75 vjet – Dielli

Masakra e Tivarit në 75 vjetori e saj

April 2, 2020 by dgreca

Shkruan: Uran Butka-Historian/ Dielli/

Sot mbushen 75 vjet nga Masakra e Tivarit, një plojë e përgjakshme kundrejt shqiptarëve, realizuar nga shteti komunist jugosllav ne bashkëpunim me qeverinë komuniste shqiptare.

Kjo masakër vjen tashmë e plotë në botimin “Masakra e Tivarit dhe përgjegjësia e shtetit shqiptar”, e trajtuar historikisht me dokumente arkivore nga arkivat shqiptare, Jugosllave, britanike, amerikane, si edhe me dëshmi autentike të përjetuesve të masakrës, nga Kosova, dhe trevat shqiptare ne Maqedoni e Mal të Zi.

Del pyetja: përse kam hulumtuar për gati 25 vjet për këtë ngjarje tragjike: sepse është një masakër me përmasa balkanike, sepse pati afër 4000 shqiptare te pafajshëm të vrarë e mjaft te zhdukur, sepse kjo masakër është fshehur dhe vazhdon te fshihet nga politika, për të mos nxjerrë përgjegjesite dhe fajtorët. Kjo është njëra anë, ajo e historianit, për të zbardhur dhe nxjerrë të vërtetën historike, për të kapërcyer urrejtjen dhe keqkuptimet mes popujve dhe për të mos u përsëritur më; ana tjetër, botimi “Masakra e Tivarit” është edhe një homazh për të rënët, për të zhdukurit e pafajshëm, por edhe për familjet e tyre, që u lenduan dhe u persekutuan pa fund. Në këtë libër familjarët do të gjejnë emrat e të rënëve, janë botuar ketu listat e tyre.

Platforma politike dhe ushtarake projektit të shtetit komunist jugosllav ishte projekti famëkeq i Çubriloviçit i 7 marsit 1937 dhe i 3 nëntorit 1944,: “Dy janë mënyrat për spastrimin etnik të shqiptarëve: t’i zhdukim ose t’i shpërngulim.” Masakra e tivarit i permbushi plotësish këto synime antishqiptare.

Pikërisht në fillim të nëntorit 1944, komandave të Ushtrisë NÇJ iu dha, nga ana e organeve më të larta partiake dhe ushtarake të Serbisë, direktiva që të “vrisnin së paku 50% të banorëve shqiptarë “ .

Ky genocid shpërfaqej hapur në formën e vrasjeve masive të shqiptarëve të Kosovës e të viseve të tjera shqiptare nga forcat e Ushtrisë NÇ të Jugosllavisë, të OZN-ës (UDB-s) dhe nga detashmentet çetniko-drazhiste, por edhe me ndihmesën e formacioneve ushtarake NÇ të Shqipërisë.

Titoja, në cilësinë e komandantit të përgjithshëm të Ushtrisë NÇJ, i kërkonte E. Hoxhës kalimin e formacioneve të UNÇ të Shqipërisë në Kosovë e Jugosllavi, për të luftuar kundër “pushtuesve dhe reaksionit”. Kjo kërkesë u formulua në fund të muajit maj, u përsërit në korrik e gusht të vitit 1944. u ribë edhe më 26 gusht 1944 nga Shtabi i UNÇJ për Kosovën e Rrafshin e Dukagjinit, firmosur nga komandanti i këtij shtabi, Fadil Hoxha dhe komisari Boshko Çakiç.

Pala shqiptare u tregua e gatshme. Më 12 shtator 1944 komandanti i përgjithshëm i UNÇSH, E. Hoxha, i dha urdhër Korparmatës III të përgatiste dhe të niste menjëherë dy brigada për në Kosovë. Kështu u dërguan në Kosove Brig. III dhe V nën komandën e Shefqet Peçit.

Dërgimi i brigadave partizane të Shqipërisë në Kosovë u mbajt në konspirativitet edhe për britanikët, ndonëse ata ishin aleatë dhe ndihmonin Luftën Nacionalçlirimtare në Shqipëri dhe Jugosllavi. Enver Hoxha porosiste Dali Ndreun, komandantin e Korparmatës I:

“Të mos i tregohet Inglizëve objektivi i brigadave V dhe III, që do të shkojnë në Kosovë”

Titoja thirri brigadat dhe divizionet e Ushtrisë NÇ të Shqipërisë “për të luftuar kundër armikut dhe reaksionit”, por i përdori kryesisht në luftën kundër “reaksionit shqiptar”.

E.Hoxha e dinte mirë pse thirreshin brigadat nacionalçlirimtare të Shqipërisë në Kosovë, ndaj si një vasal i bindur dhe i ndërgjegjshëm për çka bënte, urdhëronte brigadat e Divizionit I : “ Të asgjësohen pa mëshirë nacionalistët dhe reaksionarët shqiptarë brenda dhe jashtë kufijve pa treguar as më të voglën tolerancë.”

Në muajin nëntor 1944, u angazhuan në këtë luftë edhe Divizioni V dhe Divizioni që u vunë nën urdhrat e Armatës V të Ushtrisë NÇ Jugosllave. Në URDHËRVEPRIMIN e Armatës V të Jugosllavisë përfshiheshin edhe divizionet e Shqipërisë:

“Të gjitha forcat reaksionare që do të takoni, të rrethohen dhe të shpartallohen me çdo kusht…Të çarmatosen njerëzit e dyshimtë dhe ata që nuk duan të mobilizohen me dëshirë, të digjen shtëpitë e tradhëtarëve që rezistojnë dhe bëjnë fortesë… Të sekuestroni mallin e kriminelëve të arratisur.T’u theksohet katundeve që përshkoni se ai katund që bëhet strehë i gjaktorëve, do të dënohet…

Divizionet V dhe VI të Shqipërisë ndodheshin në Kosovë përgjatë muajve mars dhe prill të vitit 1945, kur u bë masakra, me në krye Ramiz Alinë, komisar dhe Gjin Markun e Rahman Perllakun komandantë. Këta rekrutuan mijëra shqiptarë të kosovës dhe ua dorëzuan ushtrisë jugoskllave, si mish per top, që i shpërguli nga Kosova dhe i asgjesoi në Srem, Tivar etj.

Kemi në dorë radiogramet e shtabit të Divizionit V dhe VI dërguar Komandës së Përgjithshme të Ushtrisë NÇ të Shqipërisë gjatë muajve mars-prill 1945 e në vazhdim si edhe listat emërore të të aratisurve dhe vullnetarëve shqiptarë tëKosovës, që dorëzoheshin nga shtabet e diviz.V dheVI te ushtria jugosllave

Ja edhe përgjigjja e Enver Hoxhës:

“T’arratisurit e dorëzuar në Divizionin tuaj, dërgojani Divizionit 52 të Serbisë”.

Për shoqërimin e tyre nëpër Shqipëri, nga Kukësi, në Pukë, Gomsiqe, Vau I Dejes, Drin, Bunë, Shkoder, ishin caktuar disa batalione të Divizionit të 46-të dhe një batalion i Brigadës 27-të të Serbisë, si edhe një grup prej 50 ushtarakësh nga Armata IV. Në një document Enver Hoxha justifikohet para tutorëve te tij jugosllave se nuk mundet t’i shoqëronte kolonat me kosovare, sepse nuk kishte mjetet e nevojshme, por ai lejonte që ato te kalonin nëpër Shqipëri dhe urdhëronte Korparmatën në Shodër që të bashkëpunonte me forcat ushtarake jugosllave.(Radiogram derguar Korparmatës III shkodër)

Kalvari i masakrës nisi më 24 mars 1945, kur kolonat me kosovarë të rekrutuar dhunshëm u nisën nga Prizreni peër në Kukës, dhe kaluan nëpër teritorin e Shqipërisë përgjatë muajve mars-prill. Të dhënat burimore ushtarake jugosllave, tregojnë se u mobilizuan dhe u dërguan për në frontin e Adriatikut, ishin 13.323 rekrutë shqiptarë. Qeveria shqiptare, së pari, lejoi që kolonat e ushtrisë jugosllave të hynin e të kalonin nëpër teritorin e Shqipërisë, dhe të asgjesoheshin shqiptarët e Kosovës të konsideruar “reaksionarë”.

Në një dokument të Ministrisë së Brendsme të Shqipërisë lexojmë:

“Me mijëra kosovarë të pafajshëm janë pushkatuar në masë, ilegalisht dhe pa gjyq, nga organet e UDB-ë . Në këto masakra të pashëmbullta ndaj popullsisë së Kosovës, ka marrë pjesë Koci Xoxe, në fillim të vitit 1945, kur në cilësinë si ministër i Brendshëm i Shqipërisë, ai autorizoi oficerët e UDB-së që të pushkatonin ilegalisht dhe pa gjyq , në tokën shqiptare, më tepër se 1000 kosovarë të pafajshëm”

Natyrisht, ky është akti më antikombëtar dhe më i turpshëm i qeverisë komuniste shqiptare, kur lejua që të vriteshin shqiptarët në tokën shqiptare nga të huajt dhe në bashkepunim me ta, dhe u hesht plotësisht për këtë masakër , që përbën një genoci të pastër për motive politike dhe spastrimi etnik.

Qeveria shqiptare dhe E.Hoxha, këtë krim ia ngarkoi Koci Xoxes, kutr ai u denua në vitin 1949. Mirëpo ministry I brendshëm I shqipërisë në vitin 1945 nuk ishte Koci Xoxe ( edhe ky kriminel) por Hashi Lleshi, I cili lidhi marrëveshje me minisrin e Brendëhëm të Jugosllavisë Rankoviç dhe bahkëpunoi me te për asgjesimin e shqiptarëve të pafajshëm.

Nga raporti i shtabit të Kolonës IV të Armatës së Jugosllavisë, datë 8 prill 1945: “Eshaloni shkoi mirë deri në Kukës. Në afërsi të Kukësit ndodhi një incident, kur njëri nga grupi i kolonës gjuajti një bombë mbi rojën tonë. Me ç’rast u shkaktua rrëmujë dhe, në këtë rëmujë, arriti të arratisej një grup prej 10 vetësh. Kështu, duke ikur, hasi në patrullën e ushtrisë shqiptare, e cila i ndaloi dhe iu bëri thirrje që të dorëzohen. Ndaj kësaj thirrjeje, ata nuk u përgjigjën, por vazhduan të iknin. Ushtarët shqiptarë hapën zjarr mbi ta dhe vranë në vend dy persona, dy të tjerë i plagosën, të cilët më vonë edhe ata vdiqën.

Siç shihet qartësisht nga ky dokument, asgjësimi i rekrutëve shqiptarë të Kosovës, u krye në bashkëveprim të forcave ushtarake të Jugoslavisë dhe të Shqipërisë, në këtë rast brenda territorit të Republikës së Shqipërisë.(nga dokumentet jugosllave)

Rekruti Azem Hajdini – Xani, i cili përjetoi tmerret e Masakrës së Tivarit, por rastësisht shpëtoi nga vdekja dhe dëshmoi për këtë tragjedi kombëtare: “Kur hymë në territorin e Shqipërisë, u gëzuam pa masë, – parashtron Azem Hajdini – duke menduar se tash e tutje do të jemi nën përcjelljen e ushtarëve të shtetit tonë, Shqipërisë dhe se nuk do të përjetonim mizoritë, siç i kishim përjetuar vazhdimisht në Kosovë nga serbët, malazezët dhe maqedonasit. Shumë shpejt, pra, u bindëm se as këtu nuk kishte vend për gëzim, sepse skenari i parapërgatitur vazhdonte të realizohej me përpikmëri dhe ngase gjatë rrugës nëpër territorin e Shqipërisë, përcjellësit i shtonin torturat e vrasjet ndaj nesh. Ata nuk na konsideronin më si bashkëluftëtarë të tyre, madje as si robër të luftës… Neve nuk na konsideronin as si kope bagëtish.”

Sipas të dhënave të arkivave jugosllave në Kukës, Pukë, Fushë Arrëz, Gomsiqe ranë në kanionin e thellë dhe gjetën vdekjen 36 rekrutë dhe 14 u plagosën;në Vaun e Dejës, në lumin Drin dhe në lumin Buna dhe në Shkodër, gjetën vdekjen qindra rekrutë shqiptarë dhe u lënduan një numër i madh të plagosurish.

Në mesditën e datës 31 marsit 1945 në qytetin e vogël të Tivarit, ishte ngritur kurthi, sipas një plani të parapërgatitur për asgjësimin e gjithë rekrutëve shqiptarë. Masakrën ishte ngarkuar ta kryente Brigada X malazeze, pikërisht në Tivar, qytet shqiptar, që përfshihej në Malin e Zi.

Kasaphana nisi në hyrje të Tivarit të Ri, mandej arriti pikun e saj në oborrin dhe në mjediset e ndërtesës së Monopolit të Duhanit më 31 mars të vitit 1945. Sipas përllogaritjeve rezulton se vetëm në Tivar u vranë 1560 shqiptarë nga kolona e dytë. Edhe nga Kolonat e tjera me rekrutë shqiptarë të mobilizuar kryesisht në viset shqiptare të Gostivarit, Tetovës, Kumanovës, Kërçovës dhe Shkupit, gjatë marshimit nëpër Shqipëri, të njëjtin fat patën.

Nëse përpiqemi të konkludojmë për numrin e saktë të të vrarëve në këtë tragjedi të përmasave ballkanike, numrit rezulton shuma prej 3447 shqiptarësh të vrarë, të mbytur, të helmuar përvec të zhdukurve që s’u gjenden kurrë në tragjedinë e quajtur të Tivarit.

Botimi “Masakra e Tivatit dhe përgjegjësia e shtetit shqiptar’ është një trajtim shkencor, nje përpjekje për të treguar të vertetën e fshehur , për te reflektuar, por edhe nje homazh për të vrarët e të zhdukurit e pafajshëm, që jo vetëm historia, por edhe politika i ka harruar.

75-VJETË NGA MASAKRA E TIVARIT, AS DREJTËSI AS PËRGJEGJËSI HISTORIKE

March 31, 2020 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Masakrimi i mijëra shqiptarëve të pafajshëm nga Kosova gjatë rrugëtimit të tyre të detyruar për në kasaphanen e Tivarit në vitin 1945, mund të cilësohet lehtë si një tradhëti e madhe kombëtare. Ndonëse ky vit shënon 75 vjetorin e kësaj masakre dhe megjithse ka patur ndonjë botim aty këtu që hedhë sado pak dritë dhe zbardhë dokumente historike mbi këtë tradhëti, e gjithë kjo tragjedi nuk ka tërhequr kurrë interesimin që meriton, e lere më përcaktimin e drejtësisë dhe të përgjegjësisë historike, qoftë nga Shqipëria post-komuniste, e nga Serbia dhe Mali i Zi, jo se jo. Fatkeqësisht, as Republika e Kosovës, nuk ka treguar ndonjë interesim zyrtar për të zbuluar të vërtetën e kësaj masakre, me ndonjë përjashtim të ndonjë deklarate përkujtimore nga udhëheqsit e atij vendi, siç ishin sivjet deklaratat e shkrutëra të presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi dhe të ish-Kryeministrit Ramush Haradinaj. Presidenti Thaçi e kujtojë këtë përvjetor, të dielën që kaloi, me një deklaratë në faqen e tij të internetit me këto fjalë:

“Pas shuarjes së kryengritjes të komandantit Shaban Polluzha, Masakra e Tivarit është ndër krimet më të rënda ndaj shqiptarëve në vitin 1945. Të çarmatosur, të uritur, të etur, mijëra shqiptarë u nisën drejt vdekjes së planifikuar nga kreu ushtarak dhe politik jugosllav. Ky krim u përpoq të minimizohet dhe të heshtet në politikat jugosllave dhe serbe në kontekstin e fitores mbi fashizmin, pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore. Por, pavarësisht ngufatjes së gjatë, shqiptarët kurrë nuk e harruan këtë krim monstruoz, për të cilin askush nga ideatorët dhe ekzekutuesit nuk është vënë para drejtësisë. Masakra e Tivarit hyn në radhën e krimeve kundër njerëzimit, e kryer sot e 75 vjet më parë”.

Ndërsa ish-Kryeministri Ramush Haradinaj e ka cilësuar Masakrën e Tivarit si një ndër faqet më të errëta të historisë së Ballkanit: “Tragjedia e Tivarit, një ngjarje e mohuar nga qeveritë komuniste, është ndër faqet më të errëta të historisë së Ballkanit. Kolonat e të rinjve kosovarë, të mobilizuar për luftë antifashiste, u tradhtuan dhe u vranë si gjatë rrugës, ashtu edhe në Tivar e Dubrovnik, prej fundit të marsit e deri në gjysmën e prillit 1945. Duke kujtuar të gjithë ata që ranë, e që janë mbi 4000, por edhe ata që i shpëtuan ferrit të Tivarit, apeloj që kjo ngjarje të zbardhet sa më shumë nga historia, pa anime politike e ideologjike. Lavdi të rënëve!”

Ajo që nuk mund të mohohet është fakti se ata të shkretë u tradhëtuan dhe ashtu të çarmatosur, si rrjedhim, u vranë dhe u masakruan nga elementët më kriminel të ushtrisë jugosllave dhe të Partisë Komuniste serbo-malazeze, me dijeninë dhe bashkpunimin e shokëve të tyre ideologjikë të Partisë Komuniste shqiptare dhe të regjimit të Enver Hoxhës. Sot, kryesisht, kjo masakër është hedhur në harresë, me ndonjë përjashtim aty këtu, siç janë deklaratat e mësipërme të dy udhëheqësve të Kosovës. Është një gjë shumë e mirë që Thaçi e Haradinaj, të pakën, e kujtojnë maskarën e Tivarit me një deklaratë në faqen e tyre të internetit. Por, fatkeqësisht, edhe në deklaratat e zotërinjve Thaçi dhe Haradinaj vihet re një mungesë sinqeriteti dhe një hesitim për ta quajtuar masakrën, organizatorët e saj serbo-malazezë dhe bashkpuntorët e tyre komunistë shqiptarë, me fjalët që meriton: Masakra e Tivarit ishte një akt kriminal dhe tradhëti kombëtare e bashkrenduar mirë midis komunistëve shqiptarë dhe shokëve të tyre jugosllavë, për të eliminuar çdo rezistencë ndaj regjimeve të tyre komuniste. Se masakrimi i shqiptarëve nga Kosova 75-vjet më parë në Tivar, ishte pjesë e një terrori të organizuar mirë dhe një likuidim i qëllimshëm në masë të shqiptarëve, i përpiluar me kujdes nga autoritetet komuniste jugosllave, të cilat ndër të tjera, donin që me çdo kusht të mos lejonin zbatimin e vendimeve të mbledhjes së Bujanit për vetqeverisjen dhe bashkimin e Kosovës me Shqipëri. Në këtë përpjekje djallëzore, sipas shumë të dhënave zyrtare dhe dëshmitarëve, autoritetet komuniste jugosllave kishin mbështetjen e plotë të Partisë Komuniste Shqiptare, në krye me Enver Hoxhën. Për sllavët, kjo masakër ishte në përputhje të plotë me planet e herëshme afatgjata të serbo-malazezve komunistë për të spastruar etnikisht trojet shqiptare nën ish-Jugosllavinë.

Në kujtim të 75-vjetorit të masakrës së Tivarit, Presidenti Thaçi u shpreh se,“Ky krim u përpoq të minimizohet dhe të heshtet në politikat jugosllave dhe serbe në kontekstin e fitores mbi fashizmin, pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore.” Zoti President, sa për informacion, edhe regjimi komunist në Tiranë si edhe ai komunist në Kosovën nën ish-Jugosllavi, kanë heshtur gjithashtu në lidhje me këtë masakër, sepse ishin vet bashkpuntorë në këtë krim dhe tradhti kombëtare. I takon brezit tënd të politikanëve shqiptarë, në të dy anët e kufirit, që të mos heshtni më, por të ngulni këmbë për zbardhjen e kësaj masakre, të cilën me të drejtë e quani si një krim kundër njerërzimit, në deklaratën tuaj. Një deklaratë e shkurtë në kujtim të këtij përvjetori, të këtij krimi kundër njerëzimit, nuk mjafton, Z. President!

Krimet komuniste, sidomos ato kundër shqiptarëve anë e mbanë trojeve të tyre nga komunistët jugosllavë dhe shqiptarë, përfshirë masakrën e Tivarit, nuk mund të trajtohen më si çështje për të cilat nuk mund të flitet. Historianët të hapin tanimë dosjet dhe arkivat e shteteve përkatëse, për të zbuluar të vërtetën historike, përfshirë edhe përcaktimin se kush ishin përgjegjësit, bashkpuntorët dhe protagonistët kryesorë që dhanë urdhërat dhe ata që kryen këtë krim kundër njerëzimit, duke vrarë mijëra shqiptarë të pafajshëm, vetëm se ishin shqiptarë.

Megjithse historiografia komuniste e kishte shlyer masakrën e Tivarit për pothuaj një gjysëm shekulli nga historia, sikur të mos kishte ndodhur asgjë, ajo është dhe mbetet një ngjarje që nuk mund të harrohet dhe as të zhduket lehtë nga kujtesa historike e kombit shqiptar.Duhet të kërkohet drejtësi dhe përgjëgjësi historike!

75-vjet më vonë, nuk duhet patur frikë nga transparenca dhe as nga zbulimi i së vërtetës mbi krimet komuniste në Ballkan, sidomos krimet kundër shqiptarëve, gjatë dhe pas Luftës së dytë Botërore. Mos zbardhja e kësaj masakre dhe e krimeve të tjera, anë e mbanë trojeve shqiptare, nga regjimet komuniste shqiptare dhe jugosllave do të vazhdojnë të hedhin një hije të zezë mbi ndërgjegjen morale dhe të ardhmen e kombit shqiptar. Zbardhja e së vërtetës mbi Masakrën e Tivarit — për të cilin askush nga ideatorët, ekzekutuesit dhe bashkpuntorët e tyre nuk është vënë para drejtësisë — vetëm do të çojë në përmirësimin e marrëdhënieve, jo vetëm midis shqiptarëve, por edhe midis shteteve të Ballkanit Perëndimor, përfshirë edhe marrëdhëniet e Shqipërisë dhe të Kosovës me Malin e Zi, aty ku është bërë masakra. Zbardhja e Masakrës së Tivarit është një përgjegjësi personale, morale dhe kombëtare për përfaqsuesit e politikës aktuale shqiptare dhe për historianët e mirëfilltë, jo vetëm për për hir të së vërtetës historike, por dhe në shërbim të drejtësisë dhe përgjegjësisë kombëtare.

75 VJET NGA MARRËVESHJA HISTORIKE E MUKJES

August 3, 2018 by dgreca

Nga Dr. Uran Butka/

Në përvjetorin e 75-të të Kuvendit të Mukjes, sapo botova, pas një hulumtimi dhe studimi të gjatë të arkivave shqiptare dhe të huaja, librin “Marrëveshja e Mukjes- shans i bashkimit, peng i tradhtisë”, një marrëveshje kombëtare mes organizatës së Ballit Kombëtar dhe Këshillit të Përgjithshëm NÇ ( 1-3 gusht 1943). Në këtë botim të plotësuar me dokumente të rinj, jepen kushtet historike që imponuan marrëveshjen e Mukjes: Në një kapërcyell kohësh: në prag të kapitullimit të Italisë fashiste dhe të pushtimit gjerman të Shqipërisë;. në një udhëkryq të historisë sonë: në prag të bashkimit kombëtar në luftën kundër okupatorëve, por edhe të ndarjes, të mosmarrëveshjes dhe të konfrontimit të madh brënda vetes; në një dualitet alternativash : nacionaliste apo komuniste, demokratike apo totalitariste, perëndimore apo lindore.

Në vitet e Luftës së Dytë Botërore, sidomos përgjatë vitit 1943, kudo, në çdo familje, fshat, qytet e krahinë të vendit, si edhe në diasporë, flitej e shkruhej për nevojën e domosdoshme të bashkimit të të gjithë shqiptarëve për të përballuar kushtet e rënda të pushtimit italjan dhe, veçanërisht, të bashkimit për të përballuar një pushtues tjetër më të egër, i cili kishte bërë daljen dhe goditjen e parë në Borovë, korrik 1943. Pra, në prag të mbledhjes së Mukjes, bashkimi ishte një kërkesë mbarëkombëtare, një imperativ i kohës.Mirëpo, ndarja e madhe në dy grupime antagoniste të rezistences shqiptare, ku përfshihej gati i gjithë populli, e kishte brenda mundësinë e bashkimit të përshpejtë, sidomos përballë pushtuesve nazifashistë, por e kishte brënda edhe rrezikun e konfliktit, sidomos përballë presionit sllavo–komunist; i kishte premisat objektive edhe për bashkëpunim, por edhe konfrontim midis tyre për pushtet, gjë që mund të sillte luftë civile. Përballë këtij rreziku të dyfishtë, e vetmja zgjidhje pozitive e shpëtimtare për Shqipërinë ishte bashkëpunimi midis dy grupimeve më të mëdha politike e ushtarake në luftë kundër armiqve të përbashkët të Shqipërisë, por edhe më tej.

Këtë e realizoi Kuvendi i Mukjes.

Ndryshimi i Marrëveshjes së Mukjes nga marrëveshjet e mëparshme të shqiptarëve, qëndron në faktin se ato ishin përgjithësisht të njëzëshme, ndërsa Mukja bashkoi për interesa madhore dy krahët më ekstremë, madje armiqësorë, të mendësisë dhe të politikës shqiptare: Organizatën nacionaliste të Ballit Kombëtar dhe Lëvizjen Nacionalçlirimtare të udhëhequr nga PKSH.

Ndryshimi tjetër është, që marrëveshja e Mukjes u imponua nga poshtë-lart, nga nevoja e kërkesa e vetë popullit për bashkim e luftë të përbashkët, gati në gjithë krahinat e Shqipërisë.

A mund të bashkoheshin dy të kundërtat, kur ishte në lojë interesi kombëtar?

Po.

Së pari , sepse në këtë moment kritik bashkëpunimin e kërkonin të gjithë shqiptarët e ndershëm e patriotë. Bashkimi ishte bërë nevojë e vullnet i një kombi. Në mos në Mukje, diku tjetër do të kryhej ky akt madhor, i mbarsur në kohë. Duhej një luftë e perbashkët antifashiste dhe jo një luftë e pjesëshme, partiake.

Së dyti, edhe situata ndërkombëtare në verën e vitit 1943 ishte më e favorshme. Koalicioni i madh antifashist po përparonte në luftën kundër nazifashizmit. Misionet aleate britanike kishin ardhur në Shqipëri dhe kishin kontaktuar si me Nacionalçlirimtaren ashtu edhe me Ballin Kombëtar, kërkonin bashkëpunimin mes tyre në luftë kundër ushtrive të Boshtit dhe e mbështetnin atë.

Së treti, sepse të dy grupimet kryesore të rezistencës antifashiste: organizata e Ballit Kombëtar dhe Keshilli I Pergjithshem NÇ, e konsideronin okupatorin si armik, shkelës së sovranitetit dhe të pavarësisë së Shqipërisë dhe si i tillë ai duhej luftuar.

Së katerti, deri në Mukje grupimet kryesore politike ende e konsideronin njëri tjetrin si kundërshtarë politikë, por jo si armiq. Fakti që gjatë vitit 1943, ishin nënshkruar e arritur mjaft marrëveshje lokale dhe kërkohej me insistim nga populli dhe nga përfaqësuesit e të dy organizatave në bazë që ky mirëkuptim të vendosej edhe në qëndër, fakti që deri në gusht të vitit 1943, çetat nacionaliste dhe ato partizane në përgjithësi nuk erdhën në përpjekje të armatosur midis tyre, madje zhvilluan mjaft beteja të përbashkëta sin ë Gjorm, Pocestë, Reç etj, vërteton frymën egistuese të mirëkuptimit e jo të konfrontimit mes shqiptarëve.

Së pesti, sepse zgjidhja e çështjes sonë kombëtare, doli si problem jetësor i kombit shqiptar, sidomos gjatë Luftës së Dytë, kur ishte bërë de fakto bashkimi i një pjese të mirë të trevave të Shqipërisë Verilindore me shtetin amë. Kërkesa për vetvendosjen e popullit të Kosovës sipas parimit të Kartës së Atlantiut, u bë shprehje e vullnetit gjithë kombëtar, gjë që impononte e kapërcente edhe mospajtimet politike të grupeve kryesore të rezistencës .Edhe përfaqësuesit e Këshillit të Përgjithshëm Nçl. në Mukje, megjithëse nuk e kishin në programin e tyre Shqipërinë etnike për arsyet që tashmë dihen, nuk dolën kundër dëshirës e vullnetit gjithëshqiptar për një Shqipëri të bashkuar etnike dhe, më në fund e pranuan këtë opcion. Në një letër të Miladin Popoviçit drejtuar Titos, në prag të Konferencës së Mukjes shkruhet ndër të tjera: ”E tanë Shqipënia asht e okupueme prej këtij problemi”.Për këto arsye, marrëveshja e bashkëpunimi gjithëshqiptar ishin plotësisht të mundshme.Mukja po trokiste në dyert e historisë shqiptare, se e kërkonte koha.U bënë mjaft takime e konsultime paraprake ndërmjet eksponentëve kryesorë të të dy organizatave, por elementët kryesorë bashkues ishin Abaz Kupi nga Nacionalçlirimtarja dhe Ihsan Toptani nga nacionalistët.

Dokumenti më i rëndësishëm në rrugën drejt Mukjes ishte, pa dyshim, ai i datës 18 Korrik 1943, një mesazh i Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar drejtuar Organizatës së Ballit Kombëtar, hartuar dhe firmosur nga Y .Dishnica, M.Gjinishi, A .Kupi dhe M.Peza, që shpreh parimet kryesore të Lëvizjes Nacionalçlirimtae mbi të cilat u arrit edhe mirëkuptimi. Ky dokument i rëndësishëm nuk është botuar më parë dhe është heshtur qëllimisht, sepse këto parime demokratike, si: lufta antifashiste ku të marrin pjesë gjithë atdhetarët pa dallim feje, krahine dhe ideje; moscënimi i pronës dhe i inisiativës private, zgjedhje të lira e demokratike pas shporrjes së pushtuesve, u shmangën më vonë.Sipas procesverbalit të mbledhjes së Mukjes, të dyja organizatat u përfaqësuan nga këta. delegatë:

Delegacioni Delegacioni

i Ballit Kombëtar i Këshillit të Përgjithshëm NÇ

1 .Z Av.Hasan Dosti 1. Major Abaz Kupi

Z.Mid’hat Frashëri 2. N/Kolonel Jahja çaçi

3 .Av.Thoma Orollogai 3. Kom.Myslim Peza

Av.Skënder Muço 4.Dr.Ymer Dishnica

5 Komandant Hysni Lepenica 5.Z.Mustafa Gjinishi

Prof.Isuf Luzaj 6.Dr.Omer Nishani
Komandant Kadri Cakrani 7.Dr.Sulo Bogdo
Major Rauf Fratari 8.Z.Stefan Plumbi

9 .Prof.Nexhat Peshkëpia 9.Z.Shefqet Beja

10.Av.Halil Mëniku 10.Z.Medar Shtylla

11.Kom.Ismail Petrela 11.Z.Haki Stërmilli

12.Prof.Vasil Andoni 12.Gogo Nushi

Kryetarë delegacionesh ishin Mid’hat Frashëri dhe Ymer Dishnica. Kryetar i punimeve të Kuvendit u zgjodh me propozim të Nacionalçirimtares, Thoma Orollogai, delegate i Ballit Kombëtar, ndërsa sekretar Mustafa Gjinishi i Nacionalçlirimtares.Pas një debate prej tri ditësh, u arrit marrëveshja. Pika e parë e saj ishte krijimi i Komitetit “Për shpëtimin e Shqipërisë”. Atributet e tij të rëndësishme, flasin për një zgjidhje të re politike, për një përgjegjësi, pjekuri dhe angazhim të madh kombëtar të forcave politike kryesore në Shqipëri. Ky ishte forumi i parë pluralist në Shqipëri, si forma më demokratike e qeverisjes së botës së qytetëruar. Kjo mënyrë organizimi do të shtrihej edhe ne gjithë strukturat e bazës dhe do të unifikonte drejtimin, do të shmangte anësinë partiake, do të eliminonte përçarjen e antagonizmin, do të mënjanonte rrezikun e luftës civile, do të bashkonte në një front të përbashkët të gjithë shqiptarët pavarësisht nga bindjet politike, nga përkatësia partiake, fetare, krahinore, në luftë të përbashkët kundër okupatorëve dhe do të çelte udhën e demokracisë së vërtetë pluraliste perëndimore.

Në proklamatën e datës 3 gusht 1943, Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë, paraqiti këtë program:

1 .Luftë të përbashkët dhe të menjëhershme përbri Aleatëve të mëdhenj Anglisë, SHBA dhe Bashkimit Sovjetik si edhe të popujve të shtypur kundra pushtuesit barbar, me divizën rilindse “Ja vdekje, ja liri”

2 .Luftë për një Shqipëri të Pavarme, luftë për zbatimin e parimit të njoftun botërisht e të garantuara nga Karta Atlantike të vetëvendosjes së popujve, për një Shqipëri etnike .

3 .Luftë për një Shqipëri të lirë, demokratike e popullore.

Komiteti për shpëtimin e Shqipënisë do të vazhdojë luftën tue udhëhequn popullin shqiptar në rrugën e sakrificës dhe të nderit deri në formimin e një qeverie provizore.

Forma e regjimit do të caktohet prej vetë popullit me anën e një Asamblejeje kushtetuese të zgjedhur me sufrazh universal direkt.”

E veçanta e Kuvendit të Mukjes ishte trajtimi me përparësi dhe kompetencë i çështjes sonë kombëtare në krizë, veçanërisht i Kosovës. Në Mukje u bë përpjekja e parë intitucionale për zgjidhjen e çështjes së Kosovës sipas vullnetit të popullit shqiptar dhe në bazë të parimit universal të vetvendosjes së kombeve.

Mid’hat Frashëri insistoi që çështja e Kosovës detyrimisht të trajtohej e të përcaktohej në këtë kuvend dhe të luftohej për zgjidhjen e saj të drejtë pas luftës, sepse, nëse nuk do të ndodhte kështu, atëherë, as që do të përmendej më çështja kosovare dhe Kosova do të ishte e humbur. Ai parashtroi që zgjidhja e statusit të saj të bëhej mbi të drejtën kombëtare të Shqipërisë etnike dhe mbi parimin e vetëvendosjes së kombeve, të garantuar nga Karta e Atlantikut.

Ky formulim respektonte vullnetin e popullit shqiptar për vetëvendosje dhe përjashtonte ndryshimin e kufijve me dhunë . Ky formulim harmonizohej edhe me politikën e Fuqive të Mëdha Antifashiste që kishin shpallur botërisht se nuk njihnin kufijtë e ndryshuar me dhunë nga pushtuesit nazifashistë, pra ishte njëherësh edhe një pohim edhe një bashkëreshtim në Frontin Antifashist Ndërkombëtar.

Një rol të rëndësishëm në arritjen e konsensusit luajtën sidomos Mid’hat Frashëri, Ymer Dishnica, Omer Nishani, Abaz Kupi, Hasan Dosti, Isuf Luzaj, Rauf Fratari, Mustafa Gjinishi, Hysni Lepenica, Nexhat Peshkëpia e të tjerë.

Vendimet e Konferencës së Mukjes ishin të qenësishme, jo vetëm për momentin historik, por edhe për ardhmërinë e Shqipërisë e të kombit shqiptar, sepse ato konfirmonin bashkimin dhe jo ndarjen, siguronin luftë të përbashkët kundër çdo okupatori, për një Shqipëri të lirë e të pavarur, mundësonin në të ardhmen një Shqipëri demokratike dhe rreshtimin përbri Aleatëve të mëdhenj Antifashistë, por edhe përcaktonin rrugën më të drejtë për zgjidhjen e çështjes sonë kombëtare.

Ky program i përbashkët u arrit, pasi të dyja përfaqësitë u treguan tolerante dhe i bënë lëshime njëra tjetrës. Në këtë pikë, Mukja është edhe shëmbull i mendimit e i veprimit demokratik si pjesëmarrje, bisedim konstruktiv e tolerancë të admirueshme, një kompromis e një zotim i përbashkët. Është një model i dialogut kombëtar, i debatit dhe i mirëkuptimit. Aleanca që u arrit në Mukje, premtonte se edhe në të ardhmen forcat poltike shqiptare do të merreshin vesh midis tyre për çështjet themelore.

Menjëherë pas Konferencës së Mukjes, Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë, organizoi në datën 4 dhe 5 gusht 1943 një betejë të përbashkët në afërsi të Qafë Shtamës kundër ushtrisë italiane, që marshonte për në Mat.

PROKLAMATË

“Çetat vullnetare partizane të Ushtrisë NÇ dhe çetat e Ballit Kombëtar nën komandën e majorit Abaz Kupi më datën 4 të gushtit 1943, në orën 10.00, mbasi muarën, vesh se ushtria italiane shkonte për në Mat, u nisën për t’i prerë rrugën në të gdhirë. Kur çetat mbërritën në këtë vend, ushtria armike, mbasi dogji disa shtëpi që ndodheshin afër rrugës si dhe komunën dhe zyrën e botores, kaloi dhe po i afrohej Qafë-Shtamës. Mbasi çetat nuk mund të arrinin në kohë, në ato pozita ku do t’i pritnin, u detyruan të ecnin gjithë natën dhe si kaluan malin e Liqenit, i dolën përpara në kufirin e Matit, dy km afër Qafë-Shtamës.

Plot në orën 7.10 të ditës së nesërme, ushtria italiane e përbërë prej 750 vetave, mbërriti në vendin e pritjes e përnjëherësh filloi luftimi, i cili zgjati 3 orë rresht dhe mbaroi me shpartallimin e plotë të ushtrisë armike.

Humbjet e armikut janë: 150 të vrarë, 40 të plagosur, 7 robër. Në mes të të vrarëve italianë është edhe oficeri kolonel A.P.Scarpa, të cilit i është gjetur në xhep një medalje të fituar kur ka hyrë në tokën shqiptare ditën e 7 prillit 1939. Është kapur një materjal kolosal. Të numuruar deri tani janë: një mortajë e rëndë me gjithë municione, 6 mitroloza të rëndë komplet me municione, 10 mitralozë të lehtë dhe mjaft municione për to,160 armë lufte, 7 radio fushore marrëse-dhënëse, 5 kuaj. Gjithashtu janë marrë revolverë, materjal sanitar, batanije e materjale të tjera të ndryshme .

Humbjet tona janë një i vrarë dhe dy të plagosur.”

Komiteti për shpëtimin e shqipërisë (AQSH, f.270, d.5, v.1943)

Kjo luftë, dy ditë pas Mbledhjes së Mukjes, tregoi se kjo nuk ishte një shprehje historike, por një realitet, nuk ishte vetëm një marrëveshje në letër, por edhe një marrëveshje konkrete për bashkëpunim në luftë, nuk ishte një tradhti që, sipas E.Hoxhës – binte ndesh me interesat e Luftës antifashiste, ”por ishte një lidhje bese në dobi të luftës çlirimtare dhe të çështjes kombëtare, nuk ishte një gjë “formale “ e një “grackë “ – siç thoshte E.Hoxha, po një vendim e një veprim i vullnetit të një populli; ishte, në fund të fundit, një ndërgjegje e kthyer në lëvizje e forcave partizane dhe atyre nacionaliste, që luftuan së bashku si shqiptarë e si vëllezër kundër okupatorëve, nën drejtimin e Komitetit Provizor për Shpëtimin e Shqipërisë.

Enver Hoxha, nën presionin e emisarëve të PKJ në Shqipëri, prishi dhe shkeli në mënyrë të njëanshme dhe arbitrare Marrëveshjen e Mukjes.

Marrëveshja e Mukjes prekte sidomos interesat dhe synimet e qarqeve shoviniste serbomëdha që sundonin në PKJ, të cilat kërkonin përjetësimin e pushtimit serb të Kosovës e të viseve të tjera shqiptare, si edhe nënshtrmin e plotë të Shqipërisë ndaj Jugosllavisë. Prandaj edhe prishja e njëanshme e Marrëveshjes së Mukjes ishte kryesisht rezultat i ndërhyrjes jugosllave , të cilës nuk i interesonte kurrsesi marrja dhe plotësimi i atyre vendimeve. Reagimi i shpejtë e i vendosur i kolonit malazes në Kosovë, M.Popoviçit, ishte i kuptueshëm. Kur aktet e marrëveshjes së Mukjes iu dorëzuan “mentarit” të Enverit, ai i tërbuar i grisi ato, i bëri copë-copë dhe ia hodhi në surrat Enver Hoxhës.

Kjo ndërhyrje brutale e Partisë Komuniste Jugosllave në punët tona të brëndshme vërtetohet edhe nga një letër që udheheqësi real i PKSH, M.Popoviçi, i dërgoi Titos: “Kemi ndikuar në PKSH dhe në LNçl që gjithsesi të prishim Marrëveshjen e Mukjes “.

“Traktati i Konferencës së Mukjes shkaktoi një turbullimë të madhe, – shkruante Dushan Mugosha. – Organizata e Partisë në Vlorë, nën direktivën time, shkroi traktatin dhe ua drejtoi të gjitha njësive të Ballit Kombëtar ku thuhej shkurt e qartë: kush nuk dëshiron me ne, është kundra nesh …Bash në këtë situatë, pa pritë, vjen Trakti nga Konferenca e Mukjes me nënshkrimin e Y.Dishnicës …Asht e nevojshme me pyet KQ se mos rastësisht Proklamata e Konferencës në Mukje asht falsifikim “

E.Hoxha, nën diktatin e M.Popoviçit dhe Dushan Mugoshes, me të cilët ishte në Vithkuq, pa përfillur Këshillin e Përgjithshëm Nacionalçlirimtar, i cili kishte nënshkruar me B.Kombëtar Marrëveshjen e Mukjes, pra, pa mbledhur dhe pa marrë mendimin e Këshillit të Përgjithshëm Nçl, më datën 8 gusht 1943, si një partiak u dërgoi një letër –qarkore shokëve të partisë së Vlorës, Gjirokastrës etj: ”Lajmëroheni se ju është dërguar nga Tirana një trakt për t’u shpërndarë, i firmosur prej Komitetit për Shpëtimin e Shqipërisë, ku flitet për bashkimin e plotë të arritur në mes të KNÇL dhe Ballit Kombëtar. Ky trakt është në kundërshtim me vijën nacionalçlirimtare dhe disaprovohet nga KQ i Partisë. Prandaj, në rast se nuk i keni shpërndarë, çirrini dhe të mos flitet më për të “

Shkak tjetër kryesor për prishjen e njëanshme të Marrëveshjs së Mukjes ishte çështja e pushtetit. Synimi i pushtetit është një akt normal në çdo kohë, por vendimi i PKSH për ta marrë pushtetin me dhunë e me gjak, duke shkelur edhe vendimin e Mukjes se çështja e pushtetit do të zgjidhej pas luftës me zgjedhje demokratike. Kjo solli edhe luftën civile në Shqipëri, pasoja më tragjike e prishjes së Marrëvshjes së Mukjes.

Udhëheqësia doktrinore e PKSH, dënoi Marreveshjen e Mukjes në Konferencën e dytë të Labinotit, 4-9 shtator 1943, ku përveç M. Popoviçit dhe D. Mugoshës, merrte pjesë edhe Bllazho Jovanoviç, i dërgar i posaçëm i PKJ, i cili luajti një rol të madh si i dërguari i Titos në konferencë, për të hedhur poshtë marrëveshjen e Mukjes, për të dënuar protagonistët e saj, por edhe për te marrë vendimin e mesymjes ushtarake mbi Ballin Kombetar dhe nacionalistët e tjerë antifashistë, si Muharrem Bajraktari, Gani Kryeziu etj. Konferenca e Labinotit dënoi për tradhëti delegatët e saj në Kuvendin e Mukjes, edhe pse i kishte autorizuar për marrëveshje. Mustafa Gjinishi u dënua me vdekje dhe u vra në vitin 1944 në një pritë të organizuar nga E.Hoxha, Ymer Dishnica, një nga protagonistët e shquar të Marrëveshjes së Mukjes, u dënua me burg dhe mandej me internim, po ashtu edhe disa nga delegatët e tjerë të Nacionalçlirimtares. Gjithashtu i quajti tradhtarë e kolaboracionistë delegatët e Ballit Kombëtar, me të cilët lidhi marrëveshje bashkëpunimi pak ditë më parë. Madje, nisi gjuetinë e shtrigave për asgjësimin e tyre.

Pasojat e prishjes së Marrëveshjes së Mukjes dhe të Luftës Civile vazhduan për gjysëm shekulli komunizëm, por ndjehen e dhe sot, në ndarjen dhe politikën e sotme konfliktuale, në urrejtjen dhe armiqësinë, mungesën e kompromisit e të bashkëpunimit për interesat e popullit dhe ato kombëtare.

Mukja është një çështje kyç në historinë moderne, por dhe nje çelës për të hyrë brenda saj, për të ndriçuar e shpjeguar fenomenet e ngjarjet më të rëndësishme të Luftës së Dytë Botërore dhe të gjithë periudhës gjysmëshekullore që pasoi, është një mësim për të gjithë ata që duan të mësojnë nga historia, një mesazh i nevojshëm për sot dhe për të ardhmen.

FUNDI I NJE ERE

December 16, 2017 by dgreca

– Në kujtim të 75 vjetorit të vdekjes së Faik Konicës –

Nga Agron Alibali*/

Si meteori që shkëputet nga qielli një mbrëmje gushti, ashtu do të këputej në mes edhe jeta e Faik Konicës atë mëngjez të ftohtë të 15 dhjetorit 1942. Pikërisht 75 vjet më parë, do të ndërronte jetë në kryeqytetin amerikan ish-diplomati i shquar i Mbretërisë Shqiptare në SHBA.

Puna intensive kërkimore në Arkivën e Ministrisë së Punëve të Jashtme Italiane, në Arkivën Kombëtare [NARA] në SHBA, si dhe në arkiva universitare etj, mundësoi shpalosjen në përmasa të plota të veprimtarisë patriotike, diplomatike e studimore të Faik Konicës.

I lindur në qytezën piktoreske malore të Konicës 66 vjet më parë, jeta e Faikut ishte në vetvete pasqyrë e historisë së kombit të vet, duke përmbledhur përmes një simbioze të rrallë të bukurën me tragjiken.

“Unë jam themeluesi i lëvizjes kombëtare në Shqipëri, si dhe shkrimtari më i njohur në gjuhën shqipe”, do të shprehej Konica për vetveten në vitin 1934. Penda e magjishme e Konicës tek revista “Albania”, ngjallja e ndjenjës kombëtare në kolonitë shqiptare në Europë dhe Amerikë, themelimi i Federatës pan-shqiptare Vatra, ishin të gjitha disa nga copëzat e asaj lufte vigane e fisnike për shpëtimin e Shqipërisë. Po ashtu, botëkuptimi kushtetues i Konicës, i shprehur përmes dhjetëra shkrimesh, ndihmoi njëfarësoji në ngrehinën juridike të vendit. Mirëpo gjithshka u rrëzua me 7 prilli 1939. Mbarimi i asaj dite të zezë hapi për Konicën dhe gjithë shqiptarët patriotë “faqen e tragjedisë së madhe”…

Rrethanat e koklavitura të Luftës II Botërore bënë që Shqipërisë së pushtuar t’i mungonte përfaqësimi legjitim ndërkombëtar. Si dikur, në vitin 1919, kjo mangësi çuditërisht rivinte në rrezik integritetin territorial të vendit. Disa deklarata të Aleatëve të Mëdhenj përcillnin mbështetje ndërkombëtare, por nuk ishin të mjaftueshme. Lëvizja guerrilase brenda vendit ishte ende në embrion. Një lëvizje tjetër e jashtme për “Bashkimin e Shenjtë”, ku u përfshinë Mbreti Zog, Fan Noli dhe Konica, synonte t’i jepte vendit udhëheqjen e bashkuar që do ta përfaqësonte atë denjësisht në Kombet e Bashkuara. Një kabinet i ngushtë qeveritar, me atributet e një qeveria në mërgim u mendua të ngrihej në Londër. Në mungesë të një përfaqësimi zyrtar në nivel diplomatik, Mbreti Zog ishte përgatitur ta emëronte Konicën sërish në Washington, por kësaj rradhe si përfaqësues të tij personal.

Mirëpo pikërisht në këto momente kosa e pamëshirshme e vdekjes mori me vete Faik Konicën.

E udhëhequr nga Noli dhe me kontribute nga kolonitë shqiptare në mbarë Amerikën, Federata Vatra u kujdes për pasjetën e Faikut, i cili në Amerikë nuk kishte të afërm. Vatra mori përsipër borxhet, përgatiti funeralin, si dhe ruajti librat e tij të çmuara në pritje të mbarimit të Luftës, kur do t’i besoheshin Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, sipas amanetit të shenjtë të Konicës.

Dihet se në jetë Konica pati shumë miq dhe armiq. Një ndër miqtë më të ngushtë e të fismë të tij ishte Prof. Norbert Jokl, albanologu, gjuhëtari dhe juristi i shquar hebre. Sëbashku me Nolin, Konica u mundua qysh me 1938 t’i shpëtonte jetën Joklit, duke u interesuar për nguljen e tij në Shqipëri. Konica nuk e mësoi kurrë se në maj 1942, vetë Jokli kishte humbur jetën tragjikisht në kampet e shfarosjes naziste. Dy korifenjtë e padiskutueshëm të studimeve albanologjike, Jokli me Konicën, nuk lanë pasuri, përveç bibliotekave të tyre të jashtëzakonshme, që në njëfarë kuptimi pasqyronin shpirtin e tyre kurioz, shtegtar e ndriçimtar. Çuditërisht, dy miqtë e ngushtë u bashkuan edhe në dëshirën e fundit, që pasuria e tyre e vetme dhe e çmuar librare pas vdekjes t’i dhurohej Shqipërisë.

Largimi i papritur i Konicës nga jeta tronditi gjithë koloninë e gjerë shqiptare në SHBA, si dhe miqtë e dashamirët e tij në Europë e në mbarë botën. Lajmi u përhap edhe në Shqipëri, por në kushtet e pushtimit, humbja kaloi në heshtje. Shqiptarët e kishin të qartë se, pavarësisht nga “dritëhijet” e njohura të Konicës, ata sapo kishin humbur një prej mëndjeve më të ndriçme dhe pendat më të mprehta të kombit.

Epitafi në varrezat Forest Hill në Boston nuk dallon shumë nga vlerësimi që Konica kishte shprehur për veten tek Akademia Diplomatike Ndërkombëtare në Paris. Shkruhet aty: FAIK KONITZA, 15 Mars 1876 – 15 Dhjetor 1942, KAMPION PËR JETË I PAVARËSISË SË SHQIPËRISË, MINISTËR I SHQIPËRISË NË SHTETET E BASHKUARA, 1926 – 1939.

Kurse ëndrrat e gjalla të Konicës për të arritur diçka në këtë botë i përcjell mjeshtërisht soneti i tij i famshëm, Vaj për një vashëz të vdekur, një nga më të ndjerët e shkruar prej tij në gjuhën angleze. Aty Faiku i përgjërohet dashurisë së vet më të madhe në jetë, një dashurie tragjike, thellësisht koniciane, që mbeti e mistershme dhe, me gjasë, jo e përmbushur…

“Sytë e saj të mëdhenj, të përhimë, tash e kanë humbë fuqinë dhe dritën.

Leshrat e saj të verdha e të hinjta, figura e hajthme, trupi i zhdërvjellët,

tash nuk janë veç një pirg i praruar pluhuri.

“E pra, në qetësinë e kullës time prej fildishi

kujtimet shpërhapin një rreze të ëmbël

Kundërmimin e hollë të një – tashmë të varrosure – ëndërr”.

Ndarja nga jeta e Konicës ishte, pa fjalë, fundi i një ere.

*Agron Alibali

Autor i librit “Faik Konica – Dritëhijet e një Diplomati”.

Zëri i Amerikës mbush 75 vjet

February 1, 2017 by dgreca

Afro shtatë javë pasi Shtetet e Bashkuara u përfshinë në Luftën e Dytë Botërore, një njoftim i shkurtër radiofonik u transmetua në Gjermani nga një studio në Nju Jork. Ishte data 1 shkurt 1942 që ka hyrë në histori si dita e lindjes së Zërit të Amerikës. Gjermanishtja ishte gjuha e parë, por në përfundim të lufës, emisionet transmetoheshin në 40 gjuhë të ndryshme.

Sot Zëri i Amerikës është i pranishëm në çdo kontinent me mbi 40 gjuhë, duke përcjellë përmes çdo platforme ekzistuese lajme e informacion neutral, objektiv dhe të pavarur.Zëri i Amerikës e hapi transmetimin e parë me tingujt e këngës “Himni i Betejës për Republikën”, më pas u dëgjua zëri i prezantuesit William Harlan Hale: “Ne ju sjellim Zërat e Amerikës. Sot dhe në transmetime të përditshme në vijim, do t’ju flasim për Amerikën dhe luftën. Lajmi mund të jetë i mirë. Lajmi mund të jetë i keq. Ne do të tregojmë të vërtetën”.

Me këtë moto filloi 75 vjet më parë Zëri i Amerikës, që sot vazhdon të transmetojë nga redaksia qendrore në mbi 40 gjuhë në të gjithë botën:

“Zëri i Amerikës vazhdon të transmetojë në valët e radios; ne transmetojmë në televizion. Zëri i Amerikës transmeton përmes internetit, celularëve, dhe nëse do të shpiken forma të reja transmetimi, ne do të jemi të pranishëm. Misioni ynë është fare i thjeshtë: Atyre që nuk kanë qasje ne u ofrojmë informacion e lajme neutrale, të drejta, objektive dhe të pavarura,” shprehet në mesazhin e saj të urimit drejtorja e Zërit të Amerikës, Amanda Bennett.

Lajme që rrëfejnë historinë e Amerikës, me të gjithë ngjyrat dhe dimensionet e saj. Jo vetëm politikat, ligjet, zgjedhjet e dinamikat e Uashingtonit, por çdo element të shoqërisë amerikane. Që nga shpirti sipërmarrës i epiqendrës së teknologjisë dixhitale në Silicon Vallery, në universitetet e mrekullueshme, e deri tek shpikjet e përparimet në mjekësi. Por historia e Amerikës përfshin edhe historinë e diasporave, e njerëzve që kanë ardhur në Amerikë nga e gjithë bota.

“Unë e fillova karrierën në gazetari mbi 50 vjet më parë. Sot këtu tek Zëri i Amerikës kujtoj përse u bëra gazetare. Është një privilegj i veçantë të punosh me këta profesionistë të mrekullueshëm që rrëfejnë historinë e Amerikës dhe përcjellin në të gjithë botën lajme e informacion neutral. Është kënaqësi e madhe për mua të jem pjesë e Zërit të Amerikës në këtë 75 vjetor,” thotë drejtoresha Bennett.

Në këtë përvjetor, ashtu si në transmetimin e parë në vitin 1942, Zëri i Amerikës i përmbahet të njëjtit mision për të përcjellë informacion objektiv, neutral e të pavarur audiencës që tashmë ka arritur në mbi 236 milionë vetë në mbarë botën.