojti ajo se mesoi te verteten.

Kete lajm te pa pritur e trondites, Sali Butka e mesoi po ate dite qe u prhap ne Korce.

U pikellua per kete ngjarje tragjike dhe thirri gjith komandatet e cetave per t’u dhene mandatin e ketij lajmi te hidhur.Gazeta e Korces ui ndalua te dilte pas pushkatimit te Themistokliut,jehona ndiqej vetem nga gazetat e jashtme qe botoheshin shqip.Gazeta ´

“DIELLI”e 18 dhjetorit 1917 ne faqen e pare rrethuar me nje kornize te zeze me viza te trasha e me tituj e nen titij te medhenj ja nje nga ata:

“FRENQTE DYFEQISNE PREFEKTIN E KORCES .ATDHETARINE MADH

THEMISTOKLI GERMENJIN’.

Korca qyteti I tij I lindjes asnjshere nuk e harroi birin e saj te madh Themistokline shembull eshte monumenti prej bronxi ai paraqitet hije rende dhe ndofta pak I ngadalshem, ai shikon poshte, si kalliri I grurit plot buke .Ky eshte Themistokliu I Republikes se Korces.AI monument u ngrit me ndihmen e pa kursyer te popullit te Korces dhe bahces ku u ngrit ky monument ju vu emir I tij.

Themistokliu hyri ne histori e u be nje nga figurat me te ndritura me te dashura te popullit tone. U dekorua me dy dekorata:”Urdheri iSkenderbeut “ dhe “Perveprimtari

Patriotike te shkalles pare”.

Nje gabim I bere me 1917 nga gjenerali Sali, qe u korigjua vetem 81 vjet me vone. Me 1998, Republica Franceze vendosi te njohe pafajesine e Themistokli Germenjit dhe ambasadori francez ne Tirane KRISMANT vendisi nje tufe me lule mbi monument (aty ndodhet edhe v\arri I tij). Kaq per te kujtuar nje aleat te ndershem, por edhe nje nga shqiptaret e pakte qe diti te nxjerre nga turbullirat e Luftes se Pare Boterore dhe nga pretendimet fqinnje te paprekur qytetin e tij. (Revista “Klan” 10.11.1999).

Sotir Laco

Rochester Hills, MIchigan

NE TABORRIN E PARE TE SHQIPTARIZMES

December 11, 2012 by dgreca

Me 11 dhjetor 1947, 65 vite të shkuara, u nda nga jeta Vasil Pani, ish kryetar dhe arkëtar i Vatrës, ish luftëtar i çetës së Themistokli Gërmenjit. Imzot Noli qe shprehur se ” Vasil Pani ishte në Taborrin e parë të shqiptarizmës”/

NGA DALIP GRECA/

Vatranëve nuk u besohej se lajmi ishte i vërtetë atë mëngjes dhjetori të vitit 1947. Ishte ditë e enjte, 11 dhjetor. Lajmi u përhap me shpejtësinë e erës së ftohtë që përplaste flokë dëbore aty buzë oqeanit Atlantik. Kush nuk e njihte Vasil Panin, që ishte rritur bashkë me Vatrën e më pas qe bërë një ndër ata që e mbajtën gjallë Federatën. Fatkeqsisht lajmi ishte i vërtetë. Si çdo ditë tjetër atë ditë dimri të acartë që kishte ardhe me borë e erë të fortë , Vasili kishte shkuar në restorantin e tij, por jeta u këput sapo hapi derën…

Lajmin e mësoi i pari dr. Andrea Elia, një nga miqtë më të ngushtë të Vasilit. Editori i atëhershëm i Diellit, Qerim Panariti, pat rrëfyer se” Sipas Zakonit që kishim pasur pesë vjetët e fundit, çdo mëngjes fjaloseshim me Vasilin në telefon.Të enjten në mëngjes bëmë telefon por s’na u përgjigj zëri i Vasilit të shkretë. Na u përgjigj Dr. Andrea Elia, një nga miqët më të ngushtë të Vasilit, dhe me një zë të ngashëruar, e lot në sy na dha mandatën…”

Panariti ka shkruar se Vasili, çdo mbrëmje, pasi mbyllte restorantin, e kishte bërë zakon, që të shkonte në zyrën e Vatrës pothuajse çdo të mërkurë që të shihte Diellin, gazetën e Vatrës. Këtë zakon nuk e prishi as një natë para se të ndërronte jetë. Të mërkurën e 10 dhjetorit ai ishte në zyrën e Vatrës dhe kishin biseduar gjatë.

Po ç’kishte ndodhur mëngjesin e 11 dhjetorit? Vasil Pani si çdo mëngjes atë të enjte kishte shkuar dhe kishte hapur restorantin e tij. Shkoi, hapi derën dhe pa pritur ra dhe zemra i ndaloi. Natyrisht që kishte pësuar një sulm në zemër. Sulmi qe vdekjeprurës.

Në faqen e parë të Diellit nr 5804, 17 dhjetor 1947, botohej lajmi i vdekjes , ndërsa përbri lajmit, në të majtë, një shkrim përkujtimor për 5 vjetorin e vdekjes së Faik Konicës, mikut më të ngushtë të Vasilit. Në shkrimin përkujtimor hiqet një paralele mes Faik Konicës dhe mikut të tij, të cilët i kishte bashkuar lufta për Shqipëri.

AH, Ç’NA LE, O MIKU YNË, PREVE GOJËN MBYLLE SYNË!

Në Diellin e 17 dhjetorit 1947 botohej edhe editoriali ”Vajtojmë Vasil Panin”. Esseja elegjiake është një perlë e vërtetë që pikon dhimbje për njeriun e mirë, për vatranin besnik, që vuri gjithçka në shërbim të Atdheut. Panariti na krijon një drithërimë në shtat tek shkruan: Ah, ç’na le, o miku ynë/ Preve gojën, mbylle synë! Këto radhë po shkruhen ditën që dha shpirt Vasil Pani, ditën e enjte, 11 dhjetor 1947. Duart s’na punojnë të shkruajmë, zemra jonë ndodhet në trupin e ftohtë të Vasilit. Trupi na dridhet dhe lotët s’na pushojnë, pasi Vasil Pani, shoku ynë besnik, patrioti, luftëtari heroik i Kombit shqiptar, vatrani ynë i paçmuar, s’është më me neve…”(Me shume lexoni ne Diellin e printuar)