SI E PERKUJTOI VATRA 500 VJETORIN E GJERGJ KASTRITOTIT SKENDERBEU/
Pregatitur ngaDr. Pashko Camaj, Shef i Kabinetit të Presidentit të Federatës Pan-Shqiptare Vatra/*
Para 550 viteve, vdiq në Lezhë, Heroi ynë Kombëtar GJERGJ KASTRIOTI-SKËNDERBEU. Atë ditë të ftohtë të 17, Janarit të vitit 1468, ai vdiq për të mos vdekë kurrë. Vdiq për tu bërë figura më e madhe e Kombit tonë, fama dhe lavdia e të cilit kapërcejnë shekujt, figura me të cilën ne shqiptarët me të drejtë duhet të krenohemi! Prandaj dhe ky simpozium sot në këtë vend, afirmon historinë tonë, ku bëjmë homazh dhe përulemi para figurës më të shkëlqyer të tokës arbënore!
Tema e kësaj kumtese që kam pregatitur për kët rast është: “Veprimtaria dhe aktivitetet e Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA për figuren e Heroit tonë Kombëtare Gjergj Kastrioti-Skënderbeu”.
Fedrata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra në misionin e vet të shënjtë kombetar që nga fillimi i saj 105 vite më parë, ka synuar të jetë vatra e të gjithë Shqiptarëve ku së bashku të mbrojmë atë për cka, njeriu për të cilin flasim sot kishte luftuar vite dhe dekada me radhë. Në jetën e saj mbi 100- vjecare, Vatra gjithnji ka kultivuar dhe ka lartësuar në pjedestal të shkuarën dhe sakrificat e shumta të popullit tonë dhe heronjëve tonë, e në vecanti ajo ka ngritë figurën dhe rolin e Gjergj Kastriotit Skënderbeut në ndërgjegjën tonë kombëtare. Gjergj Kastriotin Skënderbeun Vatra e kujton përmes veparave the aktiviteteve të shumta të saj të cilat janë publiukar dhe ruajtur përmes Gazetës Dielli që nga fillimi i publikimit të saj në vitin 1909. Të flasim për kontributin e Fedratës Pan-Shqiptre Vatra, duhet të shfletojmë faqet e gazetës Dielli. Falë angazhimit dhe punës së madhe të Vatrës, secili numër dhe secili artikull i publikuar në gazetën Dielli që nga numri i parë i saj e der sot, është i ruajtur në arkivin e Vatrës. Ky arkiv organizohet, plotsohet dhe mbahet me kujdes të vecantë nga Editori i gazetës Dielli, Z. Dalip Greca. Ai me punë të perkushtuar jo vetëm që mbanë dhe ullëheq gazetën Dielli, por ai është personi që drejeton me një enciklopedi të pasur me libra dhe punime nga gjithë bota Shqipëtare, që nga fillimi i shkrimëve të para shqipe të autorve të ndryshem, të mëdhenj dhe të vegjël. Shfrytëzoj rastin që këtu nga kjo platformë ta falenderoj dhe përgzoj Editorin për punën e madhe që ai bën për Vatrën dhe me gazetën Dielli.
Kur flasim për veprimtarinë dhe aktivitetet e Vatrës, për figurën dhe veprën e madhe të Gjergj Kastriotit Skënderbeut, kthehemi tek themeluesit e Federatës Pan-Shqiptare Vatra, pikërisht tek Imzot Fan Noli, i cili në vitin 1921 publikoj veprën e tij madhështore “Historia e Skënderbeut” në Boston.
Më 1947 Noli botoi përpunimin e plotë që i bëri George Castrioti Scanderbeg (1405-1468), Neë York 1947; që do i shërbente si temë diplome në Universitetin e Bostonit.
Një kontribut me plot vlerë e Fan S. Nolit është dhe përkthimi në gjuhën shqipe i peomës “Scanderbeg” të poetit Amerikan të shekullit XIX, Henry Ëadsëorth Longfelloë. Kjo poemë konsiderohet nga shumë studiues si poema më e denjë shkruar nga një autor i huaj, kushtuar heroit tonë kombëtar.
Një punim tjeter i rëndësishëm për veprën e Skënderbeut publikohet në punimin shkencor(“L’Albanie et l’invasion turque au XVe siècle” )-
“Shqipëria dhe Invazioni Turk në të XV-tin Shekull” nga Dr. Athanas Gegaj, i cili për një kohë 8 vjecarë ishte dhe Editori i gazetës Dielli. Me këtë vepër Zoti Gegaj mbrojti temën e doktoraturës në universitetin Louvain në Belgjikë më 1937, pra 30 vite para se të merrte detyrën e editorit të Diellit. Imzot Noli, e kishte cilësuar këtë si një ndër veprat më të mira për heroin tonë kemi dhe një libër tjetër kombëtar Gjergj Kastriotin Skënderbeun.
Vepër tjeter për figurën e Skënderbeut është dhe libri me titullin “Scanderbeg” botuar në vitin 1968 nga vatrani Nelo Drizdari, ish-Editor i Diellit në vitet 1937-39. Z. Drizdari ishte gazetari i parë Shqiptarë i diplomuar në SHBA, gjegjsisht në Universitetin Columbia, dhe si i tillë, themeluasi i Seksionit Shqip në “Zërin e Amerikës.” Ma në fund, një vepër tjetër e rëndëdsishme është nga Isa Ndreu (vëllai i Jonuz Ndreut, Vatranit qe shërbeu në ushtrinë Amerikane) i cili me patriotët tjerë lobuan pranë Zhak Shirak-ut, kryebashkiak i Parisit i asaj kohe, i cili më datën 10 korrik të vitit 1978, me rastin e 100- vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, mori vëndimin zyrtar dhe i akordoi emrin e Skenderbeut, njërit prej shesheve në qendër të Parisit. Pas marrjes së atij vendimi, ceremonia zyrtare për emrimin e sheshit “Skënderbeg,” u zhvillua me datën 6 Maj të vitit 1980, ku morën pjesë me qindra personalitete të mërgatës antikomuniste shqiptare nga shumë vende të botës.
Për të treguar dhe më shumë për aktivitete e Vatrës, për figurën dhe veprën e madhe të Gjergj Kastriotit Skënderbeut, kthehemi në një kohë të vecantë dhe specifike. Kthehemi tek viti 1968, pra plot 50 vite mrapa. Revista Dielli që nga muajët e fundit të vitit 1967 e fillon fushatën për “Vitin e Skenderbeut’’, konkretishtë 500-vjetorin nga vdekja e Heroit tonë Kombëtare, Gjergj Kastriotit Skënderbeut. Në numrat e njëpasnjishëm të gazetës Dielli, shkruhet me detaje më të vogla për organizimin i këti përvjetori historik. Fillimisht shkruhet për planet e dy manifestimeve madhështore: së pari një shtgëtetim madhështor të Vatranëve dhe shqiptarve nga e gjithë bota e lire ku do bashkoheshin në Romë me Arbreshet tonë të gjakut shqipëtare në Italisë. Në Romë te Italisë do the bëhej një manifestim madhështor i organizuar nga Arbreshët të cilët në zemër e ruajnë atë shqipatri nga e cila parardhësit e tyre ishin largaur 5 shekuj më parë. Kuptohet, këti manifestimi nuk mundën tu bashkoheshin edhe shqiptarët nga shteti amë i Shqipërisë ngase qeveria komuniste kishte shpallë luftë pothuajse gjithë mërgatës, e vecenarishtë Vatrës së Nolit. Dhe kremtimi i dytë, po aq madhështor, i organizuar në Boston me 5 Maj- ku u ftuan të gjithë shqipëtarët nga të gjitha vëndet e Amerikës dhe Kanadas te marrin pjesë, “në Kremtimin e Kremtimëve” siç shkraun faqja e parë e gazetës Dielli e datës 29 Nëndor të vitit 1967. Në kët shënim përmes të tjerash jepën sqarime që degët e Vatrës në shumë vënde të Amerikës, kanë mundësi të festojnë sipas dëshirës dhe planëve të veta, por “Kremitmi i gjith Kremtimëve” do të bëhej për gjith shqipëtaret në shtëpin e Vatrës, në Boston të Massachusetts, me 5 maj 1968.
Prëgatitje për këto kremtime, gazeta Dielli i mbuloi në secilin edicion që nga fundi i vitit 1967 dhe gjerë në fund të manifestimeve. Ështe i dukshëm pubilikim i një eseje të gjatë nga Vatrani, Xhavit Kallajxhiu, i cili një kohë ishte dhe Editor i gazetës Dielli. Kjo ese në vazhdimësi publikohet në 8 numrat e Diellit nga Dhjetori 1967 der në Shkurt te 1968, nën pseudonimin Gjin Shpata, ngase z. Kallajxhiu aso kohe ishte gazetar në seksionin Shqip të ‘Zërit te Amerikës.’ Në kët ese, ai publikon një pjesë të poemës të Longfelloë-it, të cilën Fan Noli e kishte përkthyer në gjuhën shqipe disa vite më parë.
Kështu e përshkruan hyrjen e Gjergj Kastriotit Skënderbeut në Kalanë e Krujës Longfelloë (e përkthyer nga Xhevat Kallajxhiu):
“Dhe pastaj me salltanet,
Veshur armët si një mbret,
Shkon kaluar në kështjellë
Edhe hyn nga port’ e gjerë
Nga kështjella shpejt ka rënë
Flamuri me gjysmë-hënë
Edhe populli shikon
Që në vënt të tij valon
Flamur’ i Skënderit n’erë
Shkab’ e zezë me dy krerë.
Dhe një thirrje lart-u-ngrit,
Se çdo zëmër e çdo shpirt
U-mërzit nga Turku i lik,
Q’e kish bërë atë Krujë Zi, murtajë edhe rrëmujë.
Ai zë me gas e me bujë
Q’oshëton nga breg në breg
Është: “Rrofsh, o Skanderbeg!”
Editorialet, shkrimet historike dhe informacionet me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, dominojn numra me radhë të gaztës Dielli gjatë të gjithë pjesës së parë të vitit 1968. Rëndesi të madhe i jepet shtegtimit në Itali me 23, 24 dhe 25 Prill, ku delagacioni i Vatrës i udhëhqur nga kryetari Anthony Athanas, iu bashkangjitën grupit Arbëresh për një manifestim madhështor. Numra me radhë të Diellit stolisën me shkrime, lajme dhe fotografi të bukura që e përshkruajnë një eufori dhe një manifestim të mrekulluashëm. Kështu 6 shkruan Dielli për suksesin e madh të shtegtimit në Romë: “Të nipërit e Skënderbeut u bashkuan në basiliken e Shën Pjeter dhe kënduan shqip dhe përshëndetën në gjuhën shqipe Shënjtrinë e Tij Papa Palin VI-të. Nga Shën Pjetri Shqiptarët kremtuan 500 vjetroin në qëndrat e Romës rrethuar nga autoritet civile e fetare të qytetit te pavdekshëm.” Një ndër ceremonitë më madhështore u zhvillua në “Piazza Albania” pranë monumentit të Skënderbeut, ku në prezencën e mijëra njerzësh, u celebrua heroi ynë Kombëtare shkruan gazeta Dielli. Njëkohësisht, Dielli i cilson të rëndesishëm dhe të sukseshëm takimet e delegacionit të Vatrës, Kryetarit Anthony Athanas, Prof. Ernest Koliqit etj. me Shënjtrinë e Tij Papa Palin VI të si dhe me Sekretarin e Shtetit të Vatikanit, me Kryebashkiakun e Romës etj. Dielli i 15 Majit 1968 publikon dhe letrën e falenderimit nga Kryeatri i Vatrës dërguar Shëjntrisë së Tij Papa Palit VI-të ku përmes të tjerash thuhet: “Që nga Faik Konitza e nga Peshkop Theofan Noli që tash 60 vite e themeluam këtë Federatë shqipëtaresh pa ndryshim feje e kemi të ditur se Selia e Shënjtë na dashuron e mbron sikurse na dashuroi dhe na mbroi në keto 500 vite e më tepër.” Mund të thuhet se manifestimi në Romë ishte një ngajrje e rëndësishme përmes së ciles i treguan botes së lirë jo vec të kaluarën tonë madhështore, por dhe qeverisë komuniste në Tiranë si dhe mbarë popullit shqipëtarë, se Vatra dhe mërgata shqiptëre janë të organizuar dhe kan fuqi dhe influence të gjërë, në aspiratat tona për ta parë popullin Shqiptarë të liruar nga telat me gjëmba që e kishin kapluar popullin tonë. Manifestimi i dytë madhështore u zhvillua me 5 maj 1968, në Boston. Dielli i datës 22 Maj, 1968 shkruan “Qe një kremtin që nuk harrohet.” Në preznecën e qindra e qindra shqipëtareve nga shumë vende të Amerikës dhe Kanadasë, u përkujtua 500 vjetori i vdekjes së Heroiit tonë Kombëtare. Në të mes të tjerash, gazeta Dielli shkraun se Kryetari Anthony Athanas lexoi letrën përshëndetëse të Guvernorit të shtetit Massachusetts (Z. John Volpe) dhe deklaratën e Kryebashkiakut Kevin Ëhite, me të cilën ai e proklamoi 5, Majin si “Dita e Skënderbeut” në qytetin e Bostonit.
E përfundoj këtë kumtesë me fjalët e Dr. Athanas Gegaj, që në editroialin e botuar në gazetën Dielli me 20 Maj 1968 përmes të tjerash shkruan: “Skënderbeu qe përhere pranë popullit shqiptar në luftra e në mbledhje, në të vështira dhe në gëzime. Hieja e Skënderbeut ështe si një fuqi hyjnore, që udhëzon popullin shqipëtar tash 500 vjet e këtej. Ai ësht i shenjtë, është drejtonjës, dhe bashkonjës i të gjitha aspiratave ose dëshirave të popullit tonë. Ne e provuam këtë gjë në Boston me 5 maj 1968. E Arbreshët tonë, që jetojnë në Itali tash disa shekuj, e dëftuan me 24-25-26 Prill 1968 në Romë. Një gjë e vetme i bashkon shqiptarët e mirë: Skënderbeu. Ky do ti bashkojë kurdoherë!
Në zëmrat e cdo shqiptari, i përjetshëm qofte Gjergj Kastrioti Skëndebeu!
Ju faleminderit për vëmendjën!
- Kumtese e mbajtur ne veprimtarine e organizuar aga Akademia e Nju Korkut me kryetar z. Skender Kodra