Nga Bahri BEQIRI/
Bashkëpunimi i përhershëm strukturor si mjet për më shumë integrim/
Duke pasur parasysh negociatat mbi mbetjen e Greqisë në Eurozonë, Samitit të Këshillit të Sigurimit, të mbajtur më 25 e 26 qershor 2015, nuk i mbeti pothuajse fare hapësirë për temën aktuale: zhvillimin e mëtutjeshëm të politikave të përbashkëta të sigurisë dhe mbrojtjes. Megjithatë, duke marrë për bazë krizat dhe konfliktet jashtë kufijve të saj, BE-ja nuk qëndron para një testi vetëm sa i përket sigurisë së saj të brendshme. Në politikën e saj të jashtme, ajo ka nevojë të parandalojë një ndarje tematike (politika e refugjatëve vs. agresioni rus) si dhe ndarjen gjeografike (Jug vs. Lindje) dhe të mundësojë më shumë integrim në politikën e sigurisë dhe të mbrojtjes. Mjeti më i përshtatshëm për këtë qëllim është dakordimi për bashkëpunim të përhershëm strukturor sipas Traktatit të Lisbonës. Vendet anëtare duhet ta jetësojnë këtë nëpërmjet propozimeve konkrete për bashkëpunim.
Në mbledhjen e Këshillit, të mbajtur në dhjetor të vitit 2013, shefat e qeverive të 28 shteteve anëtare të BE-së, vendosën që Politikat e Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes t’i bëjnë më efikase, më të dukshme dhe më efektive. Më shume se 60 projekte duhej të siguroheshin për të ardhmen në zbrazëtirat e kësaj sfere politike. Një vlerësim i progresit ishte paraparë që të bëhej në qershor të vitit 2015. Përveç kësaj, në këtë datë, Këshilli Europian donte të zgjeronte më shumë rekomandimet për veprim sa i përket zhvillimit të Politikave të Përgjithshme, të Sigurisë dhe Mbrojtjes.
Që nga atëherë është punuar intensivisht në shtetet anëtare të BE-së, me Shërbimin për Marrëdhënie me Jashtë dhe po ashtu në Komisionin Europian. Nga dhjetori i vitit 2013, janë miratuar plane për veprim, janë përgatitur dokumente strategjike dhe janë iniciuar misione dhe operacione të reja sa u përket Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes. Por, samiti i datës 25/26 qershor 2015, nuk arriti që ta mbajë atë tempo, përkundrazi: Konkluzionet e pakta të Këshillit mbi temën “Siguria dhe Mbrojtja” vënë çdo dinamikë në një përfundim të papritur. Ata vetëm i angazhuan akterët e Shërbimit të Jashtëm të Unionit që të vazhdojnë me punët aktuale lidhur me ndryshimin e strategjisë së sigurisë së brendshme të BE-së. Nga Përfaqësuesja e Lartë e Unionit për Politikë të Jashtme dhe Siguri u kërkua që procesin e refleksionit të strategjisë mbi Politikat e Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, t’i shndërrojë në një strategji globale për politikën e jashtme dhe të sigurisë.
Përfundimisht, mbetet të zbatohen masat e miratuara në vitin 2013, por pa caktuar ndonjë datë për të shqyrtuar përparimin e mëtejshëm.

Sfidat e Politikave të Përbashkëta për Siguri dhe Mbrojtje në BE

Do të ishte e nevojshme që shefat e shteteve dhe qeverive të merren më detajisht me sfidat aktuale të politikave të sigurisë dhe të mbrojtjes. Këto pothuajse paraqesin kërcënim të njëjtë serioz për kompaktësinë e BE-së, sikurse një dalje e mundshme e Greqisë nga Eurozona ose e Britanisë së Madhe nga BE-ja.
Që nga viti 2003, BE-ja i ka angazhuar instrumentet e saja politike të sigurisë dhe të mbrojtjes në parandalimin e krizave, si në Subsaharë/Afrikë. Objektivi i përgjithshëm këtu është që me ndihmën e misioneve dhe operacioneve të Politikave të Përgjithshme të Sigurisë dhe Mbrojtjes t’u ndihmohet vendeve me shtetësi së dobët, apo edhe nga pasojat e kësaj të fundit. Megjithatë e pa përvojë është treguar BE-ja, në trajtimin e krizave që zhvillohen në afërsinë e saj gjeografike dhe drejtpërdrejt në ndikimin dhe mirëqenien e qytetarëve të saj. Kjo vlen për sulmet terroriste në Francë si dhe për manovrat ushtarake të Rusisë përgjatë kufijve lindorë të BE-së, ose strehimi i refugjatëve në Itali dhe në Greqi. BE-ja nuk e ka mundësinë që njërës nga këto konflikte t’i japë më shumë prioritet se tjetrës, sepse që të gjitha janë njësoj urgjente.
Veçanërisht, shtetet anëtare, të cilat janë më shumë të ngarkuara si Italia, Franca, Suedia ose Shtetet Baltike nuk kanë edhe aq mirëkuptim për tërheqjen e partnerëve të tyre të BE-së, kur është fjala për veprime të ashpra kundër Rusisë ose për rregullsinë e kuotave të shpërndarjes së refugjatëve të Afrikës Veriore. Ata ankohen se nuk u ofrohet mbështetja për të cilën BE-ja dhe shtetet anëtare të saj janë të obliguara të ofrojnë sipas Traktatit të Lisbonës dhe e shohin veten e tyre të ekspozuar ndaj solidaritetit europian. Besimi i tyre në aftësinë e BE-së, për t’i zgjidhur problemet zhduket shpejt. Këshilli i Europës nuk ka qenë në gjendje që të japë përgjigje në këto sfida të reja. Në vend të kësaj ai është kufizuar në shqyrtimin e “dimensionit të brendshëm” të krizave jashtë kufijve të BE-së, qoftë edhe me qëllim të përmirësimit të bashkëpunimit policor në luftën kundër terrorizmit apo zgjatjen e sanksioneve ekonomike ndaj Rusisë. Pasojat e këtyre krizave nuk i mori edhe aq parasysh, ashtu siç nuk i mori parasysh nevojat e politikave të jashtme të shteteve anëtare në fjalë.

Niveli i ri: Kooperimi në fushën e sigurisë

Për të mos lejuar një erozion të mëtejmë në kompaktësinë e shteteve anëtare të BE-së, tani është koha që Politikat e Përbashkëta të Sigurisë dhe të Mbrojtjes, të ngriten në një nivel të ri. Në këtë rast duhet të apelohet për një bashkëpunim të përhershëm strukturor. Klauzola e shkruar në Traktatin e Lisbonës (Neni 42 [6] TEU) u hap rrugë shteteve të tilla anëtare për bashkëpunim, që duan t’i përmbushin kriteret e kërkuara për krijimin dhe ofrimin e aftësive ushtarake dhe që të pranojnë obligimet e mëtejshme të njëri–tjetrit në “Misionet me kërkesa të mëdha”.
Deri më tani, shtetet anëtare të BE-së kanë qenë më të strukura sa i përket shfrytëzimit të kësaj klauzole të Traktatit, në mënyrë që të përshkojnë rrugën e një integrimi gjithnjë e më të ngushtë në politikën e sigurisë dhe të mbrojtjes. Përkundrazi, ata lejuan tretjen e reformave të parapara, të cilat tërhoqën me vete një integrim në rritje të forcave të armatosura, si ato reformat e Grupeve të Betejës së BE-së, (Weimarer Dreiecks 2010) për të krijuar një Shtab Qendror të BE-së dhe të zhvillimit të aftësive në nivel të BE-së. Shtetet anëtare të BE-së u përcaktuan që të bashkëpunojnë vetëm atëherë kur interesat e përgjithshme përputhen me ato të shteteve veç e veç. Marrëdhëniet bashkëpunuese ndodhën atëherë kur aftësitë që zakonisht rrallë kanë ekzistuar, duhej të përdoreshin bashkërisht (Komandoja e Transportit Ajror Europian), duhej të siguroheshin pajisje të shtrenjta (Kontratat francezo–britanike të Lancaster House) ose u pa i arsyeshëm përmirësimi i integrimit rajonal të forcave të armatosura (Grupi i Visegrad-it, NORDEFCO). Në këtë mënyrë u shfaq një mozaik i formave të bashkëpunimit me gjeometri të ndryshueshme, të cilat në parim nuk kanë lidhje me kornizat e BE-së. Në këtë mënyrë nuk mund të krijoheshin as aftësi të reja e të rëndësishme e as të shfrytëzoheshin resurset e disponueshme.

Integrimi përmes strukturave të përhershme bashkëpunuese

Duke u referuar në një bashkëpunim të përhershëm dhe të strukturuar, ky fragmentim nuk do të mund të zëvendësohet plotësisht. Sidoqoftë, ky bashkëpunim do të krijojë përshtypjen se shtetet anëtare pjesëmarrëse dëshirojnë të arrijnë sa më shumë integrim dhe t’i ngritin Politikat e Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, në një nivel të ri. Për këtë qëllim janë të nevojshëm dy hapa:
a) Nga njëra anë shtetet anëtare të BE-së duhet të vendosin që të zgjerojnë fushën e veprimit përmes strukturave të përhershme bashkëpunuese, me gjenerimin dhe ofrimin e aftësive civile. Dakordimi kontraktual i fushëveprimit operativ të politikës së sigurisë dhe të mbrojtjes së BE-së (Detyrat e Petersburgut), përfshijnë po ashtu qartë instrumentet civile që nga mbikëqyrja e zgjedhjeve ose e kufijve deri tek trajnimi dhe formësimi i forcave civile të sigurisë. Edhe më tutje integrimi i aftësive civile të shteteve anëtare të BE-së qëndron prapa bashkëpunimit ushtarak. Një riformulim i (Nenit 42 (6) TUE) për Bashkëpunim përmes Strukturave të Përhershme, do ta bënte të domosdoshëm ndryshimin e Traktatit të BE-së. Neni 20, megjithatë, lë të hapur mundësinë që brenda kornizave të ashtuquajtura instrumente të përforcimit të bashkëpunimit, të bashkëpunohet edhe në sferën civile dhe të dyja sferat e Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes të avancohen paralelisht.
b) Nga ana tjetër, shtetet anëtare do të duhej të pajtoheshin me një varg projektesh të përbashkëta, të cilat do të mund t’i realizonin në periudha të ndryshme kohore. Këto projekte jo vetëm që do të lehtësonin gradualisht procesin e integrimit, por edhe do ta bënin më koherente politikën e sigurisë dhe të mbrojtjes së BE-së. Ndryshe nga përpjekjet e deritanishme integruese, bashkëpunimi nuk do të krijohej më si rrjedhojë e interesave nacionale të shteteve anëtare veç e veç dhe nuk do të kufizohej edhe më tutje vetëm me projekte selektive.

Gjermania, iniciuese e këtyre kooperimeve të sigurisë
Muajve të fundit, Gjermania ka lobuar fuqishëm për krijim e një ushtrie europiane. Kjo duhet të shfrytëzohet në vazhdën e Këshillit të Europës (siç ishte në qershor ) për të avancuar bashkëpunimin e përhershëm strukturor dhe në këtë mënyrë të iniciohen hapa të rëndësishëm drejt integrimit civil dhe ushtarak në BE. Për rolin e saj iniciues, Gjermania është përcaktuar për shumë arsye. Këtu përfshihet pozita e saj gjeografike, bashkëpunimi i saj gjithëpërfshirës politik i sigurisë dhe i mbrojtjes me Francën, Poloninë, Holandën, Belgjikën ose edhe me Shtetet Baltike, në profilin e politikës së saj të jashtme civile si dhe përpjekjet e saj për një integrim europian më të thellë.
Përzgjedhja e Projekteve, të cilat do të duhej të implementoheshin në Struktura të Përhershme Bashkëpunuese, bazohet në sfidat e politikës së sigurisë, angazhimin e misioneve dhe operacioneve të Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, dhe në nismat ekzistuese për bashkëpunim.
Për të përmirësuar planifikimin, zbatimin dhe kontrollin e operacioneve të ardhshme të Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, duhet si parësore të shqyrtohet ideja franceze/gjermane/polake, për themelimin e një Shtabi të BE-së. Kështu, jo vetëm planifikimi i misioneve, por dhe operacionet do të ishin më efikase.
Integrimi i forcave të armatosura do të duhej të gëzonte prioritetin dytësor më të lartë, të sigurohet mbikëqyrje e integruar detare në Detin Baltik për Gjermaninë, Poloninë si dhe shtetet skandinave dhe baltike. Kjo do të ishte në përputhje me frymën e Strategjisë së BE-së mbi sigurinë detare, të miratuar në qershor të vitit 2014 dhe do të ishte përtej llogaritjeve të frikës së shteteve të prekura, se Rusia edhe më tej do të mund ta shtrinte politikën e saj ekspansioniste. Përveç kësaj, me kapacitetet e mbikëqyrjes detare do të vendosej bazamenti i kërkuar qe një kohë të gjatë i integrimit të fuqishëm të aftësive detare. Aktualisht ky është i kufizuar në harmonizimin e formacioneve të ndryshme të forcave detare.
Si një projekt tjetër i rëndësishëm politik i integrimit do të ishte krijimi i trupave të reagimit të shpejtë të Forcave Ajrore. Krijimi i tyre do të ishte i ngjashëm me Battlegroups të BE-së dhe do ta ngritnin aftësinë e tyre për reagime të shpejta. Tek mbikëqyrja detare ata do të mund të ishin të nevojshëm po ashtu për veprim sikurse tek evakuimi i shtetasve të BE-së nga zonat e krizës.
Praktika operative e Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes ka treguar se veprimet ushtarake mund të jenë të suksesshme vetëm me bashkëveprim me misionet civile. Kështu, operacioni EUNAFVOR Atalanta në Bririn e Afrikës kishte treguar sukses vetëm atëherë kur BE-ja ishte aktive edhe në vend. Misioni civil EUCAP Nestor kontribuon që nga viti 2012 në ngritjen e kapaciteteve të Forcave Detare të Sigurisë. Veçanërisht, popullit të Somalisë i është hapur perspektivë ekonomike dhe janë përforcuar strukturat vendore qeverisëse, falë aftësive civile.
Në sfondin e këtyre përvojave duhet që në sferën civile t’i jepet prioritet harmonizimit të trajnimeve të ekspertëve të sigurisë civile dhe të intensifikohet bashkëpunimi në menaxhimin e kufirit.
Profesionistët e sigurisë, të cilët BE-ja në kuadër të Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, i dërgon në misione edukuese dhe trajnuese në vendet e treta, deri më tani shkollohen në programet nacionale. Mirëpo, në to nuk barten edhe aq shumë njohuri mbi BE-në dhe strukturat e saj. Kjo e bën të pafavorshëm zbatimin e veprimeve, për arsye se shpesh procedurat nuk funksionojnë ashtu siç duhet dhe se politikat e sigurisë së BE-së, në radhë të parë duhet sqaruar. Një vlerësim i European Security and Defence College (ESDC) përmes një Agjencioni të BE-së do të mund t’i eliminonte këto probleme duke unifikuar shkollimin e ekspertëve të BE-së.
Për më tepër kur kemi të bëjmë me kufijtë e pasigurt, kontrabandimin dhe krimin e organizuar si ato në mes të Tunizisë dhe Libisë, Izraelit dhe vendbanimeve palestineze ose Ukrainës dhe Rusisë. Për këtë arsye, BE-ja ka angazhuar misione të shumta të Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, për mbrojtjen e kufijve. Një polici për mbrojtjen kufitare, do të ishte e aftë që të reagonte shpejt do të ngriste në mënyrë të konsiderueshme ndikimin e saj. Për më tepër ajo do të mund të ndihmonte që të shmangte kërcënimet e politikës së sigurisë, lidhur me depërtimin e forcave xhihadiste në BE.
Rritja e cilësisë së Politikave të Përbashkëta të Sigurisë dhe Mbrojtjes, nuk është vetëm e mundshme, por edhe e domosdoshme, duke pasur parasysh situatën aktuale të sigurisë. Integrimi i Përhershëm Bashkëpunues për këtë qëllim ia siguron kornizën e përshtatshme. Projektet e bashkëpunimit në sferat civile dhe ushtarake mund të dëshmojnë të jenë e arritur e madhe për zgjidhjen e sfidave të ngutshme në fqinjësinë jugore dhe lindore të BE-së. Së bashku me partnerët e saj të ngushtë, Francën dhe Poloninë, por edhe me shtetet europiane veriore, të cilat janë të gatshme për t’u integruar si Shtetet Baltike dhe të Beneluxit. Gjermania do të duhej të ndiqte rrugën e integrimit të vazhdueshëm dhe të qëndrueshëm, dhe këto masa të sugjeruara do të mund të shpijnë drejt kësaj rruge.