Abdurahim Ashiku – Dielli

100 VJETORI I LANË – LURËS DO TË ISHTE REPORTAZHI MË I DASHUR I JETËS SIME

October 9, 2021 by s p

Jam atje, me mend e me shpirt, por pa penë e fotoaparat në dorë…Shënime në një ditë të mbushur si asnjëherë me histori Dibre, në një bisedë me Dr. Prof. Adem Bungurin dhe nismëtarë të një ngjarje që u ndez për të mos u shuar kurrë

Nga Abdurahim Ashiku, gazetar

Nuk i kam bërë ndonjë portret pune Adem Bungurit, as e kam marrë në ndonjë intervistë sa kohë punoja gazetar profesionist; në ATSH, shtypin qendror e atë vendor. Më ngelet merak ashtu siç edhe për shumë figura që në këtë kohë, janë nga mëngjesi në mëngjes në Dibër, flenë me Të, zgjohen me Të, përgjërohen për Të…Na lidhi nyje mbrojtja e Dibrës nga synimi i pushtetarëve të djathtë e të majtë për ta mbytur e për të mbushur xhepat nga ajo që tashmë nuk është një toponim fshati por toponim që e njeh edhe Amerika, Kina, bota… nga SKAVICA…Ai prej Greve, larg nga bregu i Hurdhës, në ballkon të pamjes. As toka, as varre, as kujtime…i mbyten.Megjithatë ai i thotë JO SKAVICËS!, me kompetencat e një shkencëtari, një arkeologu të elitës shqiptare që nuk donë që vlerat historike të saj të mbyten e kjo trevë të mos i flasë historisë shqiptare thellësisë së shekujve.Dhe i ka radhitur të gjitha vlerat arkeologjike që mbyten, vlera që deri më sot nuk kanë parë kazmën e arkeologut, nuk kanë parë ekspedita kërkimore, kanë mbetur larg vëmendjes shtetërore dhe shkencore…Unë jam prej Zdojani. Hurdha e Skavicës më vjen nja pesëdhjetë pashë poshtë trojeve të babait tim. Po të kisha jetë do të ngreja një shtëpi në krye të kodrës, ballkon natyror i pamjes me Drinin gjarpërues brigjeve të Mollës së Luznisë e Muhurrit, tokave të begata të Çapit të Brezhdanit. Hurdha e Skavicës nuk më mbyt as troje, as tokë, as varre të të parëve të mi. Mbyt luginën e Drinit të Zi, luginën më pjellore të maleve të vendit, luginën ku u derdh gjak i kuq dibran në betejat e mëdha kundër pashallarëve më të mëdhenj otomanë, betejat kundër serbit i etur për ta sllavizuar Dibrën e më tej për ta prerë e tërheqë pas vetes për “kullani”.Nuk e dua Dibrën të mbytur për asnjë lloj arsyeje, ASNJË LLOJ… Edhe pse e di se zjarri, uji dhe shteti, të djegin, të mbysin pa exhel…Këtu jemi bashkuar tashmë prej disa vitesh me Adem Bungurin, profesor e doktor i shkencave. Dhe nuk tërhiqemi. Këtë e bëjmë publike edhe përballë, “patronazhistëve”, siç i quan Ademi, soj i ri piavicash që po mbushin xhepat e forcojnë këmbët e karrigeve ku janë ulur…Na bashkoi këto dy vjet, një elitë nga historia shqiptare, historia e asaj që quhet “Beteja e Lanë-Lurës”, betejë që deri në vitin 1990 kishte ngelë në kujtesë me një lapidar të vogël në një shkëmb në krye të fushës së Lanë-Lurës e që dikush, dikujt që në këtë kapërcyell “demokracie”, i interesoi që ta shkulë, ta copëtojë, mos i lejë as nam dhe as nishan. Unë atëherë shkrova diçka, bëra protestën time qytetare shqiptare, protestën tim si dibran.Për 29 vjet për të nuk u kujtua kush, nuk u shkrua as edhe një rresht në përvjetorë të zakonshëm e “rrumbullak”.E zgjova 28 vjet më vonë. Xheloz për 100 vjetorin e Luftës së Vlorës, festuar me madhështi në 100 vjetorin e hedhjes së italianit në det, hedhje me “pushkën” mbarë shqiptare. Kërkova thjesht që 100 vjetori i betejës së Lanës së Lurës të festohej me të njëjtin seriozitet shkencor e veprimtari publike zyrtare sa dhe si i Vlorës…Çuditërisht u hesht. Në programin e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (shih portalin) nuk figuron as si emër kjo ngjarje e jo më me veprimtari shkencore, me nxjerrjen në pah të figurave qendrore të kësaj beteje e të emrave të atyre që dhanë jetën si të kishin le.Mu bashkua Adem Bunguri nëpërmjet komunikimeve në email e në një takim të ngushtë në Golem në gusht 2021, një mbështetje që më ngrohu e mbushi shishen që boja të mos i mungonte penës sime.Mu bashkua edhe Dr. Mustafa Tota. Erdhi në korrik 2021 në Golem dhe biseduam gjatë. Kishte bërë hapa të mëdhenj që beteja e Lanë Lurës dhe vendimi i Këshillit të Kombeve për vendosjen përfundimtare të kufijve të Shqipërisë të ngjitej në një veprimtari të gjerë shkencore në Akademinë e Shkencave, në veprimtari zyrtare shtetërore në Peshkopi e në Lanë Lurë.Nga informacionet që kam marrë jam i gëzuar, gëzim që ndër të tjera ma sjell Prof. Dr. Adem Bunguri çdo ditë.Kam marrë prej tij sot një ftesë, një mundësi që të jem pjesë e tubimeve shkencore e historike, të kem një vend në sallë, të jem në një rreshtim në Lanë-Lurë…Do të desha të jem atje, në salla, rrugëve të vendlindjes, maleve të Dibrës.Do të desha sepse për mua do të ishte reportazhi i jetës sime. Nuk më vjen më.Me dhimbje nuk mund ti përgjigjem pozitivisht ftesës.Arsyen e keni në letërkëmbimin sot me legjendën e mbrojtjes së Dibrës në ditët tona, Prof. Dr. Adem Bungurit… Jam atje, me mend e me shpirt, por pa penë e fotoaparat në dorë…Athinë, 9 tetor 2021I DASHUR DURO,Të falënderoj shumë për emalin dhe mesazhet. Unë do të kisha dashur të jesh i pranishëm në këtë aktivitet të rëndësishëm dhe të thoni fjalën tuaj si publicist i shquar në këtë 100 vjetor të rëndësishëm të luftës kundër pushtimit serb në Peshkopi (25-26 tetor) dhe Tiranë (6-8 dhjetor). Unë besoj se prania juaj në Konferencën e Peshkopisë, do ti bënte nder kësaj konference, pjesëmarrësve dibranë dhe historisë së Dibrës.Meqë unë jam në komisionin organizues, besoj se në pikëpamje organizative, kjo gjë mund të realizohet, të paktën për në Peshkopi dhe Lan Lurë. Prandaj mund të më shkruani për sasinë e nevojshme të kostos së shpenzimeve të udhëtimit dhe akomodimit tuaj për Peshkopi, që unë të di sasinë që duhet të planifikojmë për këtë gjë.Unë tani po nisem për në Peshkopi, për të ndjekur përgatitjen e konferencës etj.Duke shpresuar të shihemi së shpejti, ju përshëndes dhe ju uroj çdo të mirë,Miqësisht, AdemiTiranë, 9 tetor 2021SHUMË FALEMINDERIT ADEM BUNGURI!E kisha shumë dëshirë të vija, por, me gjithë dashamirësinë tënde që të më “dërgosh kalë” për të ardhur, nga dita e djeshme e kam të vështirë të lëviz nga njëra dhomë në tjetrën e jo më të dal jashtë. Një aksident i vogël në kavilen e këmbës më detyroi që ta ve atë në allçi.Më llogarit sikur jam atje.Në fund të fundit ajo që kam kërkuar para 29 vjetësh dhe para një viti, megjithëse me nxitim, u bë realitet.Po tu dha rasti në fjalën tënde përcillu të pranishmëve respektin tim të lartë.Unë shkrova. Jam i gëzuar që njerëzit lexuan diçka nga brenga ime historike për Dibrën.Më informo për zhvillimin e veprimtarive.Gjitha të mirat!Shpresoj të takohemi vitin e ardhshëm në Golem!Me respektAbdurahim AshikuAthinë, 9 tetor 2021

NË HANJA TË KRETËS PO LUHET NJË DRAMË, MOS PRESIM TË LUHET TRAGJEDI?

February 14, 2018 by dgreca

Në Hanja të Kretës po luhet një dramë, dramë të cilën e ndan në fije të perit një tragjedi. Në amfiteatrin e shfaqjes nuk shohim të jetë ulur as nga institucionet e larta shqiptare e as nga ato greke. Mbase presin të ulen kur drama të kthehet në tragjedi.

1 KRETE Shqip

Në Hanja të Kretës luhet një dramë, një serial tash shtatëmbëdhjetë vjeçar (7 mars 2001) i betejës që gjuha shqipe të jetë legale, gjuhë e miratuar nga të dy qeveritë, gjuhë e ulur në bankat e klasave të shkollave greke e jo podrumeve e kioskave të emigrantëve, gjuhë për diku tek 150 mijë fëmijë të emigrantëve shqiptarë që ulen çdo ditë nga veriu në jug e nga stereja në ishuj në shkollat greke, fëmijë që kanë po aq nevojë sa fëmijët e emigrantëve grekë që e mësojnë gjuhën e nënës së tyre në mënyrë ligjore nga Evropa, në Amerikë, Azi, Afrikë e deri në Australi.

Të mos themi për minoritetin grek në Shqipëri që është në Nen të marrëdhënieve midis dy vendeve e që bëri kuvend edhe në bisedimet e Kretës dhe të Korçës, bisedime që çuditërisht nuk nxorën asnjë zë për mësimin e gjuhës shqipe për fëmijët e emigrantëve, mësim në shkollat greke të paktën të shtunat e të dielat, por edhe si gjuhë e dytë në ciklin e ulët, gjimnaz e lice (!)
Dikush do të komentojë që po kërkoj shumë !
Mbase!
Nuk është hera e parë. Me qindra herë, madje në katër libra kam shkruar…
Gjuhët i bashkojnë njerëzit, kombet, sidomos kur ata janë gjitonë. Historia e marrëdhënieve njerëzore nuk ka ecur kurrë përpara pa njohur fjalën e gjitonit, pa gjuhën për të kërkuar “një dorë kripë”, “një urë zjarri”, “një grusht miell”…
Në Greqi ka tash 17 vjet që gjuha shqipe është e pranishme në të shkuar, lexuar e kënduar nga qindra fëmijë të emigrantëve. Ilegalisht, si në Rilindje kur librat i sillte Dhaskal Todri “nga Alemania”, pa ligje e marrëveshje midis dy shteteve e ministrive, nën trusninë e falangave të errëta turko-greke, asokohe dhe sot, që nuk e deshën dhe nuk e duan gjuhën shqipe në gojën e shqiptarit të rritur dhe atij që rritet.
Ka shumë shembuj por më i freskëti (dhe disa muaj fill mbas “Takimit të Kretës) është ai i Hanjasë.
Në Hanja të Kretës po luhet një dramë, dramë të cilën e ndan në fije të perit një tragjedi. Në amfiteatrin e shfaqjes nuk shohim të jetë ulur as nga institucionet e larta shqiptare e as nga ato greke. Mbase presin të ulen kur drama të kthehet në tragjedi.
E kam përcjellë kronikën e hapjes së kursit për gjuhën shqipe në germë të veprimtarit të shquar të mërgatës shqiptare në Kretë Luan Pacani. Hapjen e kursit, lejen e kryebashkiakut, pjesëmarrjen e diplomatit të Ambasadës Shqiptare në Athinë, pjesëmarrjen e disa përfaqësuesve të tubimeve shqiptare në Greqi…
E kam përcjellë edhe reagimin të nesërmen të ekstremeve greke që i vunë drynin shkollës që fëmijët e mërgimtarëve shqiptarë të mos mësojnë të lexojnë, shkruajnë e të këndojnë në gjuhën e nënës.
Fatkeqësisht mesazhi i shqipes në Hanja të Greqisë nuk ngjiti as në portën e ministrisë së arsimit, as të “Shqipërisë që duam” të kryeministrit Rama, pa le pastaj faqeve të gazetave të shkruara e portaleve shqipshkruese, ku ngjarja duhet të ishte kryelajm.
Drama vazhdon me një përshkrim të freskët po nga Luan Pacani…
“Mbas shumë peripecive, pengesave dhe mbylljes së kursit të gjuhës shqipe në Hanja, të dielën në gjimnazin Elefterios Venizelios rifilluan mësimet, por dhe këtë herë me kundërshtime të ashpra dhe akte vandaliste nga njerëz e grupe që përfaqësojnë të djathtën ekstreme.
Në orët e para të mëngjesit të së dielës në shkollën ku do të zhvillohej kursi i gjuhës shqipe për fëmijët e komunitetit shqiptar u kryen akte vandaliste… Thyerja e portës…
Thyerja e të gjithë xhamave të dritareve dhe të portës qëndrore…
Shkrimi i mureve të ambienteve të brendshme dhe të jashtme…
Derdhja e disa fuçive me vaj të djegur makinash në hyrjen kryesore të shkollës dhe në ambientet e brendshme ku do të zhvillohej mësimi…
Që në orët e paradites u morën të gjitha masat që të riparoheshin dëmet e shkaktuara nga aktet vandaliste të racisteve dhe neonazistëve vendas si në ambientet e brendshme por dhe në ato të jashtme si dhe për larjen e vajrave dhe mbeturinave të ndryshme në hyrje të shkollës e korridoret e saj. Menjëherë mbas këtyre veprimeve pjesa e shëndoshë e shoqërisë vendase, këshilli bashkiak, shoqatat e mësuesve, shoqatat antiraciste të prefekturës, përfaqësues të drejtorisë arsimore erdhën në ambientet e shkollës në përkrahje të komunitetit shqiptar për tu dhënë zemër e solidaritet të plotë në vazhdimin e mësimit të gjuhës mëmë nga fëmijët e emigranteve, por dhe për tu dhënë një shuplakë të fortë atyre që iu fryjnë urave të urrejtjes dhe ndezin racizmin.
Kryetari i komisionit të arsimit e kulturës në Bashkinë e Hanjasë Andonis Vardhaqis deklaroi se të tilla veprime vandaliste me karakter racist e ksenofob, nuk kanë e nuk do kenë asnjë rezultat dhe e vuri theksin se : “mësimi i gjuhës shqipe do të vazhdojë normalisht dhe do ketë mbështetje të fortë, sepse fëmijët e emigranteve kanë çdo të drejtë të ligjshme për të mësuar gjuhen mëmë. Veprime të tilla nuk do ti lejojmë që të na ulin kokën si shoqëri, por përkundrazi do ti luftojmë ashpër dhe do jemi në krah të emigrantëve…”
Në Hanja të Kretës, në kursin për mësimin plotësues të gjuhës shqipe ka 45 nxënës dhe synohet që shpejt numri i tyre të shkojë mbi 100…
Në Hanja të Kretës po luhet një dramë, vijim i dramës tash 17 vjeçare për përhapjen e gjuhës shqipe në veri e jug, në stere dhe ishuj të Greqisë, dramë e cila po qe se shteti shqiptar nuk do të gjej rrugët për ta mbështetur dhe ligjëruar mund të kthehet në tragjedi…
Një tragjedi mbi mësuesit e pa mbrojtur nga ligji, në tragjedi për prindërit dhe fëmijët e tyre që duan ta mbajnë lart fjalën e bukur të nënës, edhe pse larg atdheut.
Heshtja vret…
Mbështetja shëron…

Abdurahim Ashiku

Athinë, 13 shkurt 2018

DIASPORA-“KRUSHQIT” SHKOJNË E VIJNË NGA ROMA NË ATHINË ? !

July 15, 2016 by dgreca

Këto “krushqi” pa “nuse”, pa një “grusht shtetit që s’bëzan” rrezik të kthehen në ekskursione turistike të krerëve të tubimeve!!!/

“Krushq” i quajti në prezantimin e saj zëdhënësja e Federatës së Shoqatave Shqiptare në Greqi Brikena Qama grupin e FNAI – (FederazioneNazionaleDelleAssociazioneAlbanesi in Itali),Federatës Nacionale të Shoqatave Shqiptare në Itali, në takimin e përbashkët në Athinë.
Domethënia lidhej me udhëtimin e një grupi të Federatës së Shoqatave Shqiptare në Greqi në Itali, prezantimet e palëve atje, lidhjen e një marrëveshje bashkëpunimi, koordinimin e zërave për qëndrimet ndaj shteteve ku punojnë e jetojnë dhe shtetit amë, qorr dhe shurdh ndaj mërgatës 1.5 milionëshe të shqiptarëve në Greqi, Itali e më gjerë.
Delegacioni i FNAI përbëhej nga PresidentiNdueLazri, zëvendës presidenti HamidCorogjafi, kryetari i komisionit të përbashkët KlodianCami etj.
Takimi u zhvillua “qendrën kulturore 100 metro katrore në Athinë” në kuadrin e bashkëpunimit të ngushtë midis dy federatave të komunitetit shqiptar në mërgim.
Kronikën e takimit mund ta përmbledhim në prezantimet përkatëse, të miqve nga Italia dhe të anëtarëve të kryesisë së Federatës së Shoqatave Shqiptare në Greqi, të dy të deleguarve, punonjës të Ambasadës Shqiptare në Greqi dhe pjesëmarrësve të tjerë veprimtarë të dalluar të komunitetit shqiptar në Greqi.
Paraqitja me pak fjalë e veprimtarive të Federatës së Shoqatave Shqiptare në Greqi nga ana e kryetarit Etmond Guri në tri ditët në vijim do të shtrihej në njohjen e miqve me tubime shqiptare në Athinë e më gjerë, me njohjen e vendeve historike në kryeqytetin grek, me shkëmbim përvoje dhe me kafe miqësie me njeri tjetrin.
Në takim, në fjalët e zotërinjve Lazri, Corografi dhe Cami nga ana e FNAI-t si dhe të z. Guri dhe pjesëmarrësve të tjerë “çekiçi” ra mbi “gozhdën” e problemeve që lidhen me gjuhën shqipe në mërgim dhe domosdoshmërinë e ngrirjes së Ministrisë së Diasporës, probleme këto që lidhen me të ardhmen e mërgatës shqiptare, asimilimin e saj gjuhësor që në brezin e parë të mërgimtarëve, me jetën kulturore e artistike në rrënjë të vendlindjes dhe anë të tjera që mbajnë gjallë mërgatën shqiptare me vendlindjen e tyre.
“Çekiçi” ra, pa e lëvizur “gozhdën” as edhe një mikron përpara në trupin e e betonuar të shtetit.
Për model diskutuesit, nga të dy krahët, morën organizimin institucional të shtetit më të ri në botë, Kosovës, shtet i cili me vendime kuvendare e trajton mërgatën kosovare si pjesë dhe shtetas kosovarë me të gjitha të drejtat dhe detyrimet kushtetuese. Ministra e Arsimit dhe Teknologjisë e Kosovë ka në organikëne saj një ekip që merret dhe kujdeset për mësuesit dhe nxënësit e mërgimtarëve në Evropë dhe më gjerë, jo thjesht duke dërguar libra mësimorë por edhe si inspektorë dhe ndihmës të mësuesve në organizimin e mësimdhënës, madje duke i ftuar në hapësirën e muajve korrik e gusht për të pushuar në vendlindjen e prindërve dhe gjyshërve të tyre dhe, nëpërmjet veprimtarive të shumta kulturore, sportive etj. edhe për njohjen e Kosovës në hapësirën e gjerë të saj gjeografike e historike në qytete dhe në fshatra.
Një diskutuese, pjesëmarrëse në disa seminare të mësimit plotësues të gjuhës shqipe në diasporë deklaroi se “e vetmja mbështetje për ne është Ministria e Arsimit dhe Teknologjisë dhe Ministria e Diasporës e Kosovës…”, deklaratë e cila u pohua edhe nga Presidenti i Federatës të Shoqatave Shqiptare në Itali NdueLazri.
Një pohim që nuk të bën të tundësh kokën mendueshëm por të ngresh grushtin e protestës.
Shteti shqiptar zhytur në vorbullën e korrupsionit, as është kujtuar (dhe as pritet të kujtohet) për problemet e mërgatës shqiptare që janë të lidhura me mbijetesën e tyre etnike, gjuhësore e kulturore. Detyrimi kushtetues shprehur në nenet 8 dhe 57 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë për mbrojtjen kombëtare të popullit shqiptar që jeton jashtë kufijve të tij, për mbrojtjen e të drejtave të tyre, për zhvillimin e lidhjeve me trashëgiminë kulturore dhe për të drejtën për arsimim në gjuhën e nënës, është i vdekur dhe i pakallur, i shkruar dhe i pa zbatuar.
Dhe ndërsa këto detyrime kushtetuese citohen e fliten në tubime të ngushta sallave të vogla, “çekiçi” nuk godet fort mbi “gozhdë” e veprimi zbehet.
Në nenin 81 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë shkruhet:
1. Të drejtën për të propozuar ligje e ka Këshilli i Ministrave, çdo deputet, si dhe 20 mijë zgjedhës.
Nga kjo e drejtë kushtetuese nuk përjashtohen mërgimtarët shqiptarë me të drejtë vote. A është shfrytëzuar nga mërgata shqiptare kjo e drejtë nëpërmjet një nisme ligjore për gjuhën shqipe, për krijimin e ministrisë së emigracionit (diasporës) dhe problemeve të tjera që e kanë lënë mërgatën jashtë zgjedhjeve kuvendare?
Ka një rast kur është kërkuar publikisht (botuar në shtypin e shkruar dhe atë elektronik dhe në change.org) nënshkrimi i një nisme për një ligj kuvendar për mësimin e gjuhës shqipe në mërgatë, nismë që edhe në tubimin e dy federatave u përqesh me shprehjen “Pse e bëre ti ?” shprehje kjo e xhelozisë dhe e “gurëve nën rrota” ndaj gjuhës shqipe në Greqi.
Çfarë do të sillte nënshkrimi “nga njëzet mijë zgjedhës” i një projekt ligji për gjuhën shqipe, për një ministri për diasporën shqiptare, për votën e emigrantëve etj. ?
Do të sillte detyrimin kushtetues për shqyrtimin e tij në Kuvend por mbi të gjitha do të sillte bashkimin e mërgatës shqiptare, unifikimin në një zë të saj për të qenë pjesë e vendimmarrjes ligjore për probleme që lidhen me të.
Do tu jepte zë mbarëkombëtar e ndërkombëtar shoqatave e tubimeve të shqiptarëve në vende të ndryshme dhe veçanërisht në dy vendet ku ata përbëjnë rreth një të tretën e zgjedhësve si Greqia dhe Italia. Do të rritej autoriteti i tyre dhe zëri protestues do ngjitej në shkallët e larta të pentagramit.
Në takimin midis FSHSHG dhe FNAI u fol edhe për takime të përbashkëta kulturore e sportive, për zgjerimin e nismës së tyre me tubimet e organizuara shqiptare në vende të tjera të Evropës, për një takim së shpejti në Vjenë etj., për “krushqi” të reja në udhëtime jo vetëm nga Roma në Athinë por edhe nga Vjena, Londra…në Athinë.
Veçse këto “krushqi” pa “nuse”, pa një “grusht shtetit që s’bëzan” rrezik të kthehen në ekskursione turistike të krerëve të tubimeve!!!

Abdurahim Ashiku

Athinë, 12 korrik 2016

TOPONIMIA ΝË RRËNJË TË GJERGJ KASTRIOTIT

January 17, 2016 by dgreca

Me rastin e 17 janarit, përvjetorit të vdekjes të Skënderbeut/
Nga Abdurahim Ashiku-Athine/
Gjergj Kastrioti lindi në Kullën e Gjon Kastriotit. Po ku ka qenë Kulla e Gjon Kastriotit ? Në cilën Odë shqiptare u vendos dhe u përkund djepi, i vetmi mjet që shtriu e lidhi me dizga të leshta Gjergj Kastriotin ?
Barleti, që konsiderohet më pranë tij në kohë e hapësirë, na flet për Emathian, që studjuesit e mëvonshëm (Biemi, Tivarasi, Noli) e lidhën me Matin, lidhje që Kristo Frashëri e kundërshton, kurse Edith Durham, në “Brenga Ballkanike”, duke cituar Strabonin thotë se “Ai vend që tani quhet Maqedoni, dikur quhej Emathia” (f.433), emër i cili, sipas saj, do të thotë “ E Madhja”.
Autorë të tjerë, korifenj në historiografinë shqiptare si Aleks Buda e të tjerë, bazuar në përshkrimet e Barletit dhe të disa autorëve të tjerë, i kërkuan rrënjët e Kastriotëve në Has të Kukësit. Të tjerë i kërkuan dhe i kërkojnë rrënjët e Kastriotëve, madje edhe të Vojsavës, në Mirditë kur të tjerë autorë, jashtë kufijve të Shqipërisë së sotme, por brenda kufijve shekullorë shqipfolës, rrënjët e kësaj të fundit (Vojsavës ) i gjejnë në Pollog , fshatin Gradec në Gostivar.
Të tjerë autorë, hajdutë të historisë, Gjergj Kastriotin janë munduar e mundohen ta quajnë dikush Georgij e dikush Jorgji, dikush sllavoserb, sllavomaqedonas apo grek.
Gjergj Kastrioti lindi në Shqipëri, lindi shqiptar, u rrit si shqiptar, luftoi siç luftojnë shqiptarët, me shpatë në dorë, dhe vdiq shqiptar.
Për mendimin tim, nuk ka rëndësi në se Gjergj Kastrioti lindi në Mat, në Dibër, në Has, në Krujë a gjetkë. E rëndësishme është se ai qe, në radhë të parë, një shqiptar i madh, pastaj një dibran i madh, a matjan i madh, a hasjan i madh, a krutan i madh.
Në qoftë se unë në prezantimin tim do të përdor “prashajkën” duke tërheq pas vetes e paraqitur para jush tezën se Gjergj Kastrioti lindi në Kullën e Gjon Kastriotit në Dibër duke e lidhur me toponiminë që personalisht e njoh, lindi në Dibër, e cila gjeografikisht gjendet atje ku takohen vektorët e popullsisë shqipfolëse, qendra gjeografike shqiptare, nuk i mbyll rrugën kërkujt që të thotë fjalën e vet mbi fakte e dokumente. Rrugën ua mbyll vetëm atyre që emrin Gjergj e shkruajnë dhe e shqiptojnë Georgij apo Jorgji.
Barleti dhe të tjerë studiues, të afërt apo të largët në kohë me Skënderbeun, na ka lënë duzina emra vendesh që lidhen me lindjen dhe jetën e Skënderbeut. Këta emra, studiues dhe historianë të vonët i kanë lidhë me Matin dhe me Hasin. Çuditërisht ata, për një kohë të gjatë nuk i kërkuan në Dibër.
I pari, në shekullin e kaluar, në vitin 1940, në përmbledhjen historike, ende në dorëshkrim ( ! ), “ Dibra në prak të historisë”, Haki Stërmilli, autori i të parit roman historik kalorsiak shqiptar, “Kalorsi i Skënderbeut”, duke kundërshtuar Nolin paraqet si çelës për tezën e tij se Gjergj Kastrioti lindi në Dibër, toponiminë e cila përkon tërësisht me emrat dhe emërtimet e vendeve historike të cituara nga Barleti, Bjemi, Anonimi i Venedikut dhe të tjerë.
Skënderbegasi i madh Kristo Frashëri në artikullin e vet me titull “Nga ishin Kastriotët ? Ku lindi Skënderbeu? “( gazeta “Mësuesi” 4 dhe 11 shtator 1974 ) çështjeve në burimet historike, arkivore dhe letrare, u shtoi edhe të dhënat toponimike të mbledhura në teren.
Nga analiza e të dhënave, ai nxori konkluzionin se me emrin Has autorët e ndryshëm nuk kanë pasur parasysh Hasin e sotëm mbasi ai deri në shekullin XVI nuk quhej Has por Pashtrik, por një nga krahinat e Dibrës, qendra e së cilës ishte Qidhna e masakruar barbarisht nga Sulltan Mehmeti II më 1466 ( ku u kaluan në tehun e thikës dhe të shpatës më se dhjetëmijë burra, gra, fëmijë e pleq të strehuar aty për t’i shpëtuar genocidit otoman) në gjirin e së cilës ndodhen fshatrat Kastriot, Sinë dhe Gardhi i Poshtëm, që lidhen historikisht me familjen e Skënderbeut. Nuk është e rastit, thotë autori, që bashkëkohësi i heroit R. Voltarrano e quan të atin e Skënderbeut Gjon Dibra apo Gjon Dibrani. Kristo Frashri thotë se nga defteri turk i përpiluar në vitin 1467 del se në fshatin Sinë, që një shekull më parë ishte zotërim feudal i Pal Kastriotit (gjyshi i Skënderbeut), banonte një familje me të njëjtin mbiemër – familja e Dhimitër Kastriotit. “ Fakti që në Sinë të Dibrës, shkruan K. Frashëri, dy orë larg fshatit Kastriot, i cili ndodhet po ashtu siç shënon kronika e Lukarit, pranë lumit Drin, tre ose katër breza pas Pal Kastriotit, ekzistonte një familje me të njëjtin mbiemër, siç është ajo e Dhimitër Kastriotit, kjo nuk është e rastit. Kjo tregon se Kastriotët ishin vendosur prej kohësh në fshatin Sinë”.
Por edhe pse ishin në fshatin Sinë Kastriotët pronat e tyre i kishin poshtë në fushë. Në mes të kësaj fushe ndodhet fshati Kastriot. Pikërisht në disa pika të caktuara të këtij fshati, një varg i tërë toponimesh janë të lidhura me emrin e babait të Skënderbeut, siç janë Kulla e Gjonit, Kopshti i Gjonit, Pusi i Gjonit, Ograja e Gjonit. Të gjitha këto të dhëna, përfundon K. Frashëri, mbështetin traditën popullore dibrane, sipas së cilës Skënderbeu lindi në Shëgjerth ( lagje e Sinës ) dhe u rrit në Çelias ( lagje e Kastriotit ).
Po në këtë kohë, dy autorë dibranë, Hazis Ndreu dhe Ali Hoxha, lindur e rritur në këtë zonë, në shkrimin “Toponimia në ndihmë të Kastriotëve” botuar në gazetën “Mësuesi” e përforcuan tezën dibrane të origjinës së Kastriotëve. Ali Hoxha në shkrimin “Mbi lokalizimin e fushës së Betejës së Torviollit” ( Fushë e Çidhnës ) botuar në “Studime historike” nr. 3 viti 1979, në vlerë të rrënjëve të Kastriotëve na jep në dorë toponime të tilla si Kastriot, Fusha e Kastriotit, Kalaja e Gjonit ose Kulla e Gjonit, Kroi i Kastriotit, Pusi i Gjonit, Zabeli i Gjonit, Kalueri (vend në të cilin thuhej se stërviteshin kalorësit), Çeliasi (thuhet se këtu ka qenë burgu), Gjuri i Luftës, Gjardhi i Poshtëm, dikur fshat më vete, sot lagje e fshatit Sinë e Poshtme, Gjardhi i Epër në Sinë të Epër. Brenda territorit “Gjardhi i Poshtëm, ose shkurt Shgjerth janë edhe toponimet Troja, ( ku thuhet se kanë pas trojet Kastriotët) e ku ka gjurmë themelesh prej guri, Kodra e Trojes, Hambaret. Po në Sinë të Poshtme kemi edhe toponimet Pajella e Skënderbeut dhe Hurdha e Kalit të Skënderbeut. Në Sinë të Epërme ruhet toponimi Thana e Skënderbeut. Në Çidhën: Kepi i Xhitetit, Kepi i Matjes ( i cili sipas gojëdhënës shërbente për të matur ushtarët e Skënderbeut). Pusi i Skënderbeut, Guri i Kalit të Skënderbeut (në të cilin thuhej se Skënderbeu ka pas lidhë kalin e tij), Kalaja e Skënderbeut etj.
Hazis Ndreu në shkrimin e 14 janarit 1976 në gazetën “Mësuesi” vë në dukje se materiali toponimik i trevës së Dibrës jo vetëm pajtohet me burimet dokumentare mbi Skënderbeun , por ka edhe veshjen folklorike Kastriotase, gjë që i mungon materialit toponimik të viseve të tjera.
Për rrënjët e Kastriotëve në trevën e Dibrës flet edhe historia e jetës dhe e veprës së Skënderbeut. Skënderbeu, në kthim nga beteja me Huniadin, në krye të treqind kalorësve shqiptarë erdhi në Dibër. Cili hero historik nuk është mbështet në marshin e tij legjendar nga vendlindja ? Pse nuk shkoi Skënderbeu në Has të Kuksit por erdhi në Dibër dhe prej andej nisi çlirimin e vendit ?
Beteja e parë e Skënderbeut, ajo e 29 qershorit 1444 është zhvilluar në Dibrën e Poshtme, në Fushën e Çidhnës, në ato vende që Gjergji i Kastriotëve i njihte symbyllas që në vogëli. Cili strateg ushtarak nuk do të zgjidhte për të tërhequr në betejë armikun në ato terrene ku ai njeh çdo pëllëmbë toke ?
Skënderbeu, nga 26 beteja të mëdha që ka zhvilluar kundër ushtrisë më të madhe e më të egër të kohës, turqve osmanlinj, 19 beteja i ka zhvilluar në Dibër. Cili kordhëtar i madh nuk do të tërhiqte e ngrinte pusi kundër armikut në ato vende ku edhe rrënjët, degët, gurët, drurët, malet, luginat, gratë dhe fëmijët, do t’i kishte shpatulla e krah të fortë, armë fitoreje ?

SHEH HYSEN KUÇI I DIBRËS SË MADHE

September 21, 2015 by dgreca

Me rastin e 102 vjetorit të pushkatimit ( 22 shtator 1913 ) nga pushtuesit serbë./

Nga Abdurahim ASHIKU*/

“Më parë se të vijnë luftëtarët në Dibër, – shkruan gazeta “Përlindja e Shqipërisë” Nr.13 Vjeshtë e Parë -1913 ushtria serbe burgoi tetëdhet veta nga parësia e vendit, me qëllim që t’i vrasin dhe të nesërmen. Kur u rradhuan për me i plumbos, i arritën Malësorët, andaj s’munden me i vra të gjithë, por veç pesë shpirt.
Këta janë ata që ranë dëshmorë për lirimin e atdheut të vet, të cilëve historia meriton t’i shkruaj emënat e tyne për një kujtim të përjetshëm: Sheh Hyseni, SadullahStrazimiri, Ramiz beu, Karafil beu, Numan Efendiu. U ndrittë shpirti”.
Në vitin 1878, në krah të Abdyl Frashërtin, të Iljaz Pashë Dibrës dhe të shokëve të tyre që shkonin drejt Prizrenit ecte edhe një djalosh i ri. Bisedat me Abdylin në shtëpinë e tij, ngrohtësia e fjalëve që i jepnin jetë idesë së bukur për një Shqipëri të lirë nga pushtuesit osmanlinj, e ngritën peshë zemrën e Hysenit 23 vjeçar. I ati, Myslimi, i kishte folur shpesh për kryengritjet kundër turkut, për heroizmin e dibranëve në luftë me Hajredin Pashën më 1844, kundër të cilit kishte marrë pjesë edhe ai vetë, për luftërat e mëvonshme, që mbinin herë në njërën krahinë e herë në tjetrën në të gjithë Shqipërinë, duke i mbajtur zaptuesit vazhdimisht në grykë të pushkës.
Jeta në qytetin e Dibrës, që në atëkohë, ishte një ndër pikat kyçe të rrugëkalimeve për në Kosovë, Durrës, Elbasan, Gjirokastër, Janinë, Selanik etj., ambienti i teqesë të sektit bektashi, ku lindi dhe u rrit, sekt i cili “për hir të propagandës armiqësore që zhvillonte kundër Portës së Lartë, të tolerancës ndaj feve tjera dhe dallimit, që bënte midis islamizmit dhe kombësisë” (Histori e Shqipërisë V-I) do të formonin rrëkenë, që më vonë do të hapte rrugën e veprimtarisë patriotike të Hysenit. Nga ana tjetër, pritja dhe përcjellja në shtëpinë e tij të shumë udhëtarëve, të cilët në bisedat e tyre rrihnin mendimet përparimtare të kohës, mendimet plot bukë të Rilindjes Kombëtare, takimi disa herë me Abdyl Frashërin, vajtja në Prizren me të, marrja pjesë në mbledhjen patriotike, në Kuvendin e Dibrës dhe në mbledhjen e qershorit 1878 në Prizren, ku figuron edhe firma e tij midis shumë firmave të tjera; të gjitha këto do të shënonin hapa të tjerë të sigurt në veprimtarinë patriotike të Hysen Shehut, ose të Sheh Hysen Kuçit, siç njihet në qytetin e Dibrës dhe në tërë krahinën.
Në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, sipas kujtimeve të bashkëkohësve, Hysenin e gjen në aktivitete të vazhdueshme në Prizren dhe në Dibër.
“Mbas shkatërrimit të Lidhjes së Prizrenit-shkruan IsmailStrazimiri,- nuk u fik shkëndija kombëtare në Dibër, por filloi me u këndellë si prushi nën shpuzë, derisa kur erdhi koha shkëlqeu”
Në këtë kohë Hyseni ndiqet nga autoritetet turke, arrestohet dhe internohet. Më vonë kthehet përsëri në Dibër. Në dokumentet e kohës ai paraqitet si njeri i qetë, “në hall të vet”, që merret me teqenë e fenë e bile një fetar që ka përkrahur sektin, që i shkonte më për shtat Portës së Lartë, sektin Elveti. Por Hyseni nuk i zbatonte ritet e këtij sekti. Nuk mbante ramazan dhe kur ishte puna për të zgjedhur midis fesë dhe ndërgjegjes së tij ai ngrinte zërin: “Më mirë të bëjmë rrugën se sa të agjërojmë ramazanin” (Ishte fjala për ndërtimin e rrugës për Gostivar që kundërshtarët kërkonin, të mos bëhej në atë kohë sepse ishte ramazan).
Hyseni, tashmë i formuar si Patriot, me ndjenjën e dashurisë për mëmëdheun do të kërkonte rrugë të reja për të çarë përpara. Lëvizja e gjerë për gjuhën shqipe, që siç shkruante dëshmitari bashkëkohës IsmailStrazimiri, kur flet për shkollën e SeitNajdenit dhe shkollat e tjera:
“Kjo shkollë ishte krejt e mçeft, klasat e saj ishin izbat e errëta të dyqaneve dhe odat e mçefta të shtëpive…”
“Çdo fushë, livadh morën trajtën e një shkolle, ku mblidheshin grupe-grupe djemnia e re dhe mësofshin gjuhën e bekueme”.
Kjo lëvizje do të përfshinte edhe Hysenin bashkë me të vëllanë, Zylfiun. Shtëpia e tyre u bë dalëngadalë një qendër për mësimin e gjuhës shqipe. U hodhën edhe themelet për ndërtimin e një shkolle. Por autoritetet turke kuptuan qëllimin e bërjes së ndërtesës dhe dërguan zaptijet dhe e shembën. Autoritetet turke e kërcënuan Hysenin, se do ta arrestonin dhe internonin.
Shkollimit të njerëzve me gjuhën amtare shqipe Hyseni do ti jepte pjesë nga jeta e tij edhe në vitet e mëvonshme e në veçanti pas vitit 1910, kur klubi i Dibrës mori iniciativën për të hapur 250 shkolla të reja shqipe.
Shpallja e Pavarësisë në Vlorë më 28 Nëntor 1912, bëri që të realizohej ëndrra shekullore e popullit, që luftoi me heroizëm për liri e pavarësi kombëtare. Dibra jetonte çastet e gëzimit të pakufi për lirinë e shumë pritur. Por shpejt gëzimi u prish. Një hordhi tjetër sulmoi Dibrën. Serbia synonte të dilte në Drin, Prat e Qafë të Buallit për të krijuar një urë lidhjeje për synimet e saj të mëtejshme drejt Durrësit. Dibra e cila ndjeu në palcë barbarinë dhe tehun e shpatës së re, nisi të përgatitej për luftë.
Në gazetat e kohës, me gjithë vështirësitë e komunikacionit dhe të ndërlidhjes, gjen një pasqyrim të mirë të luftës së dibranëve kundër pushtuesve serbë. Gazeta “G’iornaled’Italia” shkruan:
“Një notë zyrtare thotë se më 10 të muajit, ora 10 në mëngjes, u përpoqën shqiptarët me ushtrinë serbe afër Dibrës. Lufta u ba e rreptë dhe mbajti gjer në mesditë…Shqiptarët, nja 6000, hynë në Dibër”.
Hyseni në prag të kryengritjes ndodhet në Zerqan. Meqenëse njihte mirë qytetin dhe kishte influencë në banorët e tij, ai dërgohet nga kryengritësit për të organizuar popullin në kryengritjen që përgatitej. Kështu ai hyn ilegalisht në Dibër dhe nis aktivitetin.
I biri, Haki Shehu (Kuçi) në kujtimet e tij në dorëshkrim, shkruan:
“Për sa i përket vrasjes së babës tim unë mbaj mend…
Kishte kohë që baba nuk vinte. Një natë erdhi në shtëpi dhe ne fëmijët, shtatë vëllezër e motra, u gëzuam.Baba rrinte në dhomën nalt. Vinin njerëz dhe e takonin. Se çfarë bisedonin nuk e merrja vesh vetëm se mbaj mend mirë një ditë në mëngjes kur hapëm portën e oborrit dhe shikojmë se shtëpia ishte e rrethuar nga ushtria serbe. Ata hynë mbrenda dhe e arrestuan. Ne fëmijët filluam të qajmë. Mbas dy ditësh, në mëngjes ndigjuem krisma pushkësh. Babën e sollën kryengritësit, të Dibrës së Vogël dhe të Dibrës së Madhe që çliruan qytetin dhe e dëbuan ushtrinë serbe.
Më vonë kam marrë vesh nga xhaxhai dhe të tjerë se baba para se të vinte në Dibër ishte në Zerqan ku po përgatitej kryengritja e mbarë Dibrës kundër serbit. Baba erdh në Dibër për të ndihmuar në organizimin e kryengritje në qytet por spiunazhi e diktoi dhe e arrestuan së bashku me disa të tjerë. Prej këtyre u pushkatuan Ramiz Karafili, NumanHasani, SadullaStrazimirietj
Pasi hynë kryengritësit në Dibër morën trupin e babës dhe e prunë në teqe. Mbaj mend se atë ditë e shoqëronin mbi njëmijë burra nga qyteti i Dibrës dhe mbarë krahina, pjesëmarrës në kryengritje..” (Fragmend nga dorëshkrimi i mbajtur më 10 shkurt 1978)
Myslim Shehu, djali i Zylfiut, vëllai i Hysenit, lindur në vitin 1878, 35 vjeç në momentin e ngjarjes tregon…
“Mixha asht vra më 1913. Vjeshtë e parë ka qenë. E mbaj mend kur erdh naçalniku dhe e lidhi. Më tha “Amanet fëmijët se janë të vegjël”. Mixha ishte i lidhur me kryengritësit dhe kishte ardhë në Dibër për të organizuar kryengritjen. Kur doli jashtë e futën në mes zaptijet dhe e çuan në këshlla ku e vranë bashkë me disa të tjerë. Kur erdhën kryengritësit mixhën e kishin vra. E prunë në shtëpi shumë vetë. E varrosëm në tyrben e teqes. Tani e kanë hekvorrin prej aty se e kanë ba vendin shesh…” (Është fjala për qendrën e qytetit të Dibrës, lulishten e madhe ku sot janë vendosur buste të njerëzve që i dhanë nder e lavdi qytetit.)
Për qëndrimin burrëror karshi shovinistëve serbë të Hysenit dhe të shokëve të tij është shkruar në këtë kohë nga disa gazeta brenda dhe jashtë vendit si “Përlindja e Shqipërisë”, “KorrieredellePuglie”, “Kalendari kombiar 1914” etj.
“Më parë se të vijnë luftëtarët në Dibër, – shkruan gazeta “Përlindja e Shqipërisë” Nr.13 Vjeshtë e Parë -1913 ushtria serbe burgoi tetëdhet veta nga parësia e vendit, me qëllim që t’i vrasin dhe të nesërmen. Kur u rradhuan për me i plumbos, i arritën Malësorët, andaj s’munden me i vra të gjithë, por veç pesë shpirt.
Këta janë ata që ranë dëshmorë për lirimin e atdheut të vet, të cilëve historia meriton t’i shkruaj emënat e tyne për një kujtim të përjetshëm: Sheh Hyseni, SadullahStrazimiri, Ramiz beu, Karafil beu, Numan Efendiu. U ndrittë shpirti”.
Kryengritësit dibranë Sheh Hysenin dhe shokët e tij, që u pushkatuan nga serbët i gjetën para portave të këshllasë (kazermave). Në varrimin e tyre morën pjesë mijëra kryengritës dibranë dhe banorë të qytetit të Dibrës.
Ndonëse në lëvizjet demokratike të viteve njëzetë u bënë disa orvatje për ta përjetësuar emrin e Hysen Shehut, duke i dhënë nënprefekturës së Zerqanit emrin e tij, nderimet e merituara do ti jepeshin këtij aktivisti të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe të Luftës për Liri e Pavarësi Kombëtare vonë, në 100 vjetorin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit…
Në muzeun e vëllezërve Frashëri fotografia dhe të dhënat gojore për Sheh Hysenin qëndrojnë krahas dokumenteve të tjerë të vëllezërve pishtarë. Fotografia e tij qëndron gjithashtu në muzeun e dëshmorëve të tjerë të Luftës për Pavarësi Kombëtare.
Në kuadrin e 100 vjetorit të Lidhjes Shqiptare të themeluar në Prizren Hysen Shehu (Kuçi) u dekorua me medaljen “ Për veprimtari patriotike ”
*(Fragmente nga punimi në dorëshkrim SHEH HYSEN KUÇI I DIBRËS SË MADHE )