Nga Astrit LULUSHI- A është Shqipëria demokraci ose përmirësimi i fundit i mundshëm në qeverisje? A nuk është e mundur të bëjë një hap më tej drejt njohjes dhe organizimit të të drejtave të shtetasve?
Nuk do të ketë kurrë një shtet me të vërtetë të lirë nëse individi nuk njihet si një fuqi më e lartë dhe e pavarur, nga e cila rrjedh e gjithë fuqia dhe autoriteti e vet, dhe qeveria ta trajtojë në përputhje me rrethanat.
Vëzhguesi e kënaq veten duke imagjinuar një shtet të paktën që mund të jetë i drejtë për të gjithë njerëzit, jashtë e brenda, të rinj e të vjetër, dhe individin t’a trajtojë me respekt, jo si pronë, as si të pasur a të varfër, as nën komandë, por si një fqinj, i cili nuk do të mendonte se ishte në kundërshtim me prehjen e tij nëse disa do të jetonin larg, duke mos u përzier me të, ose të përqafuar prej tij, të cilët përmbushnin të gjitha detyrat e fqinjëve. Një shtet i cili jep këtë lloj fruti dhe e lejon atë të bjerë sapo të piqet, do të përgatiste rrugën për një Shtet akoma më të mirë, të cilin gjithashtu vëshguesi e ka imagjinuar, por ende nuk e ka parë.
ZGJEDHJE
Nga Astrit Lulushi/ Themeluesit e Amerikës ishin të kujdesshëm për të shmangur krijimin një demokracie të drejtpërdrejtë, pasi shqetësoheshin se demokracia e drejtpërdrejtë do të ishte e barabartë me sundimin e turmës. Kështu u vendos që qytetarët e secilit shtet të votojnë për zgjedhësit (kolegj zgjedhor), të cilët nga ana tyre zgjedhin presidentin. Senatorët u zgjodhën nga legjislaturat e shtetit – jo nga populli. Vetëm anëtarët e Dhomës së Përfaqësuesve u zgjodhën drejtpërdrejt.
Etërit themelues shikuan të kaluarën për udhëzime se si të ndërtonin një qeveri të ekuilibruar – me kufizime të kujdesshme, kontroll e balancë – dhe askush nuk ndikoi në mendimin e tyre më shumë sesa burri i shtetit Romak Ciceroni (106-43 pes) Gati dy mijë vjet pas kohës së tij, Ciceroni u bë arkitekt i kushtetutave që ende drejtojnë jetën tonë. Për themeluesit e Shteteve të Bashkuara dhe homologët e tyre politikë në Britaninë e Madhe, shkrimet e Ciceronit ishin baza e edukimit të tyre. Ciceroni shkroi se si një shtet duhet të organizohet më së miri, dhe vendimmarrësit e shekullit XVIII prej tij kuptuan atë që thoshte.
Libri i parë dhe zotërimi më krenar i John Adams ishte Ciceroni përkthyer në anglisht nga William Blake (1757-1827). Bazuar në këtë libër, Adams paraqiti idenë e tij për një kushtetute të përzier ose të ekuilibruar. Ai nuk favorizoi as monarkinë as oligarkinë dhe as demokracinë, por një kombinim të tyre. Modeli ishte vetë Roma, por e përmirësuar. Drejtuesit e Romës kishin patur fuqi pothuajse mbretërore. Ajo u përmbajt pjesërisht nga përdorimi i gjerë i vetove, dhe nga një Senat, i dominuar kryesisht nga familje të mëdha politike. Politikanët zgjidheshin në detyrë nga populli.
Ky model nuk është aq shumë i largët nga kushtetuta e Shteteve të Bashkuara me balancën midis ekzekutivit dhe legjislativit, si dhe kufizimet, që u hoqën, të cilat e bënin demokracinë e pastër të paplotësuar. Kur George Washington, duke medituar mbi vështirësinë e sigurimit të një qeverie të qëndrueshme, tha, “Çfarë triumfi për mbrojtësit e despotizmit të zbulojnë se ne jemi të paaftë për të qeverisur veten, dhe se sistemet në bazë të lirisë së barabartë janë thjesht ideale dhe të gabuara”, ai mund të ishte duke cituar Marcus Tullius Cicero.
BREZI I HESHTUR
Nga Astrit LULUSHI-
“..Jemi mësuar. Çdo gjë është e jona…”, shkruan Agron F. Çorati në romanin “Në kërkim të vetvetes”. Mesazhi është i qartë: Çdo gjë që bëjmë ndikon mbi vetë ne – çdo hap, çdo veprim, çdo sjellje – prandaj mësohemi të durojmë edhe diktaturën më mizore dhe të mos shkëputemi lehtë prej saj. I kemi shkaktuar shumë të këqia vetes.
“…Jeta në qytetin e zymtë, ku njeriu ecën mendueshëm vetëm, si uji që rrjedh me presion prej rubinetit të prishur. Më poshtë uji i çezmës bashkohet me ujrat e shiut dhe shkon tatëpjetë si një lëndë e vetme. Njeriu qëndron një copë herë, duke vështruar rrëketë e vogla që bashkohen pa zhurmë e vazhdojnë rrugën në një shtrat të vetëm, dhe kapërcen në anën tjetër….”
Është historia 45 vjeçare në këtë fragment shkëpur nga ky libër shkruar në vitet 1960. Sigurimi ia gjeti në dorëshkrim dhe autori u dënua. Libri u botua 18 vjet pas vdekjes, më 1995. Autori Agron F. Çoratit, shkrimtar disident, ishte Dostojevski ynë, shkruan publicisti Reshat Kripa, edhe ky ish i burgosur e përndjekur nga diktatura.
Por mos u mundoni ta gjeni emrin e Çoratit në historinë e letërsisë, as në shkolla; edhe kritika letrate ka thënë thuajse aspak për këtë autor, i cili me përshkrimet e tij të kujton të mëdhenjtë Balzak, Hugo, Dostojevsk e Kafka.
Në Shqipëri koha ecën shumë ngadalë. Librat e realizmit socialist ende mbushin libraritë; ka edhe kanale televizive vetëm për filmat-propagandë të asaj periudhe. Shqiptarët kanë sot Librarinë Agolli e Pallatin Kadare, ndërsa ndonjë prej librave të Çoratit shumë rrallë mund të gjendet në tezgat për rreth Pazarit të ri në Tiranë.
“Në kërkim të vetvetes” është libër autobiografik ose kështu ka dashur ta paraqesë autori. Është një libër jete për çdo njeri që kalon në errësirën pa shpresë të asaj periudhe. Zymtësia e pesazheve, mendimi përshkrues analitik, mundimet e përditëshme shoqërojnë personazhin në kërkim të vetvetes; dhe në fund e gjen atë në fshatin e të internuarve; lë Tiranën për rrugët plot baltë; dhe heq dorë për hir të dashurisë nga katedra e mësimdhënies. Çorati ishte intelektual. Kishte studiuar jashtë. Kishte qenë edhe përkrahës i Nacional Çlirimtares, por u tërhoq duke e denoncuar në opinion Partinë Komuniste si vegël të Partisë Komuniste jugosllave. (H. Çobani, Parathënie).
“Në kërkim të vetvetes” është rrëfim i njeriut, i cili pasi kalon nëpër vështirësi arrin në përfundimin se në komunizëm ka vetëm dy alternativa; ose t’i shërbesh ose t’a luftosh. Autori zgjedh të dytën; luftën e armatosur me heshtje stoike, larg “rrjedhës me shi e ujra të ndotur”. Dhe për këtë regjimi e ndëshkoi. Çorati përfundoi në burgje e kampe internimi dhe më pas punëtor ngarkim-shkarkimi, ku edhe ndërroi jetë në moshën 54 vjeçare. Lindur më 1922, Agron F. Çorati i përket brezit të lënë qëllimish në heshtje të inteligjencës shqiptare.
Çështje tufe…
Nga Astrit Lulushi-Kur mbizotëron psikologjia e tufës, i dyti ndjek të parin, dhe të gjithë shkojnë pas; të gjithë ankohen se janë të varfër e të këputur, se, sado të punosh, nuk bëhet ‘hajër’. Dje, në diktaturë, këto ishin të vërteta. Sot njerëzit i sheh se nuk jetojnë keq, ose të paktën jo më keq se kudo gjetkë. Ankesa a qarja është kthyer në zakon dhe ka marrë udhën e traditës.
Edhe qeverinë që kanë, e meritojnë, sepse ajo nuk ka ardhur me dhunë (me manipulime votash, ndoshta). Pas zgjedhjeve asgjë nuk ndryshon, pavarësisht se cila parti vjen, mentaliteti mbetet stabël, mendësia është po ajo që ka qenë. Dhe ‘leaderi’ e përforcon këtë ide, kur deklaron se politika është e domosdoshme, dhe se njerëzit duhet të kenë nevojë për ‘të, kur kudo gjetkë është e kundërta, politikanët kanë nevojë për popullin dhe jo anasjelltas. Vizitori është i prirur të besojë se njerëzit vërtet vuajnë, por sheh se askush nuk është në burg, veç për krime ordinere. Çështja është se njerëzve iu mungon individualiteti, si ata që presin; dhe si në tufë, shtyjnë njeri tjetrin e nuk lënë asnjë të kalojë.
Zelli është i paçmuar, nëse është për punë të mira. Por, nëse i gabuar, sa më i madh zelli aq më e madhe është e keqja. Kur njeriu udhëhiqet nga arsyeja, kjo nuk tregon se arsyet që ka dhënë më parë i ka ndryshuar, dhe as se ka hequr dorë nga parimet që i ka nderuar, edhe nëse nuk mund të gjejë parime të tjera më të mira, madje edhe nëse ka provuar vjedhje prone a konfiskime.
Shakaja e “Rilindjes”
Nga Astrit Lulushi-Çështja është se Rilindja ka interpretime të shumëfishta, ashtu si pas gjumit gjëja e parë është ruajtja e kujtimit të ëndrrës. Njeriu fillimish mendon se Rilindja është akt tragjik, ku ai përjeton dhe qan njëkohësisht. Me kalimin e kohës, ndërsa rritet, piqet e plaket, lëkura rregjet, njeriu qesh me të madhe, duke mos pasur kurrë kohë të pushojë. Asnjëherë nuk është i sigurt nëse e ka kuptuar vërtet, Rilindjen, sepse posa mendon se kupton diçka, koha i kundërvihet premisës së tij.
“Rilindja” e sotme, me qëllimet e saj të fshehta, në dukje boshe, është e treta e Shqipërisë moderne, ku protagonisti është në luftë me parimin e realitetit që pranon domosdoshmërinë, ose pashmangshmërinë e vdekjes. Një “Rilindje” e dytë para kësaj (1944) e futi në kurth shoqërinë shqiptare. Megjithëse pretendojnë se kanë për qëllim kryesisht t’i lëvizin a ringjallin njerëzit në emocione, këto “rilindje” përdorin një ndryshim sistematik të kursit për ta çuar shoqërinë asgjëkundi, për ta lënë gjithmonë në prag të tragjedisë dhe komedisë në të njëjtën kohë. Këto gjoja rilindje sistemi janë karikatura të Rilindjes Kombëtare; sepse, historia nuk përsëritet, por rimon, thotë një aforizëm që i atribuohet Mark Twainit.
- « Previous Page
- 1
- …
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- …
- 102
- Next Page »