Alma LIÇO – Page 3 – Dielli

Çfarë fëmijësh po rrisim!!!

April 9, 2020 by dgreca

NGA NGA ALMA LIÇO/

Disa ditë më parë mbylli sytë një vogëlushe tetë vjeçare. Largimi nga jeta i një fëmijë përcillet me dhimbje nga të gjithë, të njohur e të panjohur. Historia e trishtë e jetës së asaj vocrrakeje dhe familjes së saj, ishte bërë publike disa muaj më parë. Përmes lotësh, ajo i kërkonte Zotit shpjegim, pse ishin dënuar aq keq. Çfarë të keqe kishin bërë!!!

Ishte jetime nga i ati, që kish ndërruar jetë disa vite më parë nga një sëmundje e pashërueshme. Me një nënë pothuajse të verbër, dhe një vëlla gjithashtu të mitur, jeta e saj ishte skëterrë. Në varfëri totale, në një shtëpi te rrënuar…dhe një shtet indiferent dhe të pandjeshëm për të aplikuar politika sociale, aq të nevojshme për të garantuar një minimum jetik .

Nuk e di se çfarë sëmundje pati ajo vogëlushe. Por një gjë është e qartë. Atë e vrau indiferenca e institucioneve shëndetsore, që ajo të merrte në kohë ndihmën e duhur.

Kalon kufijtë e dhimbjes e gjithë kjo tragjedi për atë familje të pafat. Por ajo që më dëshpëroi jashtë çdo përfytyrimi ishin klithmat e vogëlushes për të qenit e mospranuar dhe e refuzuar nga moshatarët e saj. Ajo nuk kishte shoqe. Nuk mund të kishte. Fëmijët e shkollës e përbuznin për varfërinë, e tallnin se kishte nënën qorre, dhe se nuk kishte baba.

KEMBANA ALARMI…Çfarë fëmijësh po rrisim???…monstra të pandjeshme dhe barbarë…Si janë fëmijët sot, do jeta bota nesër. Dhe për këtë do jemi përgjegjës ne të rriturit, që nuk edukojmë tek fëmijët tanë dashurinë për tjetrin, empatinë për të ndihmuar ata që kanë nevoje, solidaritetin kundër fenomeneve të shëmtuara te jetës…dhe mund të vazhdoja pa mbarim.

Dhe kjo do të jetë një tragjedi pa kthim…

Ballafaqimi me diktaturën pas rënies së komunizmit

February 23, 2020 by dgreca

NGA ALMA LIÇO/

Kanë kaluar gati tre dekada nga rënia e regjimit, dhe shumë pak është bërë për të vlerësuar në aspektin historik dhe atë human, atë periudhë të tmerrshme, që shkatërroi jetët e qindra mijëra personave e familjeve të pafajshme. Këtë fakt dëshpërues evidentoi edhe Konferenca e disa ditëve më parë, me Tematikë “Ditët e Kujtesës”, organizuar nga IDMC, mbajtur në Tiranë në datat 13-21 shkurt .

Unë kam përvojën dhe opinionin tim lidhur me këtë mungesë të theksuar vullneti për rivlerësimin e asaj periudhe të errët dhe aspak të largët të historisë së vendit tonë.

Së pari, do të thosha se për fat të keq pas rënies së regjimit, Shqipëria është qeverisur me të njejtën mendësi diktatoriale dhe përjashtuese ndaj kundërshtarëve politikë, madje kjo dukuri është prezente në nivelet më të larta drejtuese, nga të njejtët persona, bij ose familjarë të afërt të tyre.

Së dyti, dëshiroj të theksoj se nuk pati asnjë iniciativë apo angazhim shtetëror që të mbështeste rikthimin dhe riintegrimin e familjeve të internuara në vendet e origjinës. Të lënë në mëshirë të fatit, largimi nga vendi i internimit ishte një hap që çdo familje e ndërmori me forcat e veta. Shumë prej tyre u strehuan në godina të pabanueshme, siç ishte rasti i ish-shkollës së Partisë së Punës. Cinik dhe fyes strehimi në atë ndërtesë të katandisur në gërmadhë, e cila në dhjetra vite kish përgatitur dhe nxjerrë kuadrot kriminalë të diktaturës. Disa familje mundën të strehohen tek të afërm, që me zemërgjërësi ju hapën dyert, si dhe një numër i konsiderueshëm, të pashpresë ndoqën rrugën e emigracionit. Madje ka ende familje që në pamundësi fizike e ekonomike rikthimi, vazhdojnë të jetojnë në vendet e internimit.

Vitet e para të post-komunizmit, me mbështetjen e disa donatorëve u ndërtuan një numër i kufizuar apartamentesh për strehimin e kësaj kategorie, tërësisht i papërfillshëm për nevojat imediate të tyre. Gjithashtu pati dhe një planifikim për trajtim me të drejta studimi të një numri të limituar të rinjsh që vinin nga kjo kategori të dënuarish. Pothuajse të gjithë këta të rinj kishin lindur në internim.

Si fillim përpiqesha të justifikoja neglizhencën e theksuar ndaj kësaj shtrese. Mendoja se kjo ndodhte pasi Shqipëria ishte në varfëri ekstreme dhe pamundësi ekonomike për masa rehabilituese të atyre përmasave. Mirëpo nuk rezultoi që të ishte varfëria shkaku. Vitet në vijim dëshmuan një mungesë permanente vullneti për integrimin e të përndjekurve politikë, madje u punua për të përçarë dhe sabotuar çdo përpjekje të organizuar në kërkim të të drejtave të tyre.

Rënia e regjimit u pasua nga zhgënjimi që solli mos bërja e drejtësisë për krimet e tmerrshme që përjetuan. Të cfilitur nga jeta, bashkëvuajtësit e mi, sigurisht ata që ende nuk ja kanë mbathur nga Shqipëria, po i zvarritin këto vite dyerve të gjykatave, në kërkim të një strehe, të një prone që nuk ka gjasa t’u kthehet kurrë, ose në pritje të lëmoshave të kompensimit të turpshëm e mjeran. Kam parë të moshuar që teksa shtrëngonin ca dokumente dhimbjeje në duar, kanë humbur ndjenjat në dyert e atyre zyrave. Kam përjetuar lotët e nënave të kampit të Tepelenës, që besonin se ligji që parashikonte dëmshpërblimin e tyre, do të zbatohej ndonjë ditë. Por kjo kurrë nuk ndodhi.

Ende pas 30 viteve, ne ndjejmë nevojën e dekomunistizimit të shoqërisë shqiptare, proçes ky tejet i vonuar.

Të obliguar nga marrëveshje ndërkombëtare, në muajin tetor të vitit 2006, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar Rezolutën “Për Dënimin e Krimeve të Kryera nga Regjimi Komunist në Shqipëri”, në votimin e së cilës, deputetët e Partisë Socialiste, prej gati shtatë vitesh në pushtet, dolën nga salla duke e bojkotuar atë. Si rrjedhojë, pothuajse asnjë prej 17 pikave të saj nuk është realizuar, megjithëse kanë kaluar pothuajse 14 vjet nga koha e miratimit.

Gjashtë vitet e fundit situata është përkeqësuar më tej. Janë qindra ish të persekutuar të regjimit të flakur nga puna, pasi nuk janë militantë të partisë në pushtet. Kjo situatë përjashtuese dramatike kulmon me kërcënimin me jetë të Drejtorit të Institutit të Studimeve të Krimeve të Komunizmit, si dhe familjes së tij, me pasojë arratisjen e tyre, kërcënim ky për shkak të detyrës. Kërcënuesit nuk janë anonimë. Ata janë figura të errëta që vijnë nga labirintet me kriminale të diktaturës, që për ironi dhe absurditet qëndrojnë ende në majë të pushtetit legjislativ, apo edhe institucioneve të tjera. Asnjë reagim nga sistemi i drejtësisë, ndërkohë që kërcënimi për shkak të detyrës, përbën vepër penale.

Perspektiva paraqitet shumë e zymtë. Jemi kaq të vonuar në procesin e reformimit demokratik. Jemi kaq larg bërjes drejtësi për krimet e tmerrshme të diktaturës si dhe atyre që pasuan. Nuk kemi arritur ende të rishkruajmë në mënyrë të paanshme historinë e Shqipërisë të periudhës së komunizmit, bazuar në dokumente dhe dëshmitë e viktimave. Po edukojmë një brez të ri në konfuzion të plotë për këtë periudhë të errët të historisë. Si rrjedhim, po shkasim me shpejtësi marramendëse drejt një rregjimi autoritar, ku institucionet drejtohen në mënyrë arrogante e të korruptuar nga të njëjtët individë. Rezultati…një popull i pashpresë, në arrati. Pa orientim.

Mbi të gjitha demokracia është shkallë qytetërimi…dhe ne jemi ende kaq larg.

Dimër i acartë

March 18, 2019 by dgreca

Nga Alma Liço

Një ditë e zakonshme dimri kjo për Heidelbergun. Teksa eci e shkujdesur, dëbora flokëdendur ndalet mbi trotuarin dhe bordurat e urës që ndodhet mbi lumin “Nectar”, duke krijuar një vello të mahnitshme që shformohet dhe shndërrohet me pas në bulëza të kristalta uji. Ndalem për një çast dhe hedh vështrimin drejt lumit. Rrjedha e tij është kaq e ngadaltë sot. Disi i përgjumur, ai përpiqet të mos trazojë magjinë që krijojnë flokët e bardhë që në mënyrë disi kaotike ndalen e humbasin mbi sipërfaqen e tij.

Papritmas ndjej disa mornica. Drithërima që nuk kanë asnjë lidhje me të ftohtin. Mendimet fluturojnë larg dhe ndalen në atdheun tim, i cila këto ditë dimri, po ashtu, është mbuluar nga dëbora. Por për bashkëqytetarët e mij, mrekullia e bardhë nuk mund të jetë kaq e magjishme. Nuk mund të jetë kurrsesi kaq joshëse. Teksa shtrëngojnë në kraharor ndonjë shishe plastike me ujë të ngrohtë, bashkëqytetarët e mi e vështrojnë atë nëpërmjet xhamave të dritareve të shtëpive të akullta. Në përpjekje për të ruajtur pakës ngrohtësi, njoh të moshuar që nuk ngrihen fare nga shtretërit. Përmes bëlbëzimeve, mezi arrijnë të artikulojnë modestisht nevojat e tyre. Sa pak kërkojnë…të mos jetojnë mes drithmash.

Mediat dhe portalet ofrojnë pamje dhe lajme të trishta. Shoh të mjerë që humbasin jetën të karbonizuar nga shpërthimi i ndonjë bombole gazi, apo të asfiksuar nga karboni që lëshojnë stufat prej llamarine të sajuara. Eshtë dëshpërimisht impresionuese dhe mallëngjyese të shohësh fëmijë që duke u dridhur shkojnë në shkollë me batanie mbi supe. Klasa të akullta. Vogëlushë që nën efektin e të ftohtit mezi arrijnë të bëlbëzojnë:

– Kemi ftohtë …

Eshtë torturuese kjo bardhësi për të miturit që enden rrugëve duke shtrirë duart e vogla, të ngrira në kërkim të ndonjë lëmoshe. Kalimtarët as që i vënë re. Me supe të mbledhura e duke nxituar, ata vuajnë gjithashtu të ftohtin e dimrit. Ndjehen të robëruar nga pamundësia e pagesës së faturave të kripura të energjisë elektrike.

Një lypës i moshuar që nuk i mbijeton dot natës së acartë. Gjendet i pajetë nën një strehe të rrënuar, mes kartonash që kanë shërbyer si mbulesë për trupin e tij të drobitur. I braktisur në vetminë e tij. Një roje nate po ashtu. I ngrirë. Viktima të mungesës së një strehe dhe pamundësisë për t’u ngrohur.

Papërgjegjshmëria dhe abuzimet galopante të politikës së postkomunizmit, si askund tjetër, u kanë mohuar bashkëqytetarëve të tyre nevojat më elementare për një jetë normale. Babëzia e paskrupullt për t’u pasuruar, duke grabitur çdo pasuri të atij vendi, ua ka errur tërësisht arsyen dhe orientimin përfaqësuesve të pushtetit, për të shfrytëzuar në mënyrë të llogjikshme e humane burimet e pafundme energjitike për ngrohje, që natyra aq bujarisht ja ka mundësuar Shqipërisë.

Pra, në këtë stinë të akullt, papunësisë dhe varfërisë në rritje u shtohet dhe përballimi me aq vështirësi i të ftohtit. Qindra, mijëra qytetarë ngrysen e gdhihen në mes të atij acari, pranë valixheve ku kanë vendosur ëndërrat e tyre të nëpërkëmbura. Një popull në arrati. Familjarë që duan të ikin, të rinj që duan t’ja mbathin…larg…larg vendit të tyre. Vërtet lebetitëse.

Shkëpus vështrimin nga rrjedha e ngadaltë e lumit. Vazhdoj rrugën e kthimit për në shtëpi. Sikur ta kenë kuptuar trishtimin tim, flokët e bardhë të dëborës tashmë ndalen duke ja lënë vendin një dielli të zbehtë që ngultas përpiqet të çajë kurorën e reve të përhimta. Sa do dëshiroja që këto rreze të derdhin ngrohtësinë e tyre në vendim tim të gjunjëzuar nën pushtetin e acarit. Ndihmoje Zot Shqipërinë e zhytur në vrazhdësinë dhe arrogancën e pushtetit që ua ka kthyer në ferr jetën qytetarëve të saj. Ndihmoji Zot shqiptarët të bashkojnë forcat e ndrydhura, e të reagojnë ndaj së keqes së madhe që ka mbërthyer jetët e tyre, shkaktarë të së cilës janë politikanët banditë të dalë tinëzisht e pabesisht nga kuzhinat çnjerëzore dhe labirintet e komunizmit.

Dimër i acartë

January 19, 2019 by dgreca

Nga Alma LIÇO/

– Kemi ftohtë …

Mbi mundësitë dhe kufijtë e faljes

December 3, 2018 by dgreca

… E pabesueshmja. Disa ditë më parë, një anëtar i qeverisë aktuale, një neokomunist, me cinizëm dhe paturpësi, u kërkoi viktimave të diktaturës komuniste, t’u kërkojnë falje xhelatëve të tyre, për qëndrimin që kanë mbajtur disa figura të nacionalizmit shqiptar gjatë luftës së dytë botërore, (si Mit’hat Frashëri, Mustafa Kruja, etj), të cilët, sipas tij, kishin bashkëpunuar me fashizmin e nazizmin në dëm të interesave kombëtare. Dhe për këtë i referohet historisë së shkruar dhe manipuluar nga historianë që dolën nga laboratorët e komunizmit, periudhë ende e patrajtuar në mënyrë objektive dhe të paanshme.

Nga Alma LIÇO/

Teksa po lexoja librin “Lulja e Diellit” të Simon Vizental-it, ndjeva një shtysë të brendshme të reagoja dhe jepja opinionin tim mbi mundësitë dhe kufijtë e faljes, trajtuar aq gjërësisht në këtë episod të jetës së autorit.

Historia e vuajtjeve të tmerrshme në kampet naziste të përqëndrimit, ma solli të gjallë terrorin dhe genocidin ndaj hebrejve, gjatë asaj periudhe të shëmtuar të historisë së njerëzimit. Ngjarja e përjetuar nga autori është e shkruar mjaft bukur dhe me origjiinalitet, me një gjuhë të thjeshtë, të rrjedhshme e të kuptueshme. Simon Vizental është një nga të mbijetuarit e paktë të atij kampi. Histori të tilla kemi lexuar e njohur me qindra. Por, ajo që e bën të veçantë këtë rrëfim të dhimbshëm, është raporti dhe dilema që autori çfaq në lidhje me ndjesën e kërkuar prej tij nga një kriminel, Oficer SS-ë , që po ndërronte jetë, në ato ambiente ku mbizotëronte terrori dhe vdekja. Mes plagëve dhe fashove që kullonin gjak e qelb, SS-ë njëzet e ca vjeçar, kishte dëshmuar krimet e tij të tmerrshme dhe thellësisht i penduar, kishte kërkuar që hebreu i burgosur, ta falte atë. Nën peshën e terrorit dhe të çfarosjes në masë, autori ishte i obliguar ta dëgjonte deri në fund rrëfimin e të riut që po vdiste, dhe më pas ishte larguar në heshtje, duke refuzuar në mënyrë të pazëshme të mbante qëndrim ndaj lutjes së tij. Disa orë më pas, oficeri SS-ë kishte mbyllur sytë . Kjo ngjarje u skalit në ndërgjegjen e Simonit dhe shumë vite më pas ai kërkoi nga lexuesit e këtij episodi, si do kishin vepruar ata në të njejtat rrethana. Natyrshëm, paqartësia e autorit, dhe deri diku brerja e ndërgjegjes, ka ndezur mjaft opinione të ndryshme, të botuara së bashku me këtë libër.

Në opinionin e saj lidhur me mundësinë dhe kufijtë e faljes, Meri Gordon, profesoreshë e anglishtes në kolegjin “Barnard”, autore e katër novelave bestseller, ndër të tjera shkruan: Falja afër mendsh mund të jetë e mirë për të dy palët, por nuk mund të jetë kurrë e mirë harresa; së pari sepse ajo është një formë mohimi, dhe së dyti sepse vetëm njohja e fajit nga të dy palët mund të fillojë të pengojë përsëritjen e veprave të shëmtuara. Duke damkosur mëkatarin në mënyrë të sigurt, ritualet publike të pendesës sigurojnë që vepra të mos harrohet.

Ndërsa Hans Habe, kryeredaktor i Gazetës “Die neue Zeitung”, në Mynihun e pas luftës së dytë botërore, shkruan: Falja është çështje shpirtërore, ndëshkimi është çështje ligjore…Amnistia që i jepet një vrasësi i cili nuk ndëshkohet, është një formë bashkëpunimi në krim. Ajo nuk nxit falje, ajo e përjashton atë …nuk mund të pranoj justifikim se sistemi e çliron individin nga përgjegjësia… Të falësh pa drejtësi është një dobësi e vetkënaqësisë .

Cinthya Ozick, anëtare e Akademisë Amerikane të Arteve dhe Letërsisë , fituese e disa çmimeve për novela dhe tregime, shkruan: Shpesh na kërkohet të arsyetojmë në këtë mënyrë. Hakmarrja brutalizon, falja fisnikëron. Por mund të jetë e vërtetë dhe e kundërta. Rabinët kanë thënë: Kushdo që mëshiron një mizor, do të përfundojë si indiferent ndaj të pafajshmit. Edhe falja mund të brutalizojë…falja është e pamëshirë, ajo harron viktimën. Ajo i mohon të drejtën viktimës për jetën e vet. Ajo sfumon vuajtjen dhe vdekjen. Ajo mbyt të shkuarën. Ajo kultivon ndjeshmëri ndaj vrasësit dhe pandjeshmëri ndaj viktimës…Falja është e pamëshirshme. Fytyra e faljes është e butë, por shumë e ashpër për viktimën.

E megjithatë, ky episod i jetës së Vizental-it, nuk e pengoi atë të luftonte për dënimin e krimit nazist. Qendra e dokumentacionit e krijuar prej tij, e cila ndjek kriminelët nazistë, ka ndihmuar të çohen para drejtësisë 1100 persona që prej mbarimit të luftës së dytë botërore, kontribut për të cilin ai është nderuar nga qeveritë e disa shteteve, si SHBA, Holandë, Itali, Izrael.

…Pa pretenduar ta rendis veten ndër figurat e spikatura dhe me përvojë, që nisur nga dilema e autorit kanë dhënë opinionet e tyre rreth mundësisë së faljes, nuk mundem të mos shpreh qëndrimin tim për raportin çnjerëzor, të palëkundur të kriminelëve komunistë, me viktimat e tyre, të përjetuar nga qindra mijëra shqiptarë .

Brez pas brezi, viktimat e pafajshme kanë provuar dhe provojnë ende në kurriz barbarinë e atyre që jo vetëm nuk çfaqin shenjat më të vogla të pendesës për krimet e tyre pesë dhjetë vjeçare, por përkundrazi, e vazhdojnë atë luftë kriminale me të njejtin zell. Sigurisht, me format e reja që u mundëson koha…flakjet nga vendet e punës e hedhja në rrugë të madhe, talljet me të drejtën e të qenit të dëmshpërblyer për dënimet kriminale dhe abuzive të pësuara, sorollatjet e padenja në proçese të pafundme gjyqësore në kërkim të dëshpëruar të të drejtave të dhunuara…rigrabitjen e pronave të sekuestruara nga etërit e tyre…etj.

Në vlerësimin tim, pendesa është një proçes i gjatë i një brerjeje të ndërgjegjes së individit që ka mëkatuar apo ka kryer krime, i cili duhet të pasohet nga përpjekjet e tij për të shlyer disi dëmet e shkaktuara. Ndaj të njejtin mendim me disa nga personalitetet që kanë shprehur qëndrimet e tyre, se ndjesa nuk mund dhe nuk duhet të kërkohet. Ajo mund të jepet nga viktima, nëse vërtet e ndjen se pendesa e mëkatarit është e sinqertë dhe se ai, mëkatari, ka dhënë gjithë shpirtin dhe energjinë e tij për të minimizuar dëmet e shkaktuara. Pra, ndjesa sipas meje, nuk kërkohet, ajo meritohet. Ky hap aspak i lehtë i shërben paqtimit të shpirtit të lënduar të viktimave, si dhe një paqeje sociale aq të dëshiruar.

Por opinioni im nuk ka lidhje fare me realitetin e raportit krim-viktimë , në Shqipëri. Për fatin tonë të hidhur, komunistët, e veçanërisht këta tanët, mbeten kriminelët me të pamëshirshëm në historinë e komunizmit të vendeve të Europës lindore, që masakruan brez pas brezi bashkë qytetarët e tyre. Nuk ka asnjë gjasë që ata të pendohen, aq më pak të kërkojnë ndjesë. Mungon tërësisht edhe vullneti shtetëror e ai juridik që ata të dënohen sipas ligjeve dhe të drejtës ndërkombëtare. Personat e përfshirë në krimin komunist, të cilët arritën të çfaqin një lloj pendese dhe keqardhje për viktimat e tyre, mund të numërohen me gishtat e njerës dorë , dhe për fat të keq pendesa e tyre ka ardhur pasi dhe ata vetë, në një moment të caktuar të jetës, kontributeve dhe bashkëkzistencës me terrorin e ideologjisë komuniste, kanë provuar krimin dhe ndëshkimin mizor të luftës brenda llojit. Ata u dënuan prej atyre të cilëve u kishin besuar, dhe mbështetur në drejtimin e pushtetit të përgjakur, të dalë nga lufta vëllavrasëse, si dhe kolaboracionizmi me armiqtë më të egër dhe atavistë të Shqipërisë, ruso-jugosllavët.

Madje, në Shqipërinë tonë të vogël, ende ndodh e paimagjinueshmja. E pabesueshmja. Disa ditë më parë, një anëtar i qeverisë aktuale, një neokomunist, me cinizëm dhe paturpësi, u kërkoi viktimave të diktaturës komuniste, t’u kërkojnë falje xhelatëve të tyre, për qëndrimin që kanë mbajtur disa figura të nacionalizmit shqiptar gjatë luftës së dytë botërore, (si Mit’hat Frashëri, Mustafa Kruja, etj), të cilët, sipas tij, kishin bashkëpunuar me fashizmin e nazizmin në dëm të interesave kombëtare. Dhe për këtë i referohet historisë së shkruar dhe manipuluar nga historianë që dolën nga laboratorët e komunizmit, periudhë ende e patrajtuar në mënyrë objektive dhe të paanshme.

Ndonëse në opinionet dhe qëndrimet ndaj dilemës së Simon Vizental-it u njoha me krime nga më të ndryshmet , (si Holokausti, Aparteidi, etj), askund nuk hasa absurdin e kërkesës që xhelatët u drejtojnë viktimave, sipas së cilës ata, viktimat duhet t’u kërkojnë ndjesë kriminelëve dhe torturonjësve të tyre të pesë dhjetë viteve???

Kam lexuar për “Teorinë e Pafuqisë” të elaboruar nga një shkencëtar i quajtur Martin Seligman, sipas të cilës nuk mund të bëhet asgjë për të kontrolluar apo për të përmirësuar një gjendje të caktuar nga persona që kanë pësuar e vuajtur pasojat e saj për një periudhë relativisht të gjatë. Dëshpërimisht ndjehem viktimë e lodhur e saj. Me dhimbje dhe trishtim përfundoj se ndonëse pendesa dhe falja janë proçese të mahnitshme ringjalljeje, ne, viktimat e komunizmit, kurrë nuk do mundemi t’i provojmë. Jo, në Shqipërinë e dominuar ende nga trashëgimia dhe barbaria komuniste.