Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

It’s time for Greece to follow Israel’s example and recognize Kosovo

by

– Five EU members do not recognize Kosovo. Greek recognition would send an important message that would surely benefit Brussels’ initiative. 

By Akri Çipa*/

Since 2008, the Republic of Kosovo has joined international organizations, has become a vital part of the international community, and has been a key factor of stability in the Balkans. In terms of democratic standards, Kosovo fares better than some of its neighbors, as evidenced by its latest exemplary elections. It is time for Athens to finally join the more than 100 countries that recognize its irreversible independence.

Doing so would advance Greek interests and elevate Athens’ diplomatic clout. Not only Greece would offer an important contribution to peace and regional stability, but it would also be an important gesture to nurture closer Greek-Albanian ties.

This month, Israel established full diplomatic relations with Kosovo, in a move widely supported and coordinated by the United States. Greece has the opportunity to follow Israel’s example and finally establish full bilateral ties with the Republic of Kosovo.

Despite repeated attempts by Serbia and its allies to contest the legitimacy of Kosovo’s sovereignty, its independence was upheld by the International Court of Justice. In its 2010 Advisory Opinion, the court noted that Kosovo’s declaration of independence did not circumvent or break any international law, attesting to its international legality.

Kosovo’s diplomatic ties with Israel countered, once again, the assumption that its independence serves as a dangerous precedent for secessionist movements. The five EU member states that still refuse to acknowledge an independent Kosovo, including Greece, have indirectly hidden behind this argument.

However, Israel’s decision directly contradicts this misleading and outdated narrative. Considering how Israel faces with the Palestinians one of the thorniest and most complex territorial disputes in the world, its recognition showcases and reinforces the fact that Kosovo’s independence is a sui generis case and that in no way can be used to predetermine or influence the outcome of other disputes.

The lack of normalization between Kosovo and Serbia remains the most problematic security issue in the Balkans. At the same time, it hinders their integration in the European Union and creates openings for foreign interference. Outside powers have an interest in preserving the status quo and keeping the region in a limbo.

Greece has the opportunity to contribute in breaking the current deadlock and injecting positive energy that could help facilitate the resolution of the conflict. Such a move would surely be welcomed by most Western countries, as well as EU institutions.

The European External Action Service, which continues its efforts to facilitate a comprehensive agreement between Kosovo and Serbia, has its hands tied in many regards due to the fact that five EU members do not recognize Kosovo. Greek recognition would send an important message that would surely benefit Brussels’ initiative. 

Furthermore, the new administration in the United States has pledged to enhance its efforts to settle the conflict and help them towards mutual recognition. This was emphasized most recently in U.S. President Joe Biden’s letter to Serbian President Aleksandar Vucic.

Athens’ recognition of Kosovo now, in line with the U.S. position, would assist this end goal and would earn goodwill in Washington. After all, the moment is especially ripe. As part of the commitments it undertook during the White House summit last September, Serbia has pledged to not lobby other countries against Kosovo’s recognition for one year.

Differently from the other EU non-recognizers, Greece has a Liaison Office in Kosovo, at ambassadorial level, and has emphasized that it seeks to strengthen economic relations. Foreign Minister Nikos Dendias’ visit in Kosovo last October was focused on the region’s EU perspective and the dialogue between Kosovo and Serbia.

The visit emphasized that there is increasing bilateral engagement. Establishing full diplomatic relations would create new opportunities for deeper cooperation on issues of mutual concern.

The establishment of Kosovo-Israel ties set an important precedent. Athens would be wise to learn from it.

*Article was first published by The Brussels Times

Kosovë-Izrael, thyhet rendi i dështimeve

by

Vendosja e marrëdhënieve të plota diplomatike me Izraelin shënon një nga momentet më të rëndësishme të diplomacisë së Kosovës në vitet e fundit./

nga Akri Çipa*/

Vendosja e marrëdhënieve të plota diplomatike me Izraelin shënon një nga momentet më të rëndësishme të diplomacisë së Kosovës në vitet e fundit. Për mjaft arsye, kjo duhet të shërbejë si një moment kthese. Është e rëndësishme, që përtej celebrimeve, të ketë një diskutim më të gjerë për rëndësinë e marrëdhënieve diplomatike me shtetin hebre, por edhe për leksionet e nxjerra nga ky zhvillim. Miqësia e re me Izraelin hap perspektiva për bashkëpunim në rrafshin ekonomik, tregtar, inovacionit, si dhe në atë të sigurisë, dhe këto meritojnë një analizë më vete. Por çfarë është e rëndësishme për momentin është se kjo marrëdhënie mbart një kuptim më të gjerë për vetë konsolidimin e pozicionit të Kosovës në arenën ndërkombëtare.

Njohja nga Izraeli erdhi pas një periudhe gati trevjeçare, në të cilën jo vetëm që nuk pati asnjë njohje të re, por edhe u intensifikua fushata dhe propaganda serbe për kundërshtimin e legjitimitetit të pavarësisë. Në fakt, gjatë kësaj periudhe kanë qenë shumë më vokale pretendimet serbe për tërheqjen e njohjeve të pavarësisë.

Kosova jo vetëm që në këtë hark kohor dështoi në avancimin diplomatik, por mori përsipër dhe përgjegjësinë e disa gabimeve fëmijërore, sikurse ndodhi në rastin e fiaskos me Xhamajkën. Në atë rast, njohja e paralajmëruar nga zyrtarët në Prishtinë u mohua nga përfaqësuesit xhamajkanë, duke krijuar një situatë groteske. Gjithaq domethënëse ishte dhe performanca në fushatën për t’u anëtarësuar në organizata ndërkombëtare, ku shembulli më i bujshëm ishte dështimi me aplikimin në Interpol.

Njohja dhe formalizimi i raporteve me Izraelin thyejnë këtë rend dështimesh dhe jep tashmë një sinjal domethënës, mbi të gjitha për imazhin ndërkombëtar.

Elementi tjetër i rëndësishëm është se njohja reciproke Kosovë-Izrael u realizua pavarësisht angazhimit tejet të madh të diplomacisë serbe për të ushtruar rol bllokues.

Me gjithë punën disavjeçare të diplomatëve të Kosovës para dhe pas kuintave për të vendosur lidhje me shtetin hebre, Serbia ia ka dalë nëpërmjet kanaleve zyrtare diplomatike të shkurajojë dhe të ndalojë në gjenezë çdo lloj iniciative izraelite drejt Prishtinës. Në të njëjtën kohë, lobi serb në Izrael dhe në Shtetet e Bashkuara ka qenë tejet aktiv. Çdo përpjekje për ta ngritur si çështje në Izrael njohjen e Kosovës pasohej nga kundërvënie të menjëhershme të segmenteve të lidhura me Beogradin zyrtar.

Prandaj është tejet e rëndësishme të vlerësohet ndërhyrja dhe garancitë e ofruara nga Shtetet e Bashkuara si elementi kryesor që theu pengesat e Serbisë dhe vuri në lëvizje zhvillimet që u finalizuan me ceremoninë e kësaj jave. Është e rëndësishme që kjo të kuptohet mirë nga të gjithë, përtej rezervave dhe kontestimeve të tjera për takimin e 4 shtatorit në Shtëpinë e Bardhë.

Në të njëjtën kohë, këto zhvillime shërbejnë dhe për të trajtësuar ecurinë diplomatike dhe objektivat strategjikë që duhet të ndiqen në të ardhmen e afërt.

Pretendimi i Serbisë – mbështetur nga Rusia dhe Kina – se pavarësia e Kosovës duhet refuzuar si unilaterale dhe krijuese e precedentëve të rrezikshëm ka pasur deri më sot njëfarë efikasiteti. Në fakt, frika se njohja zyrtare mund të përdorej për të krijuar paralelizma, në fakt tërësisht të paqenësishme, me konfliktin në Lindjen e Mesme ka qenë arsyeja kryesore pragmatike që e ka shtyrë Izraelin t’i druhej deri më sot pranimit të realitetit të Kosovës së pavarur dhe sovrane.

Tanimë, pas vendosjes së marrëdhënieve me shtetin hebre, ekzistojnë të gjitha mundësitë për të ngritur argumentin e anasjelltë: nëse Izraeli, një shtet që përballet me një nga konfliktet territoriale më problematike dhe komplekse në botë, nuk i druhet rastit të pavarësisë së Kosovës si precedent, atëherë asnjë vend tjetër nuk mund të fshihet pas këtij argumenti. Me tejkalimin e kësaj situate, Kosova i ka shtuar arsenalit diplomatik një element tejet substancial.

E gjithë kjo duhet kontekstualizuar brenda një mësimi tjetër shumë të rëndësishëm.

Pavarësisht ecurisë së dialogut me Serbinë, nuk ka asgjë që e konsolidon më shumë pozicionin në arenën ndërkombëtare se vendosja e raporteve të barabarta me shtetet e tjera të botës.

Vëmendja ndaj Beogradit dhe Brukselit ka thithur rishtazi shumë më tepër energji nga sa duhej në Prishtinë dhe ka sjellë harresën ndaj kryeqyteteve të tjera të botës. Procesi dialogues me Serbinë mund të vazhdojë, por pa vënë në pauzë ose sakrifikuar konsolidimin e marrëdhënieve me shtete të treta, aq më shumë përpjekjet për t’i shumuar ato.

Madje edhe integrimi në organizatat ndërkombëtare duhet të jetë element shtesë, jo zëvendësues, i përpjekjeve për shtimin e njohjeve. Teksa anëtarësimi në Organizatën e Kombeve të Bashkuara është bërë shpeshherë kryefjalë e diskutimeve për ecurinë diplomatike, duhet mos harruar se anëtarësimi duhet të jetë pasojë, jo qëllim në vetvete.

Orientimi i diplomacisë së Kosovës drejt këtij kahu duhet të bëhet dhe kryefjalë në raport me aleatët amerikanë. Administrata Biden mund të ofrojë një mbështetje shumë të fortë në këtë pikë, por Prishtina zyrtare duhet të tregojë iniciativë nga ana e saj. Angazhimi amerikan është i domosdoshëm për t’u qasur ndaj shteteve që ende refuzojnë ta njohin Kosovën, por edhe për të anashkaluar pretendimet serbe dhe për të rritur presionin ndaj Beogradit.

Së fundmi, është fatkeqësi që Bashkimi Europian nuk është palë mbështetëse në këtë përpjekje. Sikurse u reflektua pas ceremonisë së 1 shkurtit, në vend që të përgëzonte Kosovën dhe Izraelin, zëdhënësi i Bashkimit Europian për çështjet e jashtme e kritikoi Prishtinën për zyrtarizimin e vendosjes së ambasadës së saj në Jerusalem. Kjo pasi Bashkimi Europian vazhdon ta kundërshtojë Jerusalemin si kryeqytet zyrtar.

Këmbëngulja e përfaqësuesve europianë në këtë politikë rezultoi të ishte më e rëndësishme sesa mbështetja për Kosovën në një hap pozitiv të forcimit të pozicionit të saj dhe të krijimit të marrëdhënieve të cilat realisht avancojnë stabilitetin dhe paqen. Ky veprim absurd nuk duhet harruar dhe duhet të shërbejë si një mësim kuptimplotë për valencën që u duhet dhënë mesazheve që do vijnë nga Brukseli në të ardhmen.*Botuar fillimisht në Sbunker.net

The Biden Administration Needs a Point Man for the Balkans

by

By Akri Çipa/*

President Biden and his foreign policy team have a wide array of international challenges to address. The Balkans is not expected to be a high priority on that list. Nevertheless, the opportunity is there for the United States to bring change in the region.

In the 1990s, the United States played a primary role in the Balkan peninsula and spearheaded the successful intervention that stopped Serbia’s genocidal campaign against Kosovo’s Albanians. With the support of the United States and other Western allies, Kosovo declared its independence in 2008. Unfortunately, supported by Russia and China, Serbia refuses to acknowledge Kosovo’s sovereignty. The EU-facilitated dialogue process, that was supposed to bring the parties together towards finding a lasting solution, has failed to deliver.

Meanwhile, malign foreign powers have exploited the dispute to meddle in Balkan affairs and hold the region back from integrating into Western organizations. Ongoing conflicts create avenues for influences that threaten the balances of the region. On the other hand, these threats are heightened by corrosive corruption, bad governance, and the lack of economic opportunities observed throughout the region. While Russia continues to be a destabilizing force, China is making important economic, trade, and diplomatic advances in the region. Strong American leadership is needed to halt these forces.

This was understood by the Trump administration. Secretary Pompeo’s appointment of Deputy Assistant Secretary Matthew Palmer as Special Representative for the Western Balkans and the following presidential appointment of Ambassador Richard Grenell as Special Envoy for the Kosovo-Serbia dialogue were important signals about direct reengagement. However, despite grasping the lymphatic need for the US contribution towards solving the conflict, the Trump administration was unable to settle it.

Instead of backing down, the Biden administration should step up its efforts. By keeping the focus on the Balkans high, while correcting the evident mistakes observed in the most recent initiative, the new administration can succeed in bringing about much needed progress. To do so, President Biden needs to retain the Special Envoy position and appoint someone who has a deep knowledge of the region and grasps its dynamics.

Congressman Eliot Engel would be the perfect fit for the job. The Jewish legislator from the Bronx lost the primary against his Democratic challenger in June, however he has expressed his interest in giving a contribution in the Biden administration. With his vast foreign policy experience as a member and chairman of the House Foreign Affairs Committee, the 16-term Congressman understands like no other the US interests in the Balkans and how to advance them. He has been a determined voice on the most important developments in the Balkans since the beginning of the 1990s. Under his leadership, the House Foreign Affairs Committee devoted considerable time to the region. In fact, one of the last hearings he presided as the Chairman of the Foreign Affairs Committee was dedicated to policy recommendations for the next administration.

Critically, Congressman Engel understands the importance of US leadership. As he explained during the HFAC December 8 hearing, “American involvement in the Balkan Wars of the 1990s was the pinnacle of [the] post-Cold War power and influence. It also represented how such leadership can be put to good use.”

Congressman Engel is a strong believer in the transatlantic relationship and has always supported US-EU cooperation. This quality is pivotal at a time when everyone concurs that Western coordination is needed for the dialogue between Kosovo and Serbia to succeed. The European block is their largest economic and trading partner and both countries aspire to join the union in the near future.

Lastly, Congressman Engel’s role in the dialogue between Serbia and Kosovo would be critical to counterbalancing the eschewed position of the European Union. Both Josep Borrell, EU’s top diplomat, and his Special Representative for the dialogue, Miroslav Lajčák, originate from two countries – respectively Spain and Slovakia – that do not recognize Kosovo’s independence. Despite expected Serbian skepticism, Congressman Engel’s engagement would serve to assuage this asymmetry and enhance the dialogue process. After all, guarantees will be needed to help the parties reach an agreement, as well as for its implementation.

Prior to the November elections, the Biden-Harris campaign made it clear that a President Biden would work with “the European Union to revitalize the dialogue between Kosovo and Serbia.” They pledged to help facilitate a “stabilizing, just, and comprehensive settlement between the two countries that respects Kosovo’s territorial integrity and achieves full mutual recognition.” The Biden administration must not miss the opportunity to succeed.

*Akri Çipa is a Balkan expert and consultant. He holds a Master of Science in Conflict Resolution from Columbia University in New York. His articles have been published in the National Interest, Balkan Insight, Jerusalem Post, Euractiv, Brussels Times, and more. Twitter @AkriCipa. This piece was first published in Balkan Insider.

Domosdoshmëria për një strategji afatgjatë në thellimin e marrëdhënieve me SHBA

by

Nga Akri Çipa*-

Zgjedhjet presidenciale në Shtetet e Bashkuara mbërthyen interesin e publikut të gjerë, në Amerikë dhe jo vetëm. Duke presupozuar të mbyllur tashmë procesin elektoral, pavarësisht zgjatimit të disa proceseve burokratike dhe ligjore, diskutime të shumta kanë filluar nga të dyja anët e Atlantikut për ardhmërinë e politikës së jashtme amerikane në administratën e Presidentit të zgjedhur Joe Biden.

Fitorja e ish-zëvëndës presidentit Biden u mirëprit gjerësisht në Shqipëri dhe në Kosovë dhe ka pasur një ekzaltim të përgjithshëm. Kjo lidhet pikë së pari me vetë historinë e zotit Biden. Si një mbështetës i hershëm i ndërhyrjes amerikane si kundërpërgjigjë ndaj fushatave të gjenocidit serb dhe të zgjatimeve të saj në vitet 90’, ndaj zotit Biden ka një ndjenjë mirënjohjeje të sinqertë në Ballkan. Në fillim në raport me luftën në Bosnjë dhe më pas në lidhje me Kosovën, ai ka qënë një zë i fuqishëm dhe i qartë në favor të lirisë dhe paqes. Në skenën amerikane janë të rrallë politikanët aktivë që mund të thonë se kanë qënë më eksplicitë se zoti Biden në raport me çlirimin, pavarësinë dhe forcimin e shtetësisë së Kosovës.

Me ardhjen e administratës Biden vlen të celebrohet kjo histori personale. Njëkohësisht, ekziston më shumë se kurrë nevoja dhe mundësia për një përgatitje serioze kundrejt sfidave me të cilat përballet Ballkani dhe qasjes së nevojshme për të forcuar raportet e Shqipërisë dhe Kosovës me Shtetet e Bashkuara dhe kapërcyer sfidat rajonale. Në këtë aspekt, ka tre elemente kyç të cilat duhet të konsiderohen dhe me të cilat duhet të ballafaqohemi në një plan afatgjatë: ndryshimet thelbësore në arenën ndërkombëtare; konteksti i zhvillimeve në politikën amerikane; problematikat e brendshme që reflektohen ndërkombëtarisht.

Si një mbështetës i hershëm dhe i përkushtuar i strukturave transatlantike, Presidenti i ardhshëm amerikan ka theksuar rëndësinë që do ketë Europa në vizionin e tij. Pikërisht për hir të këtij fakti ka indikacione se vëmendje të përkushtuar do të marrë dhe gadishulli ballkanik. Megjithatë, bota që do gjejë zoti Biden në vitin 2021 ndryshon kryekëput nga ajo e kohës së tij si anëtar i Senatit amerikan ose qoftë edhe si Zëvendës President. Kjo u theksua rishtazi dhe nga këshilltari i tij Tony Blinken, zëri mjaft influencues për politikën e jashtme dhe, sipas gjasave, një nga drejtuesit e ardhshëm të kësaj politike në administratën e re. Konditat dhe realitetet që përcaktuan në një pjesë të madhe politikën e jashtme amerikane në katër vitet e fundit mbeten po ato.

Në këtë sens, qasja ndaj Ballkanit gjatë administratës Biden do të influencohet drejtpërdrejtë nga kjo situatë. Kina do të vazhdojë përpjekjet për t’u imponuar ekonomikisht në Ballkan dhe për të penetruar Europën nëpërmjet rajonit tonë. Rusia do të vazhdojë të kundërshtoje proceset integruese euroatlantike të vendeve të rajonit dhe të kundërshtojë fuqimisht shtetësinë e Kosovës. Ndërkohë që administrata e zotit Biden do të privilegjojë koordinim më të madh me Bashkimin Europian, kompeticioni i drejtpërdrejtë me fuqitë e tjera të mëdha do të vazhdojë të dominojë rajonin. Rajonalizimi dhe forcimi i fuqive rajonale do të pasqyrohet padyshim në Ballkan, sikurse është konkretizuar tashmë dhe në zonat përreth.

Elementi i dytë që vlen të merret parasysh është ndryshimi i brezave në politikën amerikane, një proces sa i natyrshëm aq edhe përcaktues për të ardhmen. Mbështetës të mëdhenj të çështjes shqiptare po shkojnë drejt braktisjes së politikës aktive ose janë subjekt i presionit të shtuar të rivalëve partiakë. Prandaj, duhet pasur një kujdes i shtuar në aktivizimin diplomatik. Gurthemeli i mbështetjes amerikane ndaj Kosovës dhe ndaj gjithë spektrit të interesave shqiptare mbetet mbështetja mbipartizane në politikën amerikane. Përpjekja për ta partizuar dhe individualizuar këtë marrëdhënie duhet të refuzohet me forcë dhe vendosmëri.

Për shkak të polarizimit politik, në Shtetet e Bashkuara po gjejnë vend gjithmonë e më shumë zëra radikalë nga të gjithë krahët politikë. Në të dy ekstremet e spektrit politik në Shtetet e Bashkuara ka elemente me qëndrime të dyshimta për sa i përket kursit të politikës së jashtme amerikane, qëndrimeve revizioniste ndaj historisë së rishtë dhe interesa që konfliktojnë në mënyrë të rrezikshme me interesin shqiptar në rajon.

Në rradhë të parë, në Amerikë ka një të djathtë izolacioniste dhe regresive që i ka dhënë historikisht luftës në Kosovë ngjyresa të thjeshta fetare dhe e cila e ka sulmuar ndërhyrjen historike të NATO-s për qëllime politike të ditës. Një eksponent i këtyre pikëpamjeve, koloneli në pension Douglas Macgregor, arriti deri aty sa të nominohej nga presidenti Trump si Ambasador i Shteteve të Bashkuara në Gjermani. Nga ana tjetër, segmenti më radikal i së majtës e ka parë luftën për çlirim të popullit shqiptar në Kosovë dhe fushatën e aleancës kundrejt spastrimit etnik serb nën lentet e një abstraksioni internacionalist socialist dhe e ka sulmuar si reflektim i të ashtuquajturës qëllim “imperialist” amerikan. Këto kritika janë ricikluar edhe ndaj zotit Biden në fushatën e fundit.

Rreziku që pikëpamjet dhe qëndrimet e këtyre ekstremeve të vazhdojnë të dalin nga margjinat është real. Sinjali më i dukshëm ishte fushata mediatike revizioniste që pasoi takimin në Uashington të presidentit Trump me kryeministrin Hoti dhe presidentin Vuçiç dhe që synonte të relativizonte historinë dhe rolin çlirimtar të Shteteve të Bashkuara dhe vendeve perëndimore.

Së fundmi, vlen të rikujtohet se aleancat dhe marrëdhëniet ndërshtetërore të qëndrueshme ndërtohen, në rradhë të parë mbi introspektimin – aftësinë për ta analizuar veten dhe problemet e brendshme dhe për të reflektuar mbi to.

Problemet e mbartura demokratike të Shqipërisë dhe Kosovës si dhe mungesa e një uniteti politik në raport me proceset përcaktuese për ardhmërinë e vendit janë elemente nevralgjike që pasqyrohen përtej politikës së brendshme. Në mjaft raste, janë pikërisht këto shfaqje që shfrytëzohen nga fqinjët tanë për të ndërtuar fushata malinje lobimi në Uashington, Bruksel, Paris dhe më gjerë.

Pikërisht nga kjo pikë e fundit duhet nisur ndryshimi. Baza më e fortë e intensifikimit të marrëdhënieve me SHBA-në kalon nga forcimi i institucioneve, shteti i të drejtës dhe mirëqeverisja në Shqipëri dhe Kosovë. Stabiliteti i brendshëm që vjen si pasojë e demokratizimit dhe ekonomi të shëndosha janë garancia më e mirë e faktorizimit rajonal të shqiptarëve përtej kufijve shtetërore. Ravijëzimi i një politike të jashtme të qartë dhe afirmimi i interesave kombëtare kah orientimit transatlantik, mbi të gjitha në konditat e arenës aktuale ndërkombëtare, është domodoshmëri. Dhe duhet të jetë e tillë si fakt, jo vetëm si retorikë.

Në të njëjtën kohë, është i domosdoshëm përafrimi dhe edukimi i brezit të ri të vendimmarrësve amerikanë, të cilët mund të kenë interes dhe njohuri të përcipta për Ballkanin, çështjet shqiptare dhe kontekstin e veçantë të aleancës së shqiptarëve me Amerikën. Në këtë aspekt, nevojitet syçeltësi, koordinim dhe një strategji për të ndërtuar marrëdhënie afatgjata si me brezin e ri të politikëbërësve, ashtu dhe me kastën e re të ekspertëve dhe diplomatëve që do të profilizojnë politikën e jashtme amerikane gjatë administrates së ardhshme dhe përtej saj.

Presidenca Biden është një moment kyç për Shtetet e Bashkuara, por edhe për rajonin tonë. Ndërkohë që paraqiten prirje negative dhe situata komplekse në arenën ndërkombëtare, katër-vjeçari i ardhshëm mund të paraqesë njëkohësisht edhe mundësi historike. Faktori shqiptar duhet të tejkalojë konfliktet me vetveten, sikurse dhe romanticizmat, për të reflektuar dhe vepruar në shfrytëzimin e këtij momenti dhe avancimin e interesave kombëtare.

*Ky artikull mbështetet nga “Sbunker” përmes projektit të financuar nga Ambasada Amerikane. Mendimet e shprehura këtu janë të autorit dhe jo medoemos pasqyrojnë qëndrimet e Departamentit të Shtetit.

Armatimi i Serbisë është kërcënim për Ballkanin

by

Nga Akri Çipa-

Në 2 tetor, u mbajt në Tiranë mbledhja e përbashkët e qeverisë së Shqipërisë dhe Kosovës në vijim të një tradite të filluar në vitin 2014. Gati një javë më vonë, Serbia mobilizoi automjete të rënda, avionë luftarakë dhe mbi 2,800 trupa për një manovër stërvitore ushtarake në rrafshnaltën e Peshterit. Këto dy ngjarje nuk janë në pamje të parë të ndërlidhura me njëra-tjetrën, por vlejnë për të evidentuar ndryshimin thelbësor në reagimet e tre vendeve.

Serbia thirri ambasadorin shqiptar në Beograd për t’i dorëzuar një notë proteste për takimin dhe deklaratat e mbajtura në Tiranë. Për më tepër, u aktivizuan kanalet me Rusinë dhe kjo e fundit i quajti “alarmuese” mesazhet e takimit të Tiranës. Kjo reflekton një politikë të hershme të Beogradit në rolin e zhurmuesit për çfarëdo lloj iniciative që Prishtina dhe Tirana ndërmarrin në marrëdhëniet bilaterale – madje dhe në çështjet e brendshme të tyre. Nga ana tjetër, dy kryeqytetet shqiptare vazhdojnë të jenë heshtanake përpara zhvillimit më substancial dhe më të rrezikshëm për stabilitetin e Ballkanit: shfaqjet ushtarake dhe procesi i armatimit të Serbisë.

Sikurse ndodh shpeshherë, në radarin e diskutimeve publike në trojet shqiptare nuk gjetën vend për analizë manovrat stërvitore të ushtrisë serbe. Nën vrojtimin e Presidentit Vuçiç dhe zyrtarëve të tjerë të lartë, trajnimi shërbeu për të demonstruar armatimet më të fundit që vinin prej Rusisë dhe Kinës. Por, teksa politikëbërësit në dy shtetet shqiptare janë të ngërthyer në beteja me vetveten, armatimi i Serbisë është kërcënim serioz për sigurinë dhe paqen rajonale.

Në gusht, Serbia konfirmoi se ishte pranë blerjes së sistemit kundër-ajror FK-3 nga Kina, çka solli dhe reagim zyrtar nga ambasada amerikane në Beograd. Ky nuk është rast i veçuar. Në fakt, në shkurt Serbia bleu sistemin Pantsir S1 nga Rusia. Në pamje të parë, vështirë të qortohen blerjet e sistemeve mbrojtëse. Shpeshherë, Presidenti Vuçiç është fshehur pikërisht prapa këtij justifikimi. Për fat të keq, jo të gjitha prokurimet përfshihen në këtë kategori.

Serbia u bë vendi i parë europian që mori në dorëzim dronë CH-92A nga Kina si dhe arriti marrëveshjen me Partinë Komuniste të Kinës për transfertën e teknologjisë së nevojshme për mundësimin e prodhimit lokal nga Serbia të dronëve luftarakë. Në këtë aspekt, Beogradi nuk e ka fshehur synimin për të zgjeruar arsenalin ushtarak me dronë dhe për t’u bërë operatori kryesor i dronëve në rajon.

Këto pasojnë dërgesa të përsëritura ushtarake ruse që kanë përfshirë automjete të blinduara, tanke, helikopterë dhe avionë luftarakë.

Përgjatë pranisë së tij në konferencën vjetore të AIPAC në Uashington, në mars të këtij viti, presidenti serb shprehu dëshirën për të blerë armë nga Izraeli. Së fundmi, ai shfaqi interesin për të blerë drone luftarakë nga Turqia.

Në krahasim me një vit më parë, në vitin 2019 Serbia rriti me 326 milionë dollarë ose gati 43 përqind buxhetin ushtarak, për një shumë totale 1.14 miliardë dollarë. Ky është një trend shqetësues.

Arsyetimet zyrtare të Beogradit për këto investime në sektorin ushtarak kanë në thelb premisën e dekurajimit të çfarëdo rreziku ose kërcënimi. Por, në parim, këto shpenzime ushtarake mbeten të pajustifikuara. Nën petkun e ndërtimit të marrëdhënieve të mira me fqinjët dhe të lënies pas të së shkuarës së dhimbshme, Serbia duhet të ishte vendi më i interesuar për të demilitarizuar Ballkanin dhe për të investuar në stabilitetin e rajonit. Mbi të gjitha, kjo do ishte dhe pasojë logjike e politikës së saj të neutralitetit ushtarak, duke u nisur nga predispozita e mungesës së rreziqeve konkrete.

Një arsye e dytë, e pranuar heshturazi, është ajo e nevojës së Beogradit për marrëdhënie transaksionale me Moskën dhe Pekinin – më rishtazi me Izraelin dhe Turqinë – për të konsoliduar raportet me to. Gjithsesi, në këtë rast, fare mirë mund të përzgjidheshin sektorë të tjerë bashkëpunimi, shumë më pak kontraversë dhe kërcënues, për të thelluar këto marrëdhënie bilaterale.

Përkundër të gjitha këtyre arsyetimeve jobindëse, armatimi serb i shërben politikës agresive dhe imponuese serbe në rajon. Serbia ka ravijëzuar tashmë një politikë afatgjatë për të dominuar zhvillimet rajonale duke u shndërruar në një kontrollor ekonomik dhe diplomatik. Kjo kalon pashmangshmërisht nëpërmjet një hegjemonie rajonale dhe intimidimit të fqinjëve. Retorika e ngarkuar dhe patetizmi nacionalist që vazhdojnë të dominojnë skenën mediatike dhe politike serbe janë zgjatim i këtij synimi.

Kjo nuk do të thotë se ka nevojë për alarmizëm të tepruar, por kjo qasje thërret për syçeltësi. Vetë elita politike serbe është e interesuar për të ushqyer tensione rajonale nëpërmjet të cilave pozicionohet si faktor kyç dhe roje e stabilitetit rajonal. Kjo politikë me dy korsi ka dhënë deri më sot frute, si në forcimin dhe kapjen e pushtetit të brendshëm nga klasa aktuale politike, ashtu edhe në ripozicionimin e vendit në skakierën ndërkombëtare.

Shqipëria dhe Kosova deri më sot e kanë sakrifikuar reagimin ndaj këtyre zhvillimeve -respektivisht nën preludin e rritjes së bashkëpunimit rajonal dhe të një marrëveshjeje iluzive më Beogradin. Qeveritë shqiptare në të dy shtetet bëjnë mirë që investohen në çtensionimin e situatës dhe predikojnë bashkëpunim rajonal dhe dialog. Megjithatë, faktori shqiptar nuk mund të jetë thjesht një vëzhgues.

Historia e rishtë ka treguar se nuk ka kërcënim më të madh për stabilitetin dhe sigurinë e Ballkanit se sa militarizmi serb i mbështetur nga faktorë jo-perëndimorë.

Tirana dhe Prishtina e kanë të domosdoshme reagimin. Të dyja shtetet nuk kanë kapacitete financiare për të garuar me Serbinë në armatime dhe, mbi të gjitha, kjo është e padëshirueshme. Megjithatë, ka hapa konkretë që duhet të ndërmerren për t’iu kundërpërgjigjur premisave të këtij fenomeni.

Shqipëria, si vend anëtar i NATO-s, duhet ta bëjë kazus këtë armatim të pajustifikuar të Serbisë, duke theksuar mungesën e rreziqeve serioze që mund ta legjitimojnë atë. Retiçenca e derimësotme e aleancës për këtë kërcënim të drejtpërdrejtë për stabilitetin e rajonit është problematike. Përkundër këtij armatimi që duhet të krijonte shqetësim në hallkat drejtuese, NATO ka rritur bashkëpunimin me Serbinë. Padyshim që dialogu, bashkëpunimi dhe ndërveprimi me Serbinë, si një vend me rëndësi në zemër të Ballkanit, është i nevojshëm. Por, kjo nuk duhet të vijë në kurriz të presionit ndaj veprimeve destabilizuese të Serbisë.

Përballë memecërisë shqiptare, ishte Kongresmeni Elliot Engel që ngriti zërin. Në janar të këtij viti, Kryetari i Komitetit për Çështjet e Jashtme në Dhomën e Përfaqësuesve, reagoi dhe tërhoqi vëmendjen e admiralit James Foggo, komandant i Forcave Detare Amerikane në Europë si dhe drejtues i komandës ushtarake të NATO-s në Napoli. Ky i fundit, lavdëroi në një intervistë bashkëpunimin e Serbisë me aleancën dhe shprehu dëshirën për ta parë në të ardhmen anëtare të saj. Ligjvënësi amerikan shprehu shqetësim për faktin që admirali Foggo anashkaloi thellimin e bashkëpunimit të Serbisë me Rusinë dhe rreziqet që burojnë prej këtij bashkëpunimi.

Përtej reagimit të strukturave ndërkombëtare të sigurisë, ka dhe vende të tjera të Ballkanit të cilat duhet t’i shikojnë me vëmendje prokurimet dhe demonstrimet ushtarake të Serbisë. Në këtë kategori hyjnë Kroacia dhe Bullgaria. Shqipëria dhe Kosova duhet të shfrytëzojnë këtë shqetësim të përbashkët për të intensifikuar marrëdhëniet me këto dy vende – por edhe me vende të tjera ballkanike – për të koordinuar ose bashkërenduar një përgjigje të përbashkët.

Së treti, një hap i domosdoshëm është një qasje më aktive ndaj Shteteve të Bashkuara, që mbeten ende garanti kryesor i sigurisë së Ballkanit. Pasqyrimi i situatës në Uashington dhe informimi i vendimmarrësve të lartë amerikanë për shqetësimet që paraqesin veprimet e Serbisë është i domosdoshëm.

Është bërë e qartë se Serbia ka rritur efektivitetin e lobimit në Shtetet e Bashkuara dhe përafrimi i Beogradit me Uashingtonin është shqetësues. Overturat serbe kanë dhënë rezultate konkrete që përfshijnë jo vetëm freskimin e imazhit, por edhe, në disa qarqe, mbështetje për politika thelbësisht problematike për stabilitetin e rajonit.

Deri më sot, ka pasur mungesë të veprimeve konkrete nga Uashingtoni për të frenuar ose konfrontuar ambiciet ushtarake të Serbisë. Blerja e armatimeve ruse duhet të ishte shkak për sanksionimin e Serbisë nga Shtetet e Bashkuara si shkelje flagrante e sanksioneve amerikane ndaj Rusisë për ndërhyrjen e saj në Ukrainë. Përfaqësuesit zyrtarë të dy shteteve shqiptare duhet të nisin një ofensivë në Uashington për të kërkuar një kundërvënie më të madhe amerikane ndaj këtyre zhvillimeve të cilat, në disa raste, shkelin dhe vetë ligjet amerikane.

Arkitektura ndërkombëtare dhe angazhimi i partnerëve perëndimorë deri më sot ka mbajtur larg fantazmat e rikthimit të konflikteve të dhunshme. Megjithatë, është momenti që vetë faktorët lokalë të shfaqin një qasje më të kujdesshmë dhe aktive. Ngrirja e reagimeve, qoftë edhe të brendshme, në Shqipëri dhe Kosovë kundrejt armatimit serb është një tregues atrofizimi dhe mungese largpamësie strategjike. Formati aktual i ndërveprimit nuk mund të vazhdojë më në kushtet e një shteti serb që forcon imazhin dhe rolin në Ballkan dhe ndërkohë vazhdon me retorikë agresive dhe veprime destabilizuese.

Publikuar fillimisht në Sbunker.