Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/
I. Rrënjët Evropiane të Shqiptarëve: Trashëgimi dhe Autoktoni Historike
Origjina Ilire – Dëshmia e Autoktonisë Evropiane
Shqiptarët janë pasardhës të drejtpërdrejtë të ilirëve – një ndër popujt më të lashtë të Evropës, të dokumentuar që nga epoka e bronzit e deri në periudhën e Perandorisë Romake. Historianë me peshë si Wilhelm Tomaschek, Johann Georg von Hahn dhe Noel Malcolm kanë argumentuar në mënyrë të përligjur lidhjet gjuhësore, territoriale dhe kulturore midis ilirishtes dhe shqipes.
Gjuha shqipe – e vetmja trashëgimtare e gjallë e trungut iliro-trak – sot është gjuhë zyrtare e Bashkimit Evropian nëpërmjet Shqipërisë.
Toponimet e lashta si Dardania, Scupi, Lissus, Ulpiana mbeten gjurmë të gjalla të vazhdimësisë kulturore dhe etnike të shqiptarëve në rajonin e Ballkanit Perëndimor.
II. Kontributi Shqiptar në Historinë Evropiane – Nga Mesjeta te Epoka Moderne
Mbrojtja e Evropës nga Invazionet Osmane
Shqiptarët ishin ndër mbrojtësit kryesorë të qytetërimit evropian gjatë epokës së përballjes me Perandorinë Osmane. Figura legjendare e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, i njohur nga Papa Pali II si “Atlet i Krishtit”, është mishërimi i rezistencës perëndimore në Lindjen e rrezikuar.
Fisnikët shqiptarë – Arianitët, Dukagjinët, Topiajt – krijuan aleanca me mbretëritë evropiane (si Aragonezët, Napolitanët dhe Venedikasit) për të mbrojtur Evropën nga pushtimi oriental.
Trashëgimia Juridike dhe Shoqërore me Themel Evropian
Kanuni i Lekë Dukagjinit është një ndër kodet juridike zakonore më të avancuara të Evropës paramoderne. Ai parashikonte:Ndërgjegjen kolektive të komunitetit,Barazinë para ligjit,Institucionin e Besës, që për evropianët simbolizonte një formë të lartë të nderit dhe të ligjshmërisë shoqërore.
Kanuni është përkthyer dhe studiuar në universitete prestigjioze evropiane si Cambridge, Heidelberg dhe Sorbonne, si shembull i një sistemi juridik natyror autokton.
III. Orientimi Perëndimor i Shqiptarëve në Epokën Moderne
Lidhja Shqiptare e Prizrenit – Program Euro-Integrues i Shtetformimit
Lidhja e Prizrenit (1878) nuk ishte vetëm një lëvizje për autonomi, por një projekt evropian për shtetformim modern. Frymëzuar nga modelet e kombeve si grekët, bullgarët apo rumunët, shqiptarët kërkonin:Arsim modern,Administratë të organizuar,Institucione përfaqësuese kombëtare – parime që i paraprijnë vizionit të Bashkimit Evropian për vetëvendosje dhe federalizëm demokratik.
Konferenca e Londrës (1913): Ndërprerja e Pabarabartë e Kombit Shqiptar
Megjithëse shqiptarët shpallën pavarësinë më 1912, Konferenca e Londrës (1913), nën presionin e Fuqive të Mëdha Evropiane, i copëtoi territoret shqiptare, duke i ndarë në pesë shtete të ndryshme – një shkelje e qartë e parimeve wilsoniane të vetëvendosjes:Shqipëri,Kosovë (nën Serbi),Maqedoni (nën Bullgari e më pas Jugosllavi),Mali i Zi dhe Lugina e Preshevës,Çamëria (nën Greqi).
IV. Shekulli XX: Nga Izolimi Komunist në Shqipëri te Rezistenca Demokratike në Kosovë
Shqipëria Komuniste – Prerja me Perëndimin
Regjimi i Enver Hoxhës solli një izolim ekstrem të Shqipërisë nga bota demokratike. Megjithatë, shqiptarët nuk e humbën kurrë aspiratën për t’u kthyer në gjirin e Evropës dhe për të ndërtuar një shoqëri të lirë e të hapur.
Kosova – Lëvizje për Liri dhe Demokraci Perëndimore
Nga demonstratat e vitit 1981 te lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) në fund të viteve ’90, shqiptarët e Kosovës u bënë simbol i rezistencës demokratike.Masakra e Reçakut (1999) – një krim kundër njerëzimit që alarmoi botën perëndimore.Intervenimi i NATO-s (1999) – ndërhyrja e parë humanitare pa mandat të OKB-së, por me legjitimitet moral, që shënoi fitoren e aksit transatlantik për të drejtat e njeriut dhe lirinë e popujve.
V. Shqiptarët dhe Aleanca Natyrale me SHBA dhe BE
Shqipëria – Anëtare e NATO-s dhe Aleate Strategjike
Që nga anëtarësimi në NATO më 2009, Shqipëria është bërë një shtyllë e sigurisë në Evropën Juglindore dhe partnere e besueshme në aleancën transatlantike.
Kosova – Shtet i Ndërtuar mbi Mbështetjen Amerikane
ShBA-ja dhe aleatët e saj perëndimorë kanë qenë thelbësorë në shtetformimin e Kosovës:Presidenti George W. Bush (2007): “Kosova do të jetë e pavarur. Pikë.”Presidenti Joe Biden: “Kosova është një histori suksesi e SHBA-së.”
Kosova ka ndërtuar shtetësinë dhe diplomacinë mbi themelet e partneritetit euro-atlantik.
Diaspora Shqiptare – Zëri Euro-Amerikan në Botë
Mijëra shqiptarë të integruar në SHBA, Kanada, Zvicër e Gjermani kanë dhënë kontribut të jashtëzakonshëm në demokracitë përkatëse dhe në mbështetjen ndaj çështjes shqiptare.
Figurat si Senatori Bob Dole, Joseph DioGuardi, Eliot Engel, Madeleine Albright etj., ishin dhe janë avokatë të vendosur të të drejtave shqiptare në politikën amerikane.
Lobimi i diasporës shqiptare ndikoi fuqishëm në:Çlirimin e Kosovës,Pavarësinë e saj,Konsolidimin e institucioneve demokratike.
VI. Shqiptarët si Popull me ADN Evropiane dhe Vullnet Perëndimor
Shqiptarët nuk janë orientalë që duan të bëhen evropianë, por evropianë që janë privuar përkohësisht nga përfshirja në familjen e tyre natyrore për shkak të rrethanave historike.
Me rrënjë ilire, trashëgimi mesjetare evropiane, sistem juridik autokton dhe orientim strategjik euro-atlantik, shqiptarët jo vetëm që e meritojnë vendin e tyre në NATO dhe BE, por përfaqësojnë një vlerë të shtuar në arkitekturën e sigurisë dhe demokracisë në Evropë.Ata janë populli më pro-amerikan dhe më pro-evropian në rajon – një partner strategjik, e jo thjesht një “çështje” e pazgjidhur.
