Akri Çipa – Page 3 – Dielli

Kufomat politike që po sëmurin një shtet foshnjë

March 22, 2020 by dgreca

Nga Akri Çipa/

Teksa gjithë kontinenti europian dhe më gjerë gjendet përpara një sfide të paprecedentë dhe një gjendjeje alarmi për pandeminë COVID-19, fati i qeverisë së Kosovës është në udhëkryq. Situata surreale e krijuar përbën një shembull zhgënjyes të pragmaticitetit politik që përmbys një qeveri legjitime dhe vetë instituticionin e votës së lirë, nëpërmjet së cilës ajo u zgjodh. Por, edhe më rrezikshëm akoma, këto veprime të ndërmarra nga aktorët politikë vijnë me kosto të shumëfishuar në kushtet e paqartësisë së madhe për atë çfarë do të ndodhë në vijim.

Mocioni i mosbesimit, kërkuar nga LDK, do të sillte detyrimisht rrëzimin e një qeverie tejet jetëshkurtër, por do të fuste edhe të gjithë shtetin në një terren të pasigurt. Ndryshimi radikal i jetës së përditshme të qytetarëve si pasojë e vazhdës së masave të jashtëzakonshme të ndërmarra kundrejt koronavirusit, e bën edhe më të pavolitshëm konfliktualitetin aktual politik. Në vend që të kishte një koordinim më të madh përballë një armiku të përbashkët që kërcënon shëndetin publik, klasa politike e Kosovës është ngërthyer në një lojë shkatërruese për përgjegjësinë politike dhe institucionale.

Gjasat janë që përshkallëzimi i situatës politike të jetë materializuar pikërisht në këtë moment delikat për të shmangur organizimet dhe protestat e mundshme kundërshtuese. Por, këto lloj llogaritjesh duhen riparë. Në kushtet kur është e pamundur për të mbajtur zgjedhje të reja, një qeveri e dalë me marrëveshje dhe pa legjitimitet zgjedhor do të sillte destabilizim dhe humbje të besueshmërisë së autoriteteve shtetërore, në një moment kur besimi është element jetik.

Pavarësisht mëtimeve për të paraqitur një qeveri teknike ose stabiliteti si mundësi për tejkalimin e situatës, faktet janë kokëforta. Dhe këto fakte parathonë që shteti i Kosovës do të mbetet në mëshirën e entiteteve politike të cilat, edhe në kushtet e mungesës së mandatit elektoral dhe përballjes së munguar me votuesin, mbajnë të centralizuar vendim-marrjen. Kjo partitokraci e shëmtuar tregon se si zhvlerësohet procesi elektoral dhe vota e lirë. Përballja kryesore e një politikani është me votuesin dhe pesha në skenën politike duhet të jetë proporcionale me aftësinë për të marrë votëbesimin e elektoratit. Kur vendimmarrja mbetet në duart e politikanëve të cilët e kanë të munguar këtë votëbesim, pikëpyetjet për llogari-dhënien dhe mbajtjen e përgjegjësisë janë të mëdha.

Justifikimet e përshkallëzimit të situatës, duke ia atribuar atë edhe aktivitetit të diplomatëve dhe partnerëve ndërkombëtarë, kalojnë në plan të dytë demokracinë e vetë vendit. Për më tepër, kjo bëhet edhe në një moment kur ka një pasiguri të madhe edhe në skenën ndërkombëtare. Gjasat reale ekzistojnë, që të ketë ndryshime të rëndësishme politike në vendet partnere brenda muajve të ardhshëm dhe anashkalimi i partneriteteve zyrtare për hir të kanaleve dytësore cënon kredibilitetin e Kosovës dhe rrezikon të vijë e shoqëruar me pasoja afatgjata.

Fati i qeverisë aktuale, (kjo e fundit e lindur mes njëmijë dyshimesh pasigurish as dy muaj më pare), ishte parashkruar që tek zvarritja që iu bë në mënyrë të tejzgjatur bisedimeve ndërmjet atyre që do të përfundonin si partnerë në qeverisje. Akuzat dhe mungesa e besimit që u vërejt gjatë asaj peiudhe ndërmjet palëve ishte një paralajmërim ogurzi për bashkëqeverisjen e tyre. Por, përtej provokimeve dhe fërkimeve që e kanë karakterizuar dialogun paszgjedhor si dhe dy muajt e fundit, bashkëqeverisja jetëshkurtër ka treguar se ekzistojnë mundësitë dhe elementët e bashkëveprimit. Tejkalimi i dasive duhet të ishte një mision shtetformues, sikurse u premtua dhe jo një tjetër lojë politike, sikurse po rezulton.

Raportuesja për Kosovën në Parlamentin Europian, zonja Viola von Cramon, theksoi se procedimi i mocionit të mosbesimit do të ketë pasojat jashtëzakonisht të dëmshme për Kosovën në rradhë të parë, por, më gjerë, edhe për gjithë rajonin. Zhvlerësimi i demokracisë së Kosovës bëhet, në këtë mënyrë, edhe më e rrezikshme dhe ngjan si një bast i mirëfilltë, më shumë se sa një veprim i përgjegjshëm dhe burrështetësish. Një bast që duket edhe më irracional në kushtet e sfidave të shumta të jashtme me të cilat përballet vendi.

Teksa nevoja primare për të gjithë është garantimi i sigurisë shëndetësore të qytetarëve dhe mbajtja në lëvizje e një ekonomi të brishtë dhe që rrezikon kolapsin, tentativat për politizim dhe për të fituar kapital politik janë zbehur edhe në Tiranën tejet konfliktuale. Është e pashmangshme ngritja e pyetjes së kujt i intereson një tjetër rënie qeverie në Kosovë. Situata alarmante dhe dëmi i menjëhershëm i shkaktuar, bashkë me ndërprerjen e përsëritur të një mandati qeverisës, e bëjnë veprimin aktual shumë më tepër se një taktikë ose aventurë e thjeshtë politike.

Shqiptarët dhe hebrenjtë-miqësi që sfidon kohët

December 21, 2019 by dgreca

Nga Akri ÇIPA/

Elie Wiesel shkruante se miqësia nuk është gjë tjetër përveçse të ndash me tjetrin si me vetveten. Miqtë ndajnë momentet e lumtuara, por, më e rëndësishme është të ndajnë momentet e dhimbshme. Në castet tragjike të Shqipërisë së këtyre tri javëve të fundit, lidhja e miqësisë me Izraelin dhe popullin hebre u vu përsëri në dukje.

Nuk kishte vend për festime në Shqipëri, nëntorin që shkoi. Teksa vendi ballkanik po përgatitej për 28-29 nëntorin, një tërmet shkatërrues nuk la vend për momente gëzimi. Flamuri që duhej të valëvitej lart në qiell, ndaloi në gjysëm-shtizë.

Në 26 nëntor, Shqipëria u godit nga një tërmet me magnitudë 6.4 – më i forti në vend në dyzet vitet e fundit. Me 51 viktima, kjo katastrofë ishte eventi më tragjik në kujtesën e rishtë. Ndërsa epiqendra e tërmetit ishte shumë afër zonave më të populluara të vendit, shifrat zyrtare të qeverisë pasqyrojnë më shumë se 13 mijë banorë u prekën në mënyrë të drejtpërdrejtë nga tërmeti.

Megjithëse situata ishte kritike, kumtet e miqësisë ndaj shqiptarëve ishin prekëse. Përveç mbështetjes vëllazërore nga Kosova, vendet fqinje dhe miqtë nga Europa dhe bota erdhën menjëherë në ndihmë. Italia, Greqia, Franca, Rumania, Turqia, Gjermania dhe shumë vende të tjera sollën menjëherë ekipe shpëtimi në Shqipëri dhe premtuan ndihmë financiare. Ndërmjet miqve të shumtë tek të cilët mund të mbështetej Shqipëria në këtë kohë të vështirë ishte dhe Izraeli, i cili shprehu menjëherë solidaritetin duke dërguar një ekip shpëtimi për të dhënë mbështetje logjistike dhe për të ndihmuar për rindërtimin.

Sipas disa vlerësimeve, më shumë se 1,500 familje shqiptare mundën të kthehen në shtëpitë e tyre pas sigurimit të apartamenteve nga ekipi izraelit, por edhe të spitaleve dhe shkollave të goditura nga tërmeti.

Videoja e kryeministrit Edi Rama teksa falenderonte ekipin izraelit për mbështetjen në emergjencën post-tërmet, u shpërnda nga kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu, i cili ritheksoi mbështetjen e Izraelit për Shqipërinë në këtë kohë të vështirë.

Kryeministri Rama u shpreh në videon e tij se Shqipëria ishte “krenarisht i vetmi vend në Europë me më shumë hebrenj pas se sa para Luftës së Dytë Botërore”. Në fakt, marrëdhënia ndërmjet shqiptarëve dhe popullit hebre u forcua në ato orë të errëta për Europën dhe për botën. Jo vetëm që shqiptarët në Shqipëri dhe Kosovë refuzuan të dorëzonin anëtarët e komuniteteve hebraike vendase, por ata strehuan dhe ushqyen shumë refugjatë që vinin nga Europa qendrore dhe jugore.

Një përshëndetje e bukur ishte ajo e Forcave Mbrojtëse të Izraelit, në të cilën u përmendën disa nga historitë e panumërta të shqiptarëve që shpëtuan hebrenj nga nazistët gjatë Holokaustit. Në faqen zyrtare të ushtrisë izraelite, i mëshohej faktit se ekipi i shpëtimit në Shqipëri “kishte një kuptim shumë më të madh për izraelitët nga sa mund të dukej në pamje të parë”.

Shqipëria dhe Izraeli kanë marrëdhënie të shkëlqyera dypalëshe dhe mbështetja gjatë tragjedisë së fundit e vuri në pah përsëri këtë miqësi të vërtetë.

Solidariteti pas tërmetit nuk është një rast i izoluar. Në fakt, historia është e pasur me shembuj të tillë ndërmjet shqiptarëve dhe popullit hebre. Shqiptarët e mbajnë mend mirë kur Izraeli mirëpriti shumë refugjatë që u larguan nga Kosova në vitin 1999, teksa Serbia kishte nisur fushatën e saj të gjenocidit ndaj shqiptarëve. Fushata e NATO-s e drejtuar nga Shtetet e Bashkuara u mbështet dhe u përshëndet nga komunitetet hebraike në botë, veçanërisht nga komuniteti hebreo-amerikan.

Ndjenja e ndërsjelltë e respektit dhe miqësisë ndërmjet Shqipërisë dhe Izraelit, e përforcuar në një tjetër kohë të vështirë si tërmeti i fundit, është vlerësuar nga të gjithë shqiptarët në Ballkan dhe përtej. Një ndjenjë e thellë vlerësimi dhe mirënjohjeje u shpreh jo vetëm nga liderët në Shqipëri, por edhe nga diaspora shqiptare, sikurse mund të vërehet dhe te fjalët e Mark Gjonaj, anëtar i këshillit bashkiak në qytetin e Nju Jorkut dhe përfaqësues i komunitetit shqiptaro-amerikan. Ai nënvijëzoi faktin se bota ka nevojë për më shumë histori të tilla.

Miqësia ndërmjet shqiptarëve dhe popullit hebre tregoi se ka kaluar nëpër kohëra dhe sfida të mëdha. Teksa Shqipëria po ndërmerr rrugën e gjatë dhe të vështirë të rindërtimit, është mirë të dish që ke miq të vërtetë tek të cilët mund të mbështetesh.

Shkrimi është botuar fillimisht në gazetën prestigjioze izraelite “The Jerusalem Post”

https://www.jpost.com/Opinion/Albanians-and-the-Jewish-people-bonds-of-friendship-that-transcend-time-611492

Mbi historitë me kufij të lëvizshëm

September 23, 2018 by dgreca

Nga Akri Çipa/

Në parantezë duhet theksuar edhe njëherë se ideja e shkëmbimit të territoreve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës nuk është e re. Në fakt, ajo është një ide që Presidenti Vuçiçe ka përkëdhelur prej kohësh. Edhe në Kosovë ka pasur aktorë politikë që e kanë përqafuar këtë opsion përpara se të fillonin ethet e tanishme. Gjithsesi, në anën shqiptare të kufirit këta mbështetës kanë qënë të izoluar dhe kjo ide publikisht konsiderohej tabu.

Sot gjendemi në qendër të një historie ku kufijtë e lëvizshëm fandaksen si një realitet i prekshëm në Ballkan. Ishte ambasadori amerikan në Prishtinë i cili la i pari hapur mundësinë e ndarjes duke mos e refuzuar si zgjidhje potenciale të çështjes së Kosovës, ndërkohë që duke nisur nga përpara shpalljes së pavarësisë, SHBA gjithmonë e kishte përjashtuar cënimin e integritetit territorial. Këshilltari për Sigurinë Kombëtare John Bolton u tregua po aq i vagullt dhe e la hapur portën e shkëmbimit të territoreve duke thënë që përgjegjësia e arritjes së një marrëveshjeje ishte vetëm mbi aktorët protagonistë. Komisioneri Hahn dhe Përfaqësuesja e Lartë Mogherini ndoqën të njëjtën vijë duke lënë Gjermaninë, si të vetmin vend të interesuar për rajonin që e refuzon kategorikisht ndryshimin e hartës dhe pasojat që rrjedhojnë.

Në të gjithë këtë skenar ka një ngutje nga pala zyrtare serbe dhe kosovare, sipas të gjitha gjasave për të shfrytëzuar momentin e tanishëm në të cilin ka një ndryshim retorike nga përfaqësuesit diplomatikë dhe vendim-marrësit në Europë dhe përtej Atlantikut. Te europianët kjo ndodh për shkak të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2019, sikurse edhe prej mbarimit të mandatit të Komisionit Europian, duke përfshirë dhe zonjën Mogherini. Është pikërisht kjo e fundit që ka ndërmjetësuar dhe drejtuar dialogun Kosovë-Serbi deri më tani dhe padyshim që synon ta mbyllë mandatin me një marrëveshje përfundimtare në këtë drejtim.

Por, edhe përfaqësuesit amerikanë kanë treguar një lloj padurimi dhe ngutje që në pamje të parë duket si një ndryshim qasjeje. Nga pikëpamja amerikane, vlejnë të konsiderohen disa elemente të tjera politike dhe gjeopolitike që mund ta ushqejnë këtë nxitim, si për shembull mbetja në vend e procesit të paqes në Lindjen e Mesme.

David Friedman, ambasadori amerikan në Izrael e pohoi rishtazi në mënyrë jozyrtare se gjasat që administrata amerikane të shpalosë një plan paqeje së shpejti janë minimale. Pesha e kësaj ngrirjeje rëndon mbi Jared Kushner, këshilltarin dhe dhëndrin e Presidentit Trump, mbi shpatullat e të cilit rëndon detyra e arritjes së marrëvëshjes së shekullit. Në këto kondita, burime jozyrtare pohojnë se Kushner po përfshihet gjithmonë e më shumë në çështjen e Kosovës dhe ka nga ata që pohojnë se konflikti Kosovë-Serbi mund të bëhet zyrtarisht pjesë e portofolit të tij të gjerë. Brenda këtij kuadri, mund të lexohet edhe takimi i disa muajve më parë ndërmjet Kushner dhe Ivica Daçiç në Shtëpinë e Bardhë. Nësë zërat konfirmohen dhe zyrtarizohet roli parësor i Kushner, logjika thotë që administrata aktuale po synon dhe beson në arritjen e një suksesi të shpejtë në arenën ndërkombëtare dhe një zgjidhje përfundimtare të konfliktit për të mbyllur një nga çështjet më me interes strategjik dhe investimet më të mëdha amerikane në Europë pas rënies së komunizmit.

Dëshira amerikane dhe europiane për të arritur në një zgjidhje përfundimtare dhe për ta mbyllur kapitullin Kosovë-Serbi në mënyrë të shpejtë, nuk do të thotë domosdoshmërisht që faktori ndërkombëtar mbështet ndarjen e Kosovës. Ndarja e Kosovës, shkëmbimi i territoreve, ose qoftë edhe korrektimi i kufijve, që trumbetohet publikisht nga Presidenti Thaçi janë nisma tejet komplekse dhe problematike. Edhe nëse arrihet një marrëveshje për një kufi të ri (mundësitë janë shumë të vogla), implementimi i saj do të kërkonte mjaft kohë dhe kushte specifike për t’u materializuar. Fjala vjen, do të nevojitej amendimi i kushtetutave të të dyja vendeve, potencialisht zhvendosja e një pjese të minoritetit serb nga Kosova në Serbi dhe një pjese minoriteti shqiptar nga Serbia në Kosovë. Këto elemente e bëjnë ndërrimin e territoreve një proces strukturalisht të gjatë, të komplikuar dhe që rrezikon të destabilizojë të gjitha rajonin.

Po atëherë, vërtet faktori ndërkombëtar ka dhënë bekimin për këtë nismë të vështirë dhe të rrezikshme, me pasoja në të gjithë rajonin dhe ndoshta më gjerë? Nëse jo, ku qëndron synimi i fushatës aktuale publike për propagandimin e ndryshimit të kufijve?

Djalli gjendet te detajet, ose më saktësisht te konteksti. Objektivi kryesor i kaosit që këto deklarata të vagullta kanë krijuar është, sipas të gjitha gjasave, ndryshimi i elementeve bazë të qëndrimeve aktuale. Në sistemet komplekse dhe konfliktet e tejzgjatura, status quondryshohet duke injektuar energji në sistem. Administrata amerikane aktuale e ka ndjekur këtë strategji gjerësisht, duke filluar nga dialogu aspak i zakonshëm me Korenë e Veriut, te zhvendosja e ambasadës amerikane në Jeruzalem dhe deri te tërheqja nga marrëveshja bërthamore me Iranin. Qasja aktuale ndaj konfliktit Kosovë-Serbi mund të jetë aplikimi i të njëjtit manual loje.

Të gjithë besoj pajtohen me faktin që sistemi dhe aktorët kryesorë tashmë janë energjizuar. Deklaratat e Presidentit Thaçi kanë shtyrë opozitën në Kosovë dhe kryesisht Vetvendosjen të shfaqë një angazhim të panjohur më parë për integritetin territorial të Kosovës. Njëlloj ka ndodhur edhe me një pjesë të madhe të komunitetit serb në Kosovë, duke përfshirë edhe përfaqësues të kishës serbe, të cilët janë mjaft influentë. Ndërkohë që flitet për ndryshime kufijsh, aktorët lokalë po ripozicionohen dhe po shfaqin prioritete të cilat nuk i kanë paraqitur më parë. Ndoshta ky ripozicionim i përgjithshëm ndaj Kosovës mund të sjellë edhe de facto zgjidhjen e ngërçit në zemër të Ballkanit. Dhe zgjidhja mund të jetë e njohur.

Asociacioni i Komunave Serbe mbetet një pikë kyçe e dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja dhe, sipas përfaqësuesve të saj, thembra e Akilit në normalizimin e marrëdhënieve. E dakordësuar në parim ndërmjet të dyja palëve, por e refuzuar nga konteksti kosovar për arsye politike, juridike dhe strukturore, shikohet ende nga palët e dialogut si zgjidhja më e shpejtë dhe më e pranueshme. Një marrëveshje që ndërtohet mbi të, është një zgjidhje që Presidentit Vuçiç i lejon të kënaqë Europën (dhe mundësisht të marrë një premtim jozyrtar për përshpejtimin e anëtarësimit të Serbisë në BE), të shpëtojë fytyrën përpara popullit të tij, si dhe të ruajë një influencë domethënëse mbi Kosovën. Presidenti Thaçi merr bekimin e amerikanëve dhe europianëve (të cilët mund t’i garantojnë edhe liberalizimin e aq shumëpritur të vizave), krenarinë e të hyrit në histori si komandanti ushtarak që çoi paqen, si dhe siguron vazhdimësinë e tij politike. Asgje e re nën diell, paçka se tashmë aktorët lokalë politikë do e shikonin me një sy tjetër një njohje të Kosovës nga Serbia që bazohej tek krijimi i Asociacionit me fuqi të pjesshme legjislative dhe që mund të ketë disa shtojca të tjera, si për shembull limitimi i ushtrisë së Kosovës.

Treguesit aktualë tregojnë që një zgjidhje e tillë do ishte e pranueshme. Por, përtej pranueshmërisë, problemet strukturore do mbeteshin. Kosova mund të marrë njohjen në këtë mënyrë, por humbet shumë nga funksionaliteti i saj shteteror. Një njohje e ngadaltë, një integrim në organizatat ndërkombëtare që potencialisht mund të bllokohet ende nga Rusia, Kina dhe pesë vendet e BE-së, sikurse dhe rreziku i një Serbie në BE që mund ta bllokojë përjetësisht rrugën e saj europiane janë elemente të këtij skenari. Por, teksa fantazma e kufijve të lëvizshëm qëndron në ajri, shumë pak veta do e vënë kujën për këtë zgjidhje nëse e shikojnë si të keqen më të vogël. Dhe tabloja e tanishme, ashtu e paraqet.

Rikonfirmimi i strategjise transatlantike dhe një sinjal për Ballkanin

July 13, 2018 by dgreca

Nga Akri Çipa/

Përpara disa javësh shkruajta për samitin e Bashkimit Europian me vendet e Ballkanit Perëndimor. Të gjithë protagonistët dhe vëzhguesit e jashtëm ranë dakord se samiti ishte një takim miqësor, i mbushur me rrahje shpatullash dhe deklarata inkurajuese dhe se rezultoi në një asgjë të madhe. Përtej fasadës së një takimi të ngrohtë dhe miqësor ishte një samit i dështuar që nuk solli asnjë gjë konkrete dhe pozitive për pjesëmarrësit. Nga ana tjetër, këtë javë kishim samitin e Organizatës së Traktatit të Aleancës së Veriut në Bruksel. Një takim i mbushur me përplasje dhe fërkime intensive ndërmjet vendeve anëtare, por që tregoi se mungesa e fasadës së bukur ndonjëherë, për të mos thënë shpesherë, nuk do të të thotë mungesë substance.

Fasada e samitit u prish nga paraqitja dhe kërkesat e shtruara nga Presidenti Trump ndaj vendeve të tjera të NATO-s për të arritur normat e rekomanduara të shpenzimeve për mbrojtjen. Deklaratat e tij u panë nga shumë komentues si deklarata të cilat vënë në pikëpyetje vazhdimësinë e aleancës. Trump përgjithësisht nuk ka një retorikë shumë orthodokse. Dhe ai nuk e ndryshoi këtë retorikë as në qasjen ndaj aleatëve të NATO-s teksa i kritikoi gjerësisht ata. Kanali dhe shprehia e komunikimit që Trump zgjodhi për të adoptuar janë të debatueshme, por mesazhi që ai përçoi ishte tejet i kalibruar. Më shumë se aq, ishte një përpjekje për ta fuqizuar aleancën.

Në vitin 2014 në samitin e Uellsit vendet anëtare të NATO-s vendosën që deri në vitin 2024 çdo shtet duhet të akordojë minimalisht 2 përqind të Prodhimit të Brendshëm Bruto për mbrojtjen. Përveçse ishte një vendim unanim, deklarata e samitit të Uellsit krijonte një blueprint për forcimin e aleancës me qëllim përballimin e sfidave të mëdha gjeopolitike dhe garantimin e sigurisë së të gjitha vendeve anëtare.

Nuk duhet të jesh një gjeni ushtarak për të kuptuar se plotësimi i kritereve të dakordësuara është një garanci në të mirë të sigurisë. Vazhdimësia e aleancës është e një rëndësie strategjike për Shtetet e Bashkuara të Amerikës si dhe për vendet europiane dhe plotësimi i obligimeve të shpenzimeve për mbrojtjen është gurthemeli i ruajtjes së vazhdimësisë. Pikërisht për këtë arsye, të gjitha supozimet se Trump po vë në dyshim ekzistencën e aleancës nëpërmjet presionit dhe sjelljes agresive ndaj vendeve aleate dështojnë në analizimin e motiveve reale për insistimin në arritjen e normave të caktuara. Në fakt, e kundërta është e vërtetë. Përmbushja e kritereve forcon aleancën dhe dekurajon aktivitetet agresive nga aktorë malinjë.

Kërkesa e SHBA ndaj vendeve të tjera anëtare të aleancës për të rritur shpenzimet respektive e ka gjenezën që në administratën e Presidentit Bush. Ishte Presidenti Obama që loboi fuqimisht për të konkretizuar premtimet në shpenzimet për mbrojtjen me objektiva të qarta që duheshin arritur nga të gjithë pjesëtarët. Këmbëngulja e administratës së tanishme amerikane për t’i arritur ato objektiva është një kontinuitet i nevojshëm për të garantuar të ardhmen.

Përtej rikonfirmimit të angazhimit amerikan për sigurinë e përbashkët, samiti i Brukselit dha dhe një sinjal tjetër shumë inkurajues. Me kushtin e implementimit të marrëveshjes së arritur me Greqinë në lidhje me emrin, Maqedonia u ftua zyrtarisht për të hyrë në aleancë dhe për t’u bërë së shpejti anëtari i tridhjetë i NATO-s.

Përveçse një lajm tejet pozitiv për vendet e Ballkanit, ftesa e kushtëzuar për Maqedoninë është dhe një shenjë se aleanca nuk heziton zgjerimin. Hyrja e Maqedonisë në NATO konsolidon prezencën e aleancës në rajon. Tashmë të vetmet vende që mbeten jashtë janë Kosova, për shkak të kushteve specifike që ka, Serbia dhe Bosnja që mbahet peng nga konstrukti kushtetues që lejon krijimin e bllokimeve nga influenca ruse dhe serbe. Reagimi i ministrisë së jashtme ruse që e kundërshtoi ftesën për Maqedoninë duke argumentuar se “vendi po thithej me forcë në NATO” flet shumë për rëndësinë gjeostrategjike të kësaj nisme.

Samiti i Brukselit nuk kishte vetëm përqafime dhe buzëqeshje, por kjo nuk e bëri më pak produktiv. Ky takim rezultoi të ishte tejet substancial si në ravijëzimin e përkushtimit financiar të të gjitha vendeve anëtare në çështjet e sigurisë së përbashkët, ashtu edhe në orientimin strategjik të aleancës. Sigurisht që tani nevojiten hapa konkretë në implementimin e piketave të vendosura gjatë samitit, por është padyshim në interesin e të gjitha vendeve anëtare që t’i përmbushin objektivat dhe të investojnë për një aleancë transatlantike sa më solide dhe të gatshme për të përballuar sfidat e të ardhmes.

Samiti i metaforave të bukura dhe vizionit të munguar

May 20, 2018 by dgreca

Nga Akri Çipa/Mesjava që shkoi premtonte të shënonte ndoshta zhvillimin më të rëndësishëm të viteve të fundit për sa i përket ecurisë së rajonit të Ballkanit drejt Bashkimit Europian. Samiti i BE-së me vendet e Ballkanit perëndimor kishte pritshmëri të mëdha dhe shpresë se mund të gjeneronte një frymë dhe energji të re në lidhje me integrimin. Për fat të keq, rezultati ishte një pesimizëm i shtuar për banorët e rajonit dhe një një event i cili rezultoi të ishte një ushtrim skolastik dhe asgjë më shumë.

Bullgaria, e cila teksa ka presidencën e Këshillit të Bashkimit Europian e organizoi këtë samit për t’i dhënë një impuls pozitiv rrugëtimit të vendeve të gadishullit, meriton të përshëndetet për përpjekjen e sinqertë. Samiti i Sofjes erdhi pesëmbëdhjetë vite pas samitit të fundit zyrtar ndërmjet BE-së dhe vendeve në fjalë (atëherë u mbajt në Selanik dhe përfshinte edhe Kroacinë si vend që akoma nuk ishte bashkuar me bllokun). Megjithatë, përtej dëshirës së mirë të Bullgarisë, hezitimi proverbial i Bashkimit Europian dhe paaftësia e lidershipit aktual për të ravijëzuar një vizion dhe strategji afatgjatë jo vetëm për rajonin, por për vetë të ardhmen e projektit europian, shuajtën çdo lloj entuziazmi.

Presidenti francez Emmanuel Macron ka meritën e përdorimit të metaforës më kreative të samitit. Ai u shpreh “në favor të ankorimit të Ballkanit në Europë dhe lëvizjes drejt Europës”. Për shkak se burokratët e Brukselit kanë tendencën të flasin për “perspektivën europiane” dhe jo për “perspektivën e BE-së”, është e pashmangshme lindja e figuracioneve të tilla butaforike si stilema e presidentit Macron. Teksa flitet për “perspektivën europiane” krijohet një imazh i gabuar me përkatësinë identitare të rajonit. Gjithsesi, ndërkohë që mëkati i këtij imazhi prek disa gjenerata liderësh të BE-së, metafora e presidentit Macron mbart në vetvete një nënkuptim edhe më negativ. Nëpërmjet “ankorimit”, presidenti francez nënkuptoi qënësinë e vendeve të rajonit si një shtojcë periferike për bllokun europian. Frenimi i shpresave qoftë edhe të përmbajtura për zgjerimin e unionit dhe integrimit të vendeve aspiruese ishte rrjedhimi logjik i diskursit të tij.

Për t’u theksuar janë edhe fjalët e kancelares Merkel, e cila u shpreh se viti 2025, të cilin Komisioni Europian e ka paraqitur si një datë të mundshme integrimi për Malin e Zi, Serbinë ose dhe vendet e tjera nëse përshpejtojnë reformat, është një “datë jo realiste”. Nga samiti në Sofje pritej të paktën të vazhdonte të ushqente shpresën e integrimit në një periudhë afatmesme – deri më sot refreni i cili, pavarësisht se gradualisht, ka sjellë zhvillime pozitive në ndërmarrjen e reformave të nevojshme në vendet e Ballkanit, sikurse dhe ka ndikuar në përmirësimin e marrëdhënieve të vendeve të rajonit me njëri-tjetrin. Lidershipi i Europës së bashkuar i dha fund kësaj politike duke u treguar kategorik përsa i përket zgjerimit. Në këtë mënyrë, e vulosi samitin e Sofjes si mbytësen e impulsëve të integrimit, përkundër pritshmërisë dhe objektivit të eventit.

Nuk duhet pritur që Bashkimi Europian të ofrojë integrim të menjëhershëm dhe pa kushte për gjashtë vendet e Ballkanit. Që vendet e rajonit kanë ende probleme me mungesën e transparencës, korrupsionin e thellë dhe strukturat e brishta të shtetit të së drejtës, kjo është e pamohueshme. Pritet ama që Bashkimi Europian të ravijëzojë një rrugë integrimi. Vetëm mbajtja ndezur e shpresës së integrimit dhe vizioni politik i BE-së për të treguar rrugën e konsolidimit të demokracisë dhe të rritjes së llogaridhënies së elitave politike mund të përshpejtojë rrugën e reformave të domosdoshme në vendet e Ballkanit perëndimor. Duke u shprehur skeptikë për procesin e integrimit, liderët e BE-së luajnë rolin e elitave të korruptuara të Ballkanit. Fjalë si ato të presidentit Macron dhe të kancelares Merkel vetëm u japin justifikime të lira politikëbërësve ballkanas. Duke iu referuar qëndrimeve të BE-së në Sofje, ata tashmë kanë legjitimitetin e pretendimit se vonesa frustruese e bashkimit të këtyre vendeve me unionin është rrjedhim i drejpërdrejtë i strategjisë (ose mungesës së saj) së vendeve anëtare për të mbyllur çdo portë zgjerimi në periudhën afatmesme. Në këtë mënyrë, BE-ja u jep politikanëve ballkanas mundësinë të shkarkojnë përgjegjësinë dhe të argumentojnë se reformat e ngadalta (ose të munguara), korrupsioni i pakontrolluar dhe mungesa e llogaridhënies janë të papërfillshme në procesin e integrimit, pasi rezultati është vendosur nga vendet anëtare të BE-së pavarësisht nga zhvillimet e vendeve të rajonit në vetvete.

Ballkani mbetet një rajon strategjikisht i rëndësishëm për të gjithë kontinentin. Çështja është që nëse Bashkimi Europian do lërë një boshllëk në gadishull, ai boshllëk do të mbushet shpejt nga aktorë që nuk ndajnë të njëjtat vlera me unionin dhe që do të sjellin rrjedhimisht edhe degjenerimin e demokracisë së brishtë të rajonit. Nuk është e vështirë të përfytyrosh një Turqi ose një Rusi që zgjerojnë rrezet e tyre të veprimit. Për të mos përmendur pastaj Kinën ose vendet e Gjirit Persik që kanë hedhur spiranca ekonomike në disa vende të rajonit. Padyshim që gjurma ekonomike e BE-së është shumë herë më e lartë se të gjithë këtyre vendeve. Por, investimi ekonomik nuk është gjithçka. Nëse, sikurse samiti i Sofjes dëshmoi, vendet e BE-së do tregojnë dritëshkurtësi strategjike ndaj rajonit duke i mbyllur portën, rreziku është që modele dhe influenca malinje të zënë rrënjë dhe të ndryshojnë busullën e vendeve ballkanike. Dhe pushtetarët e papërgjegjshëm do vazhdojnë të mbretërojnë në kurriz të popullsive respektive. Metaforat e Sofjes mund të tingëllojnë bukur në deklarata skolastike dhe në tituj mediatikë, por janë pa brendi dhe, më keq akoma, regresive për rajonin.

Ndoshta e vetmja gjë pozitive që u arrit në takimin në Sofje është premtimi për një samit tjetër të Bashkimit Europian me vendet e Ballkanit Perëndimor. Në deklaratën e përbashkët u përfshi propozimi i Kroacisë për të zhvilluar samitin e rradhës në gjysmën e parë të vitit 2020, në periudhën kur Kroacia do të ketë presidencën e Këshillit të Bashkimit Europian. Krejt ndryshe nga vendet e shkëputura të Europës qëndrore dhe veriore, Kroacia dhe Bullgaria e kuptojnë rëndësinë e integrimit të të gjithë rajonit në projektin e përbashkët europian. Në mos gjë tjetër, të paktën takimi në Sofje na siguroi që deri në samitin e rradhës nuk do kalojnë pesëmbëdhjetë vite të tjera harrese. Por, është ë domosdoshme që natyra dhe mesazhi i samitit të ardhshëm të jenë krejt të ndryshme nga spektakli pa substancë që u pa në Sofje.