-Kronikë nëpër vitet e çerek shekullit të fundit të gazetës tradicionale të Kosovës Rilindja, e cila pret të drejtën/
Nga Behlul Jashari*/
PRISHTINË, 8 Gusht 2015/ “Rilindja e popullit jeton edhe e pashkruar”. Pikërisht para 25 viteve – çerek shekulli, kisha shkruar reportazhin me këtë titull herët në mengjesin 8 gushtit 1990 duke ecur rrugëve e shesheve të Prishtinës dhe duke përshkruar reagimin e popullit në nisjen e ditës pa gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja, të ndaluar natën me forcë në shtypshkronjë nga Serbia, derisa edhe gjatë ditës forcat policore serbe të armatosura i bënë shtetrrethim redaksisë së gazetës, që edhe në ato rrethana kërcënimi e represioni nuk ndaloi punën.
Rilindja kishte dalur më shumë se një muaj pa i pranuar masat e dhunshme të Serbisë, që e përfshinin edhe atë në ditën e 5 korrikut 1990 të suprimimit të institucioneve të Kosovës e mbylljes së Radio Televizionit të Prishtinës. “Okupim klasik”, ishte reagimi dhe kundërshtimi i Rilindjes në komentin në faqen e parë në ditën e 6 korrikut. Beogradi, edhe pse në ditën e masave të dhunshme kishte marrë vendimin, kurrë nuk arriti ta bëjë gazetën tradicionale të Kosovës Rilindja “organ të Kuvendit të Serbisë”. Asnjë punëtor i gazetës Rilindja nuk e pranoi këtë, të gjithë e kundërshtuan dhe e hodhën poshtë.
Masat e dhunshme pasonin 2 korrikun historik 1990, kur në shtetrrethim dhe para snajperëve serbë, Kosova me Deklaratën Kushtetuese të Kuvendit të saj shpallte pavarësinë, e cila atëherë nuk u njoh ndërkombëtarisht, megjithatë ishte dhe njihej si deklarim i fuqishëm i vullnetit kombëtar, politik e demokratik. Edhe në një film dokumentar të shfaqur në seancën solemne të Kuvenditë të Kosovës në 25 vjetorin e Deklaratës Kushtetuese shihej gazeta Rilindja në duart e delegatëve, në mbledhjen para dyerëve të mbyllura të Kuvendit të Kosovës. Isha pranë delegatëve të Kuvendit të Kosovës në ngjarjen historike dhe shkruajta redaksionalin për gazetën Rilindja me titull “Fillim i së nesërmes”, të botuar në ballinë në 3 korrik 1990, ku theksoja se, “Kosova e re, ajo me rregullim kushtetues sipas Deklaratës të sapo aprovuar do të jetë një djep kombëtar dhe i bashkëjetesës për të gjithë, i të drejtave të plota…”
Me reportazhin “Rilindja e popullit jeton edhe e pashkruar”, të shkruar rrugëve më shumë në mendje e në fragmente me laps në një copë letre, përkundër ndalimit shkova dhe hyra në Pallatin Rilindja dhe nisa ta daktilografojë. Kolegët, që poashtu nuk përfillnin ndalimin e erdhën në Pallat, më shihnin si me habi pse po shkruaja kur gazeta s’do të dalë…
“Besoj se do e lexoni nesër në gazetë”, u thash, dhe ngjita shkallëve për te Ndërmarrja e Revistave, një nga gjashtë sa kishte Ndërmarrja Shoqërore e Përbërë Rilindja, te kryeredaktori i revistës letrare Fjala, Milazim Krasniqi. I tregova reportazhin dhe idenë që bashkë me lajmet kryesore që do i merrja nga terreni nga korrespondntët, si shef i korrespondentëve që isha, t’i botonte në Fjala. Fjalën e nxori që të nesërmen, pa pritur dyjavëshin kur dilte.
Në katër faqet e mesme me reportazhin dhe lajmet ishte “Rilindja e fshehur brenda Fjalës”, siç thonin shumë njerëz që e mbanin në duar e lexonin revistën që u botua e shtyp në tirazh rekord.
Kjo përvojë e botimit të shkrimeve-informacioneve të gazetarëve të gazetës Rilindja vazhdoi jo vetëm në Fjala që shpeshtoi botimin, por edhe te revistat tjera, Shkëndija, Kosovarja, Zëri i Rinisë…dhe për të pasur informacione edhe në ndonjë ditë më shumë gjatë javës doli edhe ideja që të nisë të ridalë edhe revista Bujku, e cila ishte e përdymuajshme për fshatin e bujqësinë dhe kishte vite që nuk kishte dalë fare…
Ishte 17 janari 1991. Për ridaljen një herë në javë të revistës Bujku dolën disa ide e propozime, edhe për fizionomi, edhe për kryeredaktor të revistës, por jo ndonjë zgjedhje e pranim detyre dhe po përfundonte mbledhja në lokalet e gazetës Rilindja…
Mora ushtrimin e detyrës së kryeredaktorit, kisha idenë dhe shkasin për ta nxjerrë Bujkun, jo si revistë, për si gazetë dhe të përditëshme “përkohësisht”.
Atë ditë kishte nisë lufta në Gjirin Persek…Edhe me këtë shkas, shkruajta “Fjalën e Redaksisë” me titull “Përsëri ‘Bujku’…”, për faqen e parë të gazetës, ku theksoja se del si “gazetë e përkohëshme…edhe për shkak të nevojës që edhe lexuesit shqiptarë në Kosovë, në mungesë të gazetës së përditëshme, të kenë informacione sa më të gjera e me kohë në gjuhën shqipe për ngjarjen që filloi të tronditë botën – fillimin e Luftës në Gjirin Persik. Për këtë shkak edhe me fizionomi e edhe me përmbajtje ky numër është i jashtëzakonshëm”.
Me përmbajtje të ngjashme, se nga e nesërmja do dalë një gazetë në terrin informativ të Kosovës shkruajta një letër për ta njoftuar Ambasadën e SHBA në Beograd, pasi kontaktova me Ambasadën e Shqipërisë dhe ua dërgova atyre me telefax që ta përcjellnin. Ajo letër sigurisht do të ketë gjetur mbështetje për ne, pasi edhe vazhdoi të dalë gazeta, në ballinën e së cilës Bujku shkruhej me shkronja të vogla nën një B të madhe logo. Ishte si Gazeta B, që zëvendësonte Gazetën A – Rilindjen.
E nxjerrë pikërisht nga gazetarët dhe punonjësit e tjerë të gazetës Rilindja, me guxim dhe sakrifica, me standarde profesionale, Bujku ishte gazetë e rezistencës, e lëvizjes gjithëpopullore të shqiptarëve në Kosovë për liri, pavarësi e demokraci, gazetë e parë e pavarur kosovare, me përcaktim të fuqishëm properëndimor, euroatlantik.
Pjesë e rezistencës ishte edhe grava e urisë, nga 24 maji deri në 3 qershor të vitit 1993, e prirë nga simboli i rezistencës kombëtare, Adem Demaçi, e gazetarëve e shkrimtarëve shqiptarë në mbrojtje të fjalës shqipe dhe në kërkim të lirisë, në Pallatin e Rilindjes, të cilin regjimi pushtues i Beogradit po e merrte për ta tjetërsuar e shndëruar në ndërmarrjen fantome “Panorama”, të dhunës, kulturocidit e gjenocidit antishqiptar.
Gazeta e përditëshme Bujku doli deri në prag të vitit 1999, derisa u dëbua me dhunë nga Pallati i Rilindjes nga administrata dhe forcat okupatore serbe.
Por, përsëri, gazetarët dhe punonjësit e tjerë të gazetës Rilindja nuk u ndalën, në muajt e parë të vitit 1999, në kushtet e luftës, rikthyen dhe nxorën gazetën e përditshme Rilindja në Prishtinë, duke punar nëpër shtëpitë e tyre, dhe në këto rrethana përkundër rreziqeve të mëdha gazeta doli nga 22 shkurti derisa gazetarët dhe punonësit e saj u dëbuan bashkë me popullin edhe nga shtëpitë e tyre dhe nga Kosova. Kryeredaktor i gazetës Rilindja që dilte në Prishtinë në kohë lufte në Kosovë ishte Binak Kelmendi, e para tij kryeredaktorë të gazetës Bujku, pas të parit – autorit të këtij shkrimi, ishin edhe Xhemajl Rexhepi, Ruzhdi Demiri, Hydajet Hyseni e Avni Spahiu.
Ekipi Rilindjes, ku ishim bashkë me korrespondentin në Maqedoni Bedri Sadiku, hyri në Kosovë me tanket e para të NATO-s në 12 qershorin historik 1999, dhe të nesërmen u shpërnda në Prishtinë dhe në zona të tjera, ku po ndodhte liria, gazeta numër special e botuar në Shkup, të cilën e solli prej atje korrespondenti i Zërit të Amerikës, Isak Ramadani.
Në faqen e parë, ku shkruhej se “Dje në orën 5.17 Trupat e NATO-s hynë në Kosovë” editoriali i Blerim Rekës kishte titullin “Normandizimi i Kosovës dhe kapitullimi serb”.
Në Kosovën e lirë, gazeta Rilindja u rikthye në Prishtinë dhe vazhdoi të dalë përditë, kryeredaktor fillimisht ishte Berat Luzha, pastaj Ramush Tahiri dhe në kohën e dëbimit dhe deri në numrin e fundit autori i këtij shkrimi.
Gazeta Rilindja nuk u ndal,vazhduam të punojmë e ta nxjerrim edhe kur administratori i UNMIK për të na bërë presion të largohemi na e ndali ujin në Pallat disa muaj, dhe na jepte afate ultimative për vetëlargim, që nuk i pranuam. Edhe në ato kushte, gazeta Rilindja doli përditë deri më 21 shkurt 2002, kur na ndalën edhe rrymën elektrike dhe pastaj i mbyllën me grila hekuri të gjitha hyrjet në Pallatin e Rilindjes.

Gazetën Rilindja e dëbuan e mbyllën kundërligjshëm e padrejtësisht pak ditë pasi festoi 57-vjetorin, ditën e saj – 12 shkurtin.

Në numrin festiv të Rilindjes në faqen e parë “‘Sundimi i Ligjit’ apo ‘Sundimi i Bandave’? Kosova Duhet të Vendosë”, ishte titulli i shkrimit ekskluziv nga Ambasadori Xhon Menzis, Shef i Misionit, Zyra e SHBA-ve në Prishtinë.

“Sot shënohet 57-vjetori i gazetës ditore ‘Rilindja’, gazetës më të vjetër në gjuhën shqipe në Kosovë”, niste ambasadori amerikan shkrimin-editorialin, ku mes tjerash theksonte edhe se, “si shef i misionit të Zyrës së SHBA-ve në Prishtinë, unë e di mirë rolin që e ka ‘Rilindja’ në shoqërinë demokratike që është duke u krijuar në Kosovë”.
Edhe pas dëbimit, përsëri Rilindja nuk u ndal, si në kohën e luftës vazhduam të punojmë nëpër shtëpia e të nxjerrim numra të jashtëzakonshëm dhe protestues të gazetës tradicionale të Kosovës, jo të përditshëm-të kohëpaskohshëm.
Gazeta Rilindja, kronikë e zhvillimeve historike të Kosovës, pasi doli me botime speciale edhe për ngjarjen historike të shpalljes së pavarësisë dhe njohjet ndërkombëtare që pasuan, ka përmbyllë daljet e mëse 40 numrave të jashtëzakonshëm të kohëpaskohshëm më 30 dhjetor 2008, me numrin festiv të Vitit të Ri 2009, me paralajmërimin në ballinë: DUKE BESUAR NË SUNDIMIN E LIGJIT NË SHTETIN E KOSOVËS PRESIM QË NGA NUMRI I ARDHSHËM RILINDJA TË DALË PËRDITË, krahas titullit: Ministri Bajrami: Qeveria do të përkujdeset për Pallatin dhe për punëtorët e Rilindjes, e gatshme ta ndihmojë daljen e gazetës.
Ky paralajmërim ishte si rezultat i këtij premtimi. Me rastin e rifillimit të punëve për rinovimin e Pallatit të Rilindjes, më 7 nëntor 2008, ministri i atëhershëm i Administratёs Publike, Arsim Bajrami edhe në konferencën e shtypit me atë rast theksonte premtimin për zgjidhjen e ligjshme që do bëhet edhe për Rilindjen.
“Pallatin e Rilindjes përkohësisht e merr Qeveria nën pëkujdesje, ne do të kemi përkujdesje edhe ndaj punëtorëve të Rilindjes. Punëtorët e Rilindjes i kemi pasë pjesë të procesit…” , thoshte ministri Bajrami.

Por, mbetёn pa u realizuar premtimet…

Punimet për rinovimin e Pallatit të Rilindjes rifilluan pasi ai ishte lënë si gërmadhë nga e ashtuquajtura “zhveshje e brendshme”, pas vendimit të Qeverisë së Kosovës të datës 15 shkurt 2005 për ndërprerjen e punimeve që po zhvilloheshin – anulimin e kontratës për renovim “për shkak të paqartësive juridike në lidhje me pronësinë dhe menaxhimin e objektit”. Kjo pasoi insistimet e vazhdueshme të Rilindjes dhe të Agjencisë Kosovare të Mirëbesimit (tash Agjenci Kosovare e Privatizimit) për pronësinë, si dhe përgjigjen në letrën zyrtare të Rilindjes me shkresë poashtu zyrtare përkrahëse të kreut të UNMIK-ut, kryeadministratorit Harri Holkeri, më 3 nëntor 2003. Holker në letër na shkruante edhe se, “UNMIK-u do të bëjë gjithë çka është e mundur për të gjetur lokale alternative në mënyrë që kompania juaj të rifillojë punën në sektorin medial”, duke na mbështetur edhe në të drejtën e pronësisë, të shkelur nga kryeadministratori para tij, Hans Haeekerup, në kohën e të cilit u dëbuam nga Pallati.
Përkrahje të plotë për të drejtën patëm më pastaj edhe nga kryeadministratori, Soren Jessen Petersen, i cili na u përgjigj me letrën zyrtare të datës 17 gusht 2004, të nënshkruar nga zëvendësi i tij, Francesko Bastagli.
Meqë edhe pas rinovimit të Pallatit nuk u përmbushën premtimet dhe nuk u bë zgjidhja e duhur e ligjshme për ndërmarrjen tonë, iu drejtuam me shkresën zyrtare “Lutje-kërkesë që t’i jepet fund shkeljes së të drejtës dhe ligjit në rastin e Ndërmarrjes Shoqërore Gazetare Rilindja”, ministrit të Drejtësisë, atëherë edhe zv/kryeministër, Hajredin Kuçi, i cili në përgjigjen poashtu me shkresë zyrtare tё datёs 2 maj 2012, shprehte sigurime institucionale në emër të Qeverisë dhe personale “pёr zgjidhje tё drejtё dhe ligjore tё problemit tё objektit dhe tё punёtorёve tё Rilindjes”.
Në mbrojtje të të drejtave të gazetës Rilindja dhe punëtorëve të saj janë bërë tre padi në gjykatë, dhe kërkesë e vazhdueshme është 20 përqindëshi që u takon me ligj punëtorëve të ndërmarrjeve shoqërore nga vlera e pronave që kanë, kompensimi për dëbimin kolektiv nga puna, e gjithnjë nën një: Privatizimi i gazetës tradicionale të Kosovës Rilindja.
Në arsyetimin e kërkesës për privatizimin e gazetës tradicionale të Kosovës Rilindja, drejtuar Agjencisë Kosovare të Privatizimit, në 12 shkurt 2014, mes tjerash është theksuar:
Emri dhe tradita e gazetës Rilindja është një vlerë shumë e madhe, e krijuar gjatë mëse 70 viteve, është pasuri me vlerë më të madhe se e çdo pallati, dhe kjo duhet të vlerësohet edhe në procesin e privatizimit.
Për privatizimin e gazetës tradicionale të Kosovës është edhe shembulli i gazetave në rajon dhe në botë, që kishin statusin si të Rilindjes, e që janë privatizuar dhe kanë vazhduar të dalin, madje pa asnjë ndërprerje dhe në objektet ku kanë qenë.
Por, në rrethanat tona kur Pallatin Rilindja e ka marrë Qeveria dhe duhet ta kompensojë, ne privatizimin e gazetës nuk e lidhim me objektin. Kush e blenë gazetën – të drejtën për të qenë trashëgimitar i ligjshëm i emrit dhe traditës së Rilindjes, siguron vetë lokalet e punës. Fundja, gazeta Rilindja në historinë e vet ka kaluar nëpër disa objekte, fillimisht në Prizren në objektin që tash është i mbrojtur si trashëgimi e i shënuar si vendi ku nisi të dalë kjo gazetë, e pastaj në Prishtinë, ku parase të kalojë në Pallatin Rilindja ishte në objektin ku sot është Gjykata Themelore e Agjencia e Statistikave, të cilin në vitin 1976 e kemi dhënë për investim në Pallatin Rilindja, madje kemi dhënë edhe nga një pjesë të rrogave të punëtorëve mëse 15 vite me radhë po për këtë investim – për të shlyer kreditë që ka marrë ndërmarrja Rilindja për ndërtim të Pallatit të saj.
Rilindja është gazeta më e madhe, me tirazhin më të madh, në gjithë historinë e shtypit në Kosovë, po edhe të shtypit shqiptar dhe më gjerë në rajon.
Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja është një pasuri kombëtare, është një traditë aq sa ka gazeta e njohur franceze Le Monde e Parisit, e që krahasohet edhe me traditat e gazetave të tjera të shteteve euroatlantike, të demokracive më të përparuara në botë.
Çdo vend normal në botë e ka gazetën e vet të traditës, dhe duhet ta ketë edhe Kosova.
Dhe, ai që do ta blejë gazetën Rilindja dhe natyrisht do e nxjerrë këtë të përditshme historike dhe tradicionale të Kosovës do jetë pronar i një pasurie të madhe mediale kombëtare, do të jetë trashëgimtar i ligjshëm i firmës-emrit, traditës. Rilindja ishte, është dhe mbetet edhe si një shenjë identiteti.
E veçanta e Rilindjes në tregun e gazetave-mediave të pavarura e të lira do të jetë edhe tradita shumë e gjatë e saj, rruga historike e saj, e pakrahasueshme me gazetat tjera, pra është gazeta tradicioanale e Kosovës, çka është vendimtare për imazhin e saj e suksesin e sigurt të saj, duke pasur edhe profesionalizmin e shkallës më të lartë, që e ka poashtu traditë.
Për të investuar, për ta blerë, për ta vazhduar daljen e gazetës së përditshme tradicionale e historike të Kosovës Rilindja ka shumë të interesuar.
Interesimi i punëtorëve të Rilindjes, përpos për të konukurruar për ta blerë vetë – privatizuar gazetën e tyre, është edhe që të marrin 20 përqindëshin nga prona shumë e çmuar – firma-emri dhe tradita e Rilindjes, që e kanë ngritur edhe me shumë sakrifica.
Gazeta tradicionale e Kosovës Rilindja, e cila ka filluar të dalë në Prizren më 12 shkurt 1945 në frymën e Konferencës së Bujanit e me anagzhimin e intelektualëve më të shquar të asaj kohe, me shkronja plumbi që u sollën me arka nga Tirana, ka ruajtur emrin dhe traditën edhe në kohët më të vështira, dhe gjithmonë ka gjetur të ardhmen dhe ridaljen edhe kur e kanë mbyllur.
Dhe, shumë presim dhe besojmë: Do rikthehet përsëri Rilindja e popullit të Kosovës, e traditës dhe e të ardhmës…
* (Autori, kryeredaktor i parë-themelues i gazetës së përditshme Bujku dhe kryeradaktor i gazetës Rilindja në kohën e dëbimit nga Pallati i Shtypit dhe deri në numrin e fundit)